Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azərbaycan–Ermənistan sərhədi — Azərbaycan və Ermənistan arasında dövlət sərhədi. Azərbaycanla Ermənistan arasında dövlət sərhədinnin uzunluğu 996 ilə 1007.1 km arasında dəyişir. Avropa marşrutları E002 və E117 sərhəddən keçir.
| Azərbaycan–Ermənistan sərhədi | |
|---|---|
| Xüsusiyyətləri | |
| Dövlətlər | |
| Uzunluğu |
|
| Tarixi | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
De-Yure Azərbaycan-Ermənistan sərhədi keçmiş Azərbaycan SSR və Ermənistan SSR arasındakı sərhədlə uyğundur və iki əsas hissədən ibarətdir: qərbdə Ermənistan və Azərbaycanın Naxçıvan eksklavı arasında və şərqdə Ermənistan ilə "materik" Azərbaycan arasında daha uzun bir hissə. Bundan əlavə, de-yure, sərhədin hər iki tərəfində bir sıra anklavlar var, lakin faktiki olaraq indi onlar müfafiq dövlətlərin nəzarətindədir. Faktiki olaraq, Azərbaycan-Ermənistan sərhədi ilə bağlı vəziyyət daha mürəkkəbdir — sərhədin qərbi Naxçıvan bölməsi mübahisəli deyil (Kərki anklavı istisna olmaqla), ancaq şərq sərhədlərinin bir qisminə Azərbaycan nəzarət etmir. 1990-cı illərdə Qarabağ münaqişəsinin kəskinləşməsindən sonra, sərhədin rəsmi şərq hissəsi faktiki olaraq təxminən yarısına qədəri və sərhədin cənub sektoru Azərbaycan ərazisinin daxilin uzanan, yalnız Dağlıq Qarabağın əksər hissəsini deyil, həm də Azərbaycanın əhəmiyyətli hissəsini əhatə edən "Təmas xətti" ilə formalaşır. Ermənistan faktiki bu ərazini işğal edir. Nəticədə işğal olunan ərazilərdə Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasını təşkil edilir. Ermənistanla QDQR arasındakı sərhəd de-yure Azərbaycan–Ermənistan sərhədi boyunca davam edir. Bu hal 2020-ci il sentyabr ayının 27-nə qədər davam edir. İkinci Qarabağ müharibəsi bu məsələdə reallığı tamamən dəyişir.
Coğrafiya
Qərb (Naxçıvan) bölməsi
Azərbaycan-Ermənistan sərhədinin qərb (Naxçıvan) hissəsi şimaldan Türkiyə ilə Araz çayı üzərindəki sərhəd qovşağından başlayır və Zəngəzur və Dərələyəz silsiləsi kimi müxtəlif dağ silsilələri boyunca cənub-şərqə, Araz çayı üzərindəki İranla qərb sərhəd qovşağına qədər uzanır. Bundan əlavə Azərbaycanın Kərki anklavı sərhədin bu hissəsinin şimalında yerləşir, lakin 1992-ci ilin mayından etibarən Qarabağ müharibəsi zamanı 19 km² ərazi Ermənistan tərəfindən işğal olunur (Ararat mərzi daxilində).
Şərq bölməsi
Azərbaycan-Ermənistan sərhədinin şərq hissəsi şimaldan Gürcüstanla sərhəd qovşağından başlayır və cənub-şərq istiqamətində uzanır, Coğazçay ətrafında ziqzaq vurur. Coğazçay ağzında Coğazçay su anbarının bir hissəsini keçib Abbasbəyli su anbarının qərb ucuna toxunur. Sərhəd daha sonra Göyçə gölünün şərq sahilinə Göycə silsiləsi boyunca paralel olaraq uzanır, Şərqi Göycə silsiləsi boyunca cənuba, sonra isə Alağöz silsiləsi ilə qərbə doğru kəskin şəkildə şərqə dönmədən əvvəl Böyük Alagöl gölünü əhatə edən bir Azərbaycana məxsus çıxıntı əmələ gətirir. Sonra sərhəd cənub istiqamətində hərəkət edir, İşıqlı Qaragöl gölü və Qaragöl Dövlət Təbiət Qoruğunu keçərək Araz çayı üzərindəki İranla sərhəd qovşağında sona çatır. Sərhədin bütün hissəsi əsasən dağlıq ərazilərdən, orta hesabla 600 ilə 3400 metr yüksəklikdən keçir.
