Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Amerikanın kəşfi — XV əsrin sonunda Amerika kəşf olunmaqla dünya xəritəsində öz əksini tapır. Bu mərhələ Amerikanın əslində kimlər tərəfindən aşkar olunmasının mübahisəli dövrüdür. Əslində həllini tapmamış bu məsələ hələ də qaranlıq qalmaqdadır. Amerikanın skandinaviyalılar, ispanlar, portuqallar, irlandlar, italyanlar, yaponlar tərəfindən aşkar olunması haqqında müxtəlif versiyalar vardır. Yaponlar Ekvador sahillərində qədim yapon keramikasının tapılmasına əsaslanaraq materikin kəşfinə iddialıdırlar. Əgər deyilənlər doğru olsa belə, bu kəşflər kiçik əraziləri əhatə etdiyindən və dəqiqləşdirilməmiş məlumatlar olduğundan coğrafiya tarixində materikin kəşf olunması X.Kolumbun adı ilə bağlanılır. Hər halda, Amerikanın 985-ci ildə normann dənizçisi Byarnı tərəfindən kəşf olunması haqqında dəqiqləşdirilmiş məlumatlar var. Byarnı 985-ci ildə Qrenlandiyaya üzərkən duman və qüvvətli küləklərin təsirindən götürdüyü istiqamətdən kənara çıxaraq, ilk dəfə Nyufaundlend sahillərinə çatır.
O, Amerikanın kəşfində hətta Leyf Eriksonu 18 il qabaqlamışdır. Bu gün Xristofor Kolumbun "Qərbi Hindistan" kimi Amerika qitəsini kəşf etməsi coğrafiya tarixində aşağıdakı kimi səciyyələndirilməkdədir. Qərbi Avropada XV əsrin ikinci yarısında feodalizm quruluşu dağılmaqda idi. Ticarətin inkişafı iri şəhərlərin meydana gəlməsi və yeni sənaye sahələrinin yaranması ilə nəticələnirdi. Artıq pul əmtəələrin mübadiləsində vasitə rolu oynayırdı. Qızıl pula olan təlabat, yeni bazar və sərvətlər əldə etmək meyli getdikcə güclənirdi. Bu meyl xüsusilə sonralar Ingiltərə tacının mirvarisi sayılan Hindistana yönəlmişdir. Gəmiçiliyin inkişafı bu ölkələrə dəniz yolunun qərb və şərq istiqamətdə kəşf olunmasını getdikcə yaxınlaşdırırdı. Şəhər burjuaziyası, kilsənin və kral marağının üst-üstə düşməsi bu məsələnin həllini daha da sürətləndirirdi. 1492-ci ildə vahid ispan dövlətinin yaranması, boş qalmış xəzinəni Hindistan və Çin hesabına doldurulmasına şərait yaratmışlar. Lakin Hindistana dəniz yolunun açılmasında Ispaniyaya rəqib olan Portuqaliya daim onu qabaqlamağa çalışan əsas rəqibə çevrilmişdir. Yeni sərvət və müstəmləkələr ələ keçirmək hərisliyi, portuqalları qabaqlamaq arzusu, din xadimlərinin müqavimətinə baxmayaraq, Xristofor Kolumba qərb istiqamətdə üzməkdə Hindistana dəniz yolunun kəşfi üçün ispan kralı tərəfindən icazə verildi (Müasir hind dilində Bhartavarşi bharatların ölkəsi deməkdir). Xristofor Kolumb (1451–1506) — 1451-ci ilin payızında Genuyada toxucu ailəsində anadan olmuş İtaliyan mənşəli məşhur dənizçi olmuşdur. Onun hər-hansı bir məktəbi bitirməsi barəsində dəqiq məlumat olmasa da, italyan, ispan, portuqal və latın dillərində oxuyub-yaza bilməsi şübhə doğurmur. 1474–1475-ci illərdə Egey dənizinə təşkil olunan ekspedisiyada iştirak etmiş Kolumb, 1476-cı ildə ticarət evinin darğası kimi Lissabona göndərilməklə 9 ay orada yaşayır.
