Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aldanmış kəvakib ("Hekayəti-Yusif şah") — Mirzə Fətəli Axundovun 1857-ci ildə yazdığı əsər.
| Aldanmış Kəvakib (Hekayəti-Yusif şah) | |
|---|---|
 Əsərin azərbaycan və fransız dilində nəşri | |
| Janr | Povest, Realizm |
| Müəllif | Mirzə Fətəli Axundov |
| Orijinal dili | Azərbaycan dili |
| Yazılma ili | 1857 |
| Nəşr ili | 1857 |
 Aldanmış kəvakib Vikimənbədə | |
Yazıçı bu əsərlə Azərbaycan ədəbiyyatında realist nəsrin banisi olmaqla yanaşı, həm də milli ədəbiyyatımızda povest janrının əsasını qoyur. Povestdə Avropa maarifçilərinin "dünyanı sağlam aqil idarə edir" konsepsiyasından çıxış edən müəllif, İran feodal üsul-idarəsinin ictimai nöqsanlarını, ölkənin ali feodal dövlət başçılarını kəskin satira atəşinə tutur və maarifçi, humanist hakim ideyasını qızğın təbliğ edir. Odur ki, "Aldanmış kəvakib" povesti dünya maarifçi nəsrinin orijinal, parlaq nümunələrindən biri kimi dəyərləndirilir. Axundzadə bu əsərində fanatikliyi, nadanlığı tənqid etməklə yanaşı, rüşvətxorluğu, özbaşınalığı, haqsızlığı da ifşa edir. Yazıçı XV əsrdə yaşamış İran tarixiçi İskəndər bəy Munşinin əl yazmaları əsasında bu povesti yazıb, amma o İran hökümdarı Nəsrəddin şahı tənqid etmək üçün, müasir həyatla əsəri əlaqələndirib, amma povestdə şah obrazında I Şah Abbas göstərilib.
Qısa məzmun
Povest ardıcıl inkişaf edən süjet xəttinə və aydın kompozisiyaya malikdir və o, başlanğıcdan, bağlamadan və iki hissədən ibarətdir. Povestin başlanğıcı cəmi iki sətirdə yazılıb.
Xəbərdarlıq: Yazının davamı əsərin məzmunu haqqında məlumat ehtiva edir.Artıq 7 ildiki Şah Abbas ölkəni idarə edir. Novruz bayramından cəmi 3 gün sonra baş münəccim xəbər verir ki, novruzdan 15 gün keçmiş ulduzların toqquşacağı və bu toqquşma zamanı şaha xətər toxunacağını deyir. Elə münəccimin bu xəbərindən sonra əsas hadisələr cərəyan etməyə başlayır. Şah əsas vəzirlərini başına topluyur və məsləhətləşir. Baş münəccimin məşvərət ilə belə qərara gəlirlər ki, Şah Abbas bir müddətlik hakimiyyəti hansısa "kafirə" versin, və onların seçimi yəhərçi (sərrac) Yusif olur. Povestin ikinci hissəsi isə yeni şaha həsr olunub. Yusif Sərrac qabaqcıl insan idi və hakimiyyətə gələn kimi ancaq özünü düşünən vəzirləri vəzifədən azad edir, onların yerinə onlardan daha ağıllı, düzgün insanları təin edir. Münəccimbaşı vəzifəsini tamamilə ləğv edir. Ölkədə yeni yollar, körpülər, karvan saraylar, məktəblər, xəstəxanalar tikilir. O, ağır vergiləri yüngül vergilərlə əvəz edir. Şəhər əhalisi üçün gəlirlərin onda birini, kəndlilər üçün isə vergiləri tamam azaldır. Yusif şahın bütün etdikləri yalnız millətinin daha yaxşı həyat yaşaması üçün idi. İranda daha gözəl günlər başlayır. Yusif şah isə ideal hakimiyyətçi kimi göstərilir, amma o, öz məqsədinə çata bilmir, çünki belə rahat həyat yaşamağa adət etməmiş millət, başlıyır üsyan etməyə və onu taxtdan devirir. Edam etdirirlər. Onun yerinə isə zülümkar şah Abbas geri qayıdır. Bundan sonra hər şey öz yerinə qayıdır, və sanki Yusif şah olmamış kimi hər şey əvvəl ki kimi davam edir.
Qeyd: Yusif şahın taxdan endirənlər Şah Abbasın tərəfdarları idi. Onlar əhali arasında belə bir şayiə yaradılar ki, güəmki Sərrac Yusifin evindən şərab çıxıb o dinsiz imansızdır.
