Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə böyük ölçüdə və ya tamamilə tək mənbəyə əsaslanır. (mart 2024) |
Əbu Yusif (ərəb. أبو يوسف, d.731 - ö.798) — Sünni fiqh məktəbinin yetirmələrindən İslam dünyasının məşhur alimlərindəndir.
| Əbu Yusuf | |
|---|---|
| Əbu Yusuf Yaqub ibn İbrahim | |
 | |
| Doğum tarixi | 731 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 13 sentyabr 798 |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı |  Əməvilər xilafəti Abbasilər xilafəti |
| Fəaliyyəti | qazı, filosof |
Həyatı
Yaqub ibn Yəsar əl-Ənsari Hənəfi məzhəbinin imamı Əbu Hənifədən sonrakı böyük hənəfi fəqihidir. İraq bölgəsinin fəqihi qəbul edilən Yaqub 113/731-ci ildə Kufədə doğulmuşdur. Yusif adlı bir oğlu olduğu üçün Əbu Yusif (Yusifin atası) ləqəbi ilə tanınmışdır. Ailəsi yoxsul olmuş, Əbu Hənifənin köməkliyi ilə elm öyrənməyə başlamışdır.
, və kimi böyük hədis alimlərindən hədis öyrənərək hədis hafizi olmuşdur. , , kimi fəqihlərdən dərs almışdır. İbn əbu Ləvlanın əhəmiyyətli fiqhi problemlərin həlli zamanı Əbu Hənifənin ictihadlarından istifadə etdiyini gördükdə ondan ayrılaraq Əbu Hənifənin dərslərində davamlı olaraq iştirak etməyə başlamışdır. Onun üsulundan istifadə edərək "mütləq müctəhid" məqamına yüksəlmişdir. Əbu Hanifə onun haqqında belə demişdir: "Həm qazıliyə, həm də fətva məqamına layiq olan iki tələbəm var: Əbu Yusif və Zufər" (İbn Bəzzaz, Mənaqıb əl-imam əl-A'zam, 11, 125).
Əbu Hənifənin dərslərində davamlı olaraq on altı il iştirak edən Əbu Yusif eyni zamanda Kufəyə gələn tarixçi Məhəmməd ibn İshaqdan İslam tarixini öyrənmişdir. Əbu Yusif Əbu Hənifənin vəfatından sonra Bağdada getmiş və xəlifə Mehdi tərəfindən qazı təyin edilmişdir. Hadi və Harun ər-Rəşidin xəlifəliyi illərində də qazılik edən Əbu Yusif ilk dəfə olaraq "Qadi əl-Qudat" (Baş qazı) adını almışdır. Ömrünün sonuna qədər, on altı il qazıliq etmiş, 183/798-ci ildə vəfat etdikdən sonra oğlu Yusif yerinə qazı təyin edilmişdir (əz-Zəhəbi, Təzkirat əl-Huffaz, Heydərabad 1957, 1/292 ; İbn əl-İmad, Şəzəra əz-Zəhəb, 1/298, 300, 321; İbn ən-Nədim, əl-Fihrist, s. 195).
Əbu Yusif qarşılaşdığı fiqhi problemləri dərin hüquq məntiqi və geniş zəkası ilə çox asanlıqla həll edirdi. Bir gün Harun ər-Rəşid "Bu gecə ölkəmdə yatsam səni üç talaq ilə boşayacam" deyərək xanımı Zübeydəni boşadı. Lakin sonra etdiyinə peşman olaraq alimlərdən bu haqda fətva istədi. Əbu Yusif Qurandakı bir ayəyə edərək "Camilərdə yat, çünki camilər sənin deyil, Allahındır" demişdir (Bax: Cin surəsi, 18-ci ayə).
