Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abdullah ibn Tahir (ərəb. عبد الله بن طاهر الخراساني; təq. 798, Nişapur – noyabr 844, Nişapur) — Tahirilər sülaləsindən Xorasan hakimi, sərkərdə.
| Abdullah ibn Tahir | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | təq. 798 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | noyabr 844 |
| Vəfat yeri | |
| Uşağı | |
| Atası | Tahir ibn Hüseyn |
Həyatı
Abdullah ibn Tahir bin Hüseyn bin Məsəb bin Razikdir. Bəzi mülahizələrə görə Razik Rüstəmi Zalın soyundan gəlir. Abdullah Tahirilər sülaləsindən idi. VII əsrdə onun soyu müsəlmanlığı qəbul edib Xuzaa qəbiləsinə qoşulmuşdu.
Abdullah Zülyəmineyn ləqəbi ilə tanınırdı. Bağdadın valisi olmuşdu.
Abdulla və Babək
Minorski Babəkin Abbasi sərkərdəsi və onun 150 minlik ordusunu tamamilə darmadağın etməsindən bəhs edilir. Xəlifə Məmun Məhəmməd ət-Tusinin həlak olmasından çox qəmgin olmuşdu, çünki o, çox bacarıqlı sərkərdə idi. Az sonra ərəb qoşunlarının komandanı İbrahim ibn əl-Leys ibn əl-Fəzl oldu, "onu da Babək sonrakı 829/30] ildə məğlub etdi".
Ərəb qoşunları bir də darmadağın ediləndən sonra, xəlifə Məmun qətiyyətli Abdullah ibn Tahiri ordu başçısı təyin etdi, lakin o, Babəklə vuruşmalı olmadı, çünki qardaşı öləndən sonra irsi olaraq Xorasan hakimi vəzifəsini tutmalı idi.
Abdullah ibn Tahir 828-ci ildə Nişapura gəldi.
Təbəri yazır: "Babəki fildən endirib Mötəsimin hüzuruna gətirdilər. Sonra cяlladı çağırdılar. Cяllad onun əl-ayağını kяsdi. Sonra başını kəsib qarnını yardı. Bədənini Samirədя dardan asdılar. Başını bütün islam şəhərlərində gəzdirdikdən sonra Nişapura Abdullah Tahirə göndərdilər. O da onu dardan asdı".
Abdulla və Afşin
839/40-cı ildə Afşin xəlifənin şəxsi ordusunun başçısı vəzifəsindən kənar edildi, 840-cı il 7 sentyabrda isə xəlifənin əmri ilə həbs edildi. Afşinin həbs edilməsinin səbəbi bu idi. Afşin Azərbaycan, Arran və Ermənistanda xəlifənin canişini olaraq topladığı sərvət və qiymətli əşyanı, habelə Babəklə müharibə zamanı ələ keçirdiyi hər şeyi Xilafət ərazisində saxlamayıb, mötəbər adamları gizlicə Usruşanaya göndərirdi. Sərvət dolu karvanlar Təbəristan yolu ilə göndərilirdi. Afşinlə şəxsi qərəzi olan Abdullah ibn Tahir isə bu barədə xəlifəyə məlumat verirdi. Mötəsim, Abdullah ibn Tahirə əmr etdi ki, ətraflı kəşfiyyatla məşğııl olub Afşinin gizli işlərinin üstünü açsın.
Bir gün Afşin həmişəki kimi, bir dəstə öz adamını min dinar va ya daha artıq pulla Usruşanaya göndərdi. Onlar pulu öz qurşaqlarına tikmişdilər. Nişapur yaxınlığında Abdullah ibn Tahir onları tutdu. O, adamların üstünü axtarıb pulu tapandan sonra maraqlandı ki, bu qədər böyük məbləğ haradan onların əlinə keçmişdir. Onlar cavab verdilər ki, pul Afşinindir. Abdullah aldığı pulu öz qoşununa payladı və bu xüsusda xəlifəyə və Afşinə xəbər verdi. Afşinə yazdı ki, tutulan adamların sözünə inanmır. Abdullahın hərəkətindən qəzəblənən Afşin ona cavab verdi ki, "onun pulu ilə Əmir əl-Möminin pulu eyni şeydir və xahiş etdi ki, adamları buraxsın ta onlar Usruşanaya gedə bilsinlər. Abdullah ibn Tahir onları azad etdi, onlar da çıxıb getdilər".
Bu hadisə Afşin ilə Abdullah ibn Tahir arasındakı ədavəti daha da dərinləşdirdi; odur ki, Abdullah gizlicə Afşinin işlərinə daha diqqətlə göz qoymağa başladı. Xəlifənin şübhəsini doğuran Afşin xəlifənin soyuq yanaşdığını görürdü, lakin özünün nə edəcəyini bilmirdi. O, Xilafətdən qaçmağı qərara aldı. Öz sarayında, sal içində çay və dənizdən keçmək üçün dəri tuluqlar hazırladı. Afşin istəyirdi xəlifə və onun sərkərdələrinin başları qarışdığı bir gündə Mosula qaçsın, tuluqla Zab çayını keçib Azərbaycana çatsın, oradan da dəniz yolu ilə xəzərlərin yanına getsin. Bu planı həyata keçirmək çox çətin oldu.
Xəlifə Afşini çağırtdırdı və əmr etdi ki, onu Cövsək iqamətgahında içəri Ləl ("Mirvari") həbsxanasına salsınlar; sonralar bu yer "Afşinin həbsxanası" adlanmağa başladı. Afşinin işini dərindən öyrənən xəlifə gördü ki, Afşinin oğlu Həsənin bütün işdən xəbəri var və atası ilə əlbirdir, yəni o da Xilafət üçün böyük təhlükə təşkil edir. Buna görə, Abdullah ibn Tahirə əmr etdi ki, Həsəni hiylə ilə çağırıb həbs etsin. Abdullah xəlifənin tapşırığını yerinə yetirməyi Buxara hakimi Nuh ibn Əsədə əmr etdi. Abdullah Həsənə yazdı ki, o Nuhun yerinə vilayətin hakimi təyin olunur. Həsən kiçik bir mühafizə dəstəsi ilə Səmərqəndə gələn kimi, Nuh onu həbs edib zəncirlədi və Abdullah ibn Tahirin yanına, Abdullah da onu xəlifə Mötəsimin yanına göndərdi. Afşin Xilafətə və islama xəyanətdə ittiham edildi və məhkəmə quruldu.
Abdulla ibn Tahir Afşini sorğulamışdı. İbn İsfəndiyarda biz, Məzyərin Abdullah ibn Tahirə verdiyi ifadənin başqa rəvayətinə rast gəlirik: "Bil ki, mən, Afşin Heydər ibn Kavus və Babək bir-birimizlə uzun müddət danışıq aparmış və bu nəticəyə gəlmişik ki, imperiyanı ərəblərdən alaq və Xosrovun dövründə olduğu şəkildə bərpa edib saxlayaq. Dünən filan yerdə Afşinin qasidi yanıma gəlib qulağıma bir söz dedi". "Bəs nə dedi?" – deyə Abdullah ibn Tahir soruşdu. "O, əməliyyat haqqında Afşinin məktubunu gətirdi ki, filan gün, filan saat, o, Mötəsimi, onun oğulları Harun əl-Vasiq ilə Cəfər əl-Mütəvəkkili öldürəcəkdir". Afşin dedi ki, burada Məzyərin öz qardaşı və mənim qardaşım haqqında dediklərinin ona dəxli yoxdur, əgər o, belə bir şey yazmış olsaydı, Məzyəri öz tərəfinə çəkmək, sonra onu hökumətə təslim etmək beləliklə də, xəlifənin daha çox etimadını qazanmaq məqsədilə edərdi.
Hekayət
Xorasan valisi Abdullah bin Tahir, çox adil və aqil bir insan idi. Onun xidmətçiləri bir neçə oğru tutmuş və ona bildirmişdilər. Valinin hüzuruna gətirərkən oğrunun biri qaçır və xidmətçilər oğrunun yerinə yoldan keçən dəmirçini tutub aparırlar. Vali əmr edir ki, hamısını zindana salsınlar. Günahsız dəmirçi zindana düşən kimi dəstəmaz alıb namaz qılır. Namaz qılarkən Allaha belə dua edir:
-Ya rəbb, bir günahımın olmadığını ancaq sən bilirsən. Məni bu zindandan ancaq sən çıxara bilərsən.
