Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
ABŞ dollarının tarixi — iki yüz ildən artıq bir tarixi əhatə edir.
Tarixi
Yeni kağız pulların vaxtı 1600-cü illərin sonlarında İngiltərə koloniyalarında hərbi xərcləri ödəmək üçün buraxılmış əsginaslar ilə başlamışdır. İlk əsginas 1690-cı ildə Massaçusets Körfəzi Koloniyasında buraxılaraq dövriyyəyə cəlb edilmişdir. Kağız pullardan istifadə üsulu qısa bir müddət ərzində digər koloniyalara da yayılmış və bu koloniyalarda da kağız pullardan istifadə edilməyə başlanılmışdır.
1739-cu ildə, Bencamin Franklinin Filadelfiyada yerləşən mətbəəsində təbiət mənzərələrini özündə əks etdirən əsginaslar buraxılmağa başlanılır. Qabartmalı yarpaq naxışlarından istifadə edilərək saxtalığa qarşı mübarizə aparılmışdır. Bu pullardan İngiltərənin öz koloniyalarında kağız pulların istehsalına qadağa qoyduğu 1764-cü ilə kimi istifadə edilmişdir.
1775-ci ildə Qitə Konqresi, ABŞ İstiqlal müharibəsininin xərclərini ödəmək məqsədi ilə yenidən kağız pulların istehsalına başlayır. Qitə pulu dişli (tırtıklı) İspaniya dollarının əsasında buraxılmışdır. Kifayət qədər dəyəri olmayan və asanlıqla saxtaları yaradıla bilən bu əsginaslar çox böyük bir sürətlə dəyərdən düşməyə başladılar. Beləliklə bu pullar “Bir qitə (kontinental) belə etməz” məsəlinə səbəb oldular.
ABŞ Konqresi, 1781-ci ildə yeni hökumətin maliyyə əməliyyatlarına dəstək olmaq məqsədi ilə, Filadelfiyada olan Şimali Amerika Bankını (The Bank of North America) ilk milli bank elan edir. 1792-ci ildə qəbul edilmiş olan Tədavülə Pul Buraxma Qanunu ilə ABŞ zərbxanası yaradılır və federal maliyyə sistemi çərçivəsində dəyəri qızıl, gümüş və ya mis üzərindən hesablanan müasir pulların tədavülünə başlanılır.
1785-ci ildə ABŞ Konqresində qəbul edilmiş qərara görə dollar ABŞ-nin rəsmi valyuta vahidi kimi qəbul edilmişdir. 1791-ci ildə ABŞ Mərkəzi Bankı yaradılmışdır. ABŞ Konqresi ABŞ Mərkəzi Bankını (The Bank of the United States) 20 illik bir müddət ərzində ABŞ Xəzinəsinin maliyyə təmsilçisi elan etmişdir. Bu bank hökumət adından mərkəzi bankın vəzifələrini icra edən ilk bankdır. Bu bank 1811-1816-cı illər istisna olmaqla 1913-cü ilə qədər fəaliyyət göstərmişdir.
Federal hökumət ölkə miqyasında ilk kağız pulu 1861-ci ildə dövriyyəyə buraxmışdır. Vətəndaş müharibəsinin maliyyə yükünü qarşılamaqda çətinlik çəkən ABŞ Konqresi ABŞ Xəzinəsinə faiz gəliri olmayan zəmanətsiz əsginas ixrac etməyə səlahiyyət verdi. Bu əsginaslara, rənglərinə görə “yaşıl” adı verildi. 1861-ci il tarixindən bu yana dövriyyəyə buraxılmış bütün ABŞ əsginasları hal-hazırda da istifadə olunurlar və üzərlərində yazılmış dəyərin qarşılığında qəbul edilirlər.
1862-ci ildə ABŞ əsginaslarına saxtakarlığa qarşı yayındırıcı xüsusiyyətlər olaraq, zərif cizgili oymalar, qarışıq həndəsi naxışlar, Xəzinə Nazirliyinin möhürü və oymalı imzalar əlavə edilir.
1863-cü ildə ABŞ Konqresi Milli Bank Sisteminin yaradılması və milli əsginasların dövriyyəyə buraxılmasına nəzarət etmək üçün ABŞ Xəzinəsinə səlahiyyətlər verir. 1865-ci ildə saxtakarlığa nəzarət etmək üçün Xəzinə Nazirliyinə bağlı bir nəzarət qurumu olan Amerika Gizli Xidməti yaradılır.
1913-cü ildə çıxarılmış olan Amerika Mərkəzi Bankı Qanununa görə Amerika Mərkəzi Bankı (Federal Reserve Bank) ölkənin mərkəzi bankı elan edilmişdir. Bu yeni bank Amerika Mərkəzi Bankı Əsginasları (Federal Reserve Notes) adlı yeni bir pulu dövriyyəyə buraxmışdır.