Təbəri Əbu Yusifin rəydən çox istifadə etməsi, Sultana yaxınlığı, qazılıq edərkən məmurları razı salmağa çalışdığına görə bəzi alimlərin ona qarşı hədis rəvayət etməkdən çəkindiyini söyləmişdir. (İbn Əbdülbərr, əl-İntika, s.173). Əbu Yusif ikinci fəqihlər təbəqəsindən sayılmışdır. İmam adət-ənənə və sosial şərtlərin dəyəşilməsinə görə, nassların həyatdakı bütün incəlikləri əhatə etmədiyini, bir sözlə zaman və mühitin dəyişməsi ilə hökm və ictihadların da dəyişə biləcəyini söyləmişdir. Bu baxımdan nassların şəri hikmətini adət və sosial şərtlərin, sosial dəyişmənin yönünü yaxşı dəyərləndirərək yeni hadisələr qarşısında nassların ruhuna uyğun fətvalar vermişdir. Beləliklə, o, nassların hökmünü hadisələrə tətbiq etmiş və yeni hadisələr qarşısında şəriətdən ayrılmadan məsələləri həll etmişdir.
Bəzi fəqihlər Peyğəmbərin (s) hədisini hərfi olaraq qəbul edib buğda, arpa, xurma və duzun bir-biri ilə hər zaman ölçülərək satılacağını, aralarındakı bərabərliyin çəki ilə deyil, ölçü ilə müəyyən edilməsi olduğunu irəli sürmüşdür (İbn Abidin, Nəşr əl-Afv fi binə Bədi əl-Əhkam alə Urf, Məcmuə ər-Rasəil, 2, 125). Halbuki İmam Əbu Yusif alış-verişdə artıq vərdiş halına gələn qızıllar arasındakı bərabərliyin ölçü ilə, taxıl məhsulları arasında da çəki ilə müəyyən olunacağı haqqında hökm vermişdir (İbn Abidin, g.ə., 118). O, bu ictihadı ilə nassa müxalif olmamış, göstərilən edilən hədisin söyləndiyi vaxtda haqqında bəhs edilən ölçü və çəki məsələsinin o dövrün şərtlərinə görə olduğunu, buna uyğun olaraq da hökmün o şərtlərə görə qoyulduğunu söyləmişdir. Sonrakı illərdə çəki ilə satılan şeylər, əgər o dövrün ticari mühitində də aktual olsaydı, hökm də ona uyğun olardı. İbn Abidin (v. 1252/1836) qızıl və gümüş pulun on doqquzuncu əsrdə artıq çəki və ölçü ilə deyil, sayılaraq mübadilə edildiyini açıqlamış və Əbu Yusifin böyük bir faiz təhlükəsinin qarşısını aldığını demişdir (İbn Abidin, g.ə., 118).
Fiqhi hökmlərin çoxu nassların zahiri sübutlarından deyil, batini sübutlarından (sillogizm) və ya qiyas (anologiya) yolu ilə əldə edilmişdir. İmam Əbu Yusif ictihadlarında hədisə üstünlük verməklə yanaşı, daha çox rəyə bağlı idi. Haqqında nass olmayan məsələlərdə səhabənin, sonra isə Əbu Hənifənin ictihadlarına edir, əgər bunlarda məsələnin həlli üçün bir şey tapmazdısa, öz rəyi və qiyası ilə hərəkət edərdi.
Hənəfi fiqhi Əbu Yusif sayəsində tanınıb yayılmışdır. Çünki o, qazılıq vəzifəsini qəbul etməklə Hənəfi məzhəbinin birbaşa tətbiq olunmasını həyata keçirmişdir. Qazılıq etdiyi vaxtlarda xalqın həll ediləsi problemlərilə qarşılaşmış və həlli yollarını araşdırmışdır. Buna görə də onun istihsanları məhz həyatın özündən alınmışdır. O, Aməş və İmam Malikdən hədis öyrənmiş, Yəhya ibn Main ondan hədis rəvayət etmişdir.
Hənəfi fiqh üsuluna aid ilk əsəri də elə o yazmışdır. Əbu Yusifin məlum olan əsərləri bunlardır: İxtilaf əl-Əmsar, Ədəb əl-Qadi alə Məzhəb Əbu Hənifə, Ə'mal fil-Fıqh, Kitab əl-Buyu, Kitab əl-Cəvami, Kitab əl-Hudud, Kitab əl-Xərac, Kitab ər-Rəd alə Malik ibn Ənəs, Kitab əz-Zəkat, Kitab əs-Salat, Kitab əs-Siyam, Kitab əs-Sayd və əz-Zəbaih, Kitab əl-Qasb, Kitab əl-Fəvaiz, Kitab əl-Vəsayə, Kitab əl-Vəkalə, əl-Asl, Kitab ər-Rəd alə Siyə əl-Əvzai, İmla.
