Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Autofaqiya (hərfi mənada: özünüyemə, q.yun. αὐτός, auto — "özü" və φαγεῖν — "yemək") — hüceyrənin daxili komponentlərinin onun lizosomlarının və ya vakuollarının içərisinə çatdırılması və onlarda deqradasiyaya uğraması prosesi. Hüceyrənin lazımsız və ya disfunksional komponentlərini məhv edən təbii və nizamlı mexanizmdir. Hüceyrə ölümünün autofaqik növündə hüceyrənin bütün orqanoidləri həzm olunur və yalnız makrofaqlar tərəfindən udulan hüceyrə tullantısı qalır.
Otofaqiyanın tənzimlənməsi
Autofaqiya normal şəraitdə istənilən normal hüceyrənin həyatını müşayiət edir.
Hüceyrələrdə autofaqiya proseslərini gücləndirmək üçün əsas stimullar ola bilər:
- qida çatışmazlığı;
- sitoplazmada zədələnmiş orqanoidlərin olması;
- sitoplazmada qismən denaturasiya olunmuş zülalların və onların aqreqatlarının olması.
Aclıqdan başqa, autofaqiya oksidləşdirici və ya tokisiki stress nəticəsində də yarana bilər. Autofaqiyanı tənzimləyən genetik mexanizmlər hazırda maya göbələyində ətraflı şəkildə öyrənilir. Beləliklə, autofaqosomların əmələ gəlməsi üçün Atg-ailəsinin çoxsaylı zülallarının (autofaqosoma bağlı zülallar) aktivliyi tələb olunur. Bu zülalların homoloqları məməlilərdə (insanlar da daxil olmaqla) və bitkilərdə aşkar edilmişdir.
Normal və patoloji proseslərdə autofaqiyanın əhəmiyyəti
Autofaqiya hüceyrələri lazımsız orqanoidlərdən, eləcə də bədəni lazımsız hüceyrələrdən təmizləmə yollarından biridir. Autofaqiya embriogenez prosesində, özünüproqramlaşdırılmış hüceyrə ölümü baş verən zaman xüsusilə vacibdir. Hal-hazırda, autofaqiyanın bu variantı daha çox kaspazdan asılı olmayan apoptoz adlanır. Bu proseslər pozulursa və məhv edilmiş hüceyrələr çıxarılmazsa, embrion çox vaxt həyat qabiliyyətinə malik olur.
Bəzən autofaqiya sayəsində hüceyrə qida və enerji çatışmazlığını kompensasiya edərək normal fəaliyyətinə qayıda bilir. Əksinə, autofaqiya proseslərinin intensivləşməsi vəziyyətində hüceyrələr məhv edilir və bir çox hallarda onların yerini birləşdirici toxuma tutur. Bu cür pozğunluqlar ürək çatışmazlığının səbəblərindən biridir. Ölü hüceyrələrin hissələri çıxarılmasa, autofaqiya prosesindəki pozğunluqlar iltihaba səbəb ola bilər.
Autofaqiya pozğunluqları miopatiyaların və neyrodegenerativ xəstəliklərin inkişafında xüsusilə böyük rol oynayır. Beləliklə, Alzheimer xəstəliyində, beynin təsirlənmiş bölgələrində neyronların proseslərində hüceyrə orqanına daşınmayan və lizosomlarla birləşməyən yetişməmiş autofaqosomların yığılması var. Mutant huntinqtin və alfa-sinuklein — neyronlarda yığılması müvafiq olaraq Hantinqton və Parkinson xəstəliyinə səbəb olan zülallar şaperonun autofaqiyası ilə qəbul edilir və həzm olunur və bu prosesin aktivləşməsi onların aqreqatlarının neyronlarda əmələ gəlməsinin qarşısını alır .
Tədqiqat tarixi
2016-cı ildə Stokholmda yapon alimi Yoşinori Oşumi autofaqiya mexanizmlərinin kəşfi və tədqiqinə görə layiq görülüb. .
İstinadlar
- Farrugia G, Balzan R. Oxidative stress and programmed cell death in yeast. . 2(Front Oncol.) (64). 2012. doi:10.3389/fonc.2012.00064.
- Klionsky DJ. "Autophagy revisited: a conversation with Christian de Duve". (Front Oncol.). 2008. doi:10.4161/auto.6398.