1929-cu ildə istehsal xərclərini azaltmaq məqsədilə əsginasların həcmi 30 faiz azaldılmışdır, fərqli dəyərlərdəki pullar üçün standart ölçülər yaradılmışdır. Bu formada dövriyyədə olan dizayn sayları azalmış və standartlaşdırma yaradılmışdır. Beləliklə bu tədbirlər nəticəsində saxta və original əsginasların bir-birindən ayırd edilməsi asanlaşdırılmışdır.
Biz Allaha güvənirik (In God We Trust) ifadəsinin bütün əsginasların üzərində qeyd olunması 1955-ci ildə qəbul edilmiş olan qanunla məcburi hala gətirilmişdir. Bu ifadə ilk dəfə 1957-ci ildə buraxılmış bir dollarlıq Gümüş Sertifikaların tədavülə buraxılması sırasında görülmüş, Amerika Mərkəzi Bankının buraxmış olduğu əsginasların üzərində isə ilk dəfə 1963-cü ildə buraxılmış pulların üzərində görülmüşdür. İnkişaf etmiş olan surətçıxarma və pul buraxan maşınlardan istifadə edilərək saxta əsginasların tədavülə buraxılmasının qarşısını almaq üçün, təhlükəsizlik lenti və mikrobaskı üsullarından istifadə edilməyə başlanılmışdır. Bu xüsusiyyətlərdən ilk dəfə olaraq 1990-cı ildə buraxılmış olan 100 dollarlıq əsginaslarda istifadə edilmişdir. 1993-cü ilə qədər artıq buraxılmış olan bütün pulların üzərlərində haqqında danışdığımız xüsusiyyətlər 1 və 2 dollarlıq əsginaslar istisna olmaqla bütün əsginaslarda təhlükəsizlik məqsədilə istifadə edilmişdir.
1996-cı ildə saxta əsginasların istehsalının qarşısını almağa yönəlmiş bir sıra tədbirlər çərçivəsində ABŞ əsginaslarının dizaynı 67 ildən sonra ilk dəfə olaraq önəmli şəkildə dəyişikliyə məruz qalmışdır. Bu dəyişikliklərdən sonra tədavülə buraxılmış ilk yeni əsginas 1996-cı ildə tədavülə buraxılmış olan 100 dollarlıq əsginasdır. Bu dəyişikliklər 1997-ci ildə tədavülə buraxılmış olan 50 dollarlıq, 1998-ci ildə tədavülə buraxılmış olan 20 dollarlıq və 2000-ci ildə tədavülə buraxılmış olan 10 və 5 dollarlıq əsginaslarda da özünü göstərmişdir. Oyma (Gravür) və İstehsal Dairəsi saxta əsginas kəsilməsinin qarşısını almaq üçün yeddi ilə on ildən bir dizayn dəyişiklərinə gedəcəklərini bildirmişdir. 2003-cü ildə ABŞ Məxfi Xidməti yeni yaradılmış ABŞ Milli Təhlükəsizlik Dairəsinin tərkibinə qatılmışdı, bununla da ABŞ dollarının saxtaçılıqdan qorunmasına yönəlmiş fəaliyyətlərdə vahid bir mərkəzdən idarə olunmağa başlanılmışdır. Elə həmin ildə yeni dizaynlı 20 dollarlıq əsginaslar dövriyyəyə buraxılmışdır. Bunu 2004-cü ildə yeni dizaynlı 50 dollarlıq əsginaslar və 2006-cı ildə yeni dizaynlı 10 dollarlıq əsginasların dövriyyəyə buraxılması izləmişdir.
2010-cu ilin aprel ayında ABŞ Mərkəzi Bankı 2011-ci ilin fevral ayında tədavülə buraxılacaq olan yeni 100 dollarları ictimaiyyətə təqdim etmişdi. “Yeni Benjaminlər” olaraq adlandırılan gələcək nəsil 100 dollarlıq əsginaslarda saxtakarlığın qarşısını almağa yönəlmiş olan bir sıra tədbirlər işlənib hazırlanmışdır. Bunların içərisində ən diqqətəlayiq olan xüsusiyyət üçölçülü lentdir.
