Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aşşurbanipalın şir ovu (ing. Lion Hunt of Ashurbanipal) - Nineva şəhərinin Şimal sarayından aşkarlanmış məşhur verilmiş ümumi addır. Relyeflər hazırda Britaniya muzeyinin 10a zalında sərgilənir. Bu relyeflər mütəxəssislər tərəfindən “Assur incəsənətinin yüksək şah əsərləri” kimi qiymətləndirilmişdir. Relyeflərdə Aşşurbanipalın (çarlıq dövrü e.ə. 668 – 631/627) ritual xarakterli formal “şir ovları” təsvir edilib. Ritual zamanı əvvəlcədən tutulmuş Asiya şirləri xüsusi arenalarda qəfəsdən buraxılırdı ki, çar onları qovaraq qılıncla, oxla və xəncərlə öldürsün. E.ə. 645-635-ci illərdə hazırlanmış relyeflər sarayın müxtəlif hissələrində yerləşdirilmişdi. Böyük ehtimal ki, orijinalda müxtəlif boyalarla rənglənmiş relyeflər, sarayın parlaq dekorasiyasının tərkib hissəsi olmuşdur.
| Aşşurbanipalın şir ovu | |
|---|---|
| ing. The royal Lion Hunt of Ashurbanipal | |
 Aşşurbanipalın şiri öldürməsi relyefi, təxm. e.ə. 645-635 | |
 Ölmüş Asiya şiri relyefi, təxm. e.ə. 645-635 | |
| Material | daş |
| Yaranıb | e.ə. 645-635 |
| Kəşf edilib | Hörmüzd Rəssam və Uilyam Loftus |
| Tarixi | 1852-1854 |
| Saxlanılır | Britaniya muzeyi, 10a zalı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Daş plitələr 1852-1854-cü illərdə Hörmüzd Rəssam, 1854-1855-ci illərdə isə Uilyam Loftus tərəfindən aparılmış arxeoloji qazıntılar zamanı aşkarlanmış və tədqiq edilmələri üçün birbaşa Britaniya muzeyinə göndərilmişlər. Daş plitələrdəki şirlərin realistcəsinə təsvir edilməsi həmişə yüksək qiymətləndirilsə də, ehtimal ki, Assuriya dövründə yaşamış insanların bu əsərlərə yanaşması müasir insanların baxışından daha fərqli olmuşdur. İnsan personajları, xüsusilə çar formal pozalarda, əsasən profildən verilsə də, şirlər canlı, ölən və ölmüş vəziyyətlərdə müxtəlif poza və formalarda göstərilmişdir.
Bu daş qabartmalarda son 250 il ərzində Assur sənətkarlarının əldə etdiyi uğurlar əks olunmuş, onlar bu mədəniyyətin tənəzzülündən əvvəl yaradılmış ən yaxşı nümunələr kimi diqqət çəkmişdir. Aşşurbanipal Assuriyanın sonuncu böyük çarı olmuş, onun ölümü ilə dövrü başa çatmış, çarın varisləri, ordu başçıları və qiyamçılar arasında mənbələrdə az işıqlandırılmış vətəndaş müharibəsi başlamışdır. 25 il sonra, 612-ci ildə imperiya süqut etmiş, Nineva şəhəri talan olunmuş və yandırılmışdır.
Assur şir ovları
Bu relyeflərin hazırlanmasından min il əvvəl də, Mesopotamiyada kral ailələri arasında şir ovları ənənəsi məşhur olmuş və müxtəli hökmdarlar şir ovu zamanı təsvir edilmişlər. Ola bilsin ki, bu fəaliyyətin dini baxımdan da bir anlamı olmuşdur. Gil kitabə üzərində dövrümüzdə çatmış mətndə bildirilir ki, əyalətlərin birində evə şir girməsi zamanı, onu tutaraq qayıqla çara göndərmişdilər. Vəhşi təbiətdə yalnız Hindistan ərazisində yaşan və sayları dəfələrlə az olan Asiya şirinin öldürülməsi relyeflərdə təsvir edildiyi kimi çətin olmamışdır. Bu zaman, sol ələ keçi tükü dolanaraq, şirin diqqəti həmin ələ cəlb edilir və sağ əldə saxlanan xəncər və ya qılıncla ona zərbə endirilirdi. Lakin, bu fənd relyeflərdə heç vaxt təsvir edilməmişdir. Relyeflərdə daha çox çar şirlərə ox atarkən təsvir edilir, əgər şir təslim olmadan hücuma keçirsə, çarın yanındakı döyüşçü ox atəşi açır.