Bundan əlavə, sərhəd zonasının şimal hissəsində dörd anklav var — biri Ermənistana (Başkənd) və üçü isə Azərbaycana (Sofulu, Yuxarı Əskipara və Barxudarlı) məxsusudur. Müharibədən sonra dörd anklavın hamısı qarşı tərəflər tərəfindən işğal edildi. Anklavlar Ermənistan və Azərbaycanın rəsmi xəritələrində təsvir olunur.
Tarix
Bu sərhəd 1991-ci ildə SSRİ-nin dağılmasından və eyni ildə Ermənistan və Azərbaycanın müstəqilliyini elan etməsindən sonra dövlət sərhədi olur. 1994-cü ildə atəşkəslə sona çatan Qarabağ müharibəsinin nəticəsi olaraq Azərbaycan Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası kimi təşkil edilmiş Dağlıq Qarabağın böyük bir hissəsinə və onun ətrafında olan 7 rayona nəzarəti itirir. O vaxtdan bəri münaqişə dondurulmuş vəziyyətdə qalır və nəticədə Sovet dövrünün yalnız şimal hissəsindəki rəsmi sərhədlə uyğun olan faktiki müasir Azərbaycan-Ermənistan sərhədi meydana gəlir. Atəşkəsdən sonra iki ölkə arasındakı münasibətlər son dərəcə gərgin olaraq qalır və 2008, 2010, 2012, 2014, 2016, 2018 və 2020-ci illərdə sərhəd boyunca dəfələrlə döyüşlər baş verir. İkinci Qarabağ müharibəsi gedişində 30 ilə yaxın işğal atında qalan torpaqlar azad edilir. 9 noyabr 2020-ci ildə Azərbaycan ordusunun Ermənistanla (Zəngilan rayonu istiqamətdə) sərhəddə yerləşən Bartaz (2300 metr), Sığırt (1 370 metr) və digər yüksəklikləri ələ keçirməklə Azərbaycan–Ermənistan dövlət sərhəddinin bərpası istiqamətdə ilk addım atılır..
Toqquşmalar
Sərhəd keçidləri
Azərbaycan–Ermənistan sərhədi sərhədlərin demarkasiyası prosesindən kənar qalmışdır. Bunun səbəbi Qarabağ müharibəsi və onun nəticələridir. Faktiki olaraq Azərbaycan-Ermənistan sərhədi bağlıdır, ərazisi hərbiləşdirilib. Azərbaycan torpaqlarının bir hissəsinin işğal altında qaldığı müddət ərzində Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası ilə Ermənistan sərhəddini keçənlər Azərbaycan tərəfindən qanunsuz giriş etmişlər kimi qəbul edilir və onların ölkəyə girişi məhdudlaşdırılır.
İstinadlar
- . CIA World Factbook. 2010-07-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 октября 2020.
- "Country Report: Azerbaijan Borders". Университет Восточной Финляндии. 10 августа 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 17 октября 2020.
- (PDF). 2008-11-19 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-09. 2008-11-19 at the Wayback Machine
- "Azerbaijan military threat to Armenia 2018-06-25 at the Wayback Machine." The Daily Telegraph
- "Nagorno-Karabakh says the region has lost some territory to Azerbaijan's army". 2021-02-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-09.
- "Prezident: Azərbaycan Ordusu daha bir neçə kəndi işğaldan azad edib". report.az (az.). 9 noktyabr 2020. 2020-11-18 tarixində . İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
- "Armenia". smartraveller.gov.au. 8 июня 2020 tarixində .
- "Foreign travel advice: Armenia". . 6 апреля 2020 tarixində .
- "Armenia Travel Advisory". travel.state.gov. Bureau of Consular Affairs, Государственный департамент США. 7 августа 2020 tarixində arxivləşdirilib.
