Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şimali Atlantika müqaviləsi — Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatının (NATO) hüquqi əsaslarını müəyyən edən müqavilə. "Vaşinqton müqaviləsi" də adlanır. Müqavilə 4 aprel 1949-cu ildə Vaşinqton şəhərində imzalanıb. Vaşinqton müqaviləsinin əsas məqsədi siyasi və hərbi vasitələrdən istifadə etməklə üzv dövlətlərin azadlığını və təhlükəsizliyini təmin etməkdən ibarətdir.
| Şimali Atlantika müqaviləsi | |
|---|---|
 | |
| Müqavilənin tipi | Hərbi alyans |
| İmzalanma tarixi | 1949 |
| İmzalanma yeri | Vaşinqton |
| Qüvvəyə minməsi | 24 avqust 1949 |
| Tərəflər | 29 |
| Dili | çex dili |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Haqqında
Müqavilə 4 aprel 1949-cu ildə Vaşinqton şəhərində ABŞ diplomatı Teodor Axillesin sədrlik etdiyi komitə tərəfindən hazırlanaraq imzalanmaq üçün təqdim edilib. Müqavilə ilə əlaqədar gizli danışıqlar 22 mart və 1 aprel 1948-ci ildə Pentaqonda keçirilmişdir. Bu müzakirələrlə bağlı Axilles qeyd edirdi:
Teodor Axilles
Axillesin qeyd etdiyinə görə müqavilənin digər əsas müəllifi Con Dyui Hikerson idi:
Teodor Axilles
Müqavilə fikrən Sovet İttifaqının Qərbi Avropaya silahlı hücumu ilə əlaqədar yaradılmışdır, lakin Soyuq müharibə dövründə qarşılıqlı özünümüdafiə məsələsi qaldırılmamışdır. Əksinə, bu məsələ ilk dəfə 2001-ci ildə Dünya Ticarət Mərkəzinə və Pentaqona 11 sentyabr 2001-ci il tarixli hücumlara cavab kimi qaldırılmışdır. Həmçinin qeyd etmək lazımdır ki, NATO müqavilənin 5-ci maddəsinə də bütün tarixi ərzində ilk dəfə 2001-ci il hadisələrindən sonra müraciət etmişdir.
Brüssel müqaviləsi Qərbi Avropa İttifaqının təsisolma sənədi olmaqla yanaşı, Şimali Atlantika müqaviləsinin imzalanmasına aparan yolda ilk addım oldu. Adı çəkilən müqavilənin imzalanmasından sonra ABŞ və Kanada ilə vahid Şimali Atlantika İttifaqının yaradılmasına dair danışıqlara başlanıldı. Axillesin də qeyd etdiyi həmin danışıqlarda əsas məsələ kimi Avropa ilə Şimali Amerika arasında təhlükəsizlik və öhdəliklərə əsaslanan təminat məsələləri irəli sürülmüşdür. Brüssel müqaviləsini imzalayan dövlətlər (Belçika, Böyük Britaniya, Lüksemburq, Niderland və Fransa) Danimarka, İslandiya, İtaliya, Norveç və Portuqaliyanı bu prosesdə iştirak etməyə dəvət etdilər. Qeyd olunan danışıqlar Vaşinqton müqaviləsinin imzalanması ilə başa çatdı.
