Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qəmərli rayonu, Artaşat rayonu — Qərbi Azərbaycanın (indiki Ermənistan Respublikası) Ağrı vadisində, Gərnibasar mahalı ərazisində rayon. Mərkəzi Qəmərli şəhəridir.
| Rayon | |
| Artaşat rayonu | |
|---|---|
| İnzibati mərkəz | Qəmərli |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 09.09.1930 |
| Ləğv edilib | 11 aprel 1995 |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
 | |
Tarixi
Qəmərli rayonu 1930-cu il sentaybrın 9-da yaradılıb. 1945-ci il sentyabrın 4-nə qədər Qəmərli rayonu, həmin tarixdən etibarən isə Artaşat rayonu adlanıb. Ərazisi 507 kv km-dir. Rayon mərkəzi respublika tabeli (dəyişdirilmiş adı Artaşat) şəhəridir. Rayon mərkəzindən İrəvan şəhərinə olan məsafə 29 km-dir.
Rayonun sərhədlərindən Zəngi və Araz çayları axır.
Qəmərli sözünün etimolji izahı /qam+ər+li/ bu sözün qədim türk mənşəyindən xəbər verir. Mütəxxəssislərin fikrincə qam sözü kiçik fonetik dəyişikliklərlə türk dillərində şəxs, tayfa və yer adlarında işlənir.
Ermənistan rəhbərliyi tərəfindən hələ SSRİ dövründə Qəmərli rayonu İrəvan şəhərinə yaxın yerləşdiyinə və münbit Ağrı vadisi torpaqlarını əhatə etdiyinə görə dəfələrlə inzibati dəyişikliklərə məruz qalmışdır. Belə ki, 1932-ci ilin inzibati ərazi bölgüsünə görə rayon ərazisində olan 102 yaşayış məntəqəsindən 72-də sırf azərbaycanlılar yaşayırdılar. Azərbaycanlı kəndlərin bu birliyini parçalamaq üçün 1937-ci ilin dekabrında Zəngibasar rayonunun yaradılması ilə əlaqədar Qəmərli rayonu ərazisindən 18 kənd ayrılıb bu yeni rayona qatılır. Lakin 1948-1951-ci il köçürmələri ilə əlaqədar olaraq Zəngibasar rayonu ləğv edilir və Qəmərli rayonuna daxil olan kəndlər yenidən bu rayona qaytarılır. 1969-cu ildə Zəngibasar rayonunun yenidən yaradılması ilə əlaqədar olaraq Qəmərli rayonu yenidən ərazi dəyişikliyinə məruz qalır. Bundan əlavə 1964-cü ildə Vedi rayonu ləğv olunaraq artıq erməniləşdirilmiş Qəmərli rayonuna qatılır. Lakin tezliklə Vedi rayonu bərpa edilir və Qəmərlidən ayrılır.