İmam Əbu Yusifin müəllimləri arasında , Əbu Hənifə, Malik ibn Ənəs, , , İbn Cureyc, , , , , ən məşhur olanlarıdır.
Əbu Yusifin yazdığı, İmam Məhəmmədin də tərtib etdiyi əl-Məbsut adlı kitab Hənəfi fiqhinin əsas mənbələrindəndir. Kitabın müxtəlif bölmələri ayrı-ayrı yazıldıqdan sonra bir yerə toplanmışdır. Əl-Cami əs-Sağir adlı əsər min beş yüzə yaxın fətvanı əhatə edir. Keçmişdə qazıların bu kitabı əzbər bilmədən təyin edilmədikləri söylənmişdir. Əl-Cüzcaninin yenidən tərtib etdiyi əl-Məbsut adlı əsər bu gün də çox istifadə olunan mənbə sayılır.
İslami torpaq hüququnda Əbu Yusifin təsiri hiss olunur. Xəlifə Harun ər-Rəşidin istəyi ilə yazdığı bu kitabında Əbu Yusif dövlətin maliyyə və gəlir mənbələrini təfsilatı ilə açıqlamışdır. Fiqh bablarına uyğun olaraq tərtib etdiyi Kitab əl-Asari isə Əbu Hənifənin müsnədidir. Əbu Hənifənin rəvayət etdiyi hədislərlə hökm verərkən istinad etdiyi hədisləri, hədis şərtlərini, Tabiindən olan İraq və Kufə fəqihlərinin seçilmiş fətvalarını bu kitabda görmək mümkündür.
İxtilaf Əbu Hənifə və İbn Leyla adlı kitabında da bu iki imamın fikir müxtəlifliyi göstərdikləri məsələləri açıqlamağa çalışmışdır. Kitab o dövrdəki imamların ixtilafını nəql etməsi baxımından dəyərlidir. Hərbi hökmlər, aman vermə, qənimət hökmləri mövzularında Əbu Hənifəyə müxalif olan Əvzaiyə qarşı yazdığı Kitab ər-Rəd alə Siyəri Əvzai adlı kitabında Əvzainin görüşlərini rədd etmişdir. Kitabda eyni zamanda hədis əhli ilə rəy əhli arasındakı ixtilaflara da aydınlıq gətirilmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Али-заде А. Абу Йусуф (rus.). // Исламский энциклопедический словарь Москва: Ансар, 2007.
Xarici keçidlər
 | Elm xadimi ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | İslam ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale boyuk olcude ve ya tamamile tek menbeye esaslanir Movzu ile bagli muzakirelere qosula ve fikirlerinizi bildire bilersiniz Meqaleye etibarli menbeler elave ederek tekmillesdire bilersiniz mart 2024 Ebu Yusif ereb أبو يوسف d 731 o 798 Sunni fiqh mektebinin yetirmelerinden Islam dunyasinin meshur alimlerindendir Ebu YusufEbu Yusuf Yaqub ibn IbrahimDogum tarixi 731Dogum yeri Kufe Iraq Emeviler xilafetiVefat tarixi 13 sentyabr 798Vefat yeri Bagdad Iraq Abbasiler xilafetiVetendasligi Emeviler xilafeti Abbasiler xilafetiFealiyyeti qazi filosofHeyatiYaqub ibn Yesar el Ensari Henefi mezhebinin imami Ebu Henifeden sonraki boyuk henefi feqihidir Iraq bolgesinin feqihi qebul edilen Yaqub 113 731 ci ilde Kufede dogulmusdur Yusif adli bir oglu oldugu ucun Ebu Yusif Yusifin atasi leqebi ile taninmisdir Ailesi yoxsul olmus Ebu Henifenin komekliyi ile elm oyrenmeye baslamisdir ve kimi boyuk hedis alimlerinden hedis oyrenerek hedis hafizi olmusdur kimi feqihlerden ders almisdir Ibn ebu Levlanin ehemiyyetli fiqhi problemlerin helli zamani Ebu Henifenin ictihadlarindan istifade etdiyini gordukde ondan ayrilaraq Ebu Henifenin derslerinde davamli olaraq istirak etmeye baslamisdir Onun usulundan istifade ederek mutleq muctehid