- . Embassy of the Republic of Azerbaijan in Romania. 2013-08-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 октября 2020.
- Персоны нон грата в Азербайджане — СПИСОК 2020-09-23 at the Wayback Machine. Day.az. 2 августа 2013.
Xarici keçidlər
- Ermənistanla delimitasiya və demarkasiya necə aparılacaq – Qaydalar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycan Ermenistan serhedi Azerbaycan ve Ermenistan arasinda dovlet serhedi Azerbaycanla Ermenistan arasinda dovlet serhedinnin uzunlugu 996 ile 1007 1 km arasinda deyisir Avropa marsrutlari E002 ve E117 serhedden kecir Azerbaycan Ermenistan serhediXususiyyetleriDovletler Ermenistan AzerbaycanUzunlugu 996 kmTarixi Vikianbarda elaqeli mediafayllar De Yure Azerbaycan Ermenistan serhedi kecmis Azerbaycan SSR ve Ermenistan SSR arasindaki serhedle uygundur ve iki esas hisseden ibaretdir qerbde Ermenistan ve Azerbaycanin Naxcivan eksklavi arasinda ve serqde Ermenistan ile materik Azerbaycan arasinda daha uzun bir hisse Bundan elave de yure serhedin her iki terefinde bir sira anklavlar var lakin faktiki olaraq indi onlar mufafiq dovletlerin nezaretindedir Faktiki olaraq Azerbaycan Ermenistan serhedi ile bagli veziyyet daha murekkebdir serhedin qerbi Naxcivan bolmesi mubahiseli deyil Kerki anklavi istisna olmaqla ancaq serq serhedlerinin bir qismine Azerbaycan nezaret etmir 1990 ci illerde Qarabag munaqisesinin keskinlesmesinden sonra serhedin resmi serq hissesi faktiki olaraq texminen yarisina qederi ve serhedin cenub sektoru Azerbaycan erazisinin daxilin uzanan yalniz Dagliq Qarabagin ekser hissesini deyil hem de Azerbaycanin ehemiyyetli hissesini ehate eden Temas xetti ile formalasir Ermenistan faktiki bu erazini isgal edir Neticede isgal olunan erazilerde Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasini teskil edilir Ermenistanla QDQR arasindaki serhed de yure Azerbaycan Ermenistan serhedi boyunca davam edir Bu hal 2020 ci il sentyabr ayinin 27 ne qeder davam edir Ikinci Qarabag muharibesi bu meselede realligi tamamen deyisir CografiyaQerb Naxcivan bolmesi Azerbaycan Ermenistan serhedinin qerb Naxcivan hissesi simaldan Turkiye ile Araz cayi uzerindeki serhed qovsagindan baslayir ve Zengezur ve Dereleyez silsilesi kimi muxtelif dag silsileleri boyunca cenub serqe Araz cayi uzerindeki Iranla qerb serhed qovsagina qeder uzanir Bundan elave Azerbaycanin Kerki anklavi serhedin bu hissesinin simalinda yerlesir lakin 1992 ci ilin mayindan etibaren Qarabag muharibesi zamani 19 km erazi Ermenistan terefinden isgal olunur Ararat merzi daxilinde Serq bolmesi Azerbaycan Ermenistan serhedinin serq hissesi simaldan Gurcustanla serhed qovsagindan baslayir ve cenub serq istiqametinde uzanir Cogazcay etrafinda ziqzaq vurur Cogazcay agzinda Cogazcay su anbarinin bir hissesini kecib Abbasbeyli su anbarinin qerb ucuna toxunur Serhed daha sonra Goyce golunun serq sahiline Goyce silsilesi boyunca paralel olaraq uzanir Serqi Goyce silsilesi boyunca cenuba sonra ise Alagoz silsilesi ile qerbe dogru keskin sekilde serqe donmeden evvel Boyuk Alagol golunu ehate eden bir Azerbaycana mexsus cixinti emele getirir Sonra serhed cenub istiqametinde hereket edir Isiqli Qaragol golu ve Qaragol Dovlet Tebiet Qorugunu kecerek Araz cayi uzerindeki Iranla serhed qovsaginda sona catir Serhedin butun hissesi esasen dagliq erazilerden orta hesabla 600 ile 3400 metr yukseklikden kecir Bundan elave serhed zonasinin simal hissesinde dord anklav var biri Ermenistana Baskend ve ucu ise Azerbaycana Sofulu Yuxari Eskipara ve Barxudarli mexsusudur Muharibeden sonra dord anklavin hamisi qarsi terefler terefinden isgal edildi Anklavlar Ermenistan ve Azerbaycanin resmi xeritelerinde tesvir olunur TarixBu serhed 1991 ci ilde SSRI nin dagilmasindan ve eyni ilde Ermenistan ve Azerbaycanin musteqilliyini elan etmesinden sonra dovlet serhedi olur 1994 cu ilde ateskesle sona catan Qarabag muharibesinin neticesi olaraq Azerbaycan Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasi kimi teskil edilmis Dagliq Qarabagin boyuk bir hissesine ve onun etrafinda olan 7 rayona nezareti itirir O vaxtdan beri munaqise dondurulmus veziyyetde qalir ve neticede Sovet dovrunun yalniz simal hissesindeki resmi serhedle uygun olan faktiki muasir Azerbaycan Ermenistan serhedi meydana gelir Ateskesden sonra iki olke arasindaki munasibetler son derece gergin olaraq qalir ve 2008 2010 2012 2014 2016 2018 ve 2020 ci illerde serhed boyunca defelerle doyusler bas verir Ikinci Qarabag muharibesi gedisinde 30 ile yaxin isgal atinda qalan torpaqlar azad edilir 9 noyabr 2020 ci ilde Azerbaycan ordusunun Ermenistanla Zengilan rayonu istiqametde serhedde yerlesen Bartaz 2300 metr Sigirt 1 370 metr ve diger yukseklikleri ele kecirmekle Azerbaycan Ermenistan dovlet serheddinin berpasi istiqametde ilk addim atilir Toqqusmalar Azerbaycan Ermenistan serhed bohrani 2021 Azerbaycan Ermenistan serhed toqqusmasi sentyabr 2022 Serhed kecidleriAzerbaycan Ermenistan serhedi serhedlerin demarkasiyasi prosesinden kenar qalmisdir Bunun sebebi Qarabag muharibesi ve onun neticeleridir Faktiki olaraq Azerbaycan Ermenistan serhedi baglidir erazisi herbilesdirilib Azerbaycan torpaqlarinin bir hissesinin isgal altinda qaldigi muddet erzinde Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasi ile Ermenistan serheddini kecenler Azerbaycan terefinden qanunsuz giris etmisler kimi qebul edilir ve onlarin olkeye girisi mehdudlasdirilir Istinadlar CIA World Factbook 2010 07 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 oktyabrya 2020 Country Report Azerbaijan Borders Universitet Vostochnoj Finlyandii 10 avgusta 2014 tarixinde Istifade tarixi 17 oktyabrya 2020 PDF 2008 11 19 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 11 09 2008 11 19 at the Wayback Machine Azerbaijan military threat to Armenia 2018 06 25 at the Wayback Machine The Daily Telegraph Nagorno Karabakh says the region has lost some territory to Azerbaijan s army 2021 02 04 tarixinde Istifade tarixi 2020 11 09 Prezident Azerbaycan Ordusu daha bir nece kendi isgaldan azad edib report az az 9 noktyabr 2020 2020 11 18 tarixinde Istifade tarixi 9 noyabr 2020 Armenia smartraveller gov au 8 iyunya 2020 tarixinde Foreign travel advice Armenia 6 aprelya 2020 tarixinde Armenia Travel Advisory travel state gov Bureau of Consular Affairs Gosudarstvennyj departament SShA 7 avgusta 2020 tarixinde arxivlesdirilib Embassy of the Republic of Azerbaijan in Romania 2013 08 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 18 oktyabrya 2020 Persony non grata v Azerbajdzhane SPISOK 2020 09 23 at the Wayback Machine Day az 2 avgusta 2013 Xarici kecidlerErmenistanla delimitasiya ve demarkasiya nece aparilacaq Qaydalar