Daha əvvəlki dövrdə hakimiyyətdə olmuş və Nimruddakı sarayında şir ovlarını təsvir etdirmiş II Aşşurnasirpalın (təxm. e.ə. 883-859) e.ə. 865-ci ildə yazdırdığı kitabədə qeyd edilir ki, “tanrılar və mənim mükəmməlliyimi sevərək, heyvanlarla dolu böyük düzənliklər bəxş etmiş və ov etməyimi əmr etmişlər. Mən, 30 şiri məğlub edərək öldürmüşəm; 257 vəhşi buğanı arabamdan atəş açaraq öldürmüşəm; 370 böyük şiri ov oxundan atəş açaraq öldürmüşəm.” Aşşurnasirpalın arabadan ox atan yerdə təsvir edilməsindən belə qərara gəlmək olar ki, bu, daha məşhur ov manerası olmuşdur.
Daha sonrakı dövrə aid relyeflərdə şirlərin əsgərlərin yaratdığı qalxan divarlardan formalaşdırılmış qapalı məkanlara buraxılması təsvir edilmişdir. Bəzi təsvirlərdə şirlərin taxta qəfəslərdən buraxılmasını izləmək mümkündür. Ovlanmalarına baxmayaraq, Mesopotamiyada şirlər XX əsrə kimi varlıqlarını davam etdirmişlər.
Bəzən, şirlər öldürülmür və yalnız əsir alınırdı. II Aşşurnasirpal kitabəsində heyvanxanasından bəhs edərək deyir: “Qəddar ürəyim ilə, mən dağlar və meşələrdən 15 şir tutmuşam. 50 aslan balası ələ keçirmişəm. Mən onları Kalhuya (Nimrud) qovaraq sarayıma gətirmişəm. Cütləşdirərək, çoxalmalarını təmin etmişəm.”
Saray relyefləri
 Xarici video | |
|---|---|
| Hunting Lions, |
Assuriya saray relyeflərində iki düjündən çox şir ovu səhnələri təsvir edilmişdir ki, onların da əksəri qısa səhnələrdir. Yeni Assuriya dövrü sarayları bu cür relyeflərlə daha zəngin bəzədilirdi. Həmin relyeflər Şimali İraq ərazisində geniş yayılmış gips alabasterdən hazırlanırdı. Relyeflərdə digər heyvanların ovlanması səhnələrinə yer verilsə də, əsasən üstünlük sarayı inşa etdirmiş hökmdarın hərbi səfərlərinə verilirdi. Digər səhnələrdə, çar, saray əhli, “” və lamassu kimi personajlar göstərilirdi.
Əksər relyeflər sarayların böyük zallarının divarlarını bəzəyir, bəzi hallarda isə otaqlar silsilə şəklində seriya xarakterli relyeflərlə dekorasiya edilirdi. Lakin, Şimal sarayından əldə edilmiş şir ovu səhnələri bir otaqdan yox müxtəlif məkanlardan, əsasən böyük zallara aparan kiçik dəhlizlərdən aşkarlanmışdır. Onlar tam deyil. Onların bəziləri sarayın yuxarı mərtəbəsinə aid olsa da, arxeoloji tədqiqatlar aparılan zaman artıq qoparaq yer səviyyəsinə düşmüşdü. Saray tavanlarının hündür olmasına baxmayaraq, relyelərin orijinal yerləşməsi hazırda sərgiləndiyi səviyyədə olmamışdır. Həmin sarayda həm də tez-tez ağac kölgələrində əylənən, uzanan erkək və dişi şir təsvirlərinə də rast gəlinir ki, bunlar da, ehtimal ki, ev şəraitində saxlanan (ev heyvanı kimi əhliləşdirilən) şirlərin təsvirləridir.