Kəndləri
- Çatmadağ
- Cənnətli
- Çiləxanlı
- İmanşahlı
- Məsimli
- Qarahamzalı
- Yamancalı
- Yuxarı Ağbaş (Qəmərli)
- Sabunçu (Qəmərli)
- Torpaqqala (Qəmərli)
- Qaradağlı (Qəmərli)
- Qafarlı (Qəmərli)
- Qaraqoyunlu (Qəmərli)
- Qaradağlı (Qəmərli)
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət heyətinin müxtəlif fərmanları ilə rayon üzrə dəyişdirilmiş tarixi yer adları:
| Qədim türk adı | İndiki adı | Dəyişdirilmə tarixi |
|---|---|---|
| Dəlilər | Dəllər | 03.01.1935 |
| Verin Dvin | 03.01.1935 | |
| İmanşalı | Mxçyan | 03.01.1935 |
| Ayaslı | Haygestan | ... |
| Axund Buzovand | Bzovan | ... |
| Bertik | 25.01.1935 | |
| Erməni Dvini | ... | |
| Dvin | 19.04.1950 | |
| Noraşen | ... | |
| Qarahəmzəli | Tamamlı | ... |
| Tamamlı | Burastan | 1920 |
| Kaxtsraşen | ... | |
| Cənnətli | Zovaşen | 02.03.1940 |
| Lancazat | 21.10.1967 | |
| Aşağı Ağbaş | Arevşat | 20.08.1945 |
| Artaşat | Verin Artaşat | 20.08.1945 |
| Bəcəyəzli | Vostan | 20.08.1945 |
| Bitlicə | Vartsraşen | 20.08.1945 |
| Gödəkli | Mrqravan | 20.08.1945 |
| Doqquz | Kanaçut | 20.08.1945 |
| Zöhrablı | Mrqanuş | 20.08.1945 |
| Qəmərli | Artaşat | 04.09.1945 |
| Qəmərli rayonu | Artaşat rayonu | 04.09.1945 |
| Bambakavan | ||
| Byuravan | 25.01.1978 | |
| Aşağı Quylasar | ... | |
| Dmitrov | 01.12.1949 | |
| Arpavar | Lusakert | 20.08.1945 |
| Lusakert | Nşavan | 21.10.1967 |
| Mehrablı | Vardaşen | 20.08.1945 |
| Muğanlı | Muğan | 20.08.1945 |
| Muğan | Hovtaşen | 25.01.1978 |
| Oğurbəyli | Berkanuş | 20.08.1945 |
| Toxanşalı | Masis | 20.08.1945 |
| Qaradağlı | Tsaxkaşen | 20.08.1945 |
| Mrqavet | 21.10.1967 | |
| Azatavan | 20.08.1945 | |
| Ağcaqışlaq | Getaşen | 21.06.1948 |
| Getazat | 25.05.1967 | |
| Yuxarı Ağbaş (Qəmərli) | Abovyan | 01.12.1949 |
| Darğalı | Anastasavan | 01.12.1949 |
| Haygezard | 30.12.1957 | |
| Başnalı | Baqramyan | 01.12.1949 |
| Məsimli | Haygepart | 01.12.1949 |
| Torpaqqala | Xnaberd | 01.12.1949 |
| Craşen | 01.12.1949 | |
| Yuva (Qəmərli) | Şaumyan | 19.04.1950 |
| Yamancalı | Dextsut | 25.05.1967 |
| Sabunçu | Araksavan | 25.01.1978 |
Təbiəti
Əhalisi
Şəkillər
Mənbə
- Azərbaycan Respublikası prezidentinin 18 dekabr 1997-ci il tarixli "1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların Ermənistan SSR ərazisindəki tarixi-etnik torpaqlarından kütləvi deportasiyası haqqında" fərmanı
- Azərbaycan Respublikası prezidentinin 26 mart 1998-ci il tarixli "Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında" fərmanı
- Петрушевский И.П., Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджане и Армении в XYI - начале XIX в., Ленинград, 1949
- Байбуртян В.А., Армянская колония Новой Джульфы в XYII веке, Иряван, 1969
- Тер-Мкртчян Л.Х., Армения под властью Надир шаха. Москва, 1963
- Езов Г.А., Сношение Петра Великого с Армянским народом, СПб, 1898