Üzvlər
Qurucu üzvlər
Aşağıdakı on iki dövlət müqaviləni ilk imzalayan dövlətlər olduğuna görə NATO-nun qurucu üzvləri hesab olunurlar. Aşağıdakı liderlər öz dövlətlərinin səlahiyyətli nümayəndələri kimi Vaşinqton şəhərində müqaviləni imzalamışlar:
![image]()
Belçika – Baş nazir və xarici işlər naziri və səfir Baron Robert Silverkrayz![image]()
Kanada – Xarici işlər üzrə Dövlət Katibi Lester Pirson və səfir Hamfri Hyum Ronq![image]()
Danimarka – Xarici işlər naziri Qustav Rasmussen və səfir ![image]()
Fransa – Xarici işlər naziri Robber Şuman və səfir Anri Bonnet![image]()
İslandiya – Baş nazir və xarici işlər naziri və səfir Tor Tors![image]()
İtaliya – Xarici işlər naziri və səfir Alberto Tarçiani![image]()
Lüksemburq – Xarici işlər naziri və səfir Hugo Le Qallais![image]()
Niderland – Xarici işlər naziri və səfir Eelko van Kleffens![image]()
Norveç – Xarici işlər naziri və səfir Vilhelm von Munte![image]()
Portuqaliya – Xarici işlər naziri Joze Keyro da Mata və səfir Pedro Teotónio Pereyra
![image]()
Birləşmiş Krallıq – Xarici işlər naziri və səfir ![image]()
ABŞ – Dövlət Katibi
Sonrakı üzvlər
Aşağıdakı on yeddi dövlət müqaviləyə sonradan qoşulmuşdur:
|
Məzmunu
Cəmi 14 maddədən ibarət olan Şimali Atlantika müqaviləsinin preambula hissəsində qeyd olunur ki, müttəfiq dövlətlərin məqsədi bütün Şimali Atlantika zonasında sülh və dostluq münasibətlərinin inkişaf etdirilməsindən ibarətdir.
Müqaviləyə əsasən üzv dövlətlər fərdi və kollektiv şəkildə müdafiə potensialının saxlanılması üçün məsuliyyət daşıyırlar. Vaşinqton müqaviləsində bloka üzv olan ölkələrin hər hansı birinə təhlükə yarandığı təqdirdə iştirakçı dövlətlər arasında məsləhətləşmələrin aparılması nəzərdə tutulmuşdur.
Müqavilənin 5-ci maddəsində kollektiv özünümüdafiə məsələlərindən bəhs olunur. Həmin müddəa BMT Nizamnaməsində də nəzərdə tutulmuşdur. Həmin maddədə qeyd olunur ki, NATO-nun bir və ya bir neçə üzvünə silahlı hücum olarsa, buna təşkilatın bütün üzvlərinə yönəlmiş hücum kimi baxılacaqdır.
Müqavilənin 7-ci maddəsində böhranların tənzimlənməsi məsələləri öz əksini tapmışdır.
Müqavilədə qeyd olunur ki, müqavilənin prinsiplərini inkişaf etdirmək qabiliyyətinə malik, Şimali Atlantika regionunun təhlükəsizliyinə öz töhfələrini verə biləcək Avropa ölkələri müqaviləyə qoşulmaq dəvəti ala bilər.
Müqavilədə eyni zamanda müxtəlif ölkələrin beynəlxalq iqtisadi siyasətlərində ortaya çıxa biləcək münaqişələrin həll olunması məsələləri də öz əksini tapmışdır.
13-cü maddəyə görə istənilən iştirakçı dövlət denonsasiya barədə bir il əvvəldən xəbərdar etməklə NATO-nu tərk edə bilər.
Xarici keçidlər
- Rəsmi mətni
İstinadlar
- "Azərbaycanın Avroatlantik təhlükəsizlik strukturlarına inteqrasiyası: yaranması, inkişafı və perspektivləri. Zülfəli İbrahimov, 2009" (PDF). 2022-07-05 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2018-10-26.
- "Theodore Achilles Oral History Interview". Truman Library. 2018-07-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-05-29.
- "NATO məlumat kitabı" (PDF). 2018-11-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2018-10-26.
- Bevans, Charles Irving. North Atlantic Treaty // Treaties and other international agreements of the United States of America 1776–1949. Volume 4, Multilateral 1946–1949. Washington, D.C.: Department of State. 1968. səh. 831. LCCN 70600742. 2022-06-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-05-01.