XV əsrdə bir sıra alimlərin yerin kürə formasında olması fikrinə tərəfdar olan Kolumb qərb istiqamətdə üzməklə Çin və Hindistana getmək fikrinə düşür. Kolumb qeyd olunan ölkələrə getmək üçün qərb istiqamətini ən qısa yol hesab edirdi. Italyan astronom və coğrafiyaçısı Paolo Toskanellinin yeni tərtib etdiyi dünyanın xəritəsində də belə idi. Onun tərtib etdiyi xəritəyə görə qərb istiqamətdə Hindistana yol şərqə nisbətən iki dəfə qısadır. Lakin fransız mənşəli amerikalı "antikolumbçu" Vino Toskanelli ilə Kolumb arasındakı münasibətlərin olmasını Kolumbun qardaşının uydurması hesab edir. Vinoya görə bunu 30 aprel 1492-ci ildə kral Ferdinand və İzabellanın Kolumbla aralarında bağlanan müqavilə də təsdiq edir. Bu müqavilədə Hindistanın adı çəkilmir. 1476-cı ildə İtaliyadan Portuqaliyaya köçən Xristofor Kolumb Çin və Hindistana qərb istiqamətdə üzmə planını (layihəsini) II Ivana təklif edir. Kralın nəqliyyat təlimatlarının tərtibi üçün təşkil olunmuş elmi şuraya təqdim etdiyi layihə 1484-cü ildə rədd olunur. Rədd cavabı alan Kolumb elə həmin ildə kiçik qardaşı Bartolome Kolumbun köməyi ilə Ispaniyaya köçür və layihəni ispan kralına təqdim edir.
Layihənin təqdim olunmasında hersoq Medinaselinin mühüm rolu olmuşdur. Medinaseli hətta ekspedisiyanın xərclərini öz boynuna götürür. Lakin kraliça Izabellanın din və saray adamlarından ibarət komissiyaya müzakirəyə verdiyi layihə yenidən rədd edilir. Din xadimlərinin güclü müqavimətinə baxmayaraq Portuqaliyanın Ispaniyanı qabaqlayacağından qorxaraq Kral 17 aprel 1492-ci ildə layihənin təsdiq olunmasına yazılı surətdə razılıq verir. Xristofor Kolumb ekspedisiyanı uğurla başa çatdırmaq üçün aşağıdakı şəkildə tələblər qarşıya qoyur: əgər o, Asiya qitəsində yeni torpaqlar kəşf edərsə həmin torpaqlar üzrə Vitse-Kral (İspan kralının müavini) təyin olunmalı, ticarətdən əldə olunmuş gəlirin 25%-i onun hesabına keçirilməli, admiral rütbəsi verilməli, verilmiş ad və rütbə irsi olaraq uşaqlarına keçməlidir. Gəlir iki dəfə azaldılmaq şərti ilə 30 aprel 1492-ci il tarixində Kolumbun vərəsəlik hüququ təsdiq edildi.
Birinci ekspedisiya(1492–1493)
1492-ci ildə Palos limanından başlayır."Santa-Mariya", "Pinta" və "Nina" gəmilərində əksəriyyəti cinayətkarlardan ibarət 90 nəfər heyət Hindistan adını məxfi saxlamaqla Atlantik okeanına çıxır. Dənizçilərin keçdikləri yola görə həyəcanlanmaması üçün sutkada 60-lıq (360 km) getdikləri halda Kolumb bu məsafənin öz gündəliyində düzgün yazmaqla, 48-lik kimi hesablamışdır. Sentyabrın 16-da okeanda gəmilər ot topalarına rast gəlirlər. Yosunlardan ibarət bu ot topaları sonradan o qədər çoxalır ki, hətta gəmilərin sərbəst hərəkətinə mane olurlar. Nəticədə cərəyanların yaratdığı sahilsiz, hazırda Sarqas adlanan dəniz kəşf olundu. Dənizçilərin geri dönmə təkidinə baxmayaraq, nəhayət 12 oktyabr 1492-ci il tarixində, gecə saat 2-də Pinta gəmisinin dənizçisi Rodriqo Triana sahəcə böyük bir ada görür. Kolumb düzənlikdən ibarət bu adaya düşərək Ispaniya bayrağını sancır. Bu ada hindlilərin Quanaxani, Kolumbun isə San-Salvador (Müqəddəs Xilaskar) adlandırdığı Baham adalarından biri idi. Hindlilərin hündür, yaraşıqlı, dərilərinin gümüşü rəngdə olmaları haqda məlumat verməklə Kolumb onların avropalılardan inkişaf baxımından çox geri qalmalarına işarə etməklə belə yazır:
 | Mənə elə gəlir ki, bu adamlar kasıbdırlar. Onlar çılpaq gəzirdilər. Gördüyüm adamların hamısı hələ cavan idilər. Onlar nə silah gəzdirir, nə də dəmirdən silah tanıyırlar. Mən onlara qılınc göstərəndə onun tiyəsindən tutdular və tanımadıqlarından barmaqlarını kəsdilər. Onlarda heç bir dəmir şey yox idi. |  |
İlk dəfə olaraq avropalılar yerli əhalinin daha çox qiymətləndirdiyi tütünün nə olduğunu burada öyrənirlər. Qızıl tapmaq hərisliyi ilə davam edən ekspedisiya Kuba adasının kəşfinə səbəb olur. Bəzi məlumatlara görə kəşf olunmuş ada Çipanqo (Yapon) adası olduğu guman edilir. Haitidə özünün Espanyolla adlandırdığı (İspan adası) adanın sahilində ehtiyatsızlıqdan "Santa-Mariya" gəmisi lilə oturur. Gəminin 39 nəfərdən ibarət heyəti qızıl axtarmaq məqsədilə könüllü olaraq adada qalmağa razılıq verir. Bu avropalıların Amerika qitəsində məskunlaşmasının başlanğıcı sayılır.
Xristofor Kolumbun "Qərbi Hindistan"ı kəşf etməsi portuqalları ciddi narahat etməyə başladı. Çünki, Kolumbun layihəsini bəyənməməklə "Hindistanı" ispanlara bəxşiş etmişdilər. İki dövlət arasındakı mübahisə 04.05.1493-cü il tarixində "papa meridianının" çəkilməsi ilə nəticələndi xətt Yaşıl Burun adalarının qərbindən keçməklə İspaniyaya qərb, Portuqaliyaya isə şərq istiqamətdə kəşflər aparmaq hüququ verdi.
İkinci ekspedisiya(1493–1496)
Hindistan kimi qələmə verilən Amerika qitəsinə Xristafor Kolumbun ikinci ekspedisiyası 25.09.1493-cü il tarixində Kadis limanından başlayır. Müxtəlif mənbələrə görə 1500–2500 nəfərdən ibarət olan heyət arxadan əsən şimal-şərq passat küləklərinin təsiri altda 20 gün ərzində Atlantik okeanını üzüb keçərək MoriQalant adasında sahilə çıxırlar. Noyabrın 4-də Qvadelupa adasını kəşf etdilər. Toxunan örtüklərin gözəlliyinə görə İspaniyadan heç də geri qalmayan bu ada digərlərindən inkişaf səviyyəsinə görə fərqlənirdi. Daha sonra Haiti adalarına üzərək, sonradan Saabo dağlarında qızıl axtaranların mərkəzinə çevrilən İzabella şəhərinin əsasını qoydular. Uzun müddət qızıl axtarmaqdan nəticə əldə edə bilməyən Kolumb gələcəkdə ekspedisiyanın xərcini ödəyəcəyi barədə krala göndərdiyi məktub artıq avropalıların Amerikada müstəmləkəçilik siyasətinin başlanğıcından xəbər verirdi. Bu dövrdən soyğunçuluq və quldurlq Amerikada macəra axtaranların məqsədinə çevrilməyə başladı. 01.05.1493-cü ildə "Hindistanın materik torpağına keçmək üçün" qərbə doğru hərəkət etməklə Kubanın cənub-şərq sahillərini tədqiq edilir. 1494-cü il iyun ayının 12-də Kolumb bütün ekspedisiya heyətinə bu quru sahənin materikin bir hissəsi olması haqqında and içdirərək gələcək təhlükəsizliyini təmin edir. Həmin ərəfədə Kolumbun qardaşı Bartolomey Espanyolanın cənubunda Santo-Dominiqo şəhərinin əsasını qoydu. Ekspedisiyanın göndərdiyi az miqdarda qızıl, mis, qul kimi hindlilər kralı təmin etmədiyindən, həmçinin ekspedisiya xərcləri ödənilmədiyindən Kral-Kolumb müqaviləsi pozulur. Kolumb təcili olaraq 17 gəmidən 5-i saxlamaqla (500 nəfər), 12-i ilə geri qayıdır. O, Haiti adalarındakı Espanyolanın mərkəzində bibliya çarı Salomonun qızıl çıxartdığı Ofir ölkəsini tapdığını söyləməklə yenidən müqavilənin şərtlərini bərpa etməyə nail olur. Beləliklə, Xristofor Kolumb növbəti ekspedisiyanı təşkil etməyə hazırlaşır.
Üçüncü ekspedisiya (1498–1500)
Üçüncü ekspedisiya çox çətinliklə olsa da, Kolumb 1498-ci il may ayının 30-da 6 kiçik gəmidə 300 nəfər heyətlə Qvadalkvivir çayının mənsəbindən "Qərbi Hindistana" yola düşür. İyulun 31-də Trinidad adasını kəşf edərək, cənuba üzməklə Orinoko çayının deltasına yaxınlaşır. Kolumb yeni torpaqlar kəşf etdiyi ərəfədə 1498-ci ildə portuqallar artıq Hindistana Afrikanın cənubundan dəniz yolu açmışdılar. Bu hadisə Ispaniya kralı tərəfindən Kolumbun, qardaşları Bartolome və Diaqonun həbs olunmasına səbəb olur. Lakin az sonra yeni torpaqların kəşfində maraqlı olan maliyyəçilərin təkidi ilə üçü də azad olunurlar.
Dördüncü ekspedisiya (1502–1504)
Kolumbun üçüncü ekspedisiyasından sonra, İspaniyadan Antil adalarına kütləvi axın başlanır. 1502-ci ilin aprelində Kolumb yenidən səyahətə çıxmağa nail olur. O, Karib dənizini keçməklə Mərkəzi Amerikada boğaz axtarmaqla daha qərbə üzmək cəhdi göstərir. Bu dövrdə yeni torpaqların kəşfi ilə yanaşı yerli əhalinin ispanlar tərəfindən kütləvi qırğını başlamışdır. İspanların baş keşişi həmvətənlərinin "Qərbi Hindistan"da törətdikləri vəşhilikləri belə xatırlayır: "Xristianlar kəndlərə gedərək heç kimi sağ qoymur, hətta öz aralarında hindliləri bir zərbə ilə iki yerə bölə bilmələri, yaxud boyunlarını vura bilmələrinə dair mərcləşirdilər. Onlar hər kəsi məhv edirdilər. Hər 13 nəfərdən biri tonqalda yandırılır, bəzilərinin isə bədəninə saman sarıyıb yandırırdılar. Onlar hər bir xristianın öldürülməsində hindlilərin əli olarsa, əvəzində 100 nəfər öldürülməsi haqqında aralarında razılığa gəlmişdilər." Bu idi avropalıların "Qərbi Hindistan"a gətirdikləri Avropa mədəniyyəti. Espanyolanın kəşfindən cəmi 20 il sonra adada 15 min yerli əhali sayılan hindi qalmışdır. Bundan 30 il sonra isə adanın əhalisi son nəfərinə kimi məhv edildi. Bir qədər sonra materiklərin əsas hissəsinin kəşf olunması, avropalılar tərəfindən hindilərin bütövlükdə yer üzündən silinməsi təhlükəsinə gətirib çıxartdı. Xristofor Kolumb həqiqi Hindistanı kəşf edə bilmədi. Lakin əvəzində İspaniyaya yeni torpaqlar, yeni sərvətlər mənbəyi bəxş etdi. İstədiyinə nail ola bilməyən Kolumb ruh düşkünlüyü ilə geri qayıdaraq İspaniya əyalətlərindən birində yaşamalı olur. Kral bütün müqavilələri qüvvədən saldığına görə müflisləşir və 1506-cı ildə vəfat edir. Xristofor Kolumb ömrünün sonuna qədər Asiya qitəsinə çatdığına əmin olmuşdur.
Amerikanın kəşfi xristofor Kolumbun adı ilə bağlı olsa da, 1440-cı ildə tərtib olunmuş xəritənin aşkar edilməsi, qədim vikinqlərdən olan Leyf Eriksonun 500 il əvvəl burada olması haqda məlumatın əldə olunmasına səbəb olur. O, Qrenlandiyanın sahillərindən üzməklə Vinland (üzümlüklər ölkəsi), Nyufaundland yarımadasını kəşf etmişdir (1003-cü ildə). Amerika konqresi bununla əlaqədar olaraq hər il 9 oktyabr Yeni Dünyanı kəşf edən Leyf Erikson gününü bayram günü kimi qanuniləşdirmişdir.
Təsdiqlənmiş kəşflər
- X əsrdə, təqribən 1000-ci ildə — Leyf Erikssonun başçılığı ilə vikinqlər.
- 1492-ci ildə — Xristofor Kolumb (İspaniyaya xidmət edən genuyalı səyyah). Xristofor Kolumb Amerikanı açır, amma ölümünə qədər oranın Hindistan olduğuna inanır.
- 1499-cu ilin yay fəslində — Ameriqo Vespuççi. Ameriqo Vespuççi ilk öncə Kolumb ilə səyahətə çıxır. Qayıdandan bir müddət sonra yenə Amerikaya yollanır və üstəlik Cənubi Amerikanı da kəşf edir. Avropaya qayıdanda isə bu torpaqların Hindistan yox, "Yeni Torpaq" olduğu barədə xəbərdar edir. Ameriqonun adı latınca "Ameriko", "Amerika" kimi səslənir. Amerika qitəsi də onun şərəfinə elə adlanır.
Qalereya
-
![image]()
-
![image]()
Çjen Xenin xəritəsi -
![image]()
Leyf Erikssonun ABŞ-da heykəli -
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2020-08-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-19.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Amerikanin kesfi XV esrin sonunda Amerika kesf olunmaqla dunya xeritesinde oz eksini tapir Bu merhele Amerikanin eslinde kimler terefinden askar olunmasinin mubahiseli dovrudur Eslinde hellini tapmamis bu mesele hele de qaranliq qalmaqdadir Amerikanin skandinaviyalilar ispanlar portuqallar irlandlar italyanlar yaponlar terefinden askar olunmasi haqqinda muxtelif versiyalar vardir Yaponlar Ekvador sahillerinde qedim yapon keramikasinin tapilmasina esaslanaraq materikin kesfine iddialidirlar Eger deyilenler dogru olsa bele bu kesfler kicik erazileri ehate etdiyinden ve deqiqlesdirilmemis melumatlar oldugundan cografiya tarixinde materikin kesf olunmasi X Kolumbun adi ile baglanilir Her halda Amerikanin 985 ci ilde normann denizcisi Byarni terefinden kesf olunmasi haqqinda deqiqlesdirilmis melumatlar var Byarni 985 ci ilde Qrenlandiyaya uzerken duman ve quvvetli kuleklerin tesirinden goturduyu istiqametden kenara cixaraq ilk defe Nyufaundlend sahillerine catir O Amerikanin kesfinde hetta Leyf Eriksonu 18 il qabaqlamisdir Bu gun Xristofor Kolumbun Qerbi Hindistan kimi Amerika qitesini kesf etmesi cografiya tarixinde asagidaki kimi seciyyelendirilmekdedir Qerbi Avropada XV esrin ikinci yarisinda feodalizm qurulusu dagilmaqda idi Ticaretin inkisafi iri seherlerin meydana gelmesi ve yeni senaye sahelerinin yaranmasi ile neticelenirdi Artiq pul emteelerin mubadilesinde vasite rolu oynayirdi Qizil pula olan telabat yeni bazar ve servetler elde etmek meyli getdikce guclenirdi Bu meyl xususile sonralar Ingiltere tacinin mirvarisi sayilan Hindistana yonelmisdir Gemiciliyin inkisafi bu olkelere deniz yolunun qerb ve serq istiqametde kesf olunmasini getdikce yaxinlasdirirdi Seher burjuaziyasi kilsenin ve kral maraginin ust uste dusmesi bu meselenin hellini daha da suretlendirirdi 1492 ci ilde vahid ispan dovletinin yaranmasi bos qalmis xezineni Hindistan ve Cin hesabina doldurulmasina serait yaratmislar Lakin Hindistana deniz yolunun acilmasinda Ispaniyaya reqib olan Portuqaliya daim onu qabaqlamaga calisan esas reqibe cevrilmisdir Yeni servet ve mustemlekeler ele kecirmek herisliyi portuqallari qabaqlamaq arzusu din xadimlerinin muqavimetine baxmayaraq Xristofor Kolumba qerb istiqametde uzmekde Hindistana deniz yolunun kesfi ucun ispan krali terefinden icaze verildi Muasir hind dilinde Bhartavarsi bharatlarin olkesi demekdir Xristofor Kolumb 1451 1506 1451 ci ilin payizinda Genuyada toxucu ailesinde anadan olmus Italiyan menseli meshur denizci olmusdur Onun her hansi bir mektebi bitirmesi baresinde deqiq melumat olmasa da italyan ispan portuqal ve latin dillerinde oxuyub yaza bilmesi subhe dogurmur 1474 1475 ci illerde Egey denizine teskil olunan ekspedisiyada istirak etmis Kolumb 1476 ci ilde ticaret evinin dargasi kimi Lissabona gonderilmekle 9 ay orada yasayir XV esrde bir sira alimlerin yerin kure formasinda olmasi fikrine terefdar olan Kolumb qerb istiqametde uzmekle Cin ve Hindistana getmek fikrine dusur Kolumb qeyd olunan olkelere getmek ucun qerb istiqametini en qisa yol hesab edirdi Italyan astronom ve cografiyacisi Paolo Toskanellinin yeni tertib etdiyi dunyanin xeritesinde de bele idi Onun tertib etdiyi xeriteye gore qerb istiqametde Hindistana yol serqe nisbeten iki defe qisadir Lakin fransiz menseli amerikali antikolumbcu Vino Toskanelli ile Kolumb arasindaki munasibetlerin olmasini Kolumbun qardasinin uydurmasi hesab edir Vinoya gore bunu 30 aprel 1492 ci ilde kral Ferdinand ve Izabellanin Kolumbla aralarinda baglanan muqavile de tesdiq edir Bu muqavilede Hindistanin adi cekilmir 1476 ci ilde Italiyadan Portuqaliyaya kocen Xristofor Kolumb Cin ve Hindistana qerb istiqametde uzme planini layihesini II Ivana teklif edir Kralin neqliyyat telimatlarinin tertibi ucun teskil olunmus elmi suraya teqdim etdiyi layihe 1484 cu ilde redd olunur Redd cavabi alan Kolumb ele hemin ilde kicik qardasi Bartolome Kolumbun komeyi ile Ispaniyaya kocur ve layiheni ispan kralina teqdim edir Layihenin teqdim olunmasinda hersoq Medinaselinin muhum rolu olmusdur Medinaseli hetta ekspedisiyanin xerclerini oz boynuna goturur Lakin kralica Izabellanin din ve saray adamlarindan ibaret komissiyaya muzakireye verdiyi layihe yeniden redd edilir Din xadimlerinin guclu muqavimetine baxmayaraq Portuqaliyanin Ispaniyani qabaqlayacagindan qorxaraq Kral 17 aprel 1492 ci ilde layihenin tesdiq olunmasina yazili suretde raziliq verir Xristofor Kolumb ekspedisiyani ugurla basa catdirmaq ucun asagidaki sekilde telebler qarsiya qoyur eger o Asiya qitesinde yeni torpaqlar kesf ederse hemin torpaqlar uzre Vitse Kral Ispan kralinin muavini teyin olunmali ticaretden elde olunmus gelirin 25 i onun hesabina kecirilmeli admiral rutbesi verilmeli verilmis ad ve rutbe irsi olaraq usaqlarina kecmelidir Gelir iki defe azaldilmaq serti ile 30 aprel 1492 ci il tarixinde Kolumbun vereselik huququ tesdiq edildi Birinci ekspedisiya 1492 1493 1492 ci ilde Palos limanindan baslayir Santa Mariya Pinta ve Nina gemilerinde ekseriyyeti cinayetkarlardan ibaret 90 nefer heyet Hindistan adini mexfi saxlamaqla Atlantik okeanina cixir Denizcilerin kecdikleri yola gore heyecanlanmamasi ucun sutkada 60 liq 360 km getdikleri halda Kolumb bu mesafenin oz gundeliyinde duzgun yazmaqla 48 lik kimi hesablamisdir Sentyabrin 16 da okeanda gemiler ot topalarina rast gelirler Yosunlardan ibaret bu ot topalari sonradan o qeder coxalir ki hetta gemilerin serbest hereketine mane olurlar Neticede cereyanlarin yaratdigi sahilsiz hazirda Sarqas adlanan deniz kesf olundu Denizcilerin geri donme tekidine baxmayaraq nehayet 12 oktyabr 1492 ci il tarixinde gece saat 2 de Pinta gemisinin denizcisi Rodriqo Triana sahece boyuk bir ada gorur Kolumb duzenlikden ibaret bu adaya duserek Ispaniya bayragini sancir Bu ada hindlilerin Quanaxani Kolumbun ise San Salvador Muqeddes Xilaskar adlandirdigi Baham adalarindan biri idi Hindlilerin hundur yarasiqli derilerinin gumusu rengde olmalari haqda melumat vermekle Kolumb onlarin avropalilardan inkisaf baximindan cox geri qalmalarina isare etmekle bele yazir Mene ele gelir ki bu adamlar kasibdirlar Onlar cilpaq gezirdiler Gorduyum adamlarin hamisi hele cavan idiler Onlar ne silah gezdirir ne de demirden silah taniyirlar Men onlara qilinc gosterende onun tiyesinden tutdular ve tanimadiqlarindan barmaqlarini kesdiler Onlarda hec bir demir sey yox idi Ilk defe olaraq avropalilar yerli ehalinin daha cox qiymetlendirdiyi tutunun ne oldugunu burada oyrenirler Qizil tapmaq herisliyi ile davam eden ekspedisiya Kuba adasinin kesfine sebeb olur Bezi melumatlara gore kesf olunmus ada Cipanqo Yapon adasi oldugu guman edilir Haitide ozunun Espanyolla adlandirdigi Ispan adasi adanin sahilinde ehtiyatsizliqdan Santa Mariya gemisi lile oturur Geminin 39 neferden ibaret heyeti qizil axtarmaq meqsedile konullu olaraq adada qalmaga raziliq verir Bu avropalilarin Amerika qitesinde meskunlasmasinin baslangici sayilir Xristofor Kolumbun Qerbi Hindistan i kesf etmesi portuqallari ciddi narahat etmeye basladi Cunki Kolumbun layihesini beyenmemekle Hindistani ispanlara bexsis etmisdiler Iki dovlet arasindaki mubahise 04 05 1493 cu il tarixinde papa meridianinin cekilmesi ile neticelendi xett Yasil Burun adalarinin qerbinden kecmekle Ispaniyaya qerb Portuqaliyaya ise serq istiqametde kesfler aparmaq huququ verdi Ikinci ekspedisiya 1493 1496 Hindistan kimi qeleme verilen Amerika qitesine Xristafor Kolumbun ikinci ekspedisiyasi 25 09 1493 cu il tarixinde Kadis limanindan baslayir Muxtelif menbelere gore 1500 2500 neferden ibaret olan heyet arxadan esen simal serq passat kuleklerinin tesiri altda 20 gun erzinde Atlantik okeanini uzub kecerek MoriQalant adasinda sahile cixirlar Noyabrin 4 de Qvadelupa adasini kesf etdiler Toxunan ortuklerin gozelliyine gore Ispaniyadan hec de geri qalmayan bu ada digerlerinden inkisaf seviyyesine gore ferqlenirdi Daha sonra Haiti adalarina uzerek sonradan Saabo daglarinda qizil axtaranlarin merkezine cevrilen Izabella seherinin esasini qoydular Uzun muddet qizil axtarmaqdan netice elde ede bilmeyen Kolumb gelecekde ekspedisiyanin xercini odeyeceyi barede krala gonderdiyi mektub artiq avropalilarin Amerikada mustemlekecilik siyasetinin baslangicindan xeber verirdi Bu dovrden soygunculuq ve quldurlq Amerikada macera axtaranlarin meqsedine cevrilmeye basladi 01 05 1493 cu ilde Hindistanin materik torpagina kecmek ucun qerbe dogru hereket etmekle Kubanin cenub serq sahillerini tedqiq edilir 1494 cu il iyun ayinin 12 de Kolumb butun ekspedisiya heyetine bu quru sahenin materikin bir hissesi olmasi haqqinda and icdirerek gelecek tehlukesizliyini temin edir Hemin erefede Kolumbun qardasi Bartolomey Espanyolanin cenubunda Santo Dominiqo seherinin esasini qoydu Ekspedisiyanin gonderdiyi az miqdarda qizil mis qul kimi hindliler krali temin etmediyinden hemcinin ekspedisiya xercleri odenilmediyinden Kral Kolumb muqavilesi pozulur Kolumb tecili olaraq 17 gemiden 5 i saxlamaqla 500 nefer 12 i ile geri qayidir O Haiti adalarindaki Espanyolanin merkezinde bibliya cari Salomonun qizil cixartdigi Ofir olkesini tapdigini soylemekle yeniden muqavilenin sertlerini berpa etmeye nail olur Belelikle Xristofor Kolumb novbeti ekspedisiyani teskil etmeye hazirlasir Ucuncu ekspedisiya 1498 1500 Ucuncu ekspedisiya cox cetinlikle olsa da Kolumb 1498 ci il may ayinin 30 da 6 kicik gemide 300 nefer heyetle Qvadalkvivir cayinin mensebinden Qerbi Hindistana yola dusur Iyulun 31 de Trinidad adasini kesf ederek cenuba uzmekle Orinoko cayinin deltasina yaxinlasir Kolumb yeni torpaqlar kesf etdiyi erefede 1498 ci ilde portuqallar artiq Hindistana Afrikanin cenubundan deniz yolu acmisdilar Bu hadise Ispaniya krali terefinden Kolumbun qardaslari Bartolome ve Diaqonun hebs olunmasina sebeb olur Lakin az sonra yeni torpaqlarin kesfinde maraqli olan maliyyecilerin tekidi ile ucu de azad olunurlar Dorduncu ekspedisiya 1502 1504 Kolumbun ucuncu ekspedisiyasindan sonra Ispaniyadan Antil adalarina kutlevi axin baslanir 1502 ci ilin aprelinde Kolumb yeniden seyahete cixmaga nail olur O Karib denizini kecmekle Merkezi Amerikada bogaz axtarmaqla daha qerbe uzmek cehdi gosterir Bu dovrde yeni torpaqlarin kesfi ile yanasi yerli ehalinin ispanlar terefinden kutlevi qirgini baslamisdir Ispanlarin bas kesisi hemvetenlerinin Qerbi Hindistan da toretdikleri veshilikleri bele xatirlayir Xristianlar kendlere gederek hec kimi sag qoymur hetta oz aralarinda hindlileri bir zerbe ile iki yere bole bilmeleri yaxud boyunlarini vura bilmelerine dair merclesirdiler Onlar her kesi mehv edirdiler Her 13 neferden biri tonqalda yandirilir bezilerinin ise bedenine saman sariyib yandirirdilar Onlar her bir xristianin oldurulmesinde hindlilerin eli olarsa evezinde 100 nefer oldurulmesi haqqinda aralarinda raziliga gelmisdiler Bu idi avropalilarin Qerbi Hindistan a getirdikleri Avropa medeniyyeti Espanyolanin kesfinden cemi 20 il sonra adada 15 min yerli ehali sayilan hindi qalmisdir Bundan 30 il sonra ise adanin ehalisi son neferine kimi mehv edildi Bir qeder sonra materiklerin esas hissesinin kesf olunmasi avropalilar terefinden hindilerin butovlukde yer uzunden silinmesi tehlukesine getirib cixartdi Xristofor Kolumb heqiqi Hindistani kesf ede bilmedi Lakin evezinde Ispaniyaya yeni torpaqlar yeni servetler menbeyi bexs etdi Istediyine nail ola bilmeyen Kolumb ruh duskunluyu ile geri qayidaraq Ispaniya eyaletlerinden birinde yasamali olur Kral butun muqavileleri quvveden saldigina gore muflislesir ve 1506 ci ilde vefat edir Xristofor Kolumb omrunun sonuna qeder Asiya qitesine catdigina emin olmusdur Amerikanin kesfi xristofor Kolumbun adi ile bagli olsa da 1440 ci ilde tertib olunmus xeritenin askar edilmesi qedim vikinqlerden olan Leyf Eriksonun 500 il evvel burada olmasi haqda melumatin elde olunmasina sebeb olur O Qrenlandiyanin sahillerinden uzmekle Vinland uzumlukler olkesi Nyufaundland yarimadasini kesf etmisdir 1003 cu ilde Amerika konqresi bununla elaqedar olaraq her il 9 oktyabr Yeni Dunyani kesf eden Leyf Erikson gununu bayram gunu kimi qanunilesdirmisdir Tesdiqlenmis kesflerX esrde teqriben 1000 ci ilde Leyf Erikssonun basciligi ile vikinqler 1492 ci ilde Xristofor Kolumb Ispaniyaya xidmet eden genuyali seyyah Xristofor Kolumb Amerikani acir amma olumune qeder oranin Hindistan olduguna inanir 1499 cu ilin yay feslinde Ameriqo Vespucci Ameriqo Vespucci ilk once Kolumb ile seyahete cixir Qayidandan bir muddet sonra yene Amerikaya yollanir ve ustelik Cenubi Amerikani da kesf edir Avropaya qayidanda ise bu torpaqlarin Hindistan yox Yeni Torpaq oldugu barede xeberdar edir Ameriqonun adi latinca Ameriko Amerika kimi seslenir Amerika qitesi de onun serefine ele adlanir QalereyaCjen Xe Cjen Xenin xeritesi Leyf Erikssonun ABS da heykeli Xristofor Kolumb Ameriqo Vespucci Kolumb Amerikada Istinadlar Arxivlenmis suret 2020 08 13 tarixinde Istifade tarixi 2021 02 19