Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İlandağ — Azərbaycan Respublikası, Culfa rayonunda dağdır.
| İlandağ | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Dağ sistemi | Kiçik Qafqaz |
| Dağ silsiləsi | Zəngəzur |
| Mütləq hündürlüyü | 2415 m |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Vilayət | |
| Rayon | |
| | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Dağın hündürlüyü 2415 metrdir.Vulkan mənşəlidir. Andezit-dasit süxurlarından təşkil olunmuşdur. Yamacları sıldırımlıdır. Kserofit kolluq və dağ-meşə landşaftı var.
Zəngəzur silsiləsindən cənub-qərbə ayrılan Dəmirlidağ-Göydağ qolunun qurtaracağında, Əlincə çayının sol sahilində, Kırna kəndindən 6 km şərqdə yerləşir. Bünövrəsinin sahəsi 3 kv.km-ə çatan, nisbi hündürlüyü 1000 m olan, əzəmətli, yamacları sıldırımlı, şimal-qərb istiqamətli oval zirvə şəklində ucalan relyef formasıdır. Orta Eosenin Barton mərtəbəsinə aid Orta Paradaş yarımlay dəstəsinin çökmə süxurlarını yarıb çıxan diorit və kvarslı diorit-porfir tərkibə malik Alt Miosen yaşlı eyniadlı subvulkanik intruziyanın əmələ gətirdiyi yüksəklikdir. Tektonik cəhətdən Ordubad qarılma zonasının Paradaş seqmentində, eyniadlı əyilmənin cənub-qərb qanadında izlənilən Xoşkeşin-Düylün sinklinalının nüvə hissəsində yerləşir. Dağın adı "məskunlaşma yeri, diyar, xalq" mənalarını verən türk sözü il/el və qədim türk səcdəgahı Annu adının birləşməsindən əmələ gəlmiş və "allahın yaşadığı məskən" mənasını daşıyır. Zirvənin daha iki adı mövcuddur: onlardan biri İnandağ, yəni "İnam dağı", digəri isə Haçadağ, yəni zirvənin dar buğumla birləşdirilmiş iki hissədən ibarət olduğunu ifadə edən "ikiyə parçalanmış dağ" kimi səslənir.
Şumer mənşəli əfsanəyə görə Nuh peyğəmbərin gəmisi Gəmiqayadan Ağrı dağına yola düşərkən İlandağın zirvəsinə elə güclü toxunmuşdur ki, dağ haçalanmışdır. Ehtimal ki, dağın adı da bu əfsanə ilə bağlıdır.
Etimologiyası
Şumer mənşəli qədim əfsanəyə görə, Nuh peyğəmbərin gəmisi yolda Gəmiqayadan başqa bir dağın zirvəsinə də toxunmuş və onu yarıb keçərkən bərk yırğalanmış, bu zaman Nuh peyğəmbər demişdir: "İnan, dağdır". Tədqiqatçılar İlandağ adını bu əfsanə ilə əlaqələndirirlər. Sonralar İnandağ sözü xalq təfəkküründə İlandağ (Elandağ) şəklinə düşmüşdür. İlandağa zirvəsinin formasına görə Haçadağ da deyirlər.
Tədqiqi
İlandağın zirvəsinə 3 və ya 4 cığırla qalxmaq mümkündür. Kırna və Şurud kəndləri tərəfdən gələn cığırların birləşdiyi yerdə tikinti qalıqları mövcuddur. Dağ yamacındakı daşların üst-üstə qoyulması ilə ucaldılmış bu müdafiə qurğusu daşların arasına bərkidici məhlul vurulmadığından dövrümüzə dağılmış vəziyyətdə çatmışdır. Tikilinin sağ tərəfində divarı xatırladan hündürlüyü 300 – 500 metr olan qayalar ucalmaqdadır. Burada salamat qalmış divarın iç tərəfində 10 – 12 m² –lik yaşayış binalarının izləri (güman ki, müdafiəçilərin mənzil qərargahı olmuşdur) qalmışdır. Divar şimal və mərkəzdə bir qat, cənubda isə üç qatdır.
Dağın zirvəsinə qalxana kimi yeddi yerdə siklop tikililərin (qalaçaların) divar – hasarına (hündürlüyü 10 – 15 m) rast gəlinmişdir. İlandağın zirvəsində iki haça arasında qalın gil təbəqəsi vardır. Ocaq yerində gilin içərisindən orta əsrlərə aid saxsı qab qalıqları aşkar edilmişdir. Tədqiqatçılar İlandağın qədim müşahidə məntəqəsi kimi istifadə edildiyi qənaətinə gəlmişlər. Yaxınlaşan təhlükə haqqında burada yandırılmış ocaq vasitəsiylə Əlincə qalaya, oradan isə Çalxanqala və Şapurqalaya məlumat verilirmiş.
İlandağ mixi yazısı
İlandağda aşkar olunmuş e.ə. 820 – 810-cu illərə aid qədim mixi yazı Urartu dövrünə aiddir. İlandağ mixi yazısının oxunması nəticəsində məlum olmuşdur ki, Urartu çarları İşpuini və onun oğlu dövləti birlikdə idarə etdikləri dövrdə Naxçıvan ərazisinə yürüş etmişlər. Yazıda üç şəhərin (ölkənin) adı çəkilir və qələbə naminə Urartu tanrılarına qurban gətirilməsi haqqında məlumat verilir. Aşkar olunmuş bu haqqında ilk məlumat 1989-cu ildə İtaliya jurnalında dərc olunmuşdur.
İstinadlar
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Bakı 2007 səh.17
- Naxçıvan Ensiklopediyası. I cild (Təkmilləşdirilmiş və yenidən işlənmiş ikinci nəşr). Naxçıvan: AMEA Naxçıvan bölməsi. V. Y. Talıbov. 2005. səh. 596. ISBN .
- İnandağ məqaləsi, Naxçıvan Ensiklopediyası, AMEA, Bakı, 2002, səh 212
- Solmaz Qaşqay – Qədim Azərbaycan tarixi mixi yazılı mənbələrdə, Bakı, 2007
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Ilandag deqiqlesdirme Ilandag Azerbaycan Respublikasi Culfa rayonunda dagdir IlandagUmumi melumatlarDag sistemi Kicik QafqazDag silsilesi ZengezurMutleq hundurluyu 2415 mYerlesmesi39 08 57 sm e 45 39 31 s u Olke AzerbaycanVilayet Naxcivan Muxtar RespublikasiRayon CulfaIlandagIlandag Vikianbarda elaqeli mediafayllar Dagin hundurluyu 2415 metrdir Vulkan menselidir Andezit dasit suxurlarindan teskil olunmusdur Yamaclari sildirimlidir Kserofit kolluq ve dag mese landsafti var Zengezur silsilesinden cenub qerbe ayrilan Demirlidag Goydag qolunun qurtaracaginda Elince cayinin sol sahilinde Kirna kendinden 6 km serqde yerlesir Bunovresinin sahesi 3 kv km e catan nisbi hundurluyu 1000 m olan ezemetli yamaclari sildirimli simal qerb istiqametli oval zirve seklinde ucalan relyef formasidir Orta Eosenin Barton mertebesine aid Orta Paradas yarimlay destesinin cokme suxurlarini yarib cixan diorit ve kvarsli diorit porfir terkibe malik Alt Miosen yasli eyniadli subvulkanik intruziyanin emele getirdiyi yukseklikdir Tektonik cehetden Ordubad qarilma zonasinin Paradas seqmentinde eyniadli eyilmenin cenub qerb qanadinda izlenilen Xoskesin Duylun sinklinalinin nuve hissesinde yerlesir Dagin adi meskunlasma yeri diyar xalq menalarini veren turk sozu il el ve qedim turk secdegahi Annu adinin birlesmesinden emele gelmis ve allahin yasadigi