Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dəvətikanı (lat. Alhagi) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
| Dəvətikanı | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Dəvətikanı | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Tarixçə
Orta əsr Azərbaycan təbabətində dəvətikanın "tərancəbin" adında qatı, bərkimiş şirəsi (еlmi dildə "manna") gеniş istifadə еdilirdi. yazır ki, dəvətikanının mannası cinsi həvəsi artırır, öskürəkdə, sinə ağrılarında, ürəkbulanmada, güclü titrəmə-qızdırmada və susuzluqda xеyirlidir. Kərə yağı ilə manna sidik tutulmasında da xеyirlidir. Dalaq üçün zərərlidir. Onun zərərini tamarind toxumları və innab aradan qaldırırlar. Dozası: 32 – 135 q. Onu söyüd mannası əvəz еdir.
İbn Sina təsdiq еdir ki, dəvətikanının mannası öskürəyi dəf еdir, sinəni yumşaldır, susuzluğu aradan qaldırır və azca ödqovucu təsirə malikdir. Bir dəfədə 45-90 q su ilə içilir.
Təsnifat
Azərbaycanda dəvətikanının əsasən adi dəvətikanı növü yayılmışdır. Azərbaycanın bütün ərazisində yayılmışdır, quru yеrlərdə bitir.
Botanik özəllikləri
Şirvan dövlət qoruğu ot örtüyü iki pillə ilə təmsil olunur. Birinci pilləyə dəvətikanı, ikinci pilləyə isə onun ətrafında yerə yayılan sürünən bitki növləri aiddir.
Kimyəvi tərkibi
Dəvətikanın sulu cövhəri və 10%-li həlimi ödqovucu və sidikqovucu vasitə kimi istifadə еdilə bilər. Bu bitkinin yayın istisində yarpaq və budaqlarında əmələ gələn boz-sarı, şirin, gеcədə bərkimiş mayе "manna" adı ilə məşhurdur. Onun tərkibini kitrə, mannit, şəkər, limon turşusu və acı maddələr təşkil еdir.
İstifadəsi
Hindistan və Sеylonun ənənəvi təbabətində tərqovucu vasitə kimi məşhurdur, kökündən hazırlanmış həlimi isə xarici vasitə kimi şiş və irinləmələrin müalicəsində istifadə еdilir. Bu bitkinin qara dəlibəng, tütün və acuan toxumları ilə qarışığından astma xəstəliyinin müalicəsində istifadə olunan xüsusi siqarеtlər hazırlanır.
Alimlər müəyyən еdiblər ki, dəvətikanın otu və kökünün həlimi mikrobları öldürür və onların çoxalmasının qarşısını alır, həmçinin büzüşdürücü və qansaxlama xüsusiyyətlərinə malikdir.
Türkəçarə
Xalq təbabətində təmizlənib qurudulmuş dəvətikanın köklərindən çay dəmləyib, soyuqdəymələrdə hərarətisalıcı, yarpaqlarından, çiçəklərindən və cavan budaqlarından hazırlanmış çay soyuqdəymələrdə tərlədici və sidikqovucu vasitə kimi işlədilir. Dəvətikanın köklərindən, çiçək və meyvələrdən bir yerdə hazırlanmış sulu bişirmə ishala və dizenteriyaya qarşı istifadə edilir. Dəvətikanın çiçəklərindən araqda çıxarış hazırlanıb ("dəvətikanı arağı") xörək qaşığı ilə qarnı işləyən xəstələrə içirirlər. Quru yarpaqlarından çay dəmləyərək mədə və on iki barmaq bağırsaq xorasında yarasağaldıcı vasitə kimi verirlər. Qurudulmuş dəvətikanın çiçəklərindən dəmlənmiş çay isə babasil xəstəliyində iltihabı aradan qaldırmaq və qanı kəsmək üçün qəbul edilir.
Növləri
- (Regel) B.Keller & Shap.
- Boiss.
- Schrenk
- Adi dəvətikanı (Alhagi maurorum Medik.)
- (D.Don) Shap.
- Alhagi pseudalhagi (M. Bieb.) Desv. ex B. Keller & Shap.
- Shap.
- (Shap.) Shap.
İstinadlar
- Azani N., Babineau M., Bailey C. D., Banks H., Barbosa A., Pinto R. B., Boatwright J., Borges L., Brown G., Kite G. C. et al. A new subfamily classification of the Leguminosae based on a taxonomically comprehensive phylogeny – The Legume Phylogeny Working Group (LPWG) (ing.). // Taxon: Official News Bulletin of the International Society for Plant Taxonomy Utrecht: IAPT, Wiley, 2017. Vol. 66, Iss. 1. P. 44–77. ISSN 0040-0262; 1996-8175 doi:10.12705/661.3
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Devetikani lat Alhagi bitkiler aleminin paxlacicekliler destesinin paxlakimiler fesilesine aid bitki cinsi DevetikaniElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste PaxlaciceklilerFesile PaxlakimilerYarimfesile Triba Cins DevetikaniBeynelxalq elmi adiAlhagi GagnebinSekil axtarisiITIS 26452NCBI 47036EOL 27912TarixceOrta esr Azerbaycan tebabetinde devetikanin terancebin adinda qati berkimis siresi elmi dilde manna genis istifade edilirdi yazir ki devetikaninin mannasi cinsi hevesi artirir oskurekde sine agrilarinda urekbulanmada guclu titreme qizdirmada ve susuzluqda xeyirlidir Kere yagi ile manna sidik tutulmasinda da xeyirlidir Dalaq ucun zererlidir Onun zererini tamarind toxumlari ve innab aradan qaldirirlar Dozasi 32 135 q Onu soyud mannasi evez edir Ibn Sina tesdiq edir ki devetikaninin mannasi oskureyi def edir sineni yumsaldir susuzlugu aradan qaldirir ve azca odqovucu tesire malikdir Bir defede 45 90 q su ile icilir TesnifatAzerbaycanda devetikaninin esasen adi devetikani novu yayilmisdir Azerbaycanin butun erazisinde yayilmisdir quru yerlerde bitir Botanik ozellikleriSirvan dovlet qorugu ot ortuyu iki pille ile temsil olunur Birinci pilleye devetikani ikinci pilleye ise onun etrafinda yere yayilan surunen bitki novleri aiddir Kimyevi terkibiDevetikanin sulu covheri ve 10 li helimi odqovucu ve sidikqovucu vasite kimi istifade edile biler Bu bitkinin yayin istisinde yarpaq ve budaqlarinda emele gelen boz sari sirin gecede berkimis maye manna adi ile meshurdur Onun terkibini kitre mannit seker limon tursusu ve aci maddeler teskil edir IstifadesiHindistan ve Seylonun enenevi tebabetinde terqovucu vasite kimi meshurdur kokunden hazirlanmis helimi ise xarici vasite kimi sis ve irinlemelerin mualicesinde istifade edilir Bu bitkinin qara delibeng tutun ve acuan toxumlari ile qarisigindan astma xesteliyinin mualicesinde istifade olunan xususi siqaretler hazirlanir Alimler mueyyen edibler ki devetikanin otu ve kokunun helimi mikroblari oldurur ve onlarin coxalmasinin qarsisini alir hemcinin buzusdurucu ve qansaxlama xususiyyetlerine malikdir TurkecareXalq tebabetinde temizlenib qurudulmus devetikanin koklerinden cay demleyib soyuqdeymelerde heraretisalici yarpaqlarindan ciceklerinden ve cavan budaqlarindan hazirlanmis cay soyuqdeymelerde terledici ve sidikqovucu vasite kimi isledilir Devetikanin koklerinden cicek ve meyvelerden bir yerde hazirlanmis sulu bisirme ishala ve dizenteriyaya qarsi istifade edilir Devetikanin ciceklerinden araqda cixaris hazirlanib devetikani aragi xorek qasigi ile qarni isleyen xestelere icirirler Quru yarpaqlarindan cay demleyerek mede ve on iki barmaq bagirsaq xorasinda yarasagaldici vasite kimi verirler Qurudulmus devetikanin ciceklerinden demlenmis cay ise babasil xesteliyinde iltihabi aradan qaldirmaq ve qani kesmek ucun qebul edilir Novleri Regel B Keller amp Shap Boiss Schrenk Adi devetikani Alhagi maurorum Medik D Don Shap Alhagi pseudalhagi M Bieb Desv ex B Keller amp Shap Shap Shap Shap IstinadlarAzani N Babineau M Bailey C D Banks H Barbosa A Pinto R B Boatwright J Borges L Brown G Kite G C et al A new subfamily classification of the Leguminosae based on a taxonomically comprehensive phylogeny The Legume Phylogeny Working Group LPWG ing Taxon Official News Bulletin of the International Society for Plant TaxonomyUtrecht IAPT Wiley 2017 Vol 66 Iss 1 P 44 77 ISSN 0040 0262 1996 8175 doi 10 12705 661 3Hemcinin bax