- Мамедов С.А., Азербайджан по источникам XV - первой половины XVIII вв., Бакы, 1993 Шопен И., #Шопен И., Исторический памятник состояния Армянской области в эпоху его присоединения к Российской империи, СПб 1852
- Azərbaycan tarixi üzrə qaynaqlar, Bakı, 1989
- Enikolopov İ.K., Qriboedov i Vostok, İrəvan 1954
- Qлинка Н.С., Описания переселения армян Aзербайджанских в пределы России, M.1831
- Kemal Beydilli, 1828-1829. Osmanlı - Rus savaşında Doğu Anadoludan Rusiyaya Köçürülen Ermeniler, X T.T.K. konqresinde sunulan tebliğ, Ankara,1986
- Hovannesiyan R., Armenia on the Road to Independence, Los Angeles, 1976
- Обозрение Российских владений за Кавказом в статистическом, этнографическом, топогрфическом и финансовом отношениях, СПб, 1836
- Материалы для изучения экономического быта государственных крестьян Закавказского края, Tiflis, 1885
- Величко В.Л., Кавказ. Русское дело и междуплеменные вопросы, С.Петербург, 1904
- "Армянский геноцид". Миф и реальность. Справочник фактов и документов, Б.1992
- Hüsyin Baykara., Azərbaycan istiqlal mücadiləsi tarixi, Bakı, 1992
- Cahangir Zeynaloğlu, Müxtəsər Azərbaycan tarixi, Bakı, 1992
- Заварян С., Экономические условия Карабаха и голод 1906-1907 г., Перевод с армянского, С.Петербург, 1907
- Готлиб В.В., Тайная дипломатия во время первой мировой войны, М.1960
- Suleyman Kocabas, Tarihte Turk-Rus Mucadelesi, Istanbul, 1989
- Шахдин И., Дашнакцутюн на службе русской белогвардейщины и английского командования на Кавказе, Bakı, 1990
- Cəmil Həsənov. Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində, 1918-1920-ci illər, Bakı, 1993
- Məmməd Sadıq Aran. "Qardaş köməyi" məqaləsi;1951; Bax: "Ədəbiyyət və incəsənət" qəzeti, 2 oktyabr 1990-cı il.
- Azərbaycan Respublikası MDSPİHA, f.276, s.8, iş 463, v.23; Bax: Bəxtiyar Nəcəfov, Лицо врага (История Армянского национализма в Закавказье в конце XIX начале XX в.), Bakı, 1993
- Грибойедов А., Seçilmiş əsərləri, 2-ci cild, Moskva, 1977.
Xarici keçidlər
- Qərbi Azərbaycan: azərbaycanlılara qarşı genosid demoqrafik statistika güzgüsündə 2015-11-16 at the Wayback Machine
- Qərbi Azərbaycanın türk mənşəlli toponimləri 2014-09-04 at the Wayback Machine
- Vandalizm: tarixi adlara qarşı soyqırımı. Bakı, "Təhsil", 2006, 92 səh.[ölü keçid]
- İndiki Ermənistan qədim türk yurdu idi[ölü keçid]
- Qərbi Azərbaycan ərazilərində yer adlarının soyqırımı[ölü keçid]
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Qemerli Qemerli rayonu Artasat rayonu Qerbi Azerbaycanin indiki Ermenistan Respublikasi Agri vadisinde Gernibasar mahali erazisinde rayon Merkezi Qemerli seheridir RayonArtasat rayonuInzibati merkez QemerliTarixi ve cografiyasiYaradilib 09 09 1930Legv edilib 11 aprel 1995EhalisiEhalisi 73 300 nef 1989 TarixiQemerli rayonu 1930 cu il sentaybrin 9 da yaradilib 1945 ci il sentyabrin 4 ne qeder Qemerli rayonu hemin tarixden etibaren ise Artasat rayonu adlanib Erazisi 507 kv km dir Rayon merkezi respublika tabeli deyisdirilmis adi Artasat seheridir Rayon merkezinden