Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qayalıq kərtənkələsi (lat. Darevskia) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin sürünənlər sinfinin pulcuqlular dəstəsinin əsl kərtənkələlər fəsiləsinə aid heyvan cinsi. Üstəlik dişisiz çoxalan növləri vardır.
| Qayalıq kərtənkələsi | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstəüstü: Dəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Qayalıq kərtənkələsi | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Bu cinsin Latın dilində adı rus herpetoloqu (1924-2009) şərəfinə adlandırılıb.
Kiçik və orta ölçülü kərtənkələlərə daxildir və bədəninin uzunluğu 55–80 mm-dir. Başı aşkarcasına dirdədir.
Təsnifatı
Bu cinsə 20 Biseksual və 7 Partenoqenez növ daxildir. Beş növ əvvələr mübahisəli növ olan Lacerta saxicola daxil edilirdi. 1999-cı ildə bu növlər Yaşıl kərtənkələlər (Lacerta) cinsində ayrılmış və müstəqil cinsə daxil edilmişdir.
- Azərbaycan kərtənkələsi (Darevskia raddei Uzzell et Darevsky, 1973)
- Alp kərtənkələsi (Darevskia alpina Darevsky, 1967)
- Ermənistan kərtənkələsi (Darevskia armeniaca Méhely, 1909)
- Darevskia bendimahiensis (Eiselt et Schmidtler, 1994)
- Brauner kərtənkələsi (Darevskia brauneri Méhely, 1909)
- Qafqaz kərtənkələsi (Darevskia caucasica Méhely, 1909)
- Yaşılqarın kərtənkələ (Darevskia chlorogaster Boulenger, 1908)
- Türkiyə kərtənkələsi (Darevskia clarkorum Darevsky et Vedmederja, 1977)
- Dağıstan kərtənkələsi (Darevskia daghestanica Darevsky, 1967)
- Dalya kərtənkələsi (Darevskia dahli Darevsky, 1957)
- Elbrus kərtənkələsi (Darevskia defilippii Camerano, 1877)
- Artvin kərtənkələsi (Darevskia derjugini Nikolsky, 1898)
- Çarnal kərtənkələsi (Darevskia dryada Darevsky et Tuniyev, 1997)
- Lindholm kərtənkələsi (Darevskia lindholmi Lantz et Cyrén, 1936)
- Acar kərtənkələsi (Darevskia mixta Méhely, 1909)
- Qırmızıqarın kərtənkələ (Darevskia parvula Lantz et Cyrén, 1913)
- Kür kərtənkələsi (Darevskia portschinskii Kessler, 1878)
- Luqov kərtənkələsi (Darevskia praticola Eversmann, 1834)
- Rüstəmbəy kərtənkələsi (Darevskia rostombekowi Darevsky, 1957)
- Gürcüstan kərtənkələsi (Darevskia rudis Bedriaga, 1886)
- Darevskia sapphirina (Schmidtler 1994)
- Qayalıq kərtənkələsi (növ) (Darevskia saxicola Eversmann, 1834)
- Ağqarın kərtənkələ (Darevskia unisexualis Darevsky, 1966)
- Darevskia uzzelli (Darevsky et Danielyan 1977)
- Valentin kərtənkələsi (Darevskia valentini, Boettger 1892)
- Lepidodactylus lugubris (FITZINGER 1843)
Yayılma əraziləri
Qayalıq kərtənkələrəri əsasən Qafqazın bütün bölgələrində, Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan, Rusiya və bundan başqa Bolqarıstan, İran, Rumıniya, Türkiyə ərazilərində rast gəlinir.
Qidalanması
Qayalıq kərtənkələləri əsasən Cücülər və Onurğasızlarla qidalanırlar.
Çoxalması
Yumurta qoyaraq çoxalır. Onurğalılardan olmasına baxmayaraq Partenogenez xüsusiyyətinə malikdir. Belə ki, onlar erkəksizdə çoxala bilirlər. Bu isə 1958-ci ildə Darevski tərəfindən aşkarlanmışdır. Bu xüsusiyyətə malik 7 növ vardır. Hətta onların erkəkləri yoxdur.
Ədəbiyyat
- 1967. Скальные ящерицы Кавказа: Систематика, экология, филогения полиморфной группы кавказских скальных ящериц подрода Аrсhаеolасеrtа — Л.: Наука, 1967.DjVu 12 Мб
- Даревский И. С. Даниелян Ф. Д. 2001. Естественная аллотриплоидия у некоторых видов скальных ящериц Кавказа и вероятное эволюционное значение этого феномена // Эволюция, экология, видообразование: Материалы конф. памяти Н. Н. Воронцова (1934—2000), 26-27 дек.2000. — М. — 2001. — 131—133.
- Даревский И. С., Гречко В. В., Куприянова Л.A. 2000. Ящерицы, размножающиеся без самцов // Природа. — М . — 2000. № 9. — 131—133 .