Dövriyyədə az tapılan əsginaslar isə 2 dollarlıq əsginaslardır. Bu dollarlara dünyada olduqca az rast gəlinməsinin səbəbi onların məhdud sayda istehsal edilməsidir.
 |
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2011-08-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-04-24.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
ABS dollarinin tarixi iki yuz ilden artiq bir tarixi ehate edir 2009 cu ilde tedavule buraxilmis olan ABS dollarlari1990 ci illerde tedavule buraxilmis olan muxtelif deyerlere malik olan ABS dollarlari1862 ci il 1 noyabr tarixli 2 dollarTarixiYeni kagiz pullarin vaxti 1600 cu illerin sonlarinda Ingiltere koloniyalarinda herbi xercleri odemek ucun buraxilmis esginaslar ile baslamisdir Ilk esginas 1690 ci ilde Massacusets Korfezi Koloniyasinda buraxilaraq dovriyyeye celb edilmisdir Kagiz pullardan istifade usulu qisa bir muddet erzinde diger koloniyalara da yayilmis ve bu koloniyalarda da kagiz pullardan istifade edilmeye baslanilmisdir 1739 cu ilde Bencamin Franklinin Filadelfiyada yerlesen metbeesinde tebiet menzerelerini ozunde eks etdiren esginaslar buraxilmaga baslanilir Qabartmali yarpaq naxislarindan istifade edilerek saxtaliga qarsi mubarize aparilmisdir Bu pullardan Ingilterenin oz koloniyalarinda kagiz pullarin istehsalina qadaga qoydugu 1764 cu ile kimi istifade edilmisdir 1775 ci ilde Qite Konqresi ABS Istiqlal muharibesininin xerclerini odemek meqsedi ile yeniden kagiz pullarin istehsalina baslayir Qite pulu disli tirtikli Ispaniya dollarinin esasinda buraxilmisdir Kifayet qeder deyeri olmayan ve asanliqla saxtalari yaradila bilen bu esginaslar cox boyuk bir suretle deyerden dusmeye basladilar Belelikle bu pullar Bir qite kontinental bele etmez meseline sebeb oldular ABS Konqresi 1781 ci ilde yeni hokumetin maliyye emeliyyatlarina destek olmaq meqsedi ile Filadelfiyada olan Simali Amerika Bankini The Bank of North America ilk milli bank elan edir 1792 ci ilde qebul edilmis olan Tedavule Pul Buraxma Qanunu ile ABS zerbxanasi yaradilir ve federal maliyye sistemi cercivesinde deyeri qizil gumus ve ya mis uzerinden hesablanan muasir pullarin tedavulune baslanilir 1785 ci ilde ABS Konqresinde qebul edilmis qerara gore dollar ABS nin resmi valyuta vahidi kimi qebul edilmisdir 1791 ci ilde ABS Merkezi Banki yaradilmisdir ABS Konqresi ABS Merkezi Bankini The Bank of the United States 20 illik bir muddet erzinde ABS Xezinesinin maliyye temsilcisi elan etmisdir Bu bank hokumet adindan merkezi bankin vezifelerini icra eden ilk bankdir Bu bank 1811 1816 ci iller istisna olmaqla 1913 cu ile qeder fealiyyet gostermisdir Federal hokumet olke miqyasinda ilk kagiz pulu 1861 ci ilde dovriyyeye buraxmisdir Vetendas muharibesinin maliyye yukunu qarsilamaqda cetinlik ceken ABS Konqresi ABS Xezinesine faiz geliri olmayan zemanetsiz esginas ixrac etmeye selahiyyet verdi Bu esginaslara renglerine gore yasil adi verildi 1861 ci il tarixinden bu yana dovriyyeye buraxilmis butun ABS esginaslari hal hazirda da istifade olunurlar ve uzerlerinde yazilmis deyerin qarsiliginda qebul edilirler ABS de vetendas muharibesi zamani Amerika Konfederativ Statlari terefinden cixarilmis 22 dekabr 1862 ci il tarixli 100 dollarliq esginas Esginasin orta hissesinde pambiq temizleyen qullar solda ABS nin VII prezident komekcisi John C Calhoun sagda ise ABS nin tecessumlesdirilmis simvolu hesab edilen Xristofor Kolumb yer almisdir 1862 ci ilin avqust ayindan 1863 cu ilin yanvar ayina qeder 670 000 den artiq esginas tedavule buraxilmisdir 1862 ci ilde ABS esginaslarina saxtakarliga qarsi yayindirici xususiyyetler olaraq zerif cizgili oymalar qarisiq hendesi naxislar Xezine Nazirliyinin mohuru ve oymali imzalar elave edilir 1863 cu ilde