Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Böyük Şimal müharibəsi — Baltik dənizi uğrunda Rusiya və İsveç arasında 1700–1721-ci illərdə baş vermiş savaş.
| Şimal müharibəsi | |
|---|---|
 Soldan sağa:
| |
| Tarix | 22 fevral 1700 — 10 sentyabr 1721 |
| Yeri | Şimali, Mərkəzi və Şərqi Avropa |
| Nəticəsi | Anti-İsveç koalisiyasının qələbəsi:
|
| Ərazi dəyişikliyi |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Dövlətlərin məqsədləri
Rusiya Baltik dənizinə çıxış almağa və onun sahillərində möhkəmlənməyə çalışırdı;
Polşa Finlandiyaya iddia edirdi;
Danimarka Skandinaviya yarımadasının cənubundakı ona məxsus olmuş torpaqları geri qaytarmaq və Şlezviqi özünə birləşdirmək istəyirdi.
Müharibəyə hazırlıq
Rus çarı I Pyotr Polşa kralı və Saksoniya kürfürstü II Avqust və Danimarka kralı IV Fridrix arasında Şimal ittifaqı adlanan birlik yaradıldı; Rusiya Polşa ilə Ravsk Sazişi imzalayır; Şərti: Pyotr polşalıların şübhələrini aradan qaldırmaq üçün Karlis müqaviləsini təsdiqləyir. Rusiya Danimarka ilə 1699-cu ildə müqavilə imzalayır; İttifaqa Brandenburq kürfüstünü də cəlb etmək nəzərdə tutulmuşdu, amma onun başı ispan mirası ilə bağlı hadisələrə qarışmışdı; Rusiya Osmanlı imperiyası ilə sülh müqaviləsi imzaladı.
Şimal ittifaqının yaradılmasında Rusiyanın məqsədləri
- Osmanlıya qarşı mübarizəni davam etdirmək;
- Yeni müttəfiqlər tapmaq;
- Baltik sahillərini və ya heç olmasa İnqriya və Koreliyanı ələ keçirmək
Hələ Şimal ittifaqı yaranmamışdan əvvəl İsveçə qarşı başqa bir koalisiya da yaradılmışdı. Həmin koalisiyanın üzvləri
Həmin koalisiyanın Rusiya ilə bağlı planları
Müharibənin gedişi
İsveç kralı Danimarkaya qoşun göndərdi, Kopenhageni mühasirəyə aldı və IV Fridrixi sülh bağlamağa məcbur etdi Danimarka və Qolştadt hersoqluğu arasında bağlanmış bütün müqavilələrə riayət etməyi və onun rəqiblərinə kömək göstərməyi öhdəsinə götürdü İsveçlə Saksoniya arasındakı Altranştedt müqaviləsinə görə, sonuncu Polşa taxt-tacından əl çəkdi, Rusiya ilə müqavilədən imtina etdi, Krakovu isveçlilərə təslim etdi, isveç qarnizonlarının Saksoniya şəhərində yerləşməsinə razılıq verdi. Beləliklə, Şimal ittifaqı dağıldı
Rusiya Finlandiya körfəzindəki ərazilərini qoruya bilmək üçün İsveçlə müqavilə imzalamaq istəyir, bunun üçün bir neçə vasitəçi dövlətə müraciət edir:
- Hollandiya
- İngiltərə
- Fransa
Rusların 1709-cu ildə Poltavada parlaq qələbəsi müharibənin gedişini kökündən dəyişdirdi, Şimal ittifaqının bərpasına gətirib çıxardı və Şimal müharibəsini Avropa miqyasında müharibə səviyyəsinə çıxardı. 1709-cu ildə Saksoniya, Danimarka və Prussiya öz aralarında antiisveç müqaviləsi ( Köln ittifaq müqaviləsi ) bağladılar. Rus diplomatiyası yaranmış vəziyyətdən ölkə üçün maksimum fayda əldə etməyə çalışdı. I Pyotrla II Avqustun 1709-cu ildə Torunda görüşünün nəticəsi olaraq iki müqavilə imzalandı ( Torun ittifaq müqavilələri )
- 1.müqavilə
İsveçə qarşı ittifaqın bərpasını sanksiyalaşdırır və gələcəkdə Danimarkanın, Prussiyanın və Reç-pospolitanın ona cəlb olunmasını nəzərdə tuturdu Rusiya II Avqustun Polşa taxt-tacında bərpa olunmasına kömək etməyi öhdəsinə götürdü.
