Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Avtomobil yolu — avtomobillərin hərəkəti üçün salınan, yaxud uyğunlaşdırılan yol. Müasir avtomobil yolunda avtomobilin sürətli və intensiv hərəkəti təhlükəsiz, fasiləsiz və rahat olmaqla bərabər, yük və sərnişin daşınması ucuz başa gəlməlidir.
Tarixi
SSRİ-nin iqtisadiyyatdakı əhəmiyyətinə görə ittifaq, respublika, yerli (rayon və kənd) və müəyyən idarə tableyində avtomobil yolları var idi. Azərbaycanda olan ittifaq. respublika və vilayət əhəmiyyətli avtomobil yollarının hamısına Azərbaycan SSR Avtomobil Yollarının Tikintisi və İstismarı Nazirliyinin, yerli yollar isə rayon icraiyyə komitələrinin nəzarətində idi. Bundan əlavə, "Azərneft" birliyi tabeliyində olan avtomobil yolları da var idi. SSRİ-də avtomobil yolları beş texniki dərəcəyə bölünürdü. Dərəcə bütün yol boyu və ya onun ayrı-ayrı hissələrində perspektiv (10–20 ildən sonra) orta gündəlik hərəkət intensivliyinə görə təyin edilirdi. Hərəkətin orta gündəlik intensivliyi (hər iki istiqamətdə) 7 min avtomobildən ço olduqda yol I dərəcəli, 3 mindən 7 minədək II dərəcəli, 1,000-dən 3 minədək III dərəcəli, 200-dən 1,000-dək IV dərəcəli və 200-dən az olduqda V dərəcəli adlanırdı.
İnşaatı
Yolun texniki normativləri (hərəkətin hesablanma sürəti, hərəkət zolaqlarının sayı, genişliyi, yol çiyinlərinin eni, üfüqi və şaquli əyrilərin ən kiçik radiusları, ən böyük uzunluq mailliyi, ən kiçik görmə məsafəsi, yol örtüyünün tipi və s.) onun texniki dərəcəsinə əsasən inşaat normaları üzrə müəyyənləşdirilir. Avtomobil yolu torpaq yataq, yol geyimi, suburaxan qurğular (körpü, boru, diker və s.) sudan mühafizə qurğuları, dayaq divarları və s. hissələrdən ibarətdir. Yolun əsasını təşkil edən torpaq yataq bütün yol boyu salınır və yalnız körpü olan yerlərdə kəsilir. Torpaq yataq, əsasən, tökmə, mürəkkəb relyefli yerlərdə isə qazıma və qazıma-tökmə növlü olur. Avtomobil yolunun nəqliyyat üçün olan gediş-gəliş hissəsi möhkəm materiallardan (asfalt-beton və sement-beton) düzəldilən yol geyimi ilə örtülür. Bu hissəni hər iki tərəfdən əhatə edən zolaqlar yol çiyinləri adlanır. Yolu su axınları ilə kəsişmə yerlərində körpülər və subuxaran borular olur. Avtomobil yolunda işarə və yol nişanları qoyulur. Avtomobil yolu şəbəkəsinə (xüsusilə magistral yollarda), əsas qurğulardan əlavə, texniki xidmət stansiyası, qarajlar, yolun saz saxlanması və təmiri üçün binalar və s. köməkçi tikililər daxildir.
Avtomobil yolu layihələndirildikdə əvvəlcə iqtisadi hesablama və texniki kəşfiyyat aparılır. Yolda perspektiv hərəkətin intensivliyi və tərkibi, yolun texniki dərəcə və iqtisadi əhəmiyyəti tədqiqatla müəyyən edilir. Texniki kəşfiyyatda isə yol trassasının əlverişli vəziyyəti müəyyən olunur və layihə tərtibi üçün lazımi məlumat toplanır. Avtomobil yolunun layihəsi, əsasən, iki (texniki layihə və iş çertyojları), bəzən isə bir (iş layihəsi) mərhələdən ibarət olur.
Müasir avtomobil yolunun salınmasında kompleks mexanikləşdirmə tətbiq olunur, skrener, zreyder, buldozer, ekskavator, asfaltdöşəyən, betondöşəyən, özüboşaldan avtomobillər və s. maşın və mexanizmlərədn geniş istifadə edilir. Avtomobil yolu salınmasında inşaat-quraşdırma iləri ilə yanaşı, nəqliyyat işlərinin səmərəli təşkili və köməkçi istehsalat müəssisələri yaradılmasının da böyük əhəmiyyəti var. Bu müəssislələrdə daş və çınqıl çıxarılır, xırdalanır, ceşidlənir, qırmadaş, asfalt-beton, sement-beton və s. hazırlanır.
Əhəmiyyəti
Avtomobil yolları iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə avtomobil yolu təsərrüfat, siyasi-inzibati, mədəni, müdafiə əhəmiyyətli olub, müxtəlif texniki səviyyədə qurulmuş və təchiz edilmiş böyük bir şəbəkə təşkil edir. Avtomobil yolunun iqtisadiyyatda əhəmiyyəti birinci növbədə yük və sərnişin dövriyyəsi, həmçinin hərəkətin intensivliyi ilə müəyyən edilir. Təzə salınan və ya bərpa edilən hər bir yol iqtisadi cəhətdən sərfəli olmalı və daşıma dəyərini (top-kilometr, ya da maşın-kilometrin maya dəyəri) azaltmalıdır.
İstinadlar
- Автомобил јолу // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. I ҹилд: А—Балзак. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1976. С. 77–78.
