Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Andrey Dmitriyeviç Saxarov (21 may 1921[…], Moskva – 14 dekabr 1989[…], Moskva) — SSRİ-də insan hüquqları müvəkkili, nüvə fizik və islahatçı. Kommunist olmayan dövlətlərlə iqtisadi və siyasi sahədə əməkdaşlıq əldə olunmasının tərəfdarı olmuşdur. 1975-ci ildə Nobel sülh mükafatı ilə təltif olunmuş, lakin SSRİ hökumətinin təzyiqləri ilə 1986-cı ilə qədər ölkə içində sürgünə göndərilmişdir.
| Andrey Saxarov | |
|---|---|
| rus. Андрей Дмитриевич Сахаров | |
 | |
| Doğum tarixi | 21 may 1921[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 14 dekabr 1989[…](68 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ürək tutması |
| Dəfn yeri |
|
| Milliyyəti | rus |
| Həyat yoldaşı |
|
| Atası | Dmitri İvanoviç Saxarov[d] |
| Anası | Yekaterina Saxarova[d] |
| Elm sahəsi | fizika |
| Elmi dərəcəsi | |
| Elmi adları |
|
| İş yerləri |
|
| Təhsili |
|
| Elmi rəhbəri | İqor Tamm |
| Tanınır | RDS-37 Sovet nüvə proqramı Tokamak Dissident İnsan haqları müdafiəçisi |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |    |
| sakharov.space | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Saxarov 1921-ci il, mayın 21-də Moskvada doğulub, atası- Dmitri İvanovic Saxarov özəl məktəbdə fizika müəllimi və həvəskar pionaçu olmuşdur. Atası sonradan Moskva Dövlət Universitetində fizika müəllimi işləmişdir. Saxarovun babası İvan Rusiya imperiyasında hüquqşünas olmuş, öz dövründə humanist hüququn (ölüm cəzasının ləğvi kimi) qatı müdafiəçisi kimi imperiya ərazisində məşhurlaşmışdı. Saxarovun anası məşhur ordu generalı (əslən yunan mənşəli) nəvəsi Yekaterina Alekseyevna Saxarova idi. Saxarovun düçüncələrinin formalaşmasında valideynləri ilə yanaşı, ana nənəsi Mariya Petrovna xüsusi rol oynamışdır, anası və nənəsi dindar olsalar da, atası inancsız idi, Saxarov özü isə xatirələrində qeyd etdiyinə əsasən, 13 yaşından inancsız olmuşdur.
Təhsil və karyera
1938-ci ildə Moskva Dövlət Universitetinə qəbul olsa da, Böyük Vətən Müharibəsinin başlaması ilə əlaqədar Türkmənistana evakuasiya olunmuş və universiteti burada bitirmişdir. 1943-cü ildə Alekseyevna Vikyşvaya ilə evlənən Saxarovun, iki qızı və bir oğlu olmuşdur. 1945-ci ildə Fizika İnistitutu nəzdində təhsil almaq üçün Moskvaya geri dönən Saxarov, 1947-ci ildə isə artıq doktarasını müdafiə edib, bitirmişdi.
İkinci Dünya Müharibəsindən sonra o, kosmik şüaları tədqiq etmişdir. 1948-ci ilin ortalarında İqor Kurçatov və İqor Tammın başçılığı altında aparılan Sovet atom bombası layihəsinə daxil edilmişdir. Müəllifi olduğu İkinci Konsepsiya sayəsində uran-doteryum konsentrasiyası və qurğunun ümumi məhsuldarlığı artırılmışdır. 1949-cu ildə, Saxarovun da aktiv fəaliyyətindən sonra ilk Sovet atom bombasının sınağı keçirildi. Saxarov, 1950-ci ildə Sarova köçdükdən sonra, dünyada Saxarovun Üçüncü Konsepsiyası kimi məşhurlaşan işi əsasında Sovet hidrogen bombası əsaslı şəkildə inkişaf etdirildi, bu konsepsiya ABŞ-də adlanır və aralarında bəzi fərqlər var idi. Saxarovun "laylı tort" adlandırdığı konsepsiya əsasında yaradılan Sovet bombası gözlənilənləri doğrultmadı, onun ABŞ variantı isə çox güclü alındı. lakin Saxarov öz konsepsiyasını daha da yaxşılaşdıraraq, 1961-ci ildə bombasını sınaqdan keçirdi və bu bomba öz dövrünün ən güclü nüvə bombası oldu.