Xəbərdarlığın sonu.Analizi
Yazıçı tarixdən götürdüyü kiçik bir hadisəni öz realist qələminin gücü ilə yüksək ədəbi-bədii səviyyəyə qaldırır. Müəllifin etiraf etdiyi kimi, o, hadisəni təsvir etməklə İran feodalizminə idarə üsulu öyrədir. Axundzadə yazır: "Mən kiçik məsələni əldə bəhanə edib, öz fikrimdə onu genişləndirmişəm. O zamanın vəzirlərinin və dövlət başçılarının ağılsızlığını ifşa etmişəm ki, gələcək nəsillər üçün ibrət olsun. Qoy onlar bir daha axmaq münəccimlərin sözlərinə və xəbərlərinə inanmasınlar". Axundzadə bu əsərdə I Şah Abbas hakimiyyətini ona görə tənqid edir ki, o, öz iradəsini, axmaq bir münəccimin insafına tapşırır, onun yalançı xəbərləri ilə xalqın müqəddəratını həll edir. Şah öz hakimiyyətini möhkəmlətmək üçün azad fikirli insanları amansızcasına təqib edir. Onun vəzirləri Sərdar Zaman xan, Müstövfi Mirzə-Yəhyə, Mirzə Möhsün və Axund Səməd xalqa ziyan vuran hərəkətləri ilə fəxr edirlər. Yazıçı bütün bu mənfi tiplərə qarşı özünün rəğbət bəslədiyi, xalq arasından seçdiyi Yusif Sərrac obrazını yaratmışdır. Axundzadənin yaratdığı bu qəhrəman uzaqgörən, xalqın xeyrinə çalışan insandı, zəhmətkeş kütlənin tipik nümayəndəsidir. O, özünün qısamüddətli hakimiyyəti dövründə Şah Abbasın xalqa vurduğu ziyanları aradan qaldırır, özü də xeyli tədbirlər həyata keçirir.
Adaptasiyalar
Film
1974-cü ildə povest əsasında Aldanmış kəvakib televiziya tamaşası çəkilmişdir, amma o, arxivdə saxlanılmayan tamaşalar siyahısına daxildir.
Opera
1977-ci ildə povest əsasında bəstəkar Məmməd Quliyevin Aldanmış ulduzlar operası Azərbaycan Dövlət Opera və Balet teatrının səhnəsində tamaşaya qoyulmuşdur. Libretto müəllifi Vidadi Paşayev olmuşdur. Quruluşçu rejissor — Əflatun Nemətzadə, Musiqi rəhbər və Dirijor — Rauf Abdullayev, Quruluşçu rəssam — Ə. Almaszadə, Xormeysterlər — N. Məlikov, G. Koryakin, Baletmeysterlər — R. Axundova, M. Məmmədov.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- "Realizm". 2022-03-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-11-14.
- . 2016-03-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-14.
- "Axundovun fikri". 2022-03-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-11-14.
- "məzmundan". 2022-03-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-11-14.
- Azərbaycan filmlərinin il siyahısı (1970–1979) [ölü keçid] Beyaz
- "Arxivdə saxlanılmayan tamaşalar" (az.). azerbaijans.com. 24 March 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 28 may 2021.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aldanmis kevakib Hekayeti Yusif sah Mirze Feteli Axundovun 1857 ci ilde yazdigi eser Aldanmis Kevakib Hekayeti Yusif sah Eserin azerbaycan ve fransiz dilinde nesriJanr Povest RealizmMuellif Mirze Feteli AxundovOrijinal dili Azerbaycan diliYazilma ili 1857Nesr ili 1857Aldanmis kevakib Vikimenbede Yazici bu eserle Azerbaycan edebiyyatinda realist nesrin banisi olmaqla yanasi hem de milli edebiyyatimizda povest janrinin esasini qoyur Povestde Avropa maarifcilerinin dunyani saglam aqil idare edir konsepsiyasindan cixis eden muellif Iran feodal usul idaresinin ictimai noqsanlarini olkenin ali feodal dovlet bascilarini keskin satira atesine tutur ve maarifci humanist hakim ideyasini qizgin teblig edir Odur ki Aldanmis kevakib povesti dunya maarifci nesrinin orijinal parlaq numunelerinden biri kimi deyerlendirilir Axundzade bu eserinde fanatikliyi nadanligi tenqid etmekle yanasi rusvetxorlugu ozbasinaligi haqsizligi da ifsa edir Yazici XV esrde yasamis Iran tarixici Iskender bey Munsinin el yazmalari esasinda bu povesti yazib amma o Iran hokumdari Nesreddin sahi tenqid etmek ucun muasir heyatla eseri elaqelendirib amma povestde sah obrazinda I Sah Abbas gosterilib Qisa mezmunPovest ardicil inkisaf eden sujet xettine ve aydin kompozisiyaya malikdir ve o baslangicdan baglamadan ve iki hisseden ibaretdir Povestin baslangici cemi iki setirde yazilib Xeberdarliq Yazinin davami eserin mezmunu haqqinda melumat ehtiva edir Artiq 7 ildiki Sah Abbas