Səhnələr
Bəzi şir ovu səhnələri relyefin bütün hündürlüyünü əhatə edir; həmin saraydan olan əksər narrativ Assur səhnələri kimi, bir çox şir ovu səhnələri də iki horizontal registerə bölünür. Yuxarı mərtəbəyə aid olan relyeflərin bəziləri üç registerlidir. Burada təməl xəttləri dəqiq şəkildə verilmişdir ki, bu da az təsadüf olunan haldır, böyük səhnə formalaşdıran bəzi şirlər də, aydın təməl üsərində təsvir edilmişdir. Şirlər kimi, hökmdarın geyimlərinin “qeyri-adi müşahidə incəliyi ilə təsvir edilməsi” də xüsusi gözəlliyi ilə diqqət cəlb edir. Son mərhələdə demək olar ki, bütün şirlərin quyruq təsvirləri qısaldılmışdır.
Dəhlizin bir tərəfində olan böyük registerdə üç səhnə təsvir edilmişdir. Səhnələrdən birində yaxşı görünüşş və ya təhlükəli yerlərdən uzaqlaşmaq üçün ağaclı təpəyə çıxan insanlar təsvir edilib. Təpənin yuxarısında çarın şir ovu təsvirini daşıyan kiçik bina vardır. Çar, atları xidmətçilər tərəfindən tutulmuş arabada ova hazırlaşır. Ovçular mastiff itləri və oxlarla qalxan divarlara yaxınlaşacaq şirləri gözləyirlər. Çarın ovlanması səhnəsində əksəri ölü və ya yaral olan 18 şir təsvir edilmişdir. Dəhlizin digər divarında isə iki dəfə hərəkətdə olan araba təsviri ilə oxşar səhnələr göstərilmişdir.
Yuxarı mərtəbədəki otaqlar və “şəxsi otaqda” yerləşmiş bir qrup relyeflər isə üç registerli olmaqla, hər register xüsusi xəttlə bir-birindən ayrılmış, fiqurlar isə daha kiçik verilmişdir. Bəzi səhnələr təkrarlansa da, bu dəqiq təkrarlanma deyildir. Şirlər qəfəsdən azad edilərək çara tərəf gəlir, çar isə bu zaman öldürülmüş şirlərin üzərinə maye tökərək libatsiya ayinini yerinə yetirir. Bu təsvirlərin bəziləri Parisdə saxlansa da, bəzilərinin eskizləri dövrümüzə çatmış, orijinalları isə itirilmişdir. Bunların sırasında çarın vəhşi təbiətdə şir ovu; çarın xəndəkdə gizlənərək ox və xəncərlə ceyran ovuna hazırlanması səhnələri də vardır. Səhnələrdən birində eyni şir üç dəfə, bir-birinə yaxın formada təsvir edilmişdir: qəfəsdən çıxarkən, çara hücuma keçərkən və onun üzərinə tullanarkən. Bu, müasir strip komikslərinin təsvir üsulunu xatırladır.
-
![image]()
Yaralı şir -
![image]()
Şirə hücum -
![image]()
Araba atları -
![image]()
Yaralı şir -
![image]()
Şirin qəfəsdən buraxılması -
![image]()
Ölü şirin daşınması
İstinadlar
- Honour & Fleming, 76–77; Reade, 72–79, 73; Frankfort, 186–192; Hoving, 40–41
- Honour & Fleming, 77
- Honour & Fleming, 76–77; Reade, 73
- Frankfort, 189
- Reade, 90–91
- Reade, 72–73, 76–77; Frankfort, 187, quoted. Reade emphasizes that the lions reaching the king were probably already badly wounded. Frankfort assumes arm-padding was actually used, but omitted in the images.
- Frankfort, 187
- Reade, 39
- Frankfort, 189, Reade, 39
- Reade, 79
- Hatt, R. T. The mammals of Iraq. Ann Arbor: Museum of Zoology, University of Michigan. 1959.
- Oates, 34
- Hoving, 40
- Frankfort, 186, Reade, 72
- Reade, 73
- Reade, 73–74
- Reade, 74–75
- Reade, 75–79
- Frankfort, 187; Reade, 76; Honour & Fleming, 76–77
Ədəbiyyat
- Frankfort, Henri, The Art and Architecture of the Ancient Orient, Pelican History of Art, 4th ed 1970, Penguin (now Yale History of Art),
- "Grove": Russell, John M., Section 6. "c 1000–539 BC., (i) Neo-Assyrian." in Dominique Collon, et al. "Mesopotamia, §III: Sculpture." Grove Art Online, Oxford Art Online, Oxford University Press, accessed 19 November 2016, subscription required
- Hugh Honour and John Fleming, A World History of Art, 1st edn. 1982 (many later editions), Macmillan, London, page refs to 1984 Macmillan 1st edn. paperback.
- Hoving, Thomas. Greatest Works of Western Civilization, 1997, Artisan, New York,
- Oates, D. and J. Oates, Nimrud, An Assyrian Imperial City Revealed, 2001, London: British School of Archaeology in Iraq, full PDF (332 pages)
- Reade, Julian, Assyrian Sculpture, 1998 (2nd edn.), The British Museum Press,
- Wilson, David M.; The British Museum; A History, 2002, British Museum Press,
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Assurbanipalin sir ovu ing Lion Hunt of Ashurbanipal Nineva seherinin Simal sarayindan askarlanmis meshur verilmis umumi addir Relyefler hazirda Britaniya muzeyinin 10a zalinda sergilenir Bu relyefler mutexessisler terefinden Assur incesenetinin yuksek sah eserleri kimi qiymetlendirilmisdir Relyeflerde Assurbanipalin carliq dovru e e 668 631 627 ritual xarakterli formal sir ovlari tesvir edilib Ritual zamani evvelceden tutulmus Asiya sirleri xususi arenalarda qefesden buraxilirdi ki car onlari qovaraq qilincla oxla ve xencerle oldursun E e 645 635 ci illerde hazirlanmis relyefler sarayin muxtelif hisselerinde yerlesdirilmisdi Boyuk ehtimal ki orijinalda muxtelif boyalarla renglenmis relyefler sarayin parlaq dekorasiyasinin terkib hissesi olmusdur Assurbanipalin sir ovuing The royal Lion Hunt of AshurbanipalAssurbanipalin siri oldurmesi relyefi texm e e 645 635Olmus Asiya siri relyefi texm e e 645 635Material dasYaranib e e 645 635Kesf edilib Hormuzd Ressam ve Uilyam LoftusTarixi 1852 1854Saxlanilir Britaniya muzeyi 10a zali Vikianbarda elaqeli mediafayllar Das pliteler 1852 1854 cu illerde Hormuzd Ressam 1854 1855 ci illerde ise Uilyam Loftus terefinden aparilmis arxeoloji qazintilar zamani askarlanmis ve tedqiq edilmeleri ucun birbasa Britaniya muzeyine gonderilmisler Das plitelerdeki sirlerin realistcesine tesvir edilmesi hemise yuksek qiymetlendirilse de ehtimal ki Assuriya dovrunde yasamis insanlarin bu eserlere yanasmasi muasir insanlarin baxisindan daha ferqli olmusdur Insan personajlari xususile car formal pozalarda esasen profilden verilse de sirler canli olen ve olmus veziyyetlerde muxtelif poza ve formalarda gosterilmisdir Bu das qabartmalarda son 250 il erzinde Assur senetkarlarinin elde etdiyi ugurlar eks olunmus onlar bu medeniyyetin tenezzulunden evvel yaradilmis en yaxsi numuneler kimi diqqet cekmisdir Assurbanipal Assuriyanin sonuncu boyuk cari olmus onun olumu ile dovru basa catmis carin varisleri ordu bascilari ve qiyamcilar arasinda menbelerde az isiqlandirilmis vetendas muharibesi baslamisdir 25 il sonra 612 ci ilde imperiya suqut etmis Nineva seheri talan olunmus ve yandirilmisdir Assur sir ovlariBu relyeflerin hazirlanmasindan min il evvel de Mesopotamiyada kral aileleri arasinda sir ovlari enenesi meshur olmus ve muxteli hokmdarlar sir ovu zamani tesvir edilmisler Ola bilsin ki bu fealiyyetin dini baximdan da bir anlami olmusdur Gil kitabe uzerinde dovrumuzde catmis metnde bildirilir ki eyaletlerin birinde eve sir girmesi zamani onu tutaraq qayiqla cara gondermisdiler Vehsi tebietde yalniz Hindistan erazisinde yasan ve saylari defelerle az olan Asiya sirinin oldurulmesi relyeflerde tesvir edildiyi kimi cetin olmamisdir Bu zaman sol ele keci tuku dolanaraq sirin diqqeti hemin ele celb edilir ve sag elde saxlanan xencer ve ya qilincla ona zerbe endirilirdi Lakin bu fend relyeflerde hec vaxt tesvir edilmemisdir Relyeflerde daha cox car sirlere ox atarken tesvir edilir eger sir teslim olmadan hucuma kecirse carin yanindaki doyuscu ox atesi acir Daha evvelki dovrde hakimiyyetde olmus ve Nimruddaki sarayinda sir ovlarini tesvir etdirmis II Assurnasirpalin texm e e 883 859 e e 865 ci ilde yazdirdigi kitabede qeyd edilir ki tanrilar ve menim mukemmelliyimi severek heyvanlarla dolu boyuk duzenlikler bexs etmis ve ov etmeyimi emr etmisler Men 30 siri meglub ederek oldurmusem 257 vehsi bugani arabamdan ates acaraq oldurmusem 370 boyuk siri ov oxundan ates acaraq oldurmusem Assurnasirpalin arabadan ox atan yerde tesvir edilmesinden bele qerara gelmek olar ki bu daha meshur ov manerasi olmusdur Daha sonraki dovre aid relyeflerde sirlerin esgerlerin yaratdigi qalxan divarlardan formalasdirilmis qapali mekanlara buraxilmasi tesvir edilmisdir Bezi tesvirlerde sirlerin taxta qefeslerden buraxilmasini izlemek mumkundur Ovlanmalarina baxmayaraq Mesopotamiyada sirler XX esre kimi varliqlarini davam etdirmisler Bezen sirler oldurulmur ve yalniz esir alinirdi II Assurnasirpal kitabesinde heyvanxanasindan behs ederek deyir Qeddar ureyim ile men daglar ve meselerden 15 sir tutmusam 50 aslan balasi ele kecirmisem Men onlari Kalhuya Nimrud qovaraq sarayima getirmisem Cutlesdirerek coxalmalarini temin etmisem Saray relyefleriXarici videoAssyrian Art Ashurbanipal Hunting Lions Assuriya saray relyeflerinde iki dujunden cox sir ovu sehneleri tesvir edilmisdir ki onlarin da ekseri qisa sehnelerdir Yeni Assuriya dovru saraylari bu cur relyeflerle daha zengin bezedilirdi Hemin relyefler Simali Iraq erazisinde genis yayilmis gips alabasterden hazirlanirdi Relyeflerde diger heyvanlarin ovlanmasi sehnelerine yer verilse de esasen ustunluk sarayi insa etdirmis hokmdarin herbi seferlerine verilirdi Diger sehnelerde car saray ehli ve lamassu kimi personajlar gosterilirdi Ekser relyefler saraylarin boyuk zallarinin divarlarini bezeyir bezi hallarda ise otaqlar silsile seklinde seriya xarakterli relyeflerle dekorasiya edilirdi Lakin Simal sarayindan elde edilmis sir ovu sehneleri bir otaqdan yox muxtelif mekanlardan esasen boyuk zallara aparan kicik dehlizlerden askarlanmisdir Onlar tam deyil Onlarin bezileri sarayin yuxari mertebesine aid olsa da arxeoloji tedqiqatlar aparilan zaman artiq qoparaq yer seviyyesine dusmusdu Saray tavanlarinin hundur olmasina baxmayaraq relyelerin orijinal yerlesmesi hazirda sergilendiyi seviyyede olmamisdir Hemin sarayda hem de tez tez agac kolgelerinde eylenen uzanan erkek ve disi sir tesvirlerine de rast gelinir ki bunlar da ehtimal ki ev seraitinde saxlanan ev heyvani kimi ehlilesdirilen sirlerin tesvirleridir SehnelerBritaniya muzeyinin 10a otagi Bezi sir ovu sehneleri relyefin butun hundurluyunu ehate edir hemin saraydan olan ekser narrativ Assur sehneleri kimi bir cox sir ovu sehneleri de iki horizontal registere bolunur Yuxari mertebeye aid olan relyeflerin bezileri uc registerlidir Burada temel xettleri deqiq sekilde verilmisdir ki bu da az tesaduf olunan haldir boyuk sehne formalasdiran bezi sirler de aydin temel userinde tesvir edilmisdir Sirler kimi hokmdarin geyimlerinin qeyri adi musahide inceliyi ile tesvir edilmesi