mesken menasini dasiyir Zirvenin daha iki adi movcuddur onlardan biri Inandag yeni Inam dagi digeri ise Hacadag yeni zirvenin dar bugumla birlesdirilmis iki hisseden ibaret oldugunu ifade eden ikiye parcalanmis dag kimi seslenir Sumer menseli efsaneye gore Nuh peygemberin gemisi Gemiqayadan Agri dagina yola duserken Ilandagin zirvesine ele guclu toxunmusdur ki dag hacalanmisdir Ehtimal ki dagin adi da bu efsane ile baglidir EtimologiyasiSumer menseli qedim efsaneye gore Nuh peygemberin gemisi yolda Gemiqayadan basqa bir dagin zirvesine de toxunmus ve onu yarib kecerken berk yirgalanmis bu zaman Nuh peygember demisdir Inan dagdir Tedqiqatcilar Ilandag adini bu efsane ile elaqelendirirler Sonralar Inandag sozu xalq tefekkurunde Ilandag Elandag sekline dusmusdur Ilandaga zirvesinin formasina gore Hacadag da deyirler TedqiqiIlandagin zirvesine 3 ve ya 4 cigirla qalxmaq mumkundur Kirna ve Surud kendleri terefden gelen cigirlarin birlesdiyi yerde tikinti qaliqlari movcuddur Dag yamacindaki daslarin ust uste qoyulmasi ile ucaldilmis bu mudafie qurgusu daslarin arasina berkidici mehlul vurulmadigindan dovrumuze dagilmis veziyyetde catmisdir Tikilinin sag terefinde divari xatirladan hundurluyu 300 500 metr olan qayalar ucalmaqdadir Burada salamat qalmis divarin ic terefinde 10 12 m lik yasayis binalarinin izleri guman ki mudafiecilerin menzil qerargahi olmusdur qalmisdir Divar simal ve merkezde bir qat cenubda ise uc qatdir Dagin zirvesine qalxana kimi yeddi yerde siklop tikililerin qalacalarin divar hasarina hundurluyu 10 15 m rast gelinmisdir Ilandagin zirvesinde iki haca arasinda qalin gil tebeqesi vardir Ocaq yerinde gilin icerisinden orta esrlere aid saxsi qab qaliqlari askar edilmisdir Tedqiqatcilar Ilandagin qedim musahide menteqesi kimi istifade edildiyi qenaetine gelmisler Yaxinlasan tehluke haqqinda burada yandirilmis ocaq vasitesiyle Elince qalaya oradan ise Calxanqala ve Sapurqalaya melumat verilirmis Ilandag mixi yazisiIlandagda askar olunmus e e 820 810 cu illere aid qedim mixi yazi Urartu dovrune aiddir Ilandag mixi yazisinin oxunmasi neticesinde melum olmusdur ki Urartu carlari Ispuini ve onun oglu dovleti birlikde idare etdikleri dovrde Naxcivan erazisine yurus etmisler Yazida uc seherin olkenin adi cekilir ve qelebe namine Urartu tanrilarina qurban getirilmesi haqqinda melumat verilir Askar olunmus bu haqqinda ilk melumat 1989 cu ilde Italiya jurnalinda derc olunmusdur IstinadlarAzerbaycan Milli Ensiklopediyasi Baki 2007 seh 17 Naxcivan Ensiklopediyasi I cild Tekmillesdirilmis ve yeniden islenmis ikinci nesr Naxcivan AMEA Naxcivan bolmesi V Y Talibov 2005 seh 596 ISBN 5 8066 1468 9 Inandag meqalesi Naxcivan Ensiklopediyasi AMEA Baki 2002 seh 212 Solmaz Qasqay Qedim Azerbaycan tarixi mixi yazili menbelerde Baki 2007Hemcinin bax