Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədə heç bir məlumatın mənbəsi . |
Mir Əşrəf şah Xotəki (1700, Qəndəhar vilayəti, Səfəvilər – 1730, Bəlucistan, Səfəvilər) — Hotaki sülaləsindən İranın ikinci şahı.
| Əşrəf şah | |
|---|---|
| puşt. شاہ أشرف هوتک | |
 | |
| 1725 – oktyabr 1729 | |
| Əvvəlki | Mir Mahmud Hotaki |
| Sonrakı | II Təhmasib |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1700 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1730 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Ailəsi | Hotaki |
| Dini | islam, sünni islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Əşrəf şah Mir Əbdüləziz xan Xotəkinin oğludur. 1700-cü ildə Qəndəhar şəhərində anadan olmuşdu. 1724-cü ildə Mahmud şah dəli oldu. Əfqanlar onun əmisi oğlu Əşrəf xanı taxta çıxardılar.
Çünki Osmanlı sarayı həm Təhmasiblə, həm də Mahmudun əvəzinə taxta çıxmış Əşrəflə münasibətlərin birdəfəlik korlanmasını istəmirdi.Osmanlı sarayı müsbət cavab verilmədiyi halda Təhmasibin Rusiyaya yaxınlaşacağından da ehtiyat edirdi. Ona görə Osmanlı sarayı Rusiya tərəfini xəbərdar etməklə II Şah Təhmasibin yanına öz səfirini göndərdi. Amma bu səfirin apardığı müzakirələrin bir nəticəsi olmadı.
Təhmasiblə bərabər, Əşrəf də Osmanlı dövləti ilə əlaqə yaratmağa çalışırdı.Çünki Əşrəf yaxşı anlayırdı ki, bölgənin güclü dövləti və qərbdən ölkənin həmsərhəd olduğu Osmanlı dövləti ilə anlaşma əldə edə bilməsə şahlığının ömrü də uzun olmayacaqdır. Ona görə Mahmudu əvəzləyəndən az sonra Əşrəf öz nümayəndə heyətinin Osmanlı sarayına göndərdi. Əbdüləziz adlı birisinin rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti 1725-ci ilin iyun aynda İsfahandan yola düşsə də təxminən yarım ildən sonra 1726-cı ilin yanvarında Osmanlı sarayına yetişdi.
Əşrəfin səfirlik heyəti özü ilə üç məktub gətirdi. 1-ci məktub Əşrəfin özü tərəfindən Osmanlı sultanının adına yazılmışdı. 2-ci məktubu etmadüddövlə Osmanlı sədr-əzəminə yazmışdı. 3-cü məktub isə 19 nəfər əfqan üləması adından Türkiyə müftisinə göndərilmişdi.
Rusiya ilə bağlanmış müqaviləyə əsasən, Osmanlı sarayı Əşrəfin nümayəndəsini səfir statusunda qəbul edə bilməzdi. Ona görə Osmanlı sarayı Rusiyanın və Fransanın İstanbuldakı səfirlərinə Əşrəfin nümayəndəsini Əşrəfin məktublarını gətirən şəxs kimi qəbul etdiyini bildirdi. Ümumi bir razılıq əldə edildikdən və bir müddət Əşrəfin nümayəndələrinə qarşı göstərilən süründürməçilikdən sonra Osmanlı sədrəzəmi Əşrəfin nümayəndəsini qəbul etdi. Etimadüddövlənin imzaladığı məktub sədr-əzəmə təqdim edildi. Məktub oxunandan sonra məlum oldu ki, Əşrəf nəzarəti altında olan ərazilərdən imtina etmək və Osmanlıya qarşı ərazi güzəştlərinə getmək fikrində deyil. Əksinə, Osmanlı dövlətindən tələb olunurdu ki, işğal etdiyi keçmiş Səfəvi ərazilərini azad etsin. Əfqan üləmalarının yazdığı məktub da oxşar məzmunda idi. Nəhayət, sonda səsləndirilən Əşrəfin məktubunda da Osmanlı sarayına qarşı iradlar öz yerini tapmışdı. Əşrəfin iradlarından biri bu idi ki, Osmanlı dövləti şiə iranlılara qarşı mübarizə aparılmasında əfqanlara kömək göstərmir. Əşrəfə görə onu İranda fateh kimi qəbul edirdilər və bir fateh kimi onun haqqı var ki, Osmanlı dövlətinin və Rusiyanın əlinə keçirdiyi əraziləri geri qaytarsın.
