Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Adi qulaqlı kirpi (lat. Hemiechinus auritus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin həşəratyeyənlər dəstəsinin kirpilər fəsiləsinin qulaqlı kirpi cinsinə aid heyvan növü.
| Adi qulaqlı kirpi | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Adi qulaqlı kirpi | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Görünüşü
Adi kirpilərdən ölçüsünə görə fərqlənirlər. Qulaqlarının uzunluğu 5 sm-ə qədərdir, yalnız bel nahiyyəsi iynələrlə örtülmüşdür. Kiçik ölçüyə sahibdirlər: bədən uzunluğu 12-27 sm, quyruq uzunluğu 17-23 mm təşkil edir. Pakistan və Əfqanıstanda yaşayan yaşayan yarımnövlər 30 sm-ə qədər böyüyür. Erkəklərin kütləsi 430 q-a qədər, dişilər isə 200-dən 505 q-a qədər ola bilər. Bu da adi kirpi ilə müqayisədə 2 dəfə azdır. Ayaqları hündürdür. Ağızları kəskindir. Yumşaq tüklərə sahib olurlar. Ağız ətrafı boz-qara rəngdən açıq qəhvəyi rəngə qədər dəyişir. İynələr nazik və qısa olur. Uzunluqıarı 17-19 mm-ə çatır. İynələrin rəngi areldan asılıdır: açıq rəngdən tutmuş qara rəngə qədər. Əfqanıstan və Pakistanda kirpi qəhvəyi rəngdədir. Albinoslar aşkar edilir, lakin olduqca nadir müşahidə olunur.
Yayılması
Qulaq kirpi İsrail, Liviya, Misir, Kiçik Asiya, Qafqaz və Cənubi Qafqaz, İran, İraq, Pakistan, Əfqanıstan, qismən Hindistan, Orta Asiya, Qazaxıstan, Çin və Monqolustanın quru çöl, yarımsəhra və səhralarında yayılmışlar (Qobi səhrasında belə müşahidə edilirlər). Azərbaycanda yayılmış iki kirpi növündən biridir.
Həyat tərzi və qidalanması
Yaşayış yerləri quru çöl və yarımsəhra çöllərdir. Onlara çay vadilərində, suvarılan torpaqlarda, nəm yarğanlarda, suvarma xəndəklərində rastlamaq mümkündür. Çox vaxt yaşayış məntəqələri yaxınlığında, vahələrdə və meşə kənarlarında tapılırlar. Quru çöl və yarımsəhraların ot bitməyən ərazilərində, tez yanan bitki örtüyünün zəngin olduğu ərazilərdə, yüksək sıx otlu tuqay meşəliklərindən qaşırlar. Qaranlıqda aktivdirlər (gecə 7-9 km gedə bilər), gündüz isə çuxurlarıənda keçirirlər. Özləri uzunluğu 150 sm-ə qədər olan yuvalar qaza bilirlər. Daha çox isə tülkülərin və digər heyvanların tərk edilmiş yeraltı yuvalarında yaşayırlar. Həm də müvəqqəti sığınacaqlardan istifadə edir. Yerdəki köklər, kollar və daşların altındakı boşluqlarda gizlənirlər. Payıza qədər piy qatı toplayırlar. Oktyabr ayının sonu - noyabrın əvvəlindən, martın sonunda - aprelin əvvəlində qədər qış yuxusuna gedirlər. İsti bölgələrdə yalnız qida olmadıqda qışlayırlar.
Qidasının əsasını həşəratlar xüsusən sərtqanadlılar və qarışqalar təşkil edir. Bəzi hallarda kirpinin mədəsindən qurbağa, kərtənkələ və kiçik quşların qalıqları tapılmışdır. Bəzən bitki qidaları — giləmeyvə, toxum, meyvə yeyirlər. Uzun qulaqlı kirpi uzun müddət qida və su olmadan yaşaya bilir (laboratoriyada 10 həftəyə qədər).
Qulaqlı kirpi adi kirpi ilə müqayisədə daha sürətli olur. Təhlükə anında bir topa çevrilir, ümumiyyətlə yalnız başını aşağı əyir və düşməni vurmağa çalışır. Dəniz donuzcuğuna nisbətdə gürzəkimilərin zəhərlərinə qarşı 45 dəfə daha davamlıdır. Əsas düşmənləri quşlar, porsuqlar, tülkülər, canavarlardır. Ev heyvanlarının piroplazmozunun daşıyıcısı Dermacentor marginatus da daxil olmaqla ixodid gənələrinə sahibdirlər.