meqamina yukselmisdir Ebu Hanife onun haqqinda bele demisdir Hem qaziliye hem de fetva meqamina layiq olan iki telebem var Ebu Yusif ve Zufer Ibn Bezzaz Menaqib el imam el A zam 11 125 Ebu Henifenin derslerinde davamli olaraq on alti il istirak eden Ebu Yusif eyni zamanda Kufeye gelen tarixci Mehemmed ibn Ishaqdan Islam tarixini oyrenmisdir Ebu Yusif Ebu Henifenin vefatindan sonra Bagdada getmis ve xelife Mehdi terefinden qazi teyin edilmisdir Hadi ve Harun er Residin xelifeliyi illerinde de qazilik eden Ebu Yusif ilk defe olaraq Qadi el Qudat Bas qazi adini almisdir Omrunun sonuna qeder on alti il qaziliq etmis 183 798 ci ilde vefat etdikden sonra oglu Yusif yerine qazi teyin edilmisdir ez Zehebi Tezkirat el Huffaz Heyderabad 1957 1 292 Ibn el Imad Sezera ez Zeheb 1 298 300 321 Ibn en Nedim el Fihrist s 195 Ebu Yusif qarsilasdigi fiqhi problemleri derin huquq mentiqi ve genis zekasi ile cox asanliqla hell edirdi Bir gun Harun er Resid Bu gece olkemde yatsam seni uc talaq ile bosayacam deyerek xanimi Zubeydeni bosadi Lakin sonra etdiyine pesman olaraq alimlerden bu haqda fetva istedi Ebu Yusif Qurandaki bir ayeye ederek Camilerde yat cunki camiler senin deyil Allahindir demisdir Bax Cin suresi 18 ci aye Teberi Ebu Yusifin reyden cox istifade etmesi Sultana yaxinligi qaziliq ederken memurlari razi salmaga calisdigina gore bezi alimlerin ona qarsi hedis revayet etmekden cekindiyini soylemisdir Ibn Ebdulberr el Intika s 173 Ebu Yusif ikinci feqihler tebeqesinden sayilmisdir Imam adet enene ve sosial sertlerin deyesilmesine gore nasslarin heyatdaki butun incelikleri ehate etmediyini bir sozle zaman ve muhitin deyismesi ile hokm ve ictihadlarin da deyise bileceyini soylemisdir Bu baximdan nasslarin seri hikmetini adet ve sosial sertlerin sosial deyismenin yonunu yaxsi deyerlendirerek yeni hadiseler qarsisinda nasslarin ruhuna uygun fetvalar vermisdir Belelikle o nasslarin hokmunu hadiselere tetbiq etmis ve yeni hadiseler qarsisinda serietden ayrilmadan meseleleri hell etmisdir Bezi feqihler Peygemberin s hedisini herfi olaraq qebul edib bugda arpa xurma ve duzun bir biri ile her zaman olculerek satilacagini aralarindaki beraberliyin ceki ile deyil olcu ile mueyyen edilmesi oldugunu ireli surmusdur Ibn Abidin Nesr el Afv fi bine Bedi el Ehkam ale Urf Mecmue er Raseil 2 125 Halbuki Imam Ebu Yusif alis verisde artiq verdis halina gelen qizillar arasindaki beraberliyin olcu ile taxil mehsullari arasinda da ceki ile mueyyen olunacagi haqqinda hokm vermisdir Ibn Abidin g e 118 O bu ictihadi ile nassa muxalif olmamis gosterilen edilen hedisin soylendiyi vaxtda haqqinda behs edilen olcu ve ceki meselesinin o dovrun sertlerine gore oldugunu buna uygun olaraq da hokmun o sertlere gore qoyuldugunu soylemisdir Sonraki illerde ceki ile satilan seyler eger o dovrun ticari muhitinde de aktual olsaydi hokm de ona uygun olardi Ibn Abidin v 1252 1836 qizil ve gumus pulun on doqquzuncu esrde artiq ceki ve olcu ile deyil sayilaraq mubadile edildiyini aciqlamis ve Ebu Yusifin boyuk bir