Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Aşxaratsuyts (erm. Աշխարհացույց) və ya Coğrafiya – VII əsrdə yazılmış qədim Ermənistan coğrafiya və kartoqrafiya abidəsidir. Əvvəllər əsərin müəllifinin Movses Xorenli (V əsrdə yazılmış Erməni tarixi əsərinin müəllifi) olması ehtimal edilsə də, sonradan müəllifin VII əsrdə yaşamış erməni coğrafiyaşünası, filosof, riyaziyyatçı, kartoqraf, tarixçi, astronom və kimyaçı və qədim erməni təbiətşünaslığının banisiAnaniya Şirakatsi tərəfindən yazılması müəyyən edilmişdir.
| Aşxaratsuyts | |
|---|---|
| erm. Աշխարհացույց | |
 Aşxaratsuytsun 1178-ci ilə aid əlyazması | |
| Müəllif | Ananiya Şirakatsi |
| Orijinalın dili | erməni dili |
| Ölkə | Ermənistan |
| Orijinalın nəşr ili | VII əsr |
| Növ | coğrafiya |
Haqqında
VII əsrin erməni müəlliflərindən biri olan Ananiya Şiraklının Coğrafiya (Aşxaratsuyts) əsərində həmin dövrdə məlum olan bütün dünya ölkələrinin təsviri vardır. Coğrafiya əsəri iki redaksiyada – ixtisar olunmuş və geniş şəkildə çatmışdır.
Klavdi Ptolomeyin (I-II əsrlər) Coğrafiya əsəri, İskəndəriyyəli Papanın və digər antik müəlliflərin məlumatları A.Şiraklının əsəri üçün mənbə olmuşdur. Lakin Ermənistanın və digər qonşu ölkələrin təsviri müəllifin öz yaradıcılıq məhsuludur. Şiraklı hər bir ölkəni təsvir edərkən siyasi-inzibati vahidləri deyil, təbii-coğrafi landşaftı və etnik sərhədləri əsas götürmüşdür. Quruluşuna görə əsər iki hissədən ibarətdir: birinci hissədə ərazilər, ikinci hissədə isə ayrı-ayrı dövlətlər təsvir olunmuşdur. Coğrafiyanın orijinal hissəsində müəllif VI-VII əsrlərdə Yaxın Şərqdə inzibati bölgünün təsvirini verir və təbiidir ki,Ptolomeyin dövründə bu ola bilməzdi.
Coğrafiya əsərində Asiya 44 ölkəyə ayrılır. Burada Qafqaz Albaniyası 26-cı nömrə ilə işarə olunmuşdur. Böyük Ermənistan isə 27-cidir və 15 əyalətdən (Nahancdan) ibarətdir. Əyalətlər isə öz növbəsində daha kiçik vilayətlərə (havarlara və kantonlara) bölünür. Tədqiqatçıların fikrincə Şiraklı Ermənistanı təsvir edərkən ölkənin Bizans və Sasani Ermənistanına bölündüyü VII əsrin yox, Arşakilər dövrünün inzibati bölgü sistemini əsas götürmüş, habelə bölünmədən sonra baş verən dəyişikləri də qeyd etməyi zəruri sayaraq alban nahanqları olan , Uti və Paytakaranı Ermənistandan ayıraraq Qafqaz Albaniyasının tərkibinə qatmışdır. Şiraklı əsərdə Qafqaz Albaniyasının sərhədləri, siyasi-inzibati vahidləri və təbii sərvətlərini təsvir etmişdir.
Əhəmiyyət
S.T.Yeremyan Coğrafiya əsərinin əhəmiyyətini qeyd edərək yazır: Aşxaratsuyts coğrafiya və kartoqrafiya üzrə dünya ədəbiyyatında antik dövr üzrə coğrafiya elminin ənənələrini davam etdirən ilk əsərdir.
İstinadlar
- История всемирной литературы. 2. М.: Наука. 1984. 296–299.
Mənbə
- Fəridə Məmmədova – Qafqaz Albaniyasının siyasi tarixi və tarixi coğrafiyası. Bakı: 1993.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Asxaratsuyts erm Աշխարհացույց ve ya Cografiya VII esrde yazilmis qedim Ermenistan cografiya ve kartoqrafiya abidesidir Evveller eserin muellifinin Movses Xorenli V esrde yazilmis Ermeni tarixi eserinin muellifi olmasi ehtimal edilse de sonradan muellifin VII esrde yasamis ermeni cografiyasunasi filosof riyaziyyatci kartoqraf tarixci astronom ve kimyaci ve qedim ermeni tebietsunasliginin banisiAnaniya Sirakatsi terefinden yazilmasi mueyyen edilmisdir Asxaratsuytserm ԱշխարհացույցAsxaratsuytsun 1178 ci ile aid elyazmasiMuellif Ananiya SirakatsiOrijinalin dili ermeni diliOlke ErmenistanOrijinalin nesr ili VII esrNov cografiyaHaqqindaVII esrin ermeni muelliflerinden biri olan Ananiya Siraklinin Cografiya Asxaratsuyts eserinde hemin dovrde melum olan butun dunya olkelerinin tesviri vardir Cografiya eseri iki redaksiyada ixtisar olunmus ve genis sekilde catmisdir Klavdi Ptolomeyin I II esrler Cografiya eseri Iskenderiyyeli Papanin ve diger antik muelliflerin melumatlari A Siraklinin eseri ucun menbe olmusdur Lakin Ermenistanin ve diger qonsu olkelerin tesviri muellifin oz yaradiciliq mehsuludur Sirakli her bir olkeni tesvir ederken siyasi inzibati vahidleri deyil tebii cografi landsafti ve etnik serhedleri esas goturmusdur Qurulusuna gore eser iki hisseden ibaretdir birinci hissede eraziler ikinci hissede ise ayri ayri dovletler tesvir olunmusdur Cografiyanin orijinal hissesinde muellif VI VII esrlerde Yaxin Serqde inzibati bolgunun tesvirini verir ve tebiidir ki Ptolomeyin dovrunde bu ola bilmezdi Cografiya eserinde Asiya 44 olkeye ayrilir Burada Qafqaz Albaniyasi 26 ci nomre ile isare olunmusdur Boyuk Ermenistan ise 27 cidir ve 15 eyaletden Nahancdan ibaretdir Eyaletler ise oz novbesinde daha kicik vilayetlere havarlara ve kantonlara bolunur Tedqiqatcilarin fikrince Sirakli Ermenistani tesvir ederken olkenin Bizans ve Sasani Ermenistanina bolunduyu VII esrin yox Arsakiler dovrunun inzibati bolgu sistemini esas goturmus habele bolunmeden sonra bas veren deyisikleri de qeyd etmeyi zeruri sayaraq alban nahanqlari olan Uti ve Paytakarani Ermenistandan ayiraraq Qafqaz Albaniyasinin terkibine qatmisdir Sirakli eserde Qafqaz Albaniyasinin serhedleri siyasi inzibati vahidleri ve tebii servetlerini tesvir etmisdir EhemiyyetS T Yeremyan Cografiya eserinin ehemiyyetini qeyd ederek yazir Asxaratsuyts cografiya ve kartoqrafiya uzre dunya edebiyyatinda antik dovr uzre cografiya elminin enenelerini davam etdiren ilk eserdir IstinadlarIstoriya vsemirnoj literatury 2 M Nauka 1984 296 299 MenbeFeride Memmedova Qafqaz Albaniyasinin siyasi tarixi ve tarixi cografiyasi Baki 1993