Əlavə ədəbiyyat
- Плужников В. И. Термины российского архитектурного наследия : Словарь-глоссарий. — М.: Искусство, 1995. — 158 с. — .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Avtomobil yolu avtomobillerin hereketi ucun salinan yaxud uygunlasdirilan yol Muasir avtomobil yolunda avtomobilin suretli ve intensiv hereketi tehlukesiz fasilesiz ve rahat olmaqla beraber yuk ve sernisin dasinmasi ucuz basa gelmelidir ABS nin Atlanta seherinde avtomobil yolu TarixiAlmaniyada avtomobil yolu 1943 cu il SSRI nin iqtisadiyyatdaki ehemiyyetine gore ittifaq respublika yerli rayon ve kend ve mueyyen idare tableyinde avtomobil yollari var idi Azerbaycanda olan ittifaq respublika ve vilayet ehemiyyetli avtomobil yollarinin hamisina Azerbaycan SSR Avtomobil Yollarinin Tikintisi ve Istismari Nazirliyinin yerli yollar ise rayon icraiyye komitelerinin nezaretinde idi Bundan elave Azerneft birliyi tabeliyinde olan avtomobil yollari da var idi SSRI de avtomobil yollari bes texniki dereceye bolunurdu Derece butun yol boyu ve ya onun ayri ayri hisselerinde perspektiv 10 20 ilden sonra orta gundelik hereket intensivliyine gore teyin edilirdi Hereketin orta gundelik intensivliyi her iki istiqametde 7 min avtomobilden co olduqda yol I dereceli 3 minden 7 minedek II dereceli 1 000 den 3 minedek III dereceli 200 den 1 000 dek IV dereceli ve 200 den az olduqda V dereceli adlanirdi InsaatiYolun texniki normativleri hereketin hesablanma sureti hereket zolaqlarinin sayi genisliyi yol ciyinlerinin eni ufuqi ve saquli eyrilerin en kicik radiuslari en boyuk uzunluq mailliyi en kicik gorme mesafesi yol ortuyunun tipi ve s onun texniki derecesine esasen insaat normalari uzre mueyyenlesdirilir Avtomobil yolu torpaq yataq yol geyimi suburaxan qurgular korpu boru diker ve s sudan muhafize qurgulari dayaq divarlari ve s hisselerden ibaretdir Yolun esasini teskil eden torpaq yataq butun yol boyu salinir ve yalniz korpu olan yerlerde kesilir Torpaq yataq esasen tokme murekkeb relyefli yerlerde ise qazima ve qazima tokme novlu olur Avtomobil yolunun neqliyyat ucun olan gedis gelis hissesi mohkem materiallardan asfalt beton ve sement beton duzeldilen yol geyimi ile ortulur Bu hisseni her iki terefden ehate eden zolaqlar yol ciyinleri adlanir Yolu su axinlari ile kesisme yerlerinde korpuler ve subuxaran borular olur Avtomobil yolunda isare ve yol nisanlari qoyulur Avtomobil yolu sebekesine xususile magistral yollarda esas qurgulardan elave texniki xidmet stansiyasi qarajlar yolun saz saxlanmasi ve temiri ucun binalar ve s komekci tikililer daxildir Azerbaycanda mueyyen yasayis menteqelerine olan mesafeni gosteren yol nisani Avtomobil yolu layihelendirildikde evvelce iqtisadi hesablama ve texniki kesfiyyat aparilir Yolda perspektiv hereketin intensivliyi ve terkibi yolun texniki derece ve iqtisadi ehemiyyeti tedqiqatla mueyyen edilir Texniki kesfiyyatda ise yol trassasinin elverisli veziyyeti mueyyen olunur ve layihe tertibi ucun lazimi melumat toplanir Avtomobil yolunun layihesi esasen iki texniki layihe ve is certyojlari bezen ise bir is layihesi merheleden ibaret olur Muasir avtomobil yolunun salinmasinda kompleks mexaniklesdirme tetbiq olunur skrener zreyder buldozer ekskavator asfaltdoseyen betondoseyen ozubosaldan avtomobiller ve s masin ve mexanizmleredn genis istifade edilir Avtomobil yolu salinmasinda insaat qurasdirma ileri ile yanasi neqliyyat islerinin semereli teskili ve komekci istehsalat muessiseleri yaradilmasinin da boyuk ehemiyyeti var Bu muessislelerde das ve cinqil cixarilir xirdalanir cesidlenir qirmadas asfalt beton sement beton ve s hazirlanir EhemiyyetiAvtomobil yollari iqtisadi cehetden inkisaf etmis olkelerde avtomobil yolu teserrufat siyasi inzibati medeni mudafie ehemiyyetli olub muxtelif texniki seviyyede qurulmus ve techiz edilmis boyuk bir sebeke teskil edir Avtomobil yolunun iqtisadiyyatda ehemiyyeti birinci novbede yuk ve sernisin dovriyyesi hemcinin hereketin intensivliyi ile mueyyen edilir Teze salinan ve ya berpa edilen her bir yol iqtisadi cehetden serfeli olmali ve dasima deyerini top kilometr ya da masin kilometrin maya deyeri azaltmalidir IstinadlarAvtomobil јolu Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә I ҹild A Balzak Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1976 S 77 78 Elave edebiyyatPluzhnikov V I Terminy rossijskogo arhitekturnogo naslediya Slovar glossarij M Iskusstvo 1995 158 s ISBN 5 210 01984 5