Irevan seherine olan mesafe 29 km dir Rayonun serhedlerinden Zengi ve Araz caylari axir Qemerli sozunun etimolji izahi qam er li bu sozun qedim turk menseyinden xeber verir Mutexxessislerin fikrince qam sozu kicik fonetik deyisikliklerle turk dillerinde sexs tayfa ve yer adlarinda islenir Ermenistan rehberliyi terefinden hele SSRI dovrunde Qemerli rayonu Irevan seherine yaxin yerlesdiyine ve munbit Agri vadisi torpaqlarini ehate etdiyine gore defelerle inzibati deyisikliklere meruz qalmisdir Bele ki 1932 ci ilin inzibati erazi bolgusune gore rayon erazisinde olan 102 yasayis menteqesinden 72 de sirf azerbaycanlilar yasayirdilar Azerbaycanli kendlerin bu birliyini parcalamaq ucun 1937 ci ilin dekabrinda Zengibasar rayonunun yaradilmasi ile elaqedar Qemerli rayonu erazisinden 18 kend ayrilib bu yeni rayona qatilir Lakin 1948 1951 ci il kocurmeleri ile elaqedar olaraq Zengibasar rayonu legv edilir ve Qemerli rayonuna daxil olan kendler yeniden bu rayona qaytarilir 1969 cu ilde Zengibasar rayonunun yeniden yaradilmasi ile elaqedar olaraq Qemerli rayonu yeniden erazi deyisikliyine meruz qalir Bundan elave 1964 cu ilde Vedi rayonu legv olunaraq artiq ermenilesdirilmis Qemerli rayonuna qatilir Lakin tezlikle Vedi rayonu berpa edilir ve Qemerliden ayrilir KendleriCatmadag Cennetli Cilexanli Imansahli Mesimli Qarahamzali Yamancali Yuxari Agbas Qemerli Sabuncu Qemerli Torpaqqala Qemerli Qaradagli Qemerli Qafarli Qemerli Qaraqoyunlu Qemerli Qaradagli Qemerli Ermenistan SSR Ali Soveti Reyaset heyetinin muxtelif fermanlari ile rayon uzre deyisdirilmis tarixi yer adlari Qedim turk adi Indiki adi Deyisdirilme tarixiDeliler Deller 03 01 1935Verin Dvin 03 01 1935Imansali Mxcyan 03 01 1935Ayasli Haygestan Axund Buzovand Bzovan Bertik 25 01 1935Ermeni Dvini Dvin 19 04 1950Norasen Qarahemzeli Tamamli Tamamli Burastan 1920Kaxtsrasen Cennetli Zovasen 02 03 1940Lancazat 21 10 1967Asagi Agbas Arevsat 20 08 1945Artasat Verin Artasat 20 08 1945Beceyezli Vostan 20 08 1945Bitlice Vartsrasen 20 08 1945Godekli Mrqravan 20 08 1945Doqquz Kanacut 20 08 1945Zohrabli Mrqanus 20 08 1945Qemerli Artasat 04 09 1945Qemerli rayonu Artasat rayonu 04 09 1945BambakavanByuravan 25 01 1978Asagi Quylasar Dmitrov 01 12 1949Arpavar Lusakert 20 08 1945Lusakert Nsavan 21 10 1967Mehrabli Vardasen 20 08 1945Muganli Mugan 20 08 1945Mugan Hovtasen 25 01 1978Ogurbeyli Berkanus 20 08 1945Toxansali Masis 20 08 1945Qaradagli Tsaxkasen 20 08 1945Mrqavet 21 10 1967Azatavan 20 08 1945Agcaqislaq Getasen 21 06 1948Getazat 25 05 1967Yuxari Agbas Qemerli Abovyan 01 12 1949Dargali Anastasavan 01 12 1949Haygezard 30 12 1957Basnali Baqramyan 01 12 1949Mesimli Haygepart 01 12 1949Torpaqqala Xnaberd 01 12 1949Crasen 01 12 1949Yuva Qemerli Saumyan 19 04 1950Yamancali Dextsut 25 05 1967Sabuncu Araksavan 25 01 1978TebietiEhalisiSekillerMenbeAzerbaycan Respublikasi prezidentinin 18 dekabr 1997 ci il tarixli 1948 1953 cu