- 2.müqavilə
Pribaltikanın müharibədən sonrakı bölünməsinə aid idi və "Əlahiddə gizli artikul" adlanırdı İnqermanlyandiyadan əlavə Revellə birlikdə Estlandiya da həmişəlik Rusiyanın tərkibinə keçəcəkdi II Avqust Liflandiyanı alacaqdı Rusiya ilə Danimarkanın müqaviləsi bərpa olunur( Kopenhagen ittifaq müqaviləsi ) Danimarka Rusiyanın maliyyə yardımı olmadan İsveçə qarşı müharibəni davam etdirməli və II Avqustun Polşa taxt-tacında bərpa olunmasına dəstək verməli idi Bu müqavilə ticarətin və sərbəst gəmiçiliyin bərpası və xarici siyasətdə hərəkətlərin uzlaşdırılması haqqında maddələri özündə əks etdirirdi Antiisveç koalisiyasına müvəqqəti olaraq Prussiya, Meklenburq və Hannover də qoşuldular Antiisveç koalisiyasını müharibənin sonunadək qoruyub saxlamaq mümkün olmadı Rusiyanın Baltik dənizi hövzəsində güclənməsinin öz ticarətlərinə təhlükə törədə biləcəyindən qorxan İngiltərə və Hollandiya bu koalisiyanın yaranmasının qarşısını almağa çalışırdılar İsveçin əzilməsinin və Rusiya və Polşanın daha da güclənməsinin qarşısını almaq istəyən Fransa isə Rusiyaya qarşı Türkiyəni qızışdırır Pyotr bu vəziyyətdə Osmanlı imperiyasının xristian təbəələri olan Moldoviya və Valaxiya ilə anlaşma imzalayır, beləlikə başlayan Prut döyüşü rusların məğlubiyyəti ilə başa çatır Pyotr 1700-cü ildə ələ keçirdiyi torpaqların bir qismindən əl çəkir və Azovu osmanlılara geri qaytarır İngiltərə İsveçin əzəlməsinə göz yummayacağına Pyotra bildirdikdən sonra İngiltərə ilə münasibətlər gərginləşir və Pyotr Fransa ilə ittifaq yaratmağa çalışır. Bu məqsədlə Rusiya, Fransa və Prussiya arasında Amsterdam sazişi imzalanır Fransa İsveçlə Rusiya arasında vasitəçiliyi öz üzərinə götürür
Aland sülh konqresi açılır, lakin İsveç kralı XXII Karlın ölümü ilə nəticəsiz qalır İngiltərə diplomatiyasının ağır təzyiqlərinə məruz qalan Danimarka 1720-ci ildə İsveçlə sülh imzalayır, onun ardınca da Prussiya da müqavilə bağlayır Avstriya, İngiltərə və Polşa Vyanada Rusiyaya qarşı anlaşma imzalayır, az sonra Fransa da həmin ittifaqa qoşulur İsveçin tərəfində duran İngiltərə 1720–1721-ci illərdə İsveç sərhədlərinin təhlükəsizliyini qorumaq bəhanəsilə Baltik dənizinə donanma yollayır, məqsəd Rusiyaya ingilis hökumətinin vasitəçiliyini qəbul etdirmək, lakin bu nəticəsiz qalır
Şimal müharibəsinə son qoydu və 2 ölkə arasında sülh bərqərar oldu İnqermanlyandiyanın mülkiyyəti də, Kareliyanın bir hissəsi, Estlyandiya, Riqa, Revel, Derpt, Narva, Vıborqla birlikdə Liflyandiya, Vıborqdan Riqaya qədər Ezel, Daqo, Moon adaları da daxil olmaqla dəniz sahili Rusiyanın tabeliyinə keçirdi Rusiya rus qoşunları tərəfindən tutulmuş Finlandiyanı, 2 milyon yefimk ödəməyi öz üzərinə götürür Rusiya I Pyotrın qızı Annanın nişanlandığı Qolştinsk hersoqunun İsveç taxt-tacına iddialarına dəstək verməkdən imtina edirdi
Müharibənin nəticəsi
Avropada qüvvələr nisbətinə vacib dəyişikliklər gətirdi İsveç böyük dövlət statusunu itirdi Rusiyanın beynəlxalq əhəmiyyəti olduqca artdı, o, sahildə birinci dərəcəli limanlar almaqla və Baltik dənizində güclü hərbi donanmaya malik olmaqla böyük Baltik dənizi dövlətinə çevrildi Rusiyanın Qərbi Avropa ilə ticarət əlaqələri üçün əlverişli şərait yarandı, onun beynəlxalq siyasətdə artan rolunun ifadəsi I Pyotrun imperator elan edilməsi oldu Rusiya qitənin şərqində və şimalında üstün mövqeni ələ keçirdi.
