islam Dövləti Xorasan Vilayəti işiD X islam Dövləti silahlı qruplaşmasının Cənubi Mərkəzi Asiyada ilk növbədə əfqanıstan

İslam Dövləti – Xorasan Vilayəti (İŞİD–X) — İslam Dövləti silahlı qruplaşmasının Cənubi-Mərkəzi Asiyada, ilk növbədə Əfqanıstanda fəaliyyət göstərən regional qolu. İŞİD-X İŞİD-in digər regionlardakı qolları kimi özünün sərt, fundamental islamçı idarəçiliyi altında islam xilafətini qurmaq üçün tarixi Xorasan regionunun mövcud hökumətlərini destabilləşdirməyə və devirməyə çalışır.

İslam Dövləti – Xorasan vilayəti
ولاية خراسان

Yaranma tarixi	26 yanvar 2015
Mərkəzi	Nəngərhar
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İŞİD-X Əfqanıstan və Pakistanda dinc sakinlərə qarşı çoxsaylı hücumlar həyata keçirmişdir. Ən diqqətəlayiq hücumlarından bəziləri arasında 2021-ci ilin avqustunda zamanı Kabildə 13 ABŞ hərbçisinin və ən azı 169 əfqanıstanlının ölümünə səbəb olan , 2018-ci ilin iyulunda Pakistanda seçki mitinqlərində ən azı 131 nəfərin ölümü ilə nəticələnən və 2016-cı ilin iyulunda Kabil şəhərinin mərkəzində 97 həzara etirazçısının ölümünə səbəb olan daxildir.

İŞİD-X Xorasan regionunda İslam Dövlətinin qolu üçün döyüşçülər cəlb etmək məqsədilə təlimat və maliyyə ilə regiona qayıdan "Əl-Qaidə" ilə əlaqəli qruplardan əfqan və pakistanlı yaraqlıların Suriyada vətəndaş müharibəsinə göndərilməsi ilə başlamışdır. Onlar keçmiş narazı döyüşçülərdən və "Taliban"ın dissidentlərindən cəlb olunmuşdular. Qrupun ənənəvi güc bazası Əfqanıstanın şərqində Pakistanla sərhəddə başlamış və belə olaraq qalır. İŞİD-X hücumlarının əksəriyyəti Əfqanıstanın şərqində və Pakistanın qərbində baş versə də, qrup Əfqanıstanın şimal qonşuları olan Tacikistan və Özbəkistana raketlər atdığını iddia etmişdir. 2024-cü ildə, yanvar ayının əvvəlində iki İŞİD-X hücumçusu İranın Kirman şəhərində ABŞ-nin "Qüds qüvvələri"nin lideri Qasım Süleymaniyə sui-qəsdi ilə bağlı matəm mərasimi zamanı iki intiharçı partlayış törətmişdir. Hücum İŞİD-X-nin Əfqanıstan və Pakistan bölgəsi sərhədləri xaricində ilk hücumu olmuşdur.

Terror təşkilatı kimi təyin edilməsi

Bir çox dövlətlər İŞİD-X-ni ayrı-ayrılıqda qeyd etməsələr də, faktiki olaraq daha böyük İslam Dövlətinin tabeliyində olan bir təşkilat kimi terror təşkilatı kimi təyin edirlər. 14 may 2019-cu il tarixində Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının "İraq və Şam İslam Dövləti – Xorasan"ı QDe.161 olaraq təyin olunmuş qurum kimi siyahıya almışdır. Beləliklə, İŞİD-X İŞİD-in Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən fərdi olaraq təyin edilmiş ilk qolu olmuşdur. Bundan dərhal sonra bəzi dövlətlər avtomatik olaraq BMT-nin İŞİD-X təyinatını qəbul etmişdilər.