ABS Konqresi Milli Bank Sisteminin yaradilmasi ve milli esginaslarin dovriyyeye buraxilmasina nezaret etmek ucun ABS Xezinesine selahiyyetler verir 1865 ci ilde saxtakarliga nezaret etmek ucun Xezine Nazirliyine bagli bir nezaret qurumu olan Amerika Gizli Xidmeti yaradilir 1913 cu ilde cixarilmis olan Amerika Merkezi Banki Qanununa gore Amerika Merkezi Banki Federal Reserve Bank olkenin merkezi banki elan edilmisdir Bu yeni bank Amerika Merkezi Banki Esginaslari Federal Reserve Notes adli yeni bir pulu dovriyyeye buraxmisdir 1929 cu ilde istehsal xerclerini azaltmaq meqsedile esginaslarin hecmi 30 faiz azaldilmisdir ferqli deyerlerdeki pullar ucun standart olculer yaradilmisdir Bu formada dovriyyede olan dizayn saylari azalmis ve standartlasdirma yaradilmisdir Belelikle bu tedbirler neticesinde saxta ve original esginaslarin bir birinden ayird edilmesi asanlasdirilmisdir Biz Allaha guvenirik In God We Trust ifadesinin butun esginaslarin uzerinde qeyd olunmasi 1955 ci ilde qebul edilmis olan qanunla mecburi hala getirilmisdir Bu ifade ilk defe 1957 ci ilde buraxilmis bir dollarliq Gumus Sertifikalarin tedavule buraxilmasi sirasinda gorulmus Amerika Merkezi Bankinin buraxmis oldugu esginaslarin uzerinde ise ilk defe 1963 cu ilde buraxilmis pullarin uzerinde gorulmusdur Inkisaf etmis olan suretcixarma ve pul buraxan masinlardan istifade edilerek saxta esginaslarin tedavule buraxilmasinin qarsisini almaq ucun tehlukesizlik lenti ve mikrobaski usullarindan istifade edilmeye baslanilmisdir Bu xususiyyetlerden ilk defe olaraq 1990 ci ilde buraxilmis olan 100 dollarliq esginaslarda istifade edilmisdir 1993 cu ile qeder artiq buraxilmis olan butun pullarin uzerlerinde haqqinda danisdigimiz xususiyyetler 1 ve 2 dollarliq esginaslar istisna olmaqla butun esginaslarda tehlukesizlik meqsedile istifade edilmisdir 1996 ci ilde saxta esginaslarin istehsalinin qarsisini almaga yonelmis bir sira tedbirler cercivesinde ABS esginaslarinin dizayni 67 ilden sonra ilk defe olaraq onemli sekilde deyisikliye meruz qalmisdir Bu deyisikliklerden sonra tedavule buraxilmis ilk yeni esginas 1996 ci ilde tedavule buraxilmis olan 100 dollarliq esginasdir Bu deyisiklikler 1997 ci ilde tedavule buraxilmis olan 50 dollarliq 1998 ci ilde tedavule buraxilmis olan 20 dollarliq ve 2000 ci ilde tedavule buraxilmis olan 10 ve 5 dollarliq esginaslarda da ozunu gostermisdir Oyma Gravur ve Istehsal Dairesi saxta esginas kesilmesinin qarsisini almaq ucun yeddi ile on ilden bir dizayn deyisiklerine gedeceklerini bildirmisdir 2003 cu ilde ABS Mexfi Xidmeti yeni yaradilmis ABS Milli Tehlukesizlik Dairesinin terkibine qatilmisdi bununla da ABS dollarinin saxtaciliqdan qorunmasina yonelmis fealiyyetlerde vahid bir merkezden idare olunmaga baslanilmisdir Ele hemin ilde yeni dizaynli 20 dollarliq esginaslar dovriyyeye buraxilmisdir Bunu 2004 cu ilde yeni dizaynli 50 dollarliq esginaslar ve 2006 ci ilde yeni dizaynli 10 dollarliq esginaslarin dovriyyeye buraxilmasi izlemisdir 2010 cu ilin aprel ayinda ABS Merkezi Banki 2011 ci ilin fevral ayinda tedavule buraxilacaq olan yeni 100 dollarlari ictimaiyyete teqdim etmisdi Yeni Benjaminler olaraq adlandirilan gelecek nesil 100 dollarliq esginaslarda saxtakarligin qarsisini almaga yonelmis olan bir sira tedbirler islenib hazirlanmisdir Bunlarin icerisinde en diqqetelayiq olan xususiyyet ucolculu lentdir Dovriyyede az tapilan esginaslar ise 2 dollarliq esginaslardir Bu dollarlara dunyada olduqca az rast gelinmesinin sebebi onlarin mehdud sayda istehsal edilmesidir Bu qrafik illik olaraq ABS dollarinin deyer kursunu gosterir Deyer qizilin milliqram yolu ile hesablanir Istinadlar Arxivlenmis suret 2011 08 11 tarixinde Istifade tarixi 2019 04 24