- "MEET THE SIGNATORIES". 2022-07-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-10-26.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Simali Atlantika muqavilesi Simali Atlantika Muqavilesi Teskilatinin NATO huquqi esaslarini mueyyen eden muqavile Vasinqton muqavilesi de adlanir Muqavile 4 aprel 1949 cu ilde Vasinqton seherinde imzalanib Vasinqton muqavilesinin esas meqsedi siyasi ve herbi vasitelerden istifade etmekle uzv dovletlerin azadligini ve tehlukesizliyini temin etmekden ibaretdir Simali Atlantika muqavilesiMuqavilenin tipi Herbi alyansImzalanma tarixi 1949Imzalanma yeri VasinqtonQuvveye minmesi 24 avqust 1949Terefler 29Dili cex dili Vikianbarda elaqeli mediafayllarHaqqindaMuqavile 4 aprel 1949 cu ilde Vasinqton seherinde ABS diplomati Teodor Axillesin sedrlik etdiyi komite terefinden hazirlanaraq imzalanmaq ucun teqdim edilib Muqavile ile elaqedar gizli danisiqlar 22 mart ve 1 aprel 1948 ci ilde Pentaqonda kecirilmisdir Bu muzakirelerle bagli Axilles qeyd edirdi Danisiqlar iki hefte davam eledi ve artiq muzakireler basa catanda bir muqavilenin olacagi gizli sekilde razilasdirilmisdi Ve onun qaralama veziyyetinde bir nusxesini seyfimin asagi siyirmesinde qoymusdum Sened Cekden basqa hec kime gosterilmemisdi Men onu ozumde saxlamaq isteyerdim ancaq Departamenti terk edende vicdanli bir sekilde onu seyfimde saxladim ve goturmedim Daha sonra onu arxivlerde izlemek imkanim da olmadi O Rio muqavilesi ve bir qeder de goturulmusdur Netice etibarile muqavile mendeki senedin umumi formasini ozunde eks etdirir lakin bir sira muhum ferqlerle Teodor Axilles Axillesin qeyd etdiyine gore muqavilenin diger esas muellifi Con Dyui Hikerson idi Her kesden cox Cek muqavilenin tebieti mezmunu ve formasi ucun mesuliyyet dasiyirdi Bu bir neferin Hikersonun muqavilesi idi Teodor Axilles Muqavile fikren Sovet Ittifaqinin Qerbi Avropaya silahli hucumu ile elaqedar yaradilmisdir lakin Soyuq muharibe dovrunde qarsiliqli ozunumudafie meselesi qaldirilmamisdir Eksine bu mesele ilk defe 2001 ci ilde Dunya Ticaret Merkezine ve Pentaqona 11 sentyabr 2001 ci il tarixli hucumlara cavab kimi qaldirilmisdir Hemcinin qeyd etmek lazimdir ki NATO muqavilenin 5 ci maddesine de butun tarixi erzinde ilk defe 2001 ci il hadiselerinden sonra muraciet etmisdir Brussel muqavilesi Qerbi Avropa Ittifaqinin tesisolma senedi olmaqla yanasi Simali Atlantika muqavilesinin imzalanmasina aparan yolda ilk addim oldu Adi cekilen muqavilenin imzalanmasindan sonra ABS ve Kanada ile vahid Simali Atlantika Ittifaqinin yaradilmasina dair danisiqlara baslanildi Axillesin de qeyd etdiyi hemin danisiqlarda esas mesele kimi Avropa ile Simali Amerika arasinda tehlukesizlik ve ohdeliklere esaslanan teminat meseleleri ireli surulmusdur Brussel muqavilesini imzalayan dovletler Belcika Boyuk Britaniya Luksemburq Niderland ve Fransa Danimarka Islandiya Italiya Norvec ve Portuqaliyani bu prosesde istirak etmeye devet etdiler Qeyd olunan danisiqlar Vasinqton muqavilesinin imzalanmasi ile basa catdi UzvlerQurucu uzvler Hazirda NATO ya uzv olan dovletlerNATO ya uzvluyun xronoloji xeritesi Asagidaki on iki dovlet muqavileni ilk imzalayan dovletler olduguna gore NATO nun qurucu uzvleri hesab olunurlar Asagidaki liderler oz dovletlerinin