Vali gecə yuxuda görür ki, dörd qüvvətli adam onun taxtını tərsinə çevirir. Yuxunu görən kimi dəstəmaz alıb namaz qılır sonra yenə yatır. Yenə də o yuxunu görür. Anlayır ki bir məzlumun ahı onu tutub. Zindan rəisini çağırıb ondan soruşur:
-Bu gecə zindana günahsız bir adam salmısınızmı?
-Mən bilmirəm amma bir nəfər bütün gecəni ağlayıb, namaz qılır.
Vali əmr edir ki o adamı yanına gətirsin. Adam gəlir. Vali onu sorğu suala tutur və məsələnin nə yerdə olduğunu başa düşür. Ondan üzr istəyir və hədiyyə olaraq 1000 gümüş verir və nə vaxt bir xaişi olsa gəlib ona istədiyi vaxt ərz edə biləcəyini söyləyir.
Dəmirçi onu bağışlayır hədiyəsini də qəbul edir, ancaq xaişə gəlməyəcəyini bildirir. Vali onun bu sözünə çox təəccüblənir:
-Nə üçün gəlməyəcəksən?
-Mənim kimi kasıb bir insanın duasını eşidib sənin taxtını tərsinə çevirən sahibimi qoyub nə üçün sənə xahişə gəlməliyəm? Mən necə başqasına sığına bilərəm? Rəbbim sonsuz rəhmət xəzinəsinin qapısını, ehsan süfrəsini hər kəsə açmış ikən mən başqasından necə istəyə bilərəm?
İstinadlar
- Encyclopædia Iranica (ing.). / N. Sims-Williams, A. Ashraf, H. Borjian, M. Ashtiany USA: Columbia University, 1982. ISSN 2330-4804
- V. Minorsky. Caucasica, IV. p. 509, n.4.
- Ət-Təbəri, III, 1072
- İbn əl-Əsir VI, səh. 143,176
- История Агван, 268/215
- Ət-Təbəri, III, səh. 1102
- əl-Yəqubi, II, səh. 565
- İbn əl-Əsir, VI, səh. 152.
- Ət-Təbəri, III, səh. 1303
- Ət-Təbəri, III, səh. 1303–1305
- İbn əl-İbri, səh. 242
- əl-Uyun, səh. 62–63.
- Əl-Yəqubi, III, səh. 203
- ət-Təbəri, III, səh. 1307
- əl-Uyun, səh. 63–64
- İbn İsfəndiyar, səh. 155
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Abdullah ibn Tahir ereb عبد الله بن طاهر الخراساني teq 798 Nisapur noyabr 844 Nisapur Tahiriler sulalesinden Xorasan hakimi serkerde Abdullah ibn TahirSexsi melumatlarDogum tarixi teq 798Dogum yeri Nisapur IranVefat tarixi noyabr 844Vefat yeri Nisapur IranUsagi II Abdullah ibn TahirAtasi Tahir ibn HuseynHeyatiAbdullah ibn Tahir bin Huseyn bin Meseb bin Razikdir Bezi mulahizelere gore Razik Rustemi Zalin soyundan gelir Abdullah Tahiriler sulalesinden idi VII esrde onun soyu muselmanligi qebul edib Xuzaa qebilesine qosulmusdu Abdullah Zulyemineyn leqebi ile taninirdi Bagdadin valisi olmusdu Abdulla ve BabekMinorski Babekin Abbasi serkerdesi ve onun 150 minlik ordusunu tamamile darmadagin etmesinden behs edilir Xelife Memun Mehemmed et Tusinin helak olmasindan cox qemgin olmusdu cunki o cox bacariqli serkerde idi Az sonra ereb qosunlarinin komandani Ibrahim ibn el Leys ibn el Fezl oldu onu da Babek sonraki 829 30 ilde meglub etdi Ereb qosunlari bir de darmadagin edilenden sonra xelife Memun qetiyyetli Abdullah ibn Tahiri ordu bascisi teyin etdi lakin o Babekle vurusmali olmadi cunki qardasi olenden sonra irsi olaraq Xorasan hakimi vezifesini tutmali idi Abdullah ibn Tahir 828 ci ilde Nisapura geldi Teberi yazir Babeki filden endirib Motesimin huzuruna getirdiler Sonra