Əşrəf sadəcə olaraq müəyyən iddialar irəli sürməklə kifayətlənmirdi. Bağdad hakimi sultan sarayına göndərdiyi məktubundan bilinirdi ki, Əşrəf əməli fəaliyyətə başlayıb. Xüsusi ilə məqsədlə öz nümayəndələrini Osmanlı qoşunları arasına yollayıb Osmanlı döyüşçüləri arasında təbliğat aparırdı ki, nə üçün sünni Osmanlı sünni əfqanlara qarşı mübarizə aparır. Əşrəfin təbliğatçıları Osmanlı döyüşçülərini inandırmaq istəyirdilər ki, eyni məzhəb üzvləri bir-birini müdafiə etməlidirlər. Belə bir təbliğat Osmanlı döyüşçülərinə azçox təsir edir və onlarda əfqanlara qarşı rəğbət əhval-ruhiyyəsini gücləndirirdi.
Osmanlı sarayı və əyanları Əşrəfin iddialarını heç də xoşluqla qarşılamadılar və hələ onun nümayəndələri geri qayıtmamış Əşrəfə qarşı müharibə elan olundu. Həmin müharibənin elan olunması 1726-cı ilin birinci rübünə təsadüf etsə də, müharibə bir də payızda başladı. Osmanlı sərkərdəsi Əhməd paşa öz qoşunu ilə Həmədandan Əşrəfə qarşı yola düşdü. Van hakimi Xanık paşa, Həmədan hakimi Əbdülrəhman paşa, Mosul hakimi Qara Mustafa paşa və başqaları da onu müşayiət edirdilər. Əşrəfin ixtiyarında bir neçə zənburək var idi. İxtiyarındakı qoşunun sayı isə 17 min nəfərə çatırdı. Əhməd paşa hücumu başlamazdan əvvəl Əşrəfə hədələyici məktub göndərdi və ona bildirdi ki, hücuma keçməkdə məqsədi ləyaqətsiz əfqanları padşahlıqdan uzaqlaşdırmaq və şahlığı onun həqiqi sahibinə qaytarmaqdır. Bu hədə dolu məktub Əşrəfi hiddətləndirdi və Əhməd paşanın hikkəli məktubuna hikkəli də cavab vermək üçün öz adamlarını göndərdi ki, şahlığın həqiqi sahibi sayılan Şah Sultan Hüseynin boynunu vursunlar. Bu əmr dərhal yerinə yetirildi. Şah Sultan Hüseynin başı bədənindən ayrıldı və Əşrəf onu Əhməd paşaya göndərdi. Əşrəf onu da çatdırdı ki, Əhməd paşanın cavabı süngü ilə veriləcəkdir.
Əşrəf eşidəndə ki, Osmanlı qoşunu onun üzərinə gəlir, qarşılayıcı tədbirlərin həyata keçirilməsinə başladı. Əmr etdi ki, Osmanlı qoşununun marşrutu üzərində olan yaşayış məntəqələri dağıdılıb məhv edilsin. Eyni zamanda özü də ətrafına toplaya bildiyi qoşunlarla Osmanlı qoşununu qarşılamağa yola düşdü. Osmanlı qoşunu rəhbərliyinin laqeydliyi və qətiyyətsizliyi nəticəsində təxminən 2 minlik dəstə əsas qoşundan ayrı düşdü. Əşrəf bundan xəbər tutdu və həmin dəstənin yolunu kəsib onu mühasirəyə aldı. Osmanlı dəstəsi tamamilə məhv edildi. Əhməd paşa bundan ciddi narahatlıq keçirdi. Dərhal qoşunların dayanmasına və səngərlənməsinə göstəriş verdi. Osmanlı qoşunlarının ilk uğursuzluğu Osmanlı döyüşçülərində ruh düşgünlüyü, əfqanlarda isə əksinə ruh yüksəkliyi yaratdı. Bununla belə, Əşrəf yaxşı anlayırdı ki, Osmanlı qoşununa qarşı sona qədər müqavimət göstərmək üçün lazımi qüvvəyə malik deyildir. Ona görə də Osmanlı qoşunları daxilində yenidən təxribat xarakterli təbliğat aparılmasına başladı. Onun adamları Osmanlı döyüşçülərinə bildirirdilər ki, apardıqları müharibə dinə ziddir, sünnilərin sünnilərə qarşı döyüşməsi düzgün deyil. Əşrəf tərəfindən Osmanlı qoşunlarında olan kürd rəhbərlərin pulla alınmasına da cəhd göstərildi. Eyni zamana bir neçə tanınmış dini xadim Osmanlı qoşunlarına göndərildi. Həmin din xadimləri də aparılan mübarizənin məzhəb baxımından düzgün olmadığını əsaslandırmağa çalışırdılar. Onların fikrincə, həmməzhəblərin qanının tökülməsinin günahı Osmanlıların üzərinə düşəcəkdir. Aparılan təbliğatın dini əsaslar üzərində qurulması Əhməd paşanın təşvişinə səbəb oldu. Çünki bu təbliğat doğrudan da Osmanlı qoşununa təsir etməyə başladı. Əşrəfin göndərdiyi mollalar onu da bildirdilər ki, şiələrin hakimiyyətinə son qoymuş bir şəxs sizinlə vuruşmaq istəmir və Osmanlı dövlətinin belə bir şəxsi yıxmaq üçün xristianlarla əlbir olması düzgün deyildir. Əhməd paşa onların dediklərinin əksini əsaslandırmağa çalışsa da, əfqan mollalarının Osmanlı döyüşçüləri ilə birlikdə namaz qılması əfqanlara olan rəğbəti daha da artırdı. C.Hanveyin yazdığına görə, əfqan mollalarının təbliğatı kifayət qədər təsirli oldu və onlar gedəndən sonra 5 minə qədər döyüşçü Osmanlı qoşunlarından ayrıldı. Əfqan təbliğatının genişlənməsinə yol verməmək üçün Əhməd paşa tezliklə hücuma keçməyi qərara aldı.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalede hec bir melumatin menbesi gosterilmemisdir Lutfen etibarli menbeler elave etmekle meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Qerez yaradan menbesiz hisseler muzakiresiz siline biler Mir Esref sah Xoteki 1700 Qendehar vilayeti Sefeviler 1730 Belucistan Sefeviler Hotaki sulalesinden Iranin ikinci sahi Esref sahpust شاہ أشرف هوتکIran sahi1725 oktyabr 1729EvvelkiMir Mahmud HotakiSonrakiII TehmasibSexsi melumatlarDogum tarixi 1700Dogum yeri Qendehar vilayeti SefevilerVefat tarixi 1730Vefat yeri Belucistan SefevilerDefn yeri PersepolisFealiyyeti siyasetciAilesi HotakiDini islam sunni islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEsref sah Mir Ebduleziz xan Xotekinin ogludur 1700 cu ilde Qendehar seherinde anadan olmusdu 1724 cu ilde Mahmud sah deli oldu Efqanlar onun emisi oglu Esref xani taxta cixardilar Cunki Osmanli sarayi hem Tehmasible hem de Mahmudun evezine taxta cixmis Esrefle munasibetlerin birdefelik korlanmasini istemirdi Osmanli sarayi musbet cavab verilmediyi halda Tehmasibin Rusiyaya yaxinlasacagindan da ehtiyat edirdi Ona gore Osmanli sarayi Rusiya terefini xeberdar etmekle II Sah Tehmasibin yanina oz sefirini gonderdi Amma bu sefirin apardigi muzakirelerin bir neticesi olmadi Tehmasible beraber Esref de Osmanli dovleti ile elaqe yaratmaga calisirdi Cunki Esref yaxsi anlayirdi ki bolgenin guclu dovleti ve qerbden olkenin hemserhed oldugu Osmanli dovleti ile anlasma elde ede bilmese sahliginin omru de uzun olmayacaqdir Ona gore Mahmudu evezleyenden az sonra Esref oz numayende heyetinin Osmanli sarayina gonderdi Ebduleziz adli birisinin rehberlik etdiyi numayende heyeti 1725 ci ilin iyun aynda Isfahandan yola dusse de texminen yarim ilden sonra 1726 ci ilin yanvarinda Osmanli sarayina yetisdi Esrefin sefirlik heyeti ozu ile uc mektub getirdi 1 ci mektub Esrefin ozu terefinden Osmanli sultaninin adina yazilmisdi 2 ci mektubu etmaduddovle Osmanli sedr ezemine yazmisdi 3 cu mektub ise 19 nefer efqan ulemasi adindan Turkiye muftisine gonderilmisdi Rusiya ile baglanmis muqavileye esasen Osmanli sarayi Esrefin numayendesini sefir statusunda qebul ede bilmezdi Ona gore Osmanli sarayi Rusiyanin ve Fransanin Istanbuldaki sefirlerine Esrefin numayendesini Esrefin mektublarini getiren sexs kimi qebul etdiyini bildirdi Umumi bir raziliq elde edildikden ve bir muddet Esrefin numayendelerine qarsi gosterilen surundurmecilikden sonra Osmanli sedrezemi Esrefin numayendesini qebul etdi Etimaduddovlenin imzaladigi mektub sedr ezeme teqdim edildi Mektub oxunandan sonra melum oldu ki Esref nezareti altinda olan erazilerden imtina etmek ve Osmanliya qarsi erazi guzestlerine getmek fikrinde deyil Eksine Osmanli dovletinden teleb olunurdu ki isgal etdiyi kecmis Sefevi erazilerini azad etsin Efqan ulemalarinin yazdigi mektub da oxsar mezmunda idi Nehayet sonda seslendirilen Esrefin mektubunda da Osmanli sarayina qarsi iradlar oz yerini tapmisdi Esrefin iradlarindan biri bu idi ki Osmanli dovleti sie iranlilara qarsi mubarize aparilmasinda efqanlara komek gostermir Esrefe gore onu Iranda fateh kimi qebul edirdiler ve bir fateh kimi onun haqqi var ki Osmanli dovletinin ve Rusiyanin eline kecirdiyi erazileri geri qaytarsin Esref sadece olaraq mueyyen iddialar ireli surmekle kifayetlenmirdi Bagdad hakimi sultan sarayina gonderdiyi mektubundan bilinirdi ki Esref emeli fealiyyete baslayib Xususi ile meqsedle oz numayendelerini Osmanli qosunlari arasina yollayib Osmanli doyusculeri arasinda tebligat aparirdi ki ne ucun sunni Osmanli sunni efqanlara qarsi mubarize aparir Esrefin tebligatcilari Osmanli doyusculerini inandirmaq isteyirdiler ki eyni mezheb uzvleri bir birini mudafie etmelidirler Bele bir tebligat Osmanli doyusculerine azcox tesir edir ve onlarda efqanlara qarsi regbet ehval ruhiyyesini guclendirirdi Osmanli sarayi ve eyanlari Esrefin iddialarini hec de xosluqla qarsilamadilar ve hele onun numayendeleri geri qayitmamis Esrefe qarsi muharibe elan olundu Hemin muharibenin elan olunmasi 1726 ci ilin birinci rubune tesaduf etse de muharibe bir de payizda basladi Osmanli serkerdesi Ehmed pasa oz qosunu ile Hemedandan Esrefe qarsi yola dusdu Van hakimi Xanik pasa Hemedan hakimi Ebdulrehman pasa Mosul hakimi Qara Mustafa pasa ve basqalari da onu musayiet edirdiler Esrefin ixtiyarinda bir nece zenburek var idi Ixtiyarindaki qosunun sayi ise 17 min nefere catirdi Ehmed pasa hucumu baslamazdan evvel Esrefe hedeleyici mektub gonderdi ve ona bildirdi ki hucuma kecmekde meqsedi leyaqetsiz efqanlari padsahliqdan uzaqlasdirmaq ve sahligi onun heqiqi sahibine qaytarmaqdir Bu hede dolu mektub Esrefi hiddetlendirdi ve Ehmed pasanin hikkeli mektubuna hikkeli de cavab vermek ucun oz adamlarini gonderdi ki sahligin heqiqi sahibi sayilan Sah Sultan Huseynin boynunu vursunlar Bu emr derhal yerine yetirildi Sah Sultan Huseynin basi bedeninden ayrildi ve Esref onu Ehmed pasaya gonderdi Esref onu da catdirdi ki Ehmed pasanin cavabi sungu ile verilecekdir Esref esidende ki Osmanli qosunu onun uzerine gelir qarsilayici tedbirlerin heyata kecirilmesine basladi Emr etdi ki Osmanli qosununun marsrutu uzerinde olan yasayis menteqeleri dagidilib mehv edilsin Eyni zamanda ozu de etrafina toplaya bildiyi qosunlarla Osmanli qosununu qarsilamaga yola dusdu Osmanli qosunu rehberliyinin laqeydliyi ve qetiyyetsizliyi neticesinde texminen 2 minlik deste esas qosundan ayri dusdu Esref bundan xeber tutdu ve hemin destenin yolunu kesib onu muhasireye aldi Osmanli destesi tamamile mehv edildi Ehmed pasa bundan ciddi narahatliq kecirdi Derhal qosunlarin dayanmasina ve sengerlenmesine gosteris verdi Osmanli qosunlarinin ilk ugursuzlugu Osmanli doyusculerinde ruh dusgunluyu efqanlarda ise eksine ruh yuksekliyi yaratdi Bununla bele Esref yaxsi anlayirdi ki Osmanli qosununa qarsi sona qeder muqavimet gostermek ucun lazimi quvveye malik deyildir Ona gore de Osmanli qosunlari daxilinde yeniden texribat xarakterli tebligat aparilmasina basladi Onun adamlari Osmanli doyusculerine bildirirdiler ki apardiqlari muharibe dine ziddir sunnilerin sunnilere qarsi doyusmesi duzgun deyil Esref terefinden Osmanli qosunlarinda olan kurd rehberlerin pulla alinmasina da cehd gosterildi Eyni zamana bir nece taninmis dini xadim Osmanli qosunlarina gonderildi Hemin din xadimleri de aparilan mubarizenin mezheb baximindan duzgun olmadigini esaslandirmaga calisirdilar Onlarin fikrince hemmezheblerin qaninin tokulmesinin gunahi Osmanlilarin uzerine dusecekdir Aparilan tebligatin dini esaslar uzerinde qurulmasi Ehmed pasanin tesvisine sebeb oldu Cunki bu tebligat dogrudan da Osmanli qosununa tesir etmeye basladi Esrefin gonderdiyi mollalar onu da bildirdiler ki sielerin hakimiyyetine son qoymus bir sexs sizinle vurusmaq istemir ve Osmanli dovletinin bele bir sexsi yixmaq ucun xristianlarla elbir olmasi duzgun deyildir Ehmed pasa onlarin dediklerinin eksini esaslandirmaga calissa da efqan mollalarinin Osmanli doyusculeri ile birlikde namaz qilmasi efqanlara olan regbeti daha da artirdi C Hanveyin yazdigina gore efqan mollalarinin tebligati kifayet qeder tesirli oldu ve onlar gedenden sonra 5 mine qeder doyuscu Osmanli qosunlarindan ayrildi Efqan tebligatinin genislenmesine yol vermemek ucun Ehmed pasa tezlikle hