Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qobi (monq. Говь, çin. 戈壁) — Mərkəzi Asiya ərazisində geniş ərazini əhatə edən səhra. Səhra Çin və Monqolustan ərazilərində yerləşir. Xarakterik olaraq səhra və yarımsəhra landşaftından ibarətdir. Səhra qərbdən şərqə 1600 km, şimaldan cənuba 800 km təşkil edir. Ümumi səhrası isə 1 300 000 km² təşkil edir.
| Qobi səhrası | |
|---|---|
| monq. Говь, çin. 戈壁 | |
 Qobi səhrası | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 1.547 m |
| Sahəsi | 1 300 000 km² |
| Uzunluğu | 1600 km |
| Eni | 800 km |
| Yerləşməsi | |
| Ölkələr | |
| | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qədim zamanlarda səhra «Şamo səhrası» adı ilə məşhur idi
Çində səhranın genişlənməsinin qarşısını almaq məqsədilə Yaşıl çin səddi adlı layihə həyata keçirilir.
Etimologiya
«Qobi» sözünün Monqolca anlamı «susuz yer» mənasını verir. Üstəlik Mərkəzi Asiya ölkələrində, xüsusi ilə türk xalqlarında bu söz səhra və yarımsəhra mənasını ifadə edir. Azərbaycan türkcəsində (dilində) Qobu bir lanşaft formasıdır. Üstəlik Azərbaycanda Qobustan və Qobu kimi toponimlər də vardır.
Coğrafiyası
Səhranın sahəsi 1250000 km², təşkil edir. Qobi səhrası qərbdən Altay və Tyanşan dağları, şərqdən Şimali Çin platosu, şimaldan Monqol çölləri və cənbdan isə Nanşan, Altıdağ dağları və Xuanxe çayı ilə əhatələnir. Sahəsinə görə Asiyanın ən iri səhralarındandır. Səhranın formalaşmasının əsas səbəblərindən biri onun dəniz və okeanlar uzaqlığıdır. Üstəlik dağlarla əhatələnməsi yağış verən buludların ora daxil olmasının qarşısını alır.
Regionları
Qobi özündə bir necə coğrafi regionları birləşdirir: Önaltay Qobi, Monqol Qobisi, Alaşan (Alaşan Qobisi), Qaun Qobisi və Cunqariya (Cunqariya Qobisi).
Önaltay Qobisi
Önaltay Qobisi — səhra Monqolustanın cənub-şərqində yerləşir. Qobi səhrasının bir hissəsini təşkil edir. Şimalfan Monqol Altayı, cənubdan isə Atas-Boqda və Saqan-Boqda dağları arasında yerləşir. Səhra əsasən orta və alçaq dağlıq yaylaları əhatə edir. Onun ərazisinin böyük hissəsi dəniz səviyədindən 700-1800 metr əraziləri əhatə edir. Səhra əsasən daşlı, bəzi yerlərdə isə qumlu-çınqıllı ərazilərdən ibarətdir.
Bitki örtüyünə nadir hallarda rast gəlinir. Burada səhranın mərkəz hissələrdə saksaul, acılıqotu və başqalarına rast gəlinir. Su mənbələrinə yaxın ərazilərdə qamış, yulğun, iydə, qovaq, dəvətikanı, şoranlıqlarda isə şorangə bitir.
Önaltay Qobisi ərazisində antilop, qulan, nadir hallarda vəhşi dəvə, dağlıq ərazilədə isə qonur ayıya rast gəlinir.
Monqol Qobisi
Monqol Qobisi (Şamo) — Qobinin tərkibində yerləşən ən iri səhradır. Səhranın böyük qismi Monqolustanın ərazisində yerləşir. Peşam dağlıq ərazilərini əhatə edir. Səhranın əsas əhalisi köçərilərdir. Xüsusi ilə onlar arasında monqol və oyrat qəbilələri üstünlük təşkil edir. Digər səhralar kimi bu səhrada az məskunlaşılmışdır.
Səhranın ərazisində nadır Qobi endemiklərinə rast gəlinir.
Alaşan
Alaşan — Mərkəzi Asiyada Çin ərazisində yerləşən səhra. Qobi səhrasının bir hissəsini təşkil edir. Cənub-qərbdə Nanşan dağları, cənub-şərqdə Xuanxe çayı, şimaldan isə Monqol Qobisi ilə əhatələnir. Səhranın tərkibində Badın-Caran, Xalalis, Tenqer və Ulanpuxo massivləri yerləşir.
Qaşun Qobisi
Qaşun Qobisi — düzənlik şərqdə Tyan-Şan və Xamiy dağları, cənubda Beyşan dağları ilə əhatələnir. Səhra Çinin Sintszyan-Uyğur Muxtar Rayonuda yerləşir. Qobinin bir hissəsini təşkil edir. Səhra şoranlıqlarla zəngindir. Daşlı səhradır. İl ərzində cəmi 50 mm yağıntı düşür. Yayda temperatur 40°S, qışda isə 32°S təşkil edir. Əsasən səhra bitkiləri yayəlmışdır. Heyvanlardan vəhşi eşşək, ceyran, vəhşi dəvə, gəmiricilər və sürünənlərə rast gəlmək olar.
Cunqariya
Cunqariya (monq. Зүүнгар, çin. 準噶爾, qaz. Жоңғария, uyğ. جۇڭغار ئويمانلىقى) — Mərkəzi Asiyada yerlən səhra Çinin şimal-qərbində yerləşir. Şimal və şərqdə Monqol Altayı, cənubda isə Tyan-Şan dağları ilə əhatələnir. Səhranın sahəsi 777 000 km² təşkil edir.
Səhranın ərazisində vaxtı ilə Cunqar xanlığı mövcud olmuşdur.
İqlimi
Qobi səhrası kəskin kontinental olur. Kontinentallığın əsas səbəbləri yüksəklik və açıq səmadır. Qışda −55 °S, yayda isə +58 °S olur. İllik ampelatud fərqi 113 dərəcə təşkil (Oymyakon 112.8 dərəcə) edir.
İstinadlar
- . 2016-03-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-06.
- The New York Times Almanac. ISBN .
- "Qobi səhrası". 2019-05-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-07.
- . 2013-05-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-07.
- Lattimore (1973), p. 238
- Planet Earth, BBC TV series 2006 UK, 2007 US, "Episode 5"
Ədəbiyyat
- Гоби (пустыня) // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 4 томах. — СПб., 1907—1909.
- A. Воейков. Гоби, пустыни // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qobi monq Gov cin 戈壁 Merkezi Asiya erazisinde genis erazini ehate eden sehra Sehra Cin ve Monqolustan erazilerinde yerlesir Xarakterik olaraq sehra ve yarimsehra landsaftindan ibaretdir Sehra qerbden serqe 1600 km simaldan cenuba 800 km teskil edir Umumi sehrasi ise 1 300 000 km teskil edir Qobi sehrasimonq Gov cin 戈壁Qobi sehrasiUmumi melumatlarMutleq hundurluyu 1 547 mSahesi 1 300 000 km Uzunlugu 1600 kmEni 800 kmYerlesmesi43 45 00 sm e 111 50 00 s u Olkeler CXR MonqolustanQobi sehrasiQobi sehrasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarQobi sehrasi Qedim zamanlarda sehra Samo sehrasi adi ile meshur idi Cinde sehranin genislenmesinin qarsisini almaq meqsedile Yasil cin seddi adli layihe heyata kecirilir Etimologiya Qobi sozunun Monqolca anlami susuz yer menasini verir Ustelik Merkezi Asiya olkelerinde xususi ile turk xalqlarinda bu soz sehra ve yarimsehra menasini ifade edir Azerbaycan turkcesinde dilinde Qobu bir lansaft formasidir Ustelik Azerbaycanda Qobustan ve Qobu kimi toponimler de vardir CografiyasiSehranin sahesi 1250000 km teskil edir Qobi sehrasi qerbden Altay ve Tyansan daglari serqden Simali Cin platosu simaldan Monqol colleri ve cenbdan ise Nansan Altidag daglari ve Xuanxe cayi ile ehatelenir Sahesine gore Asiyanin en iri sehralarindandir Sehranin formalasmasinin esas sebeblerinden biri onun deniz ve okeanlar uzaqligidir Ustelik daglarla ehatelenmesi yagis veren buludlarin ora daxil olmasinin qarsisini alir RegionlariQobi ozunde bir nece cografi regionlari birlesdirir Onaltay Qobi Monqol Qobisi Alasan Alasan Qobisi Qaun Qobisi ve Cunqariya Cunqariya Qobisi Onaltay Qobisi Onaltay Qobisi sehra Monqolustanin cenub serqinde yerlesir Qobi sehrasinin bir hissesini teskil edir Simalfan Monqol Altayi cenubdan ise Atas Boqda ve Saqan Boqda daglari arasinda yerlesir Sehra esasen orta ve alcaq dagliq yaylalari ehate edir Onun erazisinin boyuk hissesi deniz seviyedinden 700 1800 metr erazileri ehate edir Sehra esasen dasli bezi yerlerde ise qumlu cinqilli erazilerden ibaretdir Bitki ortuyune nadir hallarda rast gelinir Burada sehranin merkez hisselerde saksaul aciliqotu ve basqalarina rast gelinir Su menbelerine yaxin erazilerde qamis yulgun iyde qovaq devetikani soranliqlarda ise sorange bitir Onaltay Qobisi erazisinde antilop qulan nadir hallarda vehsi deve dagliq erazilede ise qonur ayiya rast gelinir Monqol Qobisi Qurvansaxan milli parki Qobi Monqolustan Monqol Qobisi Samo Qobinin terkibinde yerlesen en iri sehradir Sehranin boyuk qismi Monqolustanin erazisinde yerlesir Pesam dagliq erazilerini ehate edir Sehranin esas ehalisi kocerilerdir Xususi ile onlar arasinda monqol ve oyrat qebileleri ustunluk teskil edir Diger sehralar kimi bu sehrada az meskunlasilmisdir Sehranin erazisinde nadir Qobi endemiklerine rast gelinir Alasan Alasan Merkezi Asiyada Cin erazisinde yerlesen sehra Qobi sehrasinin bir hissesini teskil edir Cenub qerbde Nansan daglari cenub serqde Xuanxe cayi simaldan ise Monqol Qobisi ile ehatelenir Sehranin terkibinde Badin Caran Xalalis Tenqer ve Ulanpuxo massivleri yerlesir Qasun Qobisi Qasun Qobisi duzenlik serqde Tyan San ve Xamiy daglari cenubda Beysan daglari ile ehatelenir Sehra Cinin Sintszyan Uygur Muxtar Rayonuda yerlesir Qobinin bir hissesini teskil edir Sehra soranliqlarla zengindir Dasli sehradir Il erzinde cemi 50 mm yaginti dusur Yayda temperatur 40 S qisda ise 32 S teskil edir Esasen sehra bitkileri yayelmisdir Heyvanlardan vehsi essek ceyran vehsi deve gemiriciler ve surunenlere rast gelmek olar Cunqariya Cunqariya monq Zүүngar cin 準噶爾 qaz Zhongariya uyg جۇڭغار ئويمانلىقى Merkezi Asiyada yerlen sehra Cinin simal qerbinde yerlesir Simal ve serqde Monqol Altayi cenubda ise Tyan San daglari ile ehatelenir Sehranin sahesi 777 000 km teskil edir Sehranin erazisinde vaxti ile Cunqar xanligi movcud olmusdur IqlimiQobi sehrasi keskin kontinental olur Kontinentalligin esas sebebleri yukseklik ve aciq semadir Qisda 55 S yayda ise 58 S olur Illik ampelatud ferqi 113 derece teskil Oymyakon 112 8 derece edir Istinadlar 2016 03 13 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 06 The New York Times Almanac ISBN 0 14 303820 6 Qobi sehrasi 2019 05 22 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 07 2013 05 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 07 Lattimore 1973 p 238 Planet Earth BBC TV series 2006 UK 2007 US Episode 5 EdebiyyatGobi pustynya Malyj enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 4 tomah SPb 1907 1909 A Voejkov Gobi pustyni Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona v 86 t 82 t i 4 dop SPb 1890 1907