- Huang J, Klionsky D. J. Autophagy and human disease. Cell Cycle. 2007 Aug 1;6(15):1837–1849
- "The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2016". . 2016-10-03. 2018-08-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-04.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Autofaqiya herfi menada ozunuyeme q yun aὐtos auto ozu ve fageῖn yemek huceyrenin daxili komponentlerinin onun lizosomlarinin ve ya vakuollarinin icerisine catdirilmasi ve onlarda deqradasiyaya ugramasi prosesi Huceyrenin lazimsiz ve ya disfunksional komponentlerini mehv eden tebii ve nizamli mexanizmdir Huceyre olumunun autofaqik novunde huceyrenin butun orqanoidleri hezm olunur ve yalniz makrofaqlar terefinden udulan huceyre tullantisi qalir A Autofaqosom emele gelmesinin diaqrami izolyasiya olunmus membran huceyre strukturlarini ehate edir ve autofaqolizosom AL yaratmaq ucun lizosomla birlesen autofaqosom AP yaradir B Drozofil surfesinin yag bedeninde avtofaqosomal strukturlarin elektron mikroqrafiyasi C Ac saxlanilan sicanin qaraciyer huceyrelerinde fluoresan etiketli avtofaqosomlar Otofaqiyanin tenzimlenmesiAutofaqiya normal seraitde istenilen normal huceyrenin heyatini musayiet edir Huceyrelerde autofaqiya proseslerini guclendirmek ucun esas stimullar ola biler qida catismazligi sitoplazmada zedelenmis orqanoidlerin olmasi sitoplazmada qismen denaturasiya olunmus zulallarin ve onlarin aqreqatlarinin olmasi Acliqdan basqa autofaqiya oksidlesdirici ve ya tokisiki stress neticesinde de yarana biler Autofaqiyani tenzimleyen genetik mexanizmler hazirda maya gobeleyinde etrafli sekilde oyrenilir Belelikle autofaqosomlarin emele gelmesi ucun Atg ailesinin coxsayli zulallarinin autofaqosoma bagli zulallar aktivliyi teleb olunur Bu zulallarin homoloqlari memelilerde insanlar da daxil olmaqla ve bitkilerde askar edilmisdir Normal ve patoloji proseslerde autofaqiyanin ehemiyyetiAutofaqiya huceyreleri lazimsiz orqanoidlerden elece de bedeni lazimsiz huceyrelerden temizleme yollarindan biridir Autofaqiya embriogenez prosesinde ozunuproqramlasdirilmis huceyre olumu bas veren zaman xususile vacibdir Hal hazirda autofaqiyanin bu varianti daha cox kaspazdan asili olmayan apoptoz adlanir Bu prosesler pozulursa ve mehv edilmis huceyreler cixarilmazsa embrion cox vaxt heyat qabiliyyetine malik olur Bezen autofaqiya sayesinde huceyre qida ve enerji catismazligini kompensasiya ederek normal fealiyyetine qayida bilir Eksine autofaqiya proseslerinin intensivlesmesi veziyyetinde huceyreler mehv edilir ve bir cox hallarda onlarin yerini birlesdirici toxuma tutur Bu cur pozgunluqlar urek catismazliginin sebeblerinden biridir Olu huceyrelerin hisseleri cixarilmasa autofaqiya prosesindeki pozgunluqlar iltihaba sebeb ola biler Autofaqiya pozgunluqlari miopatiyalarin ve neyrodegenerativ xesteliklerin inkisafinda xususile boyuk rol oynayir Belelikle Alzheimer xesteliyinde beynin tesirlenmis bolgelerinde neyronlarin proseslerinde huceyre orqanina dasinmayan ve lizosomlarla birlesmeyen yetismemis autofaqosomlarin yigilmasi var Mutant huntinqtin ve alfa sinuklein neyronlarda yigilmasi muvafiq olaraq Hantinqton ve Parkinson xesteliyine sebeb olan zulallar saperonun autofaqiyasi ile qebul edilir ve hezm olunur ve bu prosesin aktivlesmesi onlarin aqreqatlarinin neyronlarda emele gelmesinin qarsisini alir Tedqiqat tarixi2016 ci ilde Stokholmda yapon alimi Yosinori Osumi autofaqiya mexanizmlerinin kesfi ve tedqiqine gore fiziologiya ve ya tibb uzre Nobel mukafatina layiq gorulub IstinadlarFarrugia G Balzan R Oxidative stress and programmed cell death in yeast 2 Front Oncol 64 2012 doi 10 3389 fonc 2012 00064 Klionsky DJ Autophagy revisited a conversation with Christian de Duve Front Oncol 2008 doi 10 4161 auto 6398 Huang J Klionsky D J Autophagy and human disease Cell Cycle 2007 Aug 1 6 15 1837 1849 The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2016 2016 10 03 2018 08 11 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 10 04