cyalladi cagirdilar Cyallad onun el ayagini kyasdi Sonra basini kesib qarnini yardi Bedenini Samiredya dardan asdilar Basini butun islam seherlerinde gezdirdikden sonra Nisapura Abdullah Tahire gonderdiler O da onu dardan asdi Abdulla ve Afsin839 40 ci ilde Afsin xelifenin sexsi ordusunun bascisi vezifesinden kenar edildi 840 ci il 7 sentyabrda ise xelifenin emri ile hebs edildi Afsinin hebs edilmesinin sebebi bu idi Afsin Azerbaycan Arran ve Ermenistanda xelifenin canisini olaraq topladigi servet ve qiymetli esyani habele Babekle muharibe zamani ele kecirdiyi her seyi Xilafet erazisinde saxlamayib moteber adamlari gizlice Usrusanaya gonderirdi Servet dolu karvanlar Teberistan yolu ile gonderilirdi Afsinle sexsi qerezi olan Abdullah ibn Tahir ise bu barede xelifeye melumat verirdi Motesim Abdullah ibn Tahire emr etdi ki etrafli kesfiyyatla mesgiil olub Afsinin gizli islerinin ustunu acsin Bir gun Afsin hemiseki kimi bir deste oz adamini min dinar va ya daha artiq pulla Usrusanaya gonderdi Onlar pulu oz qursaqlarina tikmisdiler Nisapur yaxinliginda Abdullah ibn Tahir onlari tutdu O adamlarin ustunu axtarib pulu tapandan sonra maraqlandi ki bu qeder boyuk mebleg haradan onlarin eline kecmisdir Onlar cavab verdiler ki pul Afsinindir Abdullah aldigi pulu oz qosununa payladi ve bu xususda xelifeye ve Afsine xeber verdi Afsine yazdi ki tutulan adamlarin sozune inanmir Abdullahin hereketinden qezeblenen Afsin ona cavab verdi ki onun pulu ile Emir el Mominin pulu eyni seydir ve xahis etdi ki adamlari buraxsin ta onlar Usrusanaya gede bilsinler Abdullah ibn Tahir onlari azad etdi onlar da cixib getdiler Bu hadise Afsin ile Abdullah ibn Tahir arasindaki edaveti daha da derinlesdirdi odur ki Abdullah gizlice Afsinin islerine daha diqqetle goz qoymaga basladi Xelifenin subhesini doguran Afsin xelifenin soyuq yanasdigini gorurdu lakin ozunun ne edeceyini bilmirdi O Xilafetden qacmagi qerara aldi Oz sarayinda sal icinde cay ve denizden kecmek ucun deri tuluqlar hazirladi Afsin isteyirdi xelife ve onun serkerdelerinin baslari qarisdigi bir gunde Mosula qacsin tuluqla Zab cayini kecib Azerbaycana catsin oradan da deniz yolu ile xezerlerin yanina getsin Bu plani heyata kecirmek cox cetin oldu Xelife Afsini cagirtdirdi ve emr etdi ki onu Covsek iqametgahinda iceri Lel Mirvari hebsxanasina salsinlar sonralar bu yer Afsinin hebsxanasi adlanmaga basladi Afsinin isini derinden oyrenen xelife gordu ki Afsinin oglu Hesenin butun isden xeberi var ve atasi ile elbirdir yeni o da Xilafet ucun boyuk tehluke teskil edir Buna gore Abdullah ibn Tahire emr etdi ki Heseni hiyle ile cagirib hebs etsin Abdullah xelifenin tapsirigini yerine yetirmeyi Buxara hakimi Nuh ibn Esede emr etdi Abdullah Hesene yazdi ki o Nuhun yerine vilayetin hakimi teyin olunur Hesen kicik bir muhafize destesi ile Semerqende gelen kimi Nuh onu hebs edib zencirledi ve Abdullah ibn Tahirin yanina Abdullah da onu xelife Motesimin yanina