Asiya şiri (lat. Panthera leo persica) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin yırtıcılar dəstəsinin pişiklər fəsiləsinin panter cinsinin şir növünə aid heyvan yarımnövü. Nəsli kəsilmə həddindədir.
Asiya şiri | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Elmi təsnifat | ||||||||||
Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Klad: Qranddəstə: Mirdəstə: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Yarımdəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Yarımnöv: Asiya şiri | ||||||||||
Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
|
Ölçüləri
Ölçüləri iridir. Erkəklərin bədən quruluşu massivdir, dişilər daha incədir. Növün nümayəndəsi üçün 204 sm. uzunluğu səciyəvidir. Quyruğun uzunluğu 90 sm. Asiya aslanı Afrika aslanından kiçikdir. Erkəklər dişilərdən iridir. Başı uzunsovdur, iridir. Əzaları nisbətən alçaqdır. Tük örtüyü alçaqdır, bədəninə bitişikdir. Qyruğunun ucunda uzun fırça var. Erkəklərin boynunda, çiyinlərində və sinəsində az sezilən yal var. Tük örtüyünün rəngi qonurtraq-sarıdır.
Areal
Təxminən yüz il əvvəl arealı İranın qərbindən, Hindistanın şərqinə qədər idi. Tam aydın deyil, Ərəbistan yarımadasında olub, amma bir sıra tətqiqatçı belə hesab edir olub. XX-ci əsrin əvvəlinə doğru, Hindistanın Qucarat ştatındakı, 1450 kv. km. sahəsi olan Qir milli parkından başqa bütün arealda yox oldu(İranda sonuncu şir 1923 yaxud 1930-cu ildə öldürülüb). 1955-ci ildə bu şirin yayılma xəritəsi hazırlandı, özüdə qeyd olunurdu ki, tapılan izlərin yarısı yasaqlıqdan kənarda idi və yasaqlıqdan 25 km. şimalda çatırdı. İzlərin ən çox sıxlığı yasaqlığın cənub-qərbində qeyd olunmuşdu. 1968-ci ildə ikinci xəritə hazırlandı, və bu dəfə izlərin ancaq 17% yasaqlıqdan kənarda qeyd olunmuşdu, Qirnar təpələri rayonunda isə şirlərin izi artıq tapılmamışdı. Yasaqlığın cənub-qərb hissəsində kənd təsərrüfatı istehsalı intensivləşdikcə şirlərin izlərinin sayı kəskin azalmağa başladı. 1971-ci ildə də eyni azalma qeyd edilmişdi.
Qarışıq tropik meşələrdə məskunlaşırlar.
Qidalanması
Əsasən iri dırnaqlılarla, qaban, eləcə də nilqay, zambar və aksislərlə qidalanırlar. Nadir hallarda ev heyvanlarına hucum edirlər.
Çoxalması
Çoxalmasında tam müəyyənlik yoxdur. Poliqamiya səciyəvidir. Boğaz olma vaxtı - 100-119 gündür. Dişi iki ildən bir balalayır. Adətən 1-6, nadir hallarda 7 bala gətirir.
Sayı
Asiya şirlərinin sayı 1955-ci ildəki 290-dan, 1968-ci ildə 177 endi və 1977-ci ildə 180 çatdı. Sayının azalması ovla və əsasən məskunlaşma mühitinin insan tərəfindən pozulması ilə bağlıdır.
Qorunması
Qir milli parkında qorunması çox çətin başa gəlirdi, çünki bu yasaqlıqda 20 min malqarası olan 7 min kəndli yaşayırdı, yağış mövsümü vaxtı isə yasaqlığın hüdudlarında otlayan malqaranın sayı 20 min də artırdı. 1971-ci ildən qorunması xeyli yaxşılaşdı. Malqaranı artıq yasaqlıq ərazisinə buraxmırlar, və ətrafına bir metr hündürlükdə hasar çəkilib. Yerli əhalinin bir hissəsi yasaqlıqdan köçürülüb.
1957-ci ildə üç asiya şiri Uttar-Pradeş ştatındakı Çandraprabxa rezervatına köçürülüb.
Qanunla qorunur.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Asiya siri lat Panthera leo persica heyvanlar aleminin xordalilar tipinin memeliler sinfinin yirticilar destesinin pisikler fesilesinin panter cinsinin sir novune aid heyvan yarimnovu Nesli kesilme heddindedir Asiya siriElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Sinif MemelilerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Yarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarMaqndeste Desteustu LavrazioterilerKlad Qranddeste Mirdeste FeraeKlad Klad Klad YirticikimilerDeste YirticilarYarimdeste PisikkimilerFesile PisiklerYarimfesile Boyuk pisiklerCins PanterNov SirYarimnov Asiya siriBeynelxalq elmi adiPanthera leo persica Johann Nepomuk von Meyer 1826Sekil axtarisiITIS 622026NCBI 83386EOL 1225995OlculeriOlculeri iridir Erkeklerin beden qurulusu massivdir disiler daha incedir Novun numayendesi ucun 204 sm uzunlugu seciyevidir Quyrugun uzunlugu 90 sm Asiya aslani Afrika aslanindan kicikdir Erkekler disilerden iridir Basi uzunsovdur iridir Ezalari nisbeten alcaqdir Tuk ortuyu alcaqdir bedenine bitisikdir Qyrugunun ucunda uzun firca var Erkeklerin boynunda ciyinlerinde ve sinesinde az sezilen yal var Tuk ortuyunun rengi qonurtraq saridir ArealTexminen yuz il evvel areali Iranin qerbinden Hindistanin serqine qeder idi Tam aydin deyil Erebistan yarimadasinda olub amma bir sira tetqiqatci bele hesab edir olub XX ci esrin evveline dogru Hindistanin Qucarat statindaki 1450 kv km sahesi olan Qir milli parkindan basqa butun arealda yox oldu Iranda sonuncu sir 1923 yaxud 1930 cu ilde oldurulub 1955 ci ilde bu sirin yayilma xeritesi hazirlandi ozude qeyd olunurdu ki tapilan izlerin yarisi yasaqliqdan kenarda idi ve yasaqliqdan 25 km simalda catirdi Izlerin en cox sixligi yasaqligin cenub qerbinde qeyd olunmusdu 1968 ci ilde ikinci xerite hazirlandi ve bu defe izlerin ancaq 17 yasaqliqdan kenarda qeyd olunmusdu Qirnar tepeleri rayonunda ise sirlerin izi artiq tapilmamisdi Yasaqligin cenub qerb hissesinde kend teserrufati istehsali intensivlesdikce sirlerin izlerinin sayi keskin azalmaga basladi 1971 ci ilde de eyni azalma qeyd edilmisdi Qarisiq tropik meselerde meskunlasirlar QidalanmasiEsasen iri dirnaqlilarla qaban elece de nilqay zambar ve aksislerle qidalanirlar Nadir hallarda ev heyvanlarina hucum edirler CoxalmasiCoxalmasinda tam mueyyenlik yoxdur Poliqamiya seciyevidir Bogaz olma vaxti 100 119 gundur Disi iki ilden bir balalayir Adeten 1 6 nadir hallarda 7 bala getirir SayiAsiya sirlerinin sayi 1955 ci ildeki 290 dan 1968 ci ilde 177 endi ve 1977 ci ilde 180 catdi Sayinin azalmasi ovla ve esasen meskunlasma muhitinin insan terefinden pozulmasi ile baglidir QorunmasiQir milli parkinda qorunmasi cox cetin basa gelirdi cunki bu yasaqliqda 20 min malqarasi olan 7 min kendli yasayirdi yagis movsumu vaxti ise yasaqligin hududlarinda otlayan malqaranin sayi 20 min de artirdi 1971 ci ilden qorunmasi xeyli yaxsilasdi Malqarani artiq yasaqliq erazisine buraxmirlar ve etrafina bir metr hundurlukde hasar cekilib Yerli ehalinin bir hissesi yasaqliqdan kocurulub 1957 ci ilde uc asiya siri Uttar Prades statindaki Candraprabxa rezervatina kocurulub Qanunla qorunur IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2003 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0Hemcinin bax