olkeni idare edir Novruz bayramindan cemi 3 gun sonra bas muneccim xeber verir ki novruzdan 15 gun kecmis ulduzlarin toqqusacagi ve bu toqqusma zamani saha xeter toxunacagini deyir Ele muneccimin bu xeberinden sonra esas hadiseler cereyan etmeye baslayir Sah esas vezirlerini basina topluyur ve meslehetlesir Bas muneccimin mesveret ile bele qerara gelirler ki Sah Abbas bir muddetlik hakimiyyeti hansisa kafire versin ve onlarin secimi yeherci serrac Yusif olur Povestin ikinci hissesi ise yeni saha hesr olunub Yusif Serrac qabaqcil insan idi ve hakimiyyete gelen kimi ancaq ozunu dusunen vezirleri vezifeden azad edir onlarin yerine onlardan daha agilli duzgun insanlari tein edir Muneccimbasi vezifesini tamamile legv edir Olkede yeni yollar korpuler karvan saraylar mektebler xestexanalar tikilir O agir vergileri yungul vergilerle evez edir Seher ehalisi ucun gelirlerin onda birini kendliler ucun ise vergileri tamam azaldir Yusif sahin butun etdikleri yalniz milletinin daha yaxsi heyat yasamasi ucun idi Iranda daha gozel gunler baslayir Yusif sah ise ideal hakimiyyetci kimi gosterilir amma o oz meqsedine cata bilmir cunki bele rahat heyat yasamaga adet etmemis millet basliyir usyan etmeye ve onu taxtdan devirir Edam etdirirler Onun yerine ise zulumkar sah Abbas geri qayidir Bundan sonra her sey oz yerine qayidir ve sanki Yusif sah olmamis kimi her sey evvel ki kimi davam edir Qeyd Yusif sahin taxdan endirenler Sah Abbasin terefdarlari idi Onlar ehali arasinda bele bir sayie yaradilar ki guemki Serrac Yusifin evinden serab cixib o dinsiz imansizdir Xeberdarligin sonu AnaliziAldanmis ulduzlar Ressam Ezim Ezimzade Yazici tarixden goturduyu kicik bir hadiseni oz realist qeleminin gucu ile yuksek edebi bedii seviyyeye qaldirir Muellifin etiraf etdiyi kimi o hadiseni tesvir etmekle Iran feodalizmine idare usulu oyredir Axundzade yazir Men kicik meseleni elde behane edib oz fikrimde onu genislendirmisem O zamanin vezirlerinin ve dovlet bascilarinin agilsizligini ifsa etmisem ki gelecek nesiller ucun ibret olsun Qoy onlar bir daha axmaq muneccimlerin sozlerine ve xeberlerine inanmasinlar Axundzade bu eserde I Sah Abbas hakimiyyetini ona gore tenqid edir ki o oz iradesini axmaq bir muneccimin insafina tapsirir onun yalanci xeberleri ile xalqin muqedderatini hell edir Sah oz hakimiyyetini mohkemletmek ucun azad fikirli insanlari amansizcasina teqib edir Onun vezirleri Serdar Zaman xan Mustovfi Mirze Yehye Mirze Mohsun ve Axund Semed xalqa ziyan vuran hereketleri ile fexr edirler Yazici butun bu menfi tiplere qarsi ozunun regbet beslediyi xalq arasindan secdiyi Yusif Serrac obrazini yaratmisdir Axundzadenin yaratdigi bu qehreman uzaqgoren xalqin xeyrine calisan insandi zehmetkes kutlenin tipik numayendesidir O ozunun qisamuddetli hakimiyyeti dovrunde Sah Abbasin xalqa vurdugu ziyanlari aradan qaldirir ozu de xeyli tedbirler heyata kecirir AdaptasiyalarFilm 1974 cu ilde povest esasinda Aldanmis kevakib televiziya tamasasi cekilmisdir amma o arxivde saxlanilmayan tamasalar siyahisina daxildir Opera 1977 ci ilde povest esasinda bestekar Memmed Quliyevin Aldanmis ulduzlar operasi Azerbaycan Dovlet Opera ve Balet teatrinin sehnesinde tamasaya qoyulmusdur Libretto muellifi Vidadi Pasayev olmusdur Quruluscu rejissor Eflatun Nemetzade Musiqi rehber ve Dirijor Rauf Abdullayev Quruluscu ressam E Almaszade Xormeysterler N Melikov G Koryakin Baletmeysterler R Axundova M Memmedov IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Realizm 2022 03 24 tarixinde Istifade tarixi 2014 11 14 2016 03 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 11 14 Axundovun fikri 2022 03 24 tarixinde Istifade tarixi 2014 11 14 mezmundan 2022 03 24 tarixinde Istifade tarixi 2014 11 14 Azerbaycan filmlerinin il siyahisi 1970 1979 olu kecid Beyaz Arxivde saxlanilmayan tamasalar az azerbaijans com 24 March 2022 tarixinde Istifade tarixi 28 may 2021 Hemcinin baxVikimenbede Aldanmis kevakib ile elaqeli melumatlar var Xarici kecidler