Ölkə	Tarix	İstinad
ABŞ	14 yanvar 2016-cı il
Avstraliya	3 noyabr 2017-ci il
Kanada	23 may 2018-ci il
Hindistan	21 iyun 2018-ci il
BMT	14 may 2019-cu il
Argentina	14 may 2019-cu il
Yeni Zelandiya	14 may 2019-cu il
İraq	16 may 2019-cu il
Əfqanıstan	3 iyul 2022-ci il

İstinadlar

Giustozzi, Antonio. The Islamic State in Khorasan: Afghanistan, Pakistan, and The New Central Asian Jihad. : August 2018. ISBN .
JonathanLanday. (Tweet) https://twitter.com/ (#bare_url_missing_title).; Missing or empty |number= (); Missing or empty |date= ()
Russell, Ros, redaktor"Iran arrests 11 suspects over bomb blasts, mourners demand revenge – state TV". Reuters. January 5, 2024.
"United Nations 1267 Sanctions Committee Designation of ISIS-Khorasan". . 15 May 2019. 1 January 2024 tarixində . İstifadə tarixi: 8 January 2024.
"Foreign Terrorist Organizations". 27 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 13 September 2020.
. Australian National Security. Australian Government. n.d. 24 December 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 August 2021.
"Entités terroristes inscrites". Sécurité publique Canada. Gouvernement du Canada. 25 June 2021. 18 August 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 31 August 2021.
"Centre bans affiliates of al-Qaeda, Islamic State". The Hindu. 21 June 2018. 30 July 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 21 June 2018.
"ISIL (Da'esh) & Al-Qaida Sanctions Committee / Narrative Summaries of Reasons for Listing". United Nations Security Council. United Nations. n.d. 14 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 3 September 2021.
"Registro Público de Personas y Entidades vinculadas a actos de Terrorismo y su Financiamiento – RePET –". Ministero de Justicia y Derechos Humanos. Presidencia de la Nación. n.d. 2 May 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 8 September 2021.
(PDF). New Zealand Police. New Zealand Government. 21 June 2021. 17 August 2021 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 September 2021.
"Archived copy" (PDF). 31 May 2021 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 3 September 2020.
Akbarzai, Sahar; Ehsan, Popalzai; Kottasová, Ivana. "Taliban labels Islamic State affiliate a 'false sect'". CNN. 3 July 2022. 4 July 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 4 July 2022. The Taliban has declared the Islamic State affiliate ISIS-K a corrupt "sect" and forbidden Afghans from contact with it.

Əlavə Ədəbiyyat

Giustozzi, Antonio. The Islamic State in Khorasan: Afghanistan, Pakistan, and the New Central Asian Jihad. United Kingdom: 2018. ISBN .

Xarici keçidlər

Frontline: ISIS in Afghanistan (November 2015), documentary by PBS

[:42-1] Giustozzi, Antonio. The Islamic State in Khorasan: Afghanistan, Pakistan, and The New Central Asian Jihad. : August 2018. ISBN .

[2] JonathanLanday. (Tweet) https://twitter.com/ (#bare_url_missing_title).; Missing or empty |number= (); Missing or empty |date= ()

[3] Russell, Ros, redaktor"Iran arrests 11 suspects over bomb blasts, mourners demand revenge – state TV". Reuters. January 5, 2024.

[4] "United Nations 1267 Sanctions Committee Designation of ISIS-Khorasan". . 15 May 2019. 1 January 2024 tarixində . İstifadə tarixi: 8 January 2024.

[5] "Foreign Terrorist Organizations". 27 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 13 September 2020.

[6] . Australian National Security. Australian Government. n.d. 24 December 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 August 2021.

[7] "Entités terroristes inscrites". Sécurité publique Canada. Gouvernement du Canada. 25 June 2021. 18 August 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 31 August 2021.

[8] "Centre bans affiliates of al-Qaeda, Islamic State". The Hindu. 21 June 2018. 30 July 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 21 June 2018.

[9] "ISIL (Da'esh) & Al-Qaida Sanctions Committee / Narrative Summaries of Reasons for Listing". United Nations Security Council. United Nations. n.d. 14 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 3 September 2021.

[10] "Registro Público de Personas y Entidades vinculadas a actos de Terrorismo y su Financiamiento – RePET –". Ministero de Justicia y Derechos Humanos. Presidencia de la Nación. n.d. 2 May 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 8 September 2021.

[11] (PDF). New Zealand Police. New Zealand Government. 21 June 2021. 17 August 2021 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 September 2021.

[12] "Archived copy" (PDF). 31 May 2021 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 3 September 2020.

[13] Akbarzai, Sahar; Ehsan, Popalzai; Kottasová, Ivana. "Taliban labels Islamic State affiliate a 'false sect'". CNN. 3 July 2022. 4 July 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 4 July 2022. The Taliban has declared the Islamic State affiliate ISIS-K a corrupt "sect" and forbidden Afghans from contact with it.