Nüvə enerjisinin dinc məqsədlər üçün istifadəsinin müdafiəsi
1950-ci ildə idarəolunan nüvə vizyon reaktoru olan tokamak üçün bir təklif irəli sürdü, bu plan hələ də bölgədəki nüvə bazalarının təməlini təşkil edir. Saxarov, Amerikalı həmkarı olan Tamma son dərəcə isti plazmanı torak formalı maqnetik sahələrlə, termal nüvə füzyonu idarə edərək tokamak cihazının inkişafını təklif etdi. Saxarovun bu çalışmaları nüvə enerjisinin daha çox dinc niyyətlər üçün istifadəsinə nail olmaq məqsədi daşıyırdı.
Atom fizikası və kosmologiya
1965-ci ildən, Saxarov, atom fizikası və kosmologiya sahəsi ilə məşğul olmağa başlayır. O, bəşəriyyətin baryon simmetriyasi ilə bağlı çalışır və əsasən, Big Bangdən əvvəl meydana gəlmiş CPT simmetriyasının izahı sahəsində çalışmışdır.
Dissidentliyə başlaması
1950-ci illərin sonlarına doğru Saxarov artıq öz işlərinin bəşəriyyətə xeyirli olub-olmaması barədə şübhələrə qapılmışdı. O, artıq 1960-cı illərdə nüvə silahlarının yayılmasına qarşı olan siyasi aktivist idi. Onun cəhdlərinin sayəsində 1963-cu ildə müqaviləsi imzalandı. Bu müqaviləyə görə atmosferdə nüvə silahlarının sınaq edilməsi qismən məhdudlaşdırıldı. Saxarov, 1964-cu ildə, Stalinin dəstəklədiyi anti-gen kompaniyasının yaradıcısı davamçısı SSRİ Elmlər Akademiyasına tam hüquqlu üzv olması məsələsində buna qəti olaraq qarşı çıxdı. Saxarov onu "bir çox həqiqi elm adamlarına şər atan, həbs etdirən və öldürdən" adlandırdı. Sonda Nuzdin üzv seçilmədi, lakin Nikita Xruşşovun əmrinə əsasən DTK Saxarov haqqında məlumat yığmağa başladı.
1967-ci ildə ABŞ-Sovet münasibətlərinin əsas mövzusu anti-ballistik raketdən müdafiə sistemi idi. Saxarov məhz bu zaman Sovet rəhbərliyinə gizli məktub yazdı. Məktubda Sovet rəhbərliyinə ABŞ-nin təklif etdiyi "İkili Rəddetmə" ilə razılaşmasını məsləhət görürdü, Saxarovun fikrincə bu sürətlə nüvə silahlanması ən sonda nüvə müharibəsinə səbəb olacaqdı. Saxarov bununla yanaşı hökumətdən bu qərarın əsaslandırılmasını asanlaşdırmaq üçün mətbuatda məqalə ilə çıxış etmək üçün icazə istədi. Lakin onun bütün istəkləri rədd edildi.
1968-ci ildə Saxarov "İnkişaf, dinc birgəyaşayış və düşüncə azadlığı barədə" adlı məqaləsini bitirdi. Məqalədə anti-ballistik raket müdafiə sistemini nüvə müharibəsi üçün əsas təhdid olaraq göstərirdi. Bu məqalə yayınlandı. Ardınca isə xaricdə çap olunmağa başladı. Buna görə Saxarov hərbi sahədə araşdırmalardan uzaqlaşdırılaraq, təməl fizika ilə bağlı araşdırmalar aparmaq üçün Elmlər Akademiyası Fizika İnistitutuna göndərildi.
1980-ci ildə Qorki (Nijni Novqorod) şəhərinə sürgün edilənə qədər Moskvada artıq dissident kimi xeyli məşhurlaşmışdı.
1970-ci ildə Saxarov, və ilə birlikdə SSRİ İnsan Haqları Komitəsinin 3 qurucu üzvündən biri oldu. Komitə bir çox bəraət müraciətnamələri yazdı, bir sıra mövzularda imza topladı və müxtəlif beynəlxalq insan haqları təşkilatları ilə əlaqə qurmağı bacardı. Bu dövrdə Saxarov DTK tərəfindən təqib və təzyiqlərə məruz qalmışdır.
1969-cu ildə birinci həyat yoldaşının vəfat etməsindən sonra, 1972-ci ildə insan haqları müdafiəçisi Yelena Bonner ilə evləndi.
Nobel Sülh Mükafatı
1973-cü ildə Saxarov Nobel Sülh mükafatı üçün namizəd göstərildi və 1974-cü ildə mükafatını qazandı. 1975-ci ildə isə Nobel Sülh Mükafatını qazandı. onu "insanlığın vicdanı üçün bir nümayəndə" olaraq göstərdi.
Saxarovun mükafatı almaq üçün ölkədən çıxmasına icazə verilmədi. Həyat yoldaşı Yelena Bonner onun adından mükafatı qəbul etdi. Mükafatın verilmə günü Vilnusda dissident məhkəməsində olan Saxarovun mərasimdə "Sülh, İnkişaf, İnsan Haqları" adlı məqaləsi oxundu. Saxarov məktubunda həmçinin SSRİ-də olan vicdan məhbuslarının adlarını qeyd edərək, mükafatı onlarla paylaşdığını bildirdi.
Sürgün illəri
Sovet İttifaqının Əfqanıstana ordu yeritməsinə etiraz edən Saxarov 1980-ci ildə həbs edilir və Qorki (Nijni-Novqorod) şəhərinə sürgün edilir. 1980–1986-cı illərdə bu şəhərdə sürgün həyatı yaşayır. 1984-cü ildə Saxarovun həyat yoldaşı Yelena Bonner həbs edilir. Səhhətində problemləri olan Yelenanın təcili əməliyyat olunması və həbsdən azad edilməsi üçün Saxarov aclıq aksiyası keçirir. Avqust ayında Yelena Bonner 5 illik sürgünə məhkum edilir, Saxarov isə xəstəxanaya aparılaraq, məcburi yedirdilir.
1985-ci il, apreldə Saxarov yenidən aclıq aksiyası edir, bu dəfə səbəb isə həyat yoldaşına təcili ürək əməliyyatı olması üçün xaricə getməsinə icazə verilməməsi idi. 1985-ci ilin dekabrında Saxarov Avropa Parlamenti tərəfindən "Düşüncə Azadlığı" mükafatına layiq görülür.
Qorbaçovun hakimiyyətə gəlişindən sonra "Yenidənqurma" və "Aşkarlıq" proqramları elan edildi. 1986-cı ilin dekabrda Saxarova yoldaşının Moskvaya geri dönə biləcəyi bildirildi.
Siyasi lider
Saxarov 1989-cu ildə Sovet İttifaqı Ali Sovetinə deputat seçildi. Xalq Deputatlarının Birlik Konqresi və Bölgələr Arası Millətvəkilləri qruplarının siyasi liderinə çevrildi.
Ölümü
Parlamentdə vacib bir çıxış öncəsi, həyat yoldaşı Saxarovun yuxuda ikən dünyasını dəyişdiyini aşkarladı. Autopsiya həkimi Yakov Rapoportun qeydlərinə əsasən Saxarov aritmiya nəticəsində ölmüşdür. O, Moskvada dəfn edilmişdir.
İstinadlar
- Sakharov, Andreĭ, 1921-1989 // Library of Congress Authorities (ing.). Library of Congress.
- Сахаров Андрей Дмитриевич // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1976. Т. 23 : Сафлор — Соан. С. 13.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Cochran T. B., Norris R. S. Andrey Dmitriyevich Sakharov // Encyclopædia Britannica (ing.).
- NNDB (ing.). 2002.
- Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
- "Sakharov Human Rights Prize 25th anniversary marked in US" 2016-03-16 at the Wayback Machine. Voice of America. 15 yanvar 2014.
- ""Andrei Sakharov – Biographical"". 2009-05-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-01-22.
- Bonner, Yelena. Об А.Д. Сахарове 2010-11-14 at the Wayback Machine(in Russian). from the original on November 18, 2010. Retrieved November 2, 2009.
- Gorelik, Gennady; Antonina W. Bouis (2005). The World of Andrei Sakharov: A Russian Physicist's Path to Freedom. Oxford University Press. p. 356. ISBN 978-0-19-515620-1.
"I cannot imagine the Universe and human life without some origin of meaning, without a source of spiritual "warmth," lying outside matter and its laws".
- "Arxivlənmiş surət". 2019-05-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-01-22.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-05-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-01-22.
- Zaloga, Steve (17 February 2002). The Kremlin's Nuclear Sword: The Rise and Fall of Russia's Strategic Nuclear Forces 1945–2000. Smithsonian Books. ISBN 1588340074.
- "Andrei Sakharov: Soviet Physics, Nuclear Weapons and Human Rights" 2014-08-28 at the Wayback Machine.
- Dedicated to the 30th anniversary of N. N. Bogolyubov.
- Crump, Thomas (2013). Brezhnev and the Decline of the Soviet Union. Routledge Studies in the History of Russia and Eastern Europe. Routledge. ISBN 978-1-134-66922-6.
- Initially on July 6, 1968, in the Dutch newspaper Het Parool through intermediary of the Dutch academic and writer Karel van het Reve, followed by The New York Times:
- The KGB File of Andrei Sakharov. Joshua Rubenstein, Alexander Gribanov (eds.), Ella Shmulevich, Efrem Yankelevich, Alla Zeide (trans.). New Haven, CN. 2005. ISBN 0-300-12937-8.
- Gorelik, Gennady (2005). The World of Andrei Sakharov: A Russian Physicist’s Path to Freedom. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-534374-8.
- . 13 October 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 January 2018.
- Coleman, Fred (1997). The Decline and Fall of the Soviet Empire: Forty Years That Shook the World, from Stalin to Yeltsin. New York: St. Martin's. p. 116.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Andrey Dmitriyevic Saxarov 21 may 1921 Moskva 14 dekabr 1989 Moskva SSRI de insan huquqlari muvekkili nuve fizik ve islahatci Kommunist olmayan dovletlerle iqtisadi ve siyasi sahede emekdasliq elde olunmasinin terefdari olmusdur 1975 ci ilde Nobel sulh mukafati ile teltif olunmus lakin SSRI hokumetinin tezyiqleri ile 1986 ci ile qeder olke icinde surgune gonderilmisdir Andrey Saxarovrus Andrej Dmitrievich SaharovDogum tarixi 21 may 1921 1921 05 21 Dogum yeri Moskva Moskva quberniyasi d RSFSR d Vefat tarixi 14 dekabr 1989 1989 12 14 68 yasinda Vefat yeri Moskva RSFSR SSRIVefat sebebi urek tutmasiDefn yeri Vostryakovo qebiristanligi d Milliyyeti rusHeyat yoldasi Yelena Bonner 1972 1989 Atasi Dmitri Ivanovic Saxarov d Anasi Yekaterina Saxarova d Elm sahesi fizikaElmi derecesi fizika riyaziyyat elmleri doktoruElmi adlari SSRI EA nin heqiqi uzvleri d Is yerleri Lebedev Fizika Institutu d 1947 1950 Lebedev Fizika Institutu d 1968 1986 Lebedev Fizika Institutu d 1986 Tehsili Moskva Dovlet Universiteti Fizika fakultesi d 1938 1942 Elmi rehberi Iqor TammTaninir RDS 37 Sovet nuve proqrami Tokamak Dissident Insan haqlari mudafiecisiUzvluyu ABS Milli Elmler Akademiyasi 1973 Rusiya Elmler Akademiyasi SSRI Elmler Akademiyasi 1953 Fransa Elmler Akademiyasi Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Amerika Felsefe Cemiyyeti d Mukafatlarisakharov space Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiSaxarov 1921 ci il mayin 21 de Moskvada dogulub atasi Dmitri Ivanovic Saxarov ozel mektebde fizika muellimi ve heveskar pionacu olmusdur Atasi sonradan Moskva Dovlet Universitetinde fizika muellimi islemisdir Saxarovun babasi Ivan Rusiya imperiyasinda huquqsunas olmus oz dovrunde humanist huququn olum cezasinin legvi kimi qati mudafiecisi kimi imperiya erazisinde meshurlasmisdi Saxarovun anasi meshur ordu generali eslen yunan menseli nevesi Yekaterina Alekseyevna Saxarova idi Saxarovun ducuncelerinin formalasmasinda valideynleri ile yanasi ana nenesi Mariya Petrovna xususi rol oynamisdir anasi ve nenesi dindar olsalar da atasi inancsiz idi Saxarov ozu ise xatirelerinde qeyd etdiyine esasen 13 yasindan inancsiz olmusdur Tehsil ve karyera1938 ci ilde Moskva Dovlet Universitetine qebul olsa da Boyuk Veten Muharibesinin baslamasi ile elaqedar Turkmenistana evakuasiya olunmus ve universiteti burada bitirmisdir 1943 cu ilde Alekseyevna Vikysvaya ile evlenen Saxarovun iki qizi ve bir oglu olmusdur 1945 ci ilde Fizika Inistitutu nezdinde tehsil almaq ucun Moskvaya geri donen Saxarov 1947 ci ilde ise artiq doktarasini mudafie edib bitirmisdi Ikinci Dunya Muharibesinden sonra o kosmik sualari tedqiq etmisdir 1948 ci ilin ortalarinda Iqor Kurcatov ve Iqor Tammin basciligi altinda aparilan Sovet atom bombasi layihesine daxil edilmisdir Muellifi oldugu Ikinci Konsepsiya sayesinde uran doteryum konsentrasiyasi ve qurgunun umumi mehsuldarligi artirilmisdir 1949 cu ilde Saxarovun da aktiv fealiyyetinden sonra ilk Sovet atom bombasinin sinagi kecirildi Saxarov 1950 ci ilde Sarova kocdukden sonra dunyada Saxarovun Ucuncu Konsepsiyasi kimi meshurlasan isi esasinda Sovet hidrogen bombasi esasli sekilde inkisaf etdirildi bu konsepsiya ABS de adlanir ve aralarinda bezi ferqler var idi Saxarovun layli tort adlandirdigi konsepsiya esasinda yaradilan Sovet bombasi gozlenilenleri dogrultmadi onun ABS varianti ise cox guclu alindi lakin Saxarov oz konsepsiyasini daha da yaxsilasdiraraq 1961 ci ilde 50 MT Car bombasini sinaqdan kecirdi ve bu bomba oz dovrunun en guclu nuve bombasi oldu Nuve enerjisinin dinc meqsedler ucun istifadesinin mudafiesi Saxarovun beseriyyetin CPT simmetrik modelinin 2D didaktik sekli 1950 ci ilde idareolunan nuve vizyon reaktoru olan tokamak ucun bir teklif ireli surdu bu plan hele de bolgedeki nuve bazalarinin temelini teskil edir Saxarov Amerikali hemkari olan Tamma son derece isti plazmani torak formali maqnetik sahelerle termal nuve fuzyonu idare ederek tokamak cihazinin inkisafini teklif etdi Saxarovun bu calismalari nuve enerjisinin daha cox dinc niyyetler ucun istifadesine nail olmaq meqsedi dasiyirdi Atom fizikasi ve kosmologiya 1965 ci ilden Saxarov atom fizikasi ve kosmologiya sahesi ile mesgul olmaga baslayir O beseriyyetin baryon simmetriyasi ile bagli calisir ve esasen Big Bangden evvel meydana gelmis CPT simmetriyasinin izahi sahesinde calismisdir Dissidentliye baslamasi1950 ci illerin sonlarina dogru Saxarov artiq oz islerinin beseriyyete xeyirli olub olmamasi barede subhelere qapilmisdi O artiq 1960 ci illerde nuve silahlarinin yayilmasina qarsi olan siyasi aktivist idi Onun cehdlerinin sayesinde 1963 cu ilde muqavilesi imzalandi Bu muqavileye gore atmosferde nuve silahlarinin sinaq edilmesi qismen mehdudlasdirildi Saxarov 1964 cu ilde Stalinin desteklediyi anti gen kompaniyasinin yaradicisi davamcisi SSRI Elmler Akademiyasina tam huquqlu uzv olmasi meselesinde buna qeti olaraq qarsi cixdi Saxarov onu bir cox heqiqi elm adamlarina ser atan hebs etdiren ve oldurden adlandirdi Sonda Nuzdin uzv secilmedi lakin Nikita Xrussovun emrine esasen DTK Saxarov haqqinda melumat yigmaga basladi 1967 ci ilde ABS Sovet munasibetlerinin esas movzusu anti ballistik raketden mudafie sistemi idi Saxarov mehz bu zaman Sovet rehberliyine gizli mektub yazdi Mektubda Sovet rehberliyine ABS nin teklif etdiyi Ikili Reddetme ile razilasmasini meslehet gorurdu Saxarovun fikrince bu suretle nuve silahlanmasi en sonda nuve muharibesine sebeb olacaqdi Saxarov bununla yanasi hokumetden bu qerarin esaslandirilmasini asanlasdirmaq ucun metbuatda meqale ile cixis etmek ucun icaze istedi Lakin onun butun istekleri redd edildi 1968 ci ilde Saxarov Inkisaf dinc birgeyasayis ve dusunce azadligi barede adli meqalesini bitirdi Meqalede anti ballistik raket mudafie sistemini nuve muharibesi ucun esas tehdid olaraq gosterirdi Bu meqale yayinlandi Ardinca ise xaricde cap olunmaga basladi Buna gore Saxarov herbi sahede arasdirmalardan uzaqlasdirilaraq temel fizika ile bagli arasdirmalar aparmaq ucun Elmler Akademiyasi Fizika Inistitutuna gonderildi 1980 ci ilde Qorki Nijni Novqorod seherine surgun edilene qeder Moskvada artiq dissident kimi xeyli meshurlasmisdi 1970 ci ilde Saxarov ve ile birlikde SSRI Insan Haqlari Komitesinin 3 qurucu uzvunden biri oldu Komite bir cox beraet muracietnameleri yazdi bir sira movzularda imza topladi ve muxtelif beynelxalq insan haqlari teskilatlari ile elaqe qurmagi bacardi Bu dovrde Saxarov DTK terefinden teqib ve tezyiqlere meruz qalmisdir 1969 cu ilde birinci heyat yoldasinin vefat etmesinden sonra 1972 ci ilde insan haqlari mudafiecisi Yelena Bonner ile evlendi Nobel Sulh Mukafati Nijni Novqorodda yasadigi bina 1973 cu ilde Saxarov Nobel Sulh mukafati ucun namized gosterildi ve 1974 cu ilde mukafatini qazandi 1975 ci ilde ise Nobel Sulh Mukafatini qazandi onu insanligin vicdani ucun bir numayende olaraq gosterdi Saxarovun mukafati almaq ucun olkeden cixmasina icaze verilmedi Heyat yoldasi Yelena Bonner onun adindan mukafati qebul etdi Mukafatin verilme gunu Vilnusda dissident mehkemesinde olan Saxarovun merasimde Sulh Inkisaf Insan Haqlari adli meqalesi oxundu Saxarov mektubunda hemcinin SSRI de olan vicdan mehbuslarinin adlarini qeyd ederek mukafati onlarla paylasdigini bildirdi Surgun illeri Sovet Ittifaqinin Efqanistana ordu yeritmesine etiraz eden Saxarov 1980 ci ilde hebs edilir ve Qorki Nijni Novqorod seherine surgun edilir 1980 1986 ci illerde bu seherde surgun heyati yasayir 1984 cu ilde Saxarovun heyat yoldasi Yelena Bonner hebs edilir Sehhetinde problemleri olan Yelenanin tecili emeliyyat olunmasi ve hebsden azad edilmesi ucun Saxarov acliq aksiyasi kecirir Avqust ayinda Yelena Bonner 5 illik surgune mehkum edilir Saxarov ise xestexanaya aparilaraq mecburi yedirdilir 1985 ci il aprelde Saxarov yeniden acliq aksiyasi edir bu defe sebeb ise heyat yoldasina tecili urek emeliyyati olmasi ucun xarice getmesine icaze verilmemesi idi 1985 ci ilin dekabrinda Saxarov Avropa Parlamenti terefinden Dusunce Azadligi mukafatina layiq gorulur Qorbacovun hakimiyyete gelisinden sonra Yenidenqurma ve Askarliq proqramlari elan edildi 1986 ci ilin dekabrda Saxarova yoldasinin Moskvaya geri done bileceyi bildirildi Siyasi liderDefn merasimi Saxarov 1989 cu ilde Sovet Ittifaqi Ali Sovetine deputat secildi Xalq Deputatlarinin Birlik Konqresi ve Bolgeler Arasi Milletvekilleri qruplarinin siyasi liderine cevrildi OlumuParlamentde vacib bir cixis oncesi heyat yoldasi Saxarovun yuxuda iken dunyasini deyisdiyini askarladi Autopsiya hekimi Yakov Rapoportun qeydlerine esasen Saxarov aritmiya neticesinde olmusdur O Moskvada defn edilmisdir IstinadlarSakharov Andreĭ 1921 1989 Library of Congress Authorities ing Library of Congress Saharov Andrej Dmitrievich Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1976 T 23 Saflor Soan S 13 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Cochran T B Norris R S Andrey Dmitriyevich Sakharov Encyclopaedia Britannica ing NNDB ing 2002 Mathematics Genealogy Project ing 1997 Sakharov Human Rights Prize 25th anniversary marked in US 2016 03 16 at the Wayback Machine Voice of America 15 yanvar 2014 Andrei Sakharov Biographical 2009 05 19 tarixinde Istifade tarixi 2018 01 22 Bonner Yelena Ob A D Saharove 2010 11 14 at the Wayback Machine in Russian from the original on November 18 2010 Retrieved November 2 2009 Gorelik Gennady Antonina W Bouis 2005 The World of Andrei Sakharov A Russian Physicist s Path to Freedom Oxford University Press p 356 ISBN 978 0 19 515620 1 I cannot imagine the Universe and human life without some origin of meaning without a source of spiritual warmth lying outside matter and its laws Arxivlenmis suret 2019 05 02 tarixinde Istifade tarixi 2018 01 22 Arxivlenmis suret 2022 05 02 tarixinde Istifade tarixi 2018 01 22 Zaloga Steve 17 February 2002 The Kremlin s Nuclear Sword The Rise and Fall of Russia s Strategic Nuclear Forces 1945 2000 Smithsonian Books ISBN 1588340074 Andrei Sakharov Soviet Physics Nuclear Weapons and Human Rights 2014 08 28 at the Wayback Machine Dedicated to the 30th anniversary of N N Bogolyubov Crump Thomas 2013 Brezhnev and the Decline of the Soviet Union Routledge Studies in the History of Russia and Eastern Europe Routledge ISBN 978 1 134 66922 6 Initially on July 6 1968 in the Dutch newspaper Het Parool through intermediary of the Dutch academic and writer Karel van het Reve followed by The New York Times The KGB File of Andrei Sakharov Joshua Rubenstein Alexander Gribanov eds Ella Shmulevich Efrem Yankelevich Alla Zeide trans New Haven CN 2005 ISBN 0 300 12937 8 Gorelik Gennady 2005 The World of Andrei Sakharov A Russian Physicist s Path to Freedom Oxford Oxford University Press ISBN 978 0 19 534374 8 13 October 2016 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 January 2018 Coleman Fred 1997 The Decline and Fall of the Soviet Empire Forty Years That Shook the World from Stalin to Yeltsin New York St Martin s p 116