faiz tehlukesinin qarsisini aldigini demisdir Ibn Abidin g e 118 Fiqhi hokmlerin coxu nasslarin zahiri subutlarindan deyil batini subutlarindan sillogizm ve ya qiyas anologiya yolu ile elde edilmisdir Imam Ebu Yusif ictihadlarinda hedise ustunluk vermekle yanasi daha cox reye bagli idi Haqqinda nass olmayan meselelerde sehabenin sonra ise Ebu Henifenin ictihadlarina edir eger bunlarda meselenin helli ucun bir sey tapmazdisa oz reyi ve qiyasi ile hereket ederdi Henefi fiqhi Ebu Yusif sayesinde taninib yayilmisdir Cunki o qaziliq vezifesini qebul etmekle Henefi mezhebinin birbasa tetbiq olunmasini heyata kecirmisdir Qaziliq etdiyi vaxtlarda xalqin hell edilesi problemlerile qarsilasmis ve helli yollarini arasdirmisdir Buna gore de onun istihsanlari mehz heyatin ozunden alinmisdir O Ames ve Imam Malikden hedis oyrenmis Yehya ibn Main ondan hedis revayet etmisdir Henefi fiqh usuluna aid ilk eseri de ele o yazmisdir Ebu Yusifin melum olan eserleri bunlardir Ixtilaf el Emsar Edeb el Qadi ale Mezheb Ebu Henife E mal fil Fiqh Kitab el Buyu Kitab el Cevami Kitab el Hudud Kitab el Xerac Kitab er Red ale Malik ibn Enes Kitab ez Zekat Kitab es Salat Kitab es Siyam Kitab es Sayd ve ez Zebaih Kitab el Qasb Kitab el Fevaiz Kitab el Vesaye Kitab el Vekale el Asl Kitab er Red ale Siye el Evzai Imla Imam Ebu Yusifin muellimleri arasinda Ebu Henife Malik ibn Enes Ibn Cureyc en meshur olanlaridir Ebu Yusifin yazdigi Imam Mehemmedin de tertib etdiyi el Mebsut adli kitab Henefi fiqhinin esas menbelerindendir Kitabin muxtelif bolmeleri ayri ayri yazildiqdan sonra bir yere toplanmisdir El Cami es Sagir adli eser min bes yuze yaxin fetvani ehate edir Kecmisde qazilarin bu kitabi ezber bilmeden teyin edilmedikleri soylenmisdir El Cuzcaninin yeniden tertib etdiyi el Mebsut adli eser bu gun de cox istifade olunan menbe sayilir Islami torpaq huququnda Ebu Yusifin tesiri hiss olunur Xelife Harun er Residin isteyi ile yazdigi bu kitabinda Ebu Yusif dovletin maliyye ve gelir menbelerini tefsilati ile aciqlamisdir Fiqh bablarina uygun olaraq tertib etdiyi Kitab el Asari ise Ebu Henifenin musnedidir Ebu Henifenin revayet etdiyi hedislerle hokm vererken istinad etdiyi hedisleri hedis sertlerini Tabiinden olan Iraq ve Kufe feqihlerinin secilmis fetvalarini bu kitabda gormek mumkundur Ixtilaf Ebu Henife ve Ibn Leyla adli kitabinda da bu iki imamin fikir muxtelifliyi gosterdikleri meseleleri aciqlamaga calismisdir Kitab o dovrdeki imamlarin ixtilafini neql etmesi baximindan deyerlidir Herbi hokmler aman verme qenimet hokmleri movzularinda Ebu Henifeye muxalif olan Evzaiye qarsi yazdigi Kitab er Red ale Siyeri Evzai adli kitabinda Evzainin goruslerini redd etmisdir Kitabda eyni zamanda hedis ehli ile rey ehli arasindaki ixtilaflara da aydinliq getirilmisdir Hemcinin baxIstinadlarAli zade A Abu Jusuf rus Islamskij enciklopedicheskij slovarMoskva Ansar 2007 Xarici kecidler Elm xadimi ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Islam ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin