Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Atropat (yun. Aτρoπάτης) — Atropatena dövlətinin ilk hökmdarı. Keçmiş Əhəməni satrapı, əslən, çox güman ki, madalı olan Atropat e.ə. IV əsrin 20-ci illərinin sonunda yeni dövlətin müstəqil hökmdarı olur; bu dövlət rəsmən Mada, sonralar isə özünün ilk hökmdarının adı ilə tez-tez antik qaynaqlarda Atropatena adlandırılırdı. Bəzi tədqiqatçılara əsasən isə Atropat iran xalqlarından birinə məxsus olmuşdur.
| Atropat | |
|---|---|
 Atropatın dairəvi heykəli 2004-2006-cı illərdə Azərbaycan Hərb Tarixi muzeyi üçün rəssam-heykəltaraş Natiq Camal Afşar tərəfindən akril boya ilə boyanmış gips materialından hazırlanıb. | |
Atropatenanın ilk hökmdarı | |
| E.ə. 323 – E.ə. 300 | |
| Əvvəlki | vəzifə təsis edilib |
| Sonrakı | Artabazan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | e. ə. IV əsr |
| Vəfat tarixi | güm. e. ə. IV əsr |
| Fəaliyyəti | qubernator |
| Ailəsi | Atropatidlər |
| Dini | Zərdüştlük |
| Hərbi xidmət | |
| Döyüşlər | |
Satraplığı
Tarixi mənbələrdə Atropatın adına ilk dəfə eramızdan əvvəl 331-ci ilin 1 oktyabrında Assuriyanın qədim paytaxtı Nineviya yaxınlıqındakı Qavqamela adlanan yerdə Makedoniyalı İskəndərlə Əhəmənilər hökmdarı Dara arasında baş vermiş Qavqamel döyüşü ilə əlaqədar rast gəlinir. Midiya satrapı Atropat bu döyüşdə özündən asılı olan kadusilər, qafqaz albanları və sisaklarla ittifaqda vuruşmuş, madayların süvari və piyada dəstələrinə başçılıq etmişdi. Çağdaş tarixçilər belə hesab edirlər ki, o dövrdə Atropat orta əsrlər Azərbaycanının bütün ərazisini, həmçinin Böyük Midiya torpaqlarının bir hissəsini öz tabeliyində saxlayırdı. Həmin döyüşdən sonra Dara Ekbatana qaçır və Atropat tərəfindən sığınacaq verilir. E.ə. 330-cu ildə yenidən qaçmağa məcbur olan Dara bir neçə ay sonra öldürülür və Atropat İsgəndərə tabe olur.
Makedoniyalı İsgəndərin dövründə hakimiyyəti
Atropat yeganə satrap idi ki , İsgəndər onu hakimiyyətdən uzaqlaşdırmadı . Atropat İskəndərlə açıq düşmənçilik xəttinin faydasızlığını anlayaraq, diplomatik danışıqlar yolunu seçir. Bu yolla da o, Midiya torpaqlarından bir qismini işğal olunmaqdan qoruyur. Həmin ərazi sonradan Kiçik Midiya, Atropat Midiyası və nəhayət, Atropatena adlanır. E.ə. 327-cü ilin sonlarında Bariaks adlı bir nəfər özünü İran və Midiya hökmdarı elan edərək, işğalçılarla mübarizəyə qalxır. Atropat öz qüvvələri ilə qiyamı yatırır, Bariaksı əsir alaraq, onu və yoldaşlarını İsgəndərə təhvil verir. Beləliklə Atropat İsgəndərin güvənini qazanır. təntənələr zamanı Atropat öz qızını Makedoniya süvarilərinin rəhbəri, İskəndərin ən yaxın silahdaşlarından olan Perdikkaya ərə verir və bu onun Midiya satrapı kimi mövqeyini daha da möhkəmləndirir. İsgəndər tez-tez öz imperiyasını gəzirdi. Belə səfərlərindən birində o, elə həmin il — e.ə. 324-cü ildə — qədim zamanlardan at yetişdirməklə məşhur olan və Atropatena sərhədlərində yerləşən Nisey düzlərinə dostu birlikdə yola düşür. Atropat da buraya gələrək, bir müddət vaxtını İsgəndərlə keçirir. Lakin Hefestionun qəfil ölümü İsgəndəri sarsıdır. Atropat İsgəndəri əyləndirməkdən ötrü məclisə kişi paltarı geymiş və təbərdin əvəzinə nizələrlə və yüngül qalxanlarla silahlanmış qadınlardan ibarət süvari dəstəsi gətirir. Qədim tarixçilərin dediklərinə görə, bunlar Qafqaz Albaniyasının yuxarı dağlarında yaşayan əfsanəvi amazonkalar idi. Lakin, Bizans tarixçisi bu hekayəni inkar edir.
Makedoniyalı İsgəndərin ölümündən sonra
E.ə. 323-cü il iyunun 13-də İsgəndər öz dövlətinin ehtimal olunan paytaxtı Babildə vəfat edir. Onun cəsədi soyumamış satraplar ölkəni bölüşdürməkdən ötrü Babilistanda toplaşırlar. Kiçik Midiya Atropata, Böyük Midiya isə verilir. Bizans tarixçisi Yustinin fikrincə isə Böyük Midiya da Atropata verilmişdi. Dövlətin rəhbərliyi regent qismində Atropatın kürəkəni Perdikkaya keçir. Perdikka dövləti parçalanmadan nə qədər qorusa belə onun bu cəhdləri satrapların müqaviməti ilə üzləşir və nəticədə e.ə. 321-ci ildə regent Pifon tərəfindən öldürülür. Ölkənin ikinci bölüşdürülməsi başlanır. Akademik İqrar Əliyevin sözlərinə görə, bu vaxtdan etibarən Kiçik Midiyanı müstəqil dövlət hesab etmək mümkündür. Kiçik Midiya bir qədər sonra Atropatena müstəqil dövlətə çevrilir və Atropat özünə şah titulu götürür. Midiya dövlətinin süqutundan bir əsr sonra Azərbaycan ərazisində yenidən müstəqil bir dövlət yaranır. Atropatın zamanından başlayaraq, məhz bu ərazilərdə dövləti və etnik varisliyi qoruyub saxlayan yeni-yeni dövlət qurumları mövcud olur. Kiçik Midiya Atropatın siyasəti nəticəsində Şərqdə Makedoniya işğalçılarından can qurtaran ilk müstəqil dövlət olur.
Qədim yunan coğrafiyaşünası Strabon özünün məşhur "Coğrafiya"sında yazır:
"Midiya iki yerə bölünür. Bir hissəni Böyük Midiya adlandırırlar. İkinci hissə Atropat Midiyasıdır. Bu yer öz adını sərkərdə Atropatın adından götürmüşdür. Atropat istəmirdi ki, bu torpaqlar da Böyük Midiya kimi makedoniyalıların asılılığında qalsın. Doğrudan da çar Atropat ölkəsinin müstəqilliyinə özü qərar vermiş, bu qərarını bəyan etmişdi və indi də irsi hakimiyyət onun ailəsinə məxsusdur. Bu dövlətin hökmdarları Ermənistan, Suriya və Parfiya çarları ilə nikah əlaqələri qurmuşlar. Bu, hərbi qüvvə baxımından kifayət qədər əhəmiyyətli bir ölkədir, belə ki, o meydana 10000 süvari və 40000 piyada çıxara bilər."
Həmçinin bax
Mənbə
- İqrar Əliyev. Atropatena tarixinin oçerki. Bakı, 1989
- Fazili Abdulla. Atropatena. Bakı, 1992
- Fazili Abdulla. Qədim və erkən orta əsrlər Azərbaycan tarixi İran tarixşünaslığında. Bakı, 1974
- Azərbaycan tarixi. 7 cilddə. Bakı. 2007. 1-ci cild
İstinadlar
- Fəxrəddin Məmmədov. Azərbaycan tarixi (izahlı xronologiya). Bakı: "Elm və təhsil", 2010, səh.28
- Erməni Sovet Ensiklopediyası (erm.). / red. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- Susan M. Sherwin-White, Amélie Kuhrt, "From Samarkhand to Sardis: a new approach to the Seleucid Empire", University of California Press, 1993. pg 78: – " The independence of the area Media Atropatene, named after Atropates, satrap of Media under Darius and Alexander (now Azerbaijan), under local Iranian dynasts, was pre-Selecuid"
- Azərbaycan tarixi. 1. Bakı: Elm. 2007. səh. 217. 2023-05-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-12.
- Bosworth, A. B., and Baynham, E. J. Alexander the Great in Fact and Fiction. Oxford, 2002, səh 92
- "Jona Lendering - Atropat - Livius". 2007-10-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-12-12.
- Chaumont, M. L. (1989), "Atropates 2021-10-27 at the Wayback Machine", Encyclopaedia Iranica 3.1, London: Routledge & Kegan Paul
- Smith, William, ed. (1867), "Atropates 2011-06-05 at the Wayback Machine", Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, Boston
- "Yustin, Filippik tarix, XIII Kitab". 2011-05-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-12-12.
- İqrar Əliyev. Atropatena tarixinin oçerki (rus). Bakı: Azərnəşr. 1989. ISBN . 2023-05-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-12.
- Strabon,
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Atropat yun Atropaths Atropatena dovletinin ilk hokmdari Kecmis Ehemeni satrapi eslen cox guman ki madali olan Atropat e e IV esrin 20 ci illerinin sonunda yeni dovletin musteqil hokmdari olur bu dovlet resmen Mada sonralar ise ozunun ilk hokmdarinin adi ile tez tez antik qaynaqlarda Atropatena adlandirilirdi Bezi tedqiqatcilara esasen ise Atropat iran xalqlarindan birine mexsus olmusdur AtropatAtropatin dairevi heykeli 2004 2006 ci illerde Azerbaycan Herb Tarixi muzeyi ucun ressam heykeltaras Natiq Camal Afsar terefinden akril boya ile boyanmis gips materialindan hazirlanib Atropatenanin ilk hokmdariE e 323 E e 300Evvelkivezife tesis edilibSonrakiArtabazanSexsi melumatlarDogum tarixi e e IV esrVefat tarixi gum e e IV esrFealiyyeti qubernatorAilesi AtropatidlerDini ZerdustlukHerbi xidmetDoyusler Qavqamela vurusmasiSatrapligiTarixi menbelerde Atropatin adina ilk defe eramizdan evvel 331 ci ilin 1 oktyabrinda Assuriyanin qedim paytaxti Nineviya yaxinliqindaki Qavqamela adlanan yerde Makedoniyali Iskenderle Ehemeniler hokmdari Dara arasinda bas vermis Qavqamel doyusu ile elaqedar rast gelinir Midiya satrapi Atropat bu doyusde ozunden asili olan kadusiler qafqaz albanlari ve sisaklarla ittifaqda vurusmus madaylarin suvari ve piyada destelerine basciliq etmisdi Cagdas tarixciler bele hesab edirler ki o dovrde Atropat orta esrler Azerbaycaninin butun erazisini hemcinin Boyuk Midiya torpaqlarinin bir hissesini oz tabeliyinde saxlayirdi Hemin doyusden sonra Dara Ekbatana qacir ve Atropat terefinden siginacaq verilir E e 330 cu ilde yeniden qacmaga mecbur olan Dara bir nece ay sonra oldurulur ve Atropat Isgendere tabe olur Makedoniyali Isgenderin dovrunde hakimiyyetiAtropat yegane satrap idi ki Isgender onu hakimiyyetden uzaqlasdirmadi Atropat Iskenderle aciq dusmencilik xettinin faydasizligini anlayaraq diplomatik danisiqlar yolunu secir Bu yolla da o Midiya torpaqlarindan bir qismini isgal olunmaqdan qoruyur Hemin erazi sonradan Kicik Midiya Atropat Midiyasi ve nehayet Atropatena adlanir E e 327 cu ilin sonlarinda Bariaks adli bir nefer ozunu Iran ve Midiya hokmdari elan ederek isgalcilarla mubarizeye qalxir Atropat oz quvveleri ile qiyami yatirir Bariaksi esir alaraq onu ve yoldaslarini Isgendere tehvil verir Belelikle Atropat Isgenderin guvenini qazanir tenteneler zamani Atropat oz qizini Makedoniya suvarilerinin rehberi Iskenderin en yaxin silahdaslarindan olan Perdikkaya ere verir ve bu onun Midiya satrapi kimi movqeyini daha da mohkemlendirir Isgender tez tez oz imperiyasini gezirdi Bele seferlerinden birinde o ele hemin il e e 324 cu ilde qedim zamanlardan at yetisdirmekle meshur olan ve Atropatena serhedlerinde yerlesen Nisey duzlerine dostu birlikde yola dusur Atropat da buraya gelerek bir muddet vaxtini Isgenderle kecirir Lakin Hefestionun qefil olumu Isgenderi sarsidir Atropat Isgenderi eylendirmekden otru meclise kisi paltari geymis ve teberdin evezine nizelerle ve yungul qalxanlarla silahlanmis qadinlardan ibaret suvari destesi getirir Qedim tarixcilerin dediklerine gore bunlar Qafqaz Albaniyasinin yuxari daglarinda yasayan efsanevi amazonkalar idi Lakin Bizans tarixcisi bu hekayeni inkar edir Makedoniyali Isgenderin olumunden sonraE e 323 cu il iyunun 13 de Isgender oz dovletinin ehtimal olunan paytaxti Babilde vefat edir Onun cesedi soyumamis satraplar olkeni bolusdurmekden otru Babilistanda toplasirlar Kicik Midiya Atropata Boyuk Midiya ise verilir Bizans tarixcisi Yustinin fikrince ise Boyuk Midiya da Atropata verilmisdi Dovletin rehberliyi regent qisminde Atropatin kurekeni Perdikkaya kecir Perdikka dovleti parcalanmadan ne qeder qorusa bele onun bu cehdleri satraplarin muqavimeti ile uzlesir ve neticede e e 321 ci ilde regent Pifon terefinden oldurulur Olkenin ikinci bolusdurulmesi baslanir Akademik Iqrar Eliyevin sozlerine gore bu vaxtdan etibaren Kicik Midiyani musteqil dovlet hesab etmek mumkundur Kicik Midiya bir qeder sonra Atropatena musteqil dovlete cevrilir ve Atropat ozune sah titulu goturur Midiya dovletinin suqutundan bir esr sonra Azerbaycan erazisinde yeniden musteqil bir dovlet yaranir Atropatin zamanindan baslayaraq mehz bu erazilerde dovleti ve etnik varisliyi qoruyub saxlayan yeni yeni dovlet qurumlari movcud olur Kicik Midiya Atropatin siyaseti neticesinde Serqde Makedoniya isgalcilarindan can qurtaran ilk musteqil dovlet olur Qedim yunan cografiyasunasi Strabon ozunun meshur Cografiya sinda yazir Midiya iki yere bolunur Bir hisseni Boyuk Midiya adlandirirlar Ikinci hisse Atropat Midiyasidir Bu yer oz adini serkerde Atropatin adindan goturmusdur Atropat istemirdi ki bu torpaqlar da Boyuk Midiya kimi makedoniyalilarin asililiginda qalsin Dogrudan da car Atropat olkesinin musteqilliyine ozu qerar vermis bu qerarini beyan etmisdi ve indi de irsi hakimiyyet onun ailesine mexsusdur Bu dovletin hokmdarlari Ermenistan Suriya ve Parfiya carlari ile nikah elaqeleri qurmuslar Bu herbi quvve baximindan kifayet qeder ehemiyyetli bir olkedir bele ki o meydana 10000 suvari ve 40000 piyada cixara biler Hemcinin baxAtropatidler Atropatena Makedoniyali IsgenderMenbeIqrar Eliyev Atropatena tarixinin ocerki Baki 1989 Fazili Abdulla Atropatena Baki 1992 Fazili Abdulla Qedim ve erken orta esrler Azerbaycan tarixi Iran tarixsunasliginda Baki 1974 Azerbaycan tarixi 7 cildde Baki 2007 1 ci cildIstinadlarFexreddin Memmedov Azerbaycan tarixi izahli xronologiya Baki Elm ve tehsil 2010 seh 28 Ermeni Sovet Ensiklopediyasi erm red Վ Համբարձումյան Կ Խուդավերդյան Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն 1974 Susan M Sherwin White Amelie Kuhrt From Samarkhand to Sardis a new approach to the Seleucid Empire University of California Press 1993 pg 78 The independence of the area Media Atropatene named after Atropates satrap of Media under Darius and Alexander now Azerbaijan under local Iranian dynasts was pre Selecuid Azerbaycan tarixi 1 Baki Elm 2007 seh 217 2023 05 12 tarixinde Istifade tarixi 2023 05 12 Bosworth A B and Baynham E J Alexander the Great in Fact and Fiction Oxford 2002 seh 92 Jona Lendering Atropat Livius 2007 10 29 tarixinde Istifade tarixi 2015 12 12 Chaumont M L 1989 Atropates 2021 10 27 at the Wayback Machine Encyclopaedia Iranica 3 1 London Routledge amp Kegan Paul Smith William ed 1867 Atropates 2011 06 05 at the Wayback Machine Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology Boston Yustin Filippik tarix XIII Kitab 2011 05 14 tarixinde Istifade tarixi 2015 12 12 Iqrar Eliyev Atropatena tarixinin ocerki rus Baki Azernesr 1989 ISBN 5 552 00480 9 2023 05 12 tarixinde Istifade tarixi 2023 05 12 Strabon