- Корчагин, Виталий Иванович. 2004. Клонирование и молекулярно-генетическая характеристика (GATA)_n-содержащих локусов генома партеногенетических ящериц Darevskia unisexualis: Дис. … канд. биол. наук : 03.00.26. — Москва, 2004. — 97 с. — РГБ ОД, 61:05-3/349.
- Чобану Д. Г. Гречко В. В., Даревский И. С. 2003. Молекулярная эволюция сателлитной ДНК CLsat ящериц рода Darevskia (Sauria:Lacertidae). // Генетика . 39,11 . — 2003 . — 1527—1541 .
- Arribas, O. J. 1999. Phylogeny and relationships of the mountain lizards of Europe and Near East (Archaeolacerta Mertens, 1921, sensu lato) and their relationships among the Eurasian lacertid radiation. Russian Journal of Herpetology 6:1-22.
- Darevskii, I. S. & Kupriyanova, L. A. 1982. Rare males in parthenogenetic lizard Lacerta armeniaca Méhely. Vertebrata Hungarica 21: 69-75
- Darevsky,I.S. 1992. Evolution and ecology of parthenogenesis in reptiles. In: Adler,K. (ed.): Herpetology: Current research on the biology of Amphibians and Reptiles. Proc. First World Congress Herpetol. (Oxford, Ohio): 21-39
- MacCulloch, Ross D.;Murphy, Robert W.;Kupriyanova, Larissa A.;Darevsky, I. S.;Danielyan, F. D. 1995. Clonal variation in the parthenogenetic rock lizard Lacerta armeniaca. Genome 38: 1057—1060
- Murphy, R.W.; Fu,J.; MacCulloch, R.D.; Darevsky,I.S. & Kupriyanova,L.A. 2000. A fine line between sex and unisexuality: the phylogenetic constraints on parthenogenesis in lacertid lizards. Zool. J. Linn. Soc. 130: 527—549
Mənbə
- Kərtənkələlər, erkəksiz çoxalanlar (Təbiət, 2000, № 9)
- Avropa faunası (ing.)
- Animal Diversity Web (ing.)
- Darevskia 2019-11-16 at the Wayback Machine
- Kərtənkələlərdə Partenoqenez 2016-03-06 at the Wayback Machine (1,8 MB)
İstinadlar
- Pyron R. A., Burbrink F. T., Wiens J. J. A phylogeny and revised classification of Squamata, including 4161 species of lizards and snakes (ing.). // BMC Evol. Biol. BMC, Springer Science+Business Media, 2013. Vol. 13, Iss. 1. P. 93. ISSN 1471-2148 doi:10.1186/1471-2148-13-93 PMID:23627680
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qayaliq kertenkelesi lat Darevskia heyvanlar aleminin xordalilar tipinin surunenler sinfinin pulcuqlular destesinin esl kertenkeleler fesilesine aid heyvan cinsi Ustelik disisiz coxalan novleri vardir Qayaliq kertenkelesiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Klad Sinif SurunenlerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Desteustu Deste PulcuqlularFesileustu Fesile Esl kertenkelelerYarimfesile Cins Qayaliq kertenkelesiBeynelxalq elmi adiDarevskia Oscar Arribas 1997Sekil axtarisiITIS 1155158NCBI 122330EOL 17152 Bu cinsin Latin dilinde adi rus herpetoloqu 1924 2009 serefine adlandirilib Kicik ve orta olculu kertenkelelere daxildir ve bedeninin uzunlugu 55 80 mm dir Basi askarcasina dirdedir TesnifatiBu cinse 20 Biseksual ve 7 Partenoqenez nov daxildir Bes nov evveler mubahiseli nov olan Lacerta saxicola daxil edilirdi 1999 ci ilde bu novler Yasil kertenkeleler Lacerta cinsinde ayrilmis ve musteqil cinse daxil edilmisdir Azerbaycan kertenkelesi Darevskia raddei Uzzell et Darevsky 1973 Alp kertenkelesi Darevskia alpina Darevsky 1967 Ermenistan kertenkelesi Darevskia armeniaca Mehely 1909 Darevskia bendimahiensis Eiselt et Schmidtler 1994 Brauner kertenkelesi Darevskia brauneri Mehely 1909 Qafqaz kertenkelesi Darevskia caucasica Mehely 1909 Yasilqarin kertenkele Darevskia chlorogaster Boulenger 1908 Turkiye kertenkelesi Darevskia clarkorum Darevsky et Vedmederja 1977 Dagistan kertenkelesi Darevskia daghestanica Darevsky 1967 Dalya kertenkelesi Darevskia dahli Darevsky 1957 Elbrus kertenkelesi Darevskia defilippii Camerano 1877 Artvin kertenkelesi Darevskia derjugini Nikolsky 