Çoxalması
Arealının soyuq hissələrində, dişi ildə bir dəfə, isti ərazilərdə isə iki dəfə bala verir. İsti ölkələrdə bala cütləşmə mövsümü iyul - sentyabr, şimal ərazilərdə isə apreldə başlayır. Çüftləşmədən sonra dişi erkəyi uzaqlaşdırır, yuva qurmağa və genişləndirməyə başlayır. Boğazlıq 35-42 gün davam edir. 3-8 çılpaq bala doğulur. 2 saatdan sonra onlar artıq yumşaq iynələr ilə örtülürlər. Bunlar 2 həftəliyində sərt iynələrlə əvəz olunur. 7-10 gündən sonra kirpilərin gözləri açılır, 3 həftədən sonra yetkinlərin yeməklərini yeməyə başlayırlar. Südvermə 35 günə qədər davam edir. 50 günlük kirpi müstəqil həyata başlayır. Dişilərin cinsi yetkinlik dövrü 11-12 ay, erkəklərdə isə 2 yaşda olur. Qapalı şəraitdə ömür uzunluğu 3-6 ildir.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Adi qulaqli kirpi lat Hemiechinus auritus heyvanlar aleminin xordalilar tipinin memeliler sinfinin heseratyeyenler destesinin kirpiler fesilesinin qulaqli kirpi cinsine aid heyvan novu Adi qulaqli kirpiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Sinif MemelilerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Yarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarMaqndeste Desteustu LavrazioterilerDeste HeseratyeyenlerFesile KirpilerYarimfesile Cins Qulaqli kirpilerNov Adi qulaqli kirpiBeynelxalq elmi adiHemiechinus auritus S G Gmel 1770 Sekil axtarisiITIS 633542NCBI 217708EOL 1178685GorunusuAdi kirpilerden olcusune gore ferqlenirler Qulaqlarinin uzunlugu 5 sm e qederdir yalniz bel nahiyyesi iynelerle ortulmusdur Kicik olcuye sahibdirler beden uzunlugu 12 27 sm quyruq uzunlugu 17 23 mm teskil edir Pakistan ve Efqanistanda yasayan yasayan yarimnovler 30 sm e qeder boyuyur Erkeklerin kutlesi 430 q a qeder disiler ise 200 den 505 q a qeder ola biler Bu da adi kirpi ile muqayisede 2 defe azdir Ayaqlari hundurdur Agizlari keskindir Yumsaq tuklere sahib olurlar Agiz etrafi boz qara rengden aciq qehveyi renge qeder deyisir Iyneler nazik ve qisa olur Uzunluqiari 17 19 mm e catir Iynelerin rengi areldan asilidir aciq rengden tutmus qara renge qeder Efqanistan ve Pakistanda kirpi qehveyi rengdedir Albinoslar askar edilir lakin olduqca nadir musahide olunur YayilmasiQulaq kirpi Israil Liviya Misir Kicik Asiya Qafqaz ve Cenubi Qafqaz Iran Iraq Pakistan Efqanistan qismen Hindistan Orta Asiya Qazaxistan Cin ve Monqolustanin quru col yarimsehra ve sehralarinda yayilmislar Qobi sehrasinda bele musahide edilirler Azerbaycanda yayilmis iki kirpi novunden biridir Heyat terzi ve qidalanmasiYasayis yerleri quru col ve yarimsehra collerdir Onlara cay vadilerinde suvarilan torpaqlarda nem yarganlarda suvarma xendeklerinde rastlamaq mumkundur Cox vaxt yasayis menteqeleri yaxinliginda vahelerde ve mese kenarlarinda tapilirlar Quru col ve yarimsehralarin ot bitmeyen erazilerinde tez yanan bitki ortuyunun zengin oldugu erazilerde yuksek six otlu tuqay meseliklerinden qasirlar Qaranliqda aktivdirler gece 7 9 km gede biler gunduz ise cuxurlarienda kecirirler Ozleri uzunlugu 150 sm e qeder olan yuvalar qaza bilirler Daha cox ise tulkulerin ve diger heyvanlarin terk edilmis yeralti yuvalarinda yasayirlar Hem de muveqqeti siginacaqlardan istifade edir Yerdeki kokler kollar ve daslarin altindaki bosluqlarda gizlenirler Payiza qeder piy qati toplayirlar Oktyabr ayinin sonu noyabrin evvelinden martin sonunda aprelin evvelinde qeder qis yuxusuna gedirler Isti bolgelerde yalniz qida olmadiqda qislayirlar Qidasinin esasini heseratlar xususen sertqanadlilar ve qarisqalar teskil edir Bezi hallarda kirpinin medesinden qurbaga kertenkele ve kicik quslarin qaliqlari tapilmisdir Bezen bitki qidalari gilemeyve toxum meyve yeyirler Uzun qulaqli kirpi uzun muddet qida ve su olmadan yasaya bilir laboratoriyada 10 hefteye qeder Qulaqli kirpi adi kirpi ile muqayisede daha suretli olur Tehluke aninda bir topa cevrilir umumiyyetle yalniz basini asagi eyir ve dusmeni vurmaga calisir Deniz donuzcuguna nisbetde gurzekimilerin zeherlerine qarsi 45 defe daha davamlidir Esas dusmenleri quslar porsuqlar tulkuler canavarlardir Ev heyvanlarinin piroplazmozunun dasiyicisi Dermacentor marginatus da daxil olmaqla ixodid genelerine sahibdirler CoxalmasiArealinin soyuq hisselerinde disi ilde bir defe isti erazilerde ise iki defe bala verir Isti olkelerde bala cutlesme movsumu iyul sentyabr simal erazilerde ise aprelde baslayir Cuftlesmeden sonra disi erkeyi uzaqlasdirir yuva qurmaga ve genislendirmeye baslayir Bogazliq 35 42 gun davam edir 3 8 cilpaq bala dogulur 2 saatdan sonra onlar artiq yumsaq iyneler ile ortulurler Bunlar 2 hefteliyinde sert iynelerle evez olunur 7 10 gunden sonra kirpilerin gozleri acilir 3 hefteden sonra yetkinlerin yemeklerini yemeye baslayirlar Sudverme 35 gune qeder davam edir 50 gunluk kirpi musteqil heyata baslayir Disilerin cinsi yetkinlik dovru 11 12 ay erkeklerde ise 2 yasda olur Qapali seraitde omur uzunlugu 3 6 ildir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2004 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0Hemcinin bax