selahiyyetli numayendeleri kimi Vasinqton seherinde muqavileni imzalamislar Belcika Bas nazir ve xarici isler naziri ve sefir Baron Robert Silverkrayz Kanada Xarici isler uzre Dovlet Katibi Lester Pirson ve sefir Hamfri Hyum Ronq Danimarka Xarici isler naziri Qustav Rasmussen ve sefir Fransa Xarici isler naziri Robber Suman ve sefir Anri Bonnet Islandiya Bas nazir ve xarici isler naziri ve sefir Tor Tors Italiya Xarici isler naziri ve sefir Alberto Tarciani Luksemburq Xarici isler naziri ve sefir Hugo Le Qallais Niderland Xarici isler naziri ve sefir Eelko van Kleffens Norvec Xarici isler naziri ve sefir Vilhelm von Munte Portuqaliya Xarici isler naziri Joze Keyro da Mata ve sefir Pedro Teotonio Pereyra Birlesmis Kralliq Xarici isler naziri ve sefir ABS Dovlet KatibiSonraki uzvler Asagidaki on yeddi dovlet muqavileye sonradan qosulmusdur Yunanistan 1952 ci ilde qosulub Turkiye 1952 Almaniya 1955 Ispaniya 1982 Cexiya 1999 Macaristan 1999 Polsa 1999 Bolqaristan 2004 Estoniya 2004 Latviya 2004 Litva 2004 Ruminiya 2004 Slovakiya 2004 Sloveniya 2004 Albaniya 2009 Xorvatiya 2009 Monteneqro 2017 MezmunuCemi 14 maddeden ibaret olan Simali Atlantika muqavilesinin preambula hissesinde qeyd olunur ki muttefiq dovletlerin meqsedi butun Simali Atlantika zonasinda sulh ve dostluq munasibetlerinin inkisaf etdirilmesinden ibaretdir Muqavileye esasen uzv dovletler ferdi ve kollektiv sekilde mudafie potensialinin saxlanilmasi ucun mesuliyyet dasiyirlar Vasinqton muqavilesinde bloka uzv olan olkelerin her hansi birine tehluke yarandigi teqdirde istirakci dovletler arasinda meslehetlesmelerin aparilmasi nezerde tutulmusdur Muqavilenin 5 ci maddesinde kollektiv ozunumudafie meselelerinden behs olunur Hemin muddea BMT Nizamnamesinde de nezerde tutulmusdur Hemin maddede qeyd olunur ki NATO nun bir ve ya bir nece uzvune silahli hucum olarsa buna teskilatin butun uzvlerine yonelmis hucum kimi baxilacaqdir Muqavilenin 7 ci maddesinde bohranlarin tenzimlenmesi meseleleri oz eksini tapmisdir Muqavilede qeyd olunur ki muqavilenin prinsiplerini inkisaf etdirmek qabiliyyetine malik Simali Atlantika regionunun tehlukesizliyine oz tohfelerini vere bilecek Avropa olkeleri muqavileye qosulmaq deveti ala biler Muqavilede eyni zamanda muxtelif olkelerin beynelxalq iqtisadi siyasetlerinde ortaya cixa bilecek munaqiselerin hell olunmasi meseleleri de oz eksini tapmisdir 13 cu maddeye gore istenilen istirakci dovlet denonsasiya barede bir il evvelden xeberdar etmekle NATO nu terk ede biler Xarici kecidlerResmi metniIstinadlar Azerbaycanin Avroatlantik tehlukesizlik strukturlarina inteqrasiyasi yaranmasi inkisafi ve perspektivleri Zulfeli Ibrahimov 2009 PDF 2022 07 05 tarixinde PDF Istifade tarixi 2018 10 26 Theodore Achilles Oral History Interview Truman Library 2018 07 20 tarixinde Istifade tarixi 2014 05 29 NATO melumat kitabi PDF 2018 11 23 tarixinde PDF Istifade tarixi 2018 10 26 Bevans Charles Irving North Atlantic Treaty Treaties and other international agreements of the United States of America 1776 1949 Volume 4 Multilateral 1946 1949 Washington D C Department of State 1968 seh 831 LCCN 70600742 2022 06 01 tarixinde Istifade tarixi 2013 05 01 MEET THE SIGNATORIES 2022 07 07 tarixinde Istifade tarixi 2018 10 26