illerde azerbaycanlilarin Ermenistan SSR erazisindeki tarixi etnik torpaqlarindan kutlevi deportasiyasi haqqinda fermani Azerbaycan Respublikasi prezidentinin 26 mart 1998 ci il tarixli Azerbaycanlilarin soyqirimi haqqinda fermani Petrushevskij I P Ocherki po istorii feodalnyh otnoshenij v Azerbajdzhane i Armenii v XYI nachale XIX v Leningrad 1949 Bajburtyan V A Armyanskaya koloniya Novoj Dzhulfy v XYII veke Iryavan 1969 Ter Mkrtchyan L H Armeniya pod vlastyu Nadir shaha Moskva 1963 Ezov G A Snoshenie Petra Velikogo s Armyanskim narodom SPb 1898 Mamedov S A Azerbajdzhan po istochnikam XV pervoj poloviny XVIII vv Baky 1993 Shopen I Shopen I Istoricheskij pamyatnik sostoyaniya Armyanskoj oblasti v epohu ego prisoedineniya k Rossijskoj imperii SPb 1852 Azerbaycan tarixi uzre qaynaqlar Baki 1989 Enikolopov I K Qriboedov i Vostok Irevan 1954 Qlinka N S Opisaniya pereseleniya armyan Azerbajdzhanskih v predely Rossii M 1831 Kemal Beydilli 1828 1829 Osmanli Rus savasinda Dogu Anadoludan Rusiyaya Kocurulen Ermeniler X T T K konqresinde sunulan teblig Ankara 1986 Hovannesiyan R Armenia on the Road to Independence Los Angeles 1976 Obozrenie Rossijskih vladenij za Kavkazom v statisticheskom etnograficheskom topogrficheskom i finansovom otnosheniyah SPb 1836 Materialy dlya izucheniya ekonomicheskogo byta gosudarstvennyh krestyan Zakavkazskogo kraya Tiflis 1885 Velichko V L Kavkaz Russkoe delo i mezhduplemennye voprosy S Peterburg 1904 Armyanskij genocid Mif i realnost Spravochnik faktov i dokumentov B 1992 Husyin Baykara Azerbaycan istiqlal mucadilesi tarixi Baki 1992 Cahangir Zeynaloglu Muxteser Azerbaycan tarixi Baki 1992 Zavaryan S Ekonomicheskie usloviya Karabaha i golod 1906 1907 g Perevod s armyanskogo S Peterburg 1907 Gotlib V V Tajnaya diplomatiya vo vremya pervoj mirovoj vojny M 1960 Suleyman Kocabas Tarihte Turk Rus Mucadelesi Istanbul 1989 Shahdin I Dashnakcutyun na sluzhbe russkoj belogvardejshiny i anglijskogo komandovaniya na Kavkaze Baki 1990 Cemil Hesenov Azerbaycan beynelxalq munasibetler sisteminde 1918 1920 ci iller Baki 1993 Memmed Sadiq Aran Qardas komeyi meqalesi 1951 Bax Edebiyyet ve incesenet qezeti 2 oktyabr 1990 ci il Azerbaycan Respublikasi MDSPIHA f 276 s 8 is 463 v 23 Bax Bextiyar Necefov Lico vraga Istoriya Armyanskogo nacionalizma v Zakavkaze v konce XIX nachale XX v Baki 1993 Gribojedov A Secilmis eserleri 2 ci cild Moskva 1977 Xarici kecidlerQerbi Azerbaycan azerbaycanlilara qarsi genosid demoqrafik statistika guzgusunde 2015 11 16 at the Wayback Machine Qerbi Azerbaycanin turk menselli toponimleri 2014 09 04 at the Wayback Machine Vandalizm tarixi adlara qarsi soyqirimi Baki Tehsil 2006 92 seh olu kecid Indiki Ermenistan qedim turk yurdu idi olu kecid Qerbi Azerbaycan erazilerinde yer adlarinin soyqirimi olu kecid Hemcinin baxQerbi Azerbaycan Azerbaycanlilarin Qerbi Azerbaycandan deportasiyasi Ermeni ehalisinin tarixi miqrasiyasi