gonderdi Afsin Xilafete ve islama xeyanetde ittiham edildi ve mehkeme quruldu Abdulla ibn Tahir Afsini sorgulamisdi Ibn Isfendiyarda biz Mezyerin Abdullah ibn Tahire verdiyi ifadenin basqa revayetine rast gelirik Bil ki men Afsin Heyder ibn Kavus ve Babek bir birimizle uzun muddet danisiq aparmis ve bu neticeye gelmisik ki imperiyani ereblerden alaq ve Xosrovun dovrunde oldugu sekilde berpa edib saxlayaq Dunen filan yerde Afsinin qasidi yanima gelib qulagima bir soz dedi Bes ne dedi deye Abdullah ibn Tahir sorusdu O emeliyyat haqqinda Afsinin mektubunu getirdi ki filan gun filan saat o Motesimi onun ogullari Harun el Vasiq ile Cefer el Mutevekkili oldurecekdir Afsin dedi ki burada Mezyerin oz qardasi ve menim qardasim haqqinda dediklerinin ona dexli yoxdur eger o bele bir sey yazmis olsaydi Mezyeri oz terefine cekmek sonra onu hokumete teslim etmek belelikle de xelifenin daha cox etimadini qazanmaq meqsedile ederdi HekayetXorasan valisi Abdullah bin Tahir cox adil ve aqil bir insan idi Onun xidmetcileri bir nece ogru tutmus ve ona bildirmisdiler Valinin huzuruna getirerken ogrunun biri qacir ve xidmetciler ogrunun yerine yoldan kecen demircini tutub aparirlar Vali emr edir ki hamisini zindana salsinlar Gunahsiz demirci zindana dusen kimi destemaz alib namaz qilir Namaz qilarken Allaha bele dua edir Ya rebb bir gunahimin olmadigini ancaq sen bilirsen Meni bu zindandan ancaq sen cixara bilersen Vali gece yuxuda gorur ki dord quvvetli adam onun taxtini tersine cevirir Yuxunu goren kimi destemaz alib namaz qilir sonra yene yatir Yene de o yuxunu gorur Anlayir ki bir mezlumun ahi onu tutub Zindan reisini cagirib ondan sorusur Bu gece zindana gunahsiz bir adam salmisinizmi Men bilmirem amma bir nefer butun geceni aglayib namaz qilir Vali emr edir ki o adami yanina getirsin Adam gelir Vali onu sorgu suala tutur ve meselenin ne yerde oldugunu basa dusur Ondan uzr isteyir ve hediyye olaraq 1000 gumus verir ve ne vaxt bir xaisi olsa gelib ona istediyi vaxt erz ede bileceyini soyleyir Demirci onu bagislayir hediyesini de qebul edir ancaq xaise gelmeyeceyini bildirir Vali onun bu sozune cox teeccublenir Ne ucun gelmeyeceksen Menim kimi kasib bir insanin duasini esidib senin taxtini tersine ceviren sahibimi qoyub ne ucun sene xahise gelmeliyem Men nece basqasina sigina bilerem Rebbim sonsuz rehmet xezinesinin qapisini ehsan sufresini her kese acmis iken men basqasindan nece isteye bilerem IstinadlarEncyclopaedia Iranica ing N Sims Williams A Ashraf H Borjian M Ashtiany USA Columbia University 1982 ISSN 2330 4804 V Minorsky Caucasica IV p 509 n 4 Et Teberi III 1072 Ibn el Esir VI seh 143 176 Istoriya Agvan 268 215 Et Teberi III seh 1102 el Yequbi II seh 565 Ibn el Esir VI seh 152 Et Teberi III seh 1303 Et Teberi III seh 1303 1305 Ibn el Ibri seh 242 el Uyun seh 62 63 El Yequbi III seh 203 et Teberi III seh 1307 el Uyun seh 63 64 Ibn Isfendiyar seh 155Hemcinin baxTahirilerXarici kecidler