1898 Carnal kertenkelesi Darevskia dryada Darevsky et Tuniyev 1997 Lindholm kertenkelesi Darevskia lindholmi Lantz et Cyren 1936 Acar kertenkelesi Darevskia mixta Mehely 1909 Qirmiziqarin kertenkele Darevskia parvula Lantz et Cyren 1913 Kur kertenkelesi Darevskia portschinskii Kessler 1878 Luqov kertenkelesi Darevskia praticola Eversmann 1834 Rustembey kertenkelesi Darevskia rostombekowi Darevsky 1957 Gurcustan kertenkelesi Darevskia rudis Bedriaga 1886 Darevskia sapphirina Schmidtler 1994 Qayaliq kertenkelesi nov Darevskia saxicola Eversmann 1834 Agqarin kertenkele Darevskia unisexualis Darevsky 1966 Darevskia uzzelli Darevsky et Danielyan 1977 Valentin kertenkelesi Darevskia valentini Boettger 1892 Lepidodactylus lugubris FITZINGER 1843 Yayilma erazileriQayaliq kertenkelereri esasen Qafqazin butun bolgelerinde Azerbaycan Gurcustan Ermenistan Rusiya ve bundan basqa Bolqaristan Iran Ruminiya Turkiye erazilerinde rast gelinir QidalanmasiQayaliq kertenkeleleri esasen Cuculer ve Onurgasizlarla qidalanirlar CoxalmasiYumurta qoyaraq coxalir Onurgalilardan olmasina baxmayaraq Partenogenez xususiyyetine malikdir Bele ki onlar erkeksizde coxala bilirler Bu ise 1958 ci ilde Darevski terefinden askarlanmisdir Bu xususiyyete malik 7 nov vardir Hetta onlarin erkekleri yoxdur Edebiyyat1967 Skalnye yashericy Kavkaza Sistematika ekologiya filogeniya polimorfnoj gruppy kavkazskih skalnyh yasheric podroda Arshaeolaserta L Nauka 1967 DjVu 12 Mb Darevskij I S Danielyan F D 2001 Estestvennaya allotriploidiya u nekotoryh vidov skalnyh yasheric Kavkaza i veroyatnoe evolyucionnoe znachenie etogo fenomena Evolyuciya ekologiya vidoobrazovanie Materialy konf pamyati N N Voroncova 1934 2000 26 27 dek 2000 M 2001 131 133 Darevskij I S Grechko V V Kupriyanova L A 2000 Yashericy razmnozhayushiesya bez samcov Priroda M 2000 9 131 133 Korchagin Vitalij Ivanovich 2004 Klonirovanie i molekulyarno geneticheskaya harakteristika GATA n soderzhashih lokusov genoma partenogeneticheskih yasheric Darevskia unisexualis Dis kand biol nauk 03 00 26 Moskva 2004 97 s RGB OD 61 05 3 349 Chobanu D G Grechko V V Darevskij I S 2003 Molekulyarnaya evolyuciya satellitnoj DNK CLsat yasheric roda Darevskia Sauria Lacertidae Genetika 39 11 2003 1527 1541 Arribas O J 1999 Phylogeny and relationships of the mountain lizards of Europe and Near East Archaeolacerta Mertens 1921 sensu lato and their relationships among the Eurasian lacertid radiation Russian Journal of Herpetology 6 1 22 Darevskii I S amp Kupriyanova L A 1982 Rare males in parthenogenetic lizard Lacerta armeniaca Mehely Vertebrata Hungarica 21 69 75 Darevsky I S 1992 Evolution and ecology of parthenogenesis in reptiles In Adler K ed Herpetology Current research on the biology of Amphibians and Reptiles Proc First World Congress Herpetol Oxford Ohio 21 39 MacCulloch Ross D Murphy Robert W Kupriyanova Larissa A Darevsky I S Danielyan F D 1995 Clonal variation in the parthenogenetic rock lizard Lacerta armeniaca Genome 38 1057 1060 Murphy R W Fu J MacCulloch R D Darevsky I S amp Kupriyanova L A 2000 A fine line between sex and unisexuality the phylogenetic constraints on parthenogenesis in lacertid lizards Zool J Linn Soc 130 527 549MenbeKertenkeleler erkeksiz coxalanlar Tebiet 2000 9 Avropa faunasi ing Animal Diversity Web ing Darevskia 2019 11 16 at the Wayback Machine Kertenkelelerde Partenoqenez 2016 03 06 at the Wayback Machine 1 8 MB IstinadlarPyron R A Burbrink F T Wiens J J A phylogeny and revised classification of Squamata including 4161 species of lizards and snakes ing BMC Evol Biol BMC Springer Science Business Media 2013 Vol 13 Iss 1 P 93 ISSN 1471 2148 doi 10 1186 1471 2148 13 93 PMID 23627680Hemcinin bax