de xususi gozelliyi ile diqqet celb edir Son merhelede demek olar ki butun sirlerin quyruq tesvirleri qisaldilmisdir Dehlizin bir terefinde olan boyuk registerde uc sehne tesvir edilmisdir Sehnelerden birinde yaxsi gorunuss ve ya tehlukeli yerlerden uzaqlasmaq ucun agacli tepeye cixan insanlar tesvir edilib Tepenin yuxarisinda carin sir ovu tesvirini dasiyan kicik bina vardir Car atlari xidmetciler terefinden tutulmus arabada ova hazirlasir Ovcular mastiff itleri ve oxlarla qalxan divarlara yaxinlasacaq sirleri gozleyirler Carin ovlanmasi sehnesinde ekseri olu ve ya yaral olan 18 sir tesvir edilmisdir Dehlizin diger divarinda ise iki defe hereketde olan araba tesviri ile oxsar sehneler gosterilmisdir Yuxari mertebedeki otaqlar ve sexsi otaqda yerlesmis bir qrup relyefler ise uc registerli olmaqla her register xususi xettle bir birinden ayrilmis fiqurlar ise daha kicik verilmisdir Bezi sehneler tekrarlansa da bu deqiq tekrarlanma deyildir Sirler qefesden azad edilerek cara teref gelir car ise bu zaman oldurulmus sirlerin uzerine maye tokerek libatsiya ayinini yerine yetirir Bu tesvirlerin bezileri Parisde saxlansa da bezilerinin eskizleri dovrumuze catmis orijinallari ise itirilmisdir Bunlarin sirasinda carin vehsi tebietde sir ovu carin xendekde gizlenerek ox ve xencerle ceyran ovuna hazirlanmasi sehneleri de vardir Sehnelerden birinde eyni sir uc defe bir birine yaxin formada tesvir edilmisdir qefesden cixarken cara hucuma kecerken ve onun uzerine tullanarken Bu muasir strip komikslerinin tesvir usulunu xatirladir Yarali sir Sire hucum Araba atlari Yarali sir Sirin qefesden buraxilmasi Olu sirin dasinmasiIstinadlarHonour amp Fleming 76 77 Reade 72 79 73 Frankfort 186 192 Hoving 40 41 Honour amp Fleming 77 Honour amp Fleming 76 77 Reade 73 Frankfort 189 Reade 90 91 Reade 72 73 76 77 Frankfort 187 quoted Reade emphasizes that the lions reaching the king were probably already badly wounded Frankfort assumes arm padding was actually used but omitted in the images Frankfort 187 Reade 39 Frankfort 189 Reade 39 Reade 79 Hatt R T The mammals of Iraq Ann Arbor Museum of Zoology University of Michigan 1959 Oates 34 Hoving 40 Frankfort 186 Reade 72 Reade 73 Reade 73 74 Reade 74 75 Reade 75 79 Frankfort 187 Reade 76 Honour amp Fleming 76 77EdebiyyatFrankfort Henri The Art and Architecture of the Ancient Orient Pelican History of Art 4th ed 1970 Penguin now Yale History of Art ISBN 0 14 056107 2 Grove Russell John M Section 6 c 1000 539 BC i Neo Assyrian in Dominique Collon et al Mesopotamia III Sculpture Grove Art Online Oxford Art Online Oxford University Press accessed 19 November 2016 subscription required Hugh Honour and John Fleming A World History of Art 1st edn 1982 many later editions Macmillan London page refs to 1984 Macmillan 1st edn paperback ISBN 0 333 37185 2 Hoving Thomas Greatest Works of Western Civilization 1997 Artisan New York ISBN 978 1 885183 53 8 Oates D and J Oates Nimrud An Assyrian Imperial City Revealed 2001 London British School of Archaeology in Iraq full PDF 332 pages ISBN 978 0 903472 25 8 Reade Julian Assyrian Sculpture 1998 2nd edn The British Museum Press ISBN 978 0 7141 2141 3 Wilson David M The British Museum A History 2002 British Museum Press ISBN 0 7141 2764 7