İstinadlar
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Boyuk Simal muharibesi Baltik denizi ugrunda Rusiya ve Isvec arasinda 1700 1721 ci illerde bas vermis savas Simal muharibesiSoldan saga Narva doyusu 1700 Poltava doyusu 1709 XII Karlin cesedinin vetene getirilmesi 1718 Tarix 22 fevral 1700 10 sentyabr 1721Yeri Simali Merkezi ve Serqi AvropaNeticesi Anti Isvec koalisiyasinin qelebesi Car Rusiyasi Avropada yeni bir guc olaraq Rusiya imperiyasina cevrildi Isvec imperiyasinin suqutu suqutuErazi deyisikliyi Nistadt sulh muqavilesi Rusiya uc dominion Livoniya ve hemcinin ve bir hissesini alir Prussiya bir hissesini Hannover alir Slezviqin bir hissesini Danimarka Norvece itirir Azov erazisi yeniden Osmanli imperiyasina verilir Rusiya Taqanroq kimi strateji qalalari dagidir Isvec krali XII Karl 1711 ci ilde Osmanlidan Isvece tehlukesiz kecir Vikianbarda elaqeli mediafayllarDovletlerin meqsedleriRusiya Baltik denizine cixis almaga ve onun sahillerinde mohkemlenmeye calisirdi Polsa Finlandiyaya iddia edirdi Danimarka Skandinaviya yarimadasinin cenubundaki ona mexsus olmus torpaqlari geri qaytarmaq ve Slezviqi ozune birlesdirmek isteyirdi Muharibeye hazirliqRus cari I Pyotr Polsa krali ve Saksoniya kurfurstu II Avqust ve Danimarka krali IV Fridrix arasinda Simal ittifaqi adlanan birlik yaradildi Rusiya Polsa ile Ravsk Sazisi imzalayir Serti Pyotr polsalilarin subhelerini aradan qaldirmaq ucun Karlis muqavilesini tesdiqleyir Rusiya Danimarka ile 1699 cu ilde muqavile imzalayir Ittifaqa Brandenburq kurfustunu de celb etmek nezerde tutulmusdu amma onun basi ispan mirasi ile bagli hadiselere qarismisdi Rusiya Osmanli imperiyasi ile sulh muqavilesi imzaladi Simal ittifaqinin yaradilmasinda Rusiyanin meqsedleriOsmanliya qarsi mubarizeni davam etdirmek Yeni muttefiqler tapmaq Baltik sahillerini ve ya hec olmasa Inqriya ve Koreliyani ele kecirmek Hele Simal ittifaqi yaranmamisdan evvel Isvece qarsi basqa bir koalisiya da yaradilmisdi Hemin koalisiyanin uzvleriHemin koalisiyanin Rusiya ile bagli planlariMuharibenin gedisiIsvec krali Danimarkaya qosun gonderdi Kopenhageni muhasireye aldi ve IV Fridrixi sulh baglamaga mecbur etdi Danimarka ve Qolstadt hersoqlugu arasinda baglanmis butun muqavilelere riayet etmeyi ve onun reqiblerine komek gostermeyi ohdesine goturdu Isvecle Saksoniya arasindaki Altranstedt muqavilesine gore sonuncu Polsa taxt tacindan el cekdi Rusiya ile muqavileden imtina etdi Krakovu isveclilere teslim etdi isvec qarnizonlarinin Saksoniya seherinde yerlesmesine raziliq verdi Belelikle Simal ittifaqi dagildi Rusiya Finlandiya korfezindeki erazilerini qoruya bilmek ucun Isvecle muqavile imzalamaq isteyir bunun ucun bir nece vasiteci dovlete muraciet edir Hollandiya Ingiltere Fransa Ruslarin 1709 cu ilde Poltavada parlaq qelebesi muharibenin gedisini kokunden deyisdirdi Simal ittifaqinin berpasina getirib cixardi ve Simal muharibesini Avropa miqyasinda muharibe seviyyesine cixardi 1709 cu ilde Saksoniya Danimarka ve Prussiya oz aralarinda antiisvec muqavilesi Koln ittifaq muqavilesi bagladilar Rus diplomatiyasi yaranmis veziyyetden olke ucun maksimum fayda elde etmeye calisdi I Pyotrla II Avqustun 1709 cu ilde Torunda gorusunun neticesi olaraq iki muqavile imzalandi Torun ittifaq muqavileleri 1 muqavile Isvece qarsi ittifaqin berpasini sanksiyalasdirir ve gelecekde Danimarkanin Prussiyanin ve Rec pospolitanin ona celb olunmasini nezerde tuturdu Rusiya II Avqustun Polsa taxt tacinda berpa olunmasina komek etmeyi ohdesine goturdu 2 muqavile Pribaltikanin muharibeden sonraki bolunmesine aid idi ve Elahidde gizli artikul adlanirdi Inqermanlyandiyadan elave Revelle birlikde Estlandiya da hemiselik Rusiyanin terkibine kececekdi II Avqust Liflandiyani alacaqdi Rusiya ile Danimarkanin muqavilesi berpa olunur Kopenhagen ittifaq muqavilesi Danimarka Rusiyanin maliyye yardimi olmadan Isvece qarsi muharibeni davam etdirmeli ve II Avqustun Polsa taxt tacinda berpa olunmasina destek vermeli idi Bu muqavile ticaretin ve serbest gemiciliyin berpasi ve xarici siyasetde hereketlerin uzlasdirilmasi haqqinda maddeleri ozunde eks etdirirdi Antiisvec koalisiyasina muveqqeti olaraq Prussiya Meklenburq ve Hannover de qosuldular Antiisvec koalisiyasini muharibenin sonunadek qoruyub saxlamaq mumkun olmadi Rusiyanin Baltik denizi hovzesinde guclenmesinin oz ticaretlerine tehluke torede bileceyinden qorxan Ingiltere ve Hollandiya bu koalisiyanin yaranmasinin qarsisini almaga calisirdilar Isvecin ezilmesinin ve Rusiya ve Polsanin daha da guclenmesinin qarsisini almaq isteyen Fransa ise Rusiyaya qarsi Turkiyeni qizisdirir Pyotr bu veziyyetde Osmanli imperiyasinin xristian tebeeleri olan Moldoviya ve Valaxiya ile anlasma imzalayir belelike baslayan Prut doyusu ruslarin meglubiyyeti ile basa catir Pyotr 1700 cu ilde ele kecirdiyi torpaqlarin bir qisminden el cekir ve Azovu osmanlilara geri qaytarir Ingiltere Isvecin ezelmesine goz yummayacagina Pyotra bildirdikden sonra Ingiltere ile munasibetler gerginlesir ve Pyotr Fransa ile ittifaq yaratmaga calisir Bu meqsedle Rusiya Fransa ve Prussiya arasinda Amsterdam sazisi imzalanir Fransa Isvecle Rusiya arasinda vasiteciliyi oz uzerine goturur Aland sulh konqresi acilir lakin Isvec krali XXII Karlin olumu ile neticesiz qalir Ingiltere diplomatiyasinin agir tezyiqlerine meruz qalan Danimarka 1720 ci ilde Isvecle sulh imzalayir onun ardinca da Prussiya da muqavile baglayir Avstriya Ingiltere ve Polsa Vyanada Rusiyaya qarsi anlasma imzalayir az sonra Fransa da hemin ittifaqa qosulur Isvecin terefinde duran Ingiltere 1720 1721 ci illerde Isvec serhedlerinin tehlukesizliyini qorumaq behanesile Baltik denizine donanma yollayir meqsed Rusiyaya ingilis hokumetinin vasiteciliyini qebul etdirmek lakin bu neticesiz qalirNistadt sulh muqavilesiSimal muharibesine son qoydu ve 2 olke arasinda sulh berqerar oldu Inqermanlyandiyanin mulkiyyeti de Kareliyanin bir hissesi Estlyandiya Riqa Revel Derpt Narva Viborqla birlikde Liflyandiya Viborqdan Riqaya qeder Ezel Daqo Moon adalari da daxil olmaqla deniz sahili Rusiyanin tabeliyine kecirdi Rusiya rus qosunlari terefinden tutulmus Finlandiyani 2 milyon yefimk odemeyi oz uzerine goturur Rusiya I Pyotrin qizi Annanin nisanlandigi Qolstinsk hersoqunun Isvec taxt tacina iddialarina destek vermekden imtina edirdiMuharibenin neticesiAvropada quvveler nisbetine vacib deyisiklikler getirdi Isvec boyuk dovlet statusunu itirdi Rusiyanin beynelxalq ehemiyyeti olduqca artdi o sahilde birinci dereceli limanlar almaqla ve Baltik denizinde guclu herbi donanmaya malik olmaqla boyuk Baltik denizi dovletine cevrildi Rusiyanin Qerbi Avropa ile ticaret elaqeleri ucun elverisli serait yarandi onun beynelxalq siyasetde artan rolunun ifadesi I Pyotrun imperator elan edilmesi oldu Rusiya qitenin serqinde ve simalinda ustun movqeni ele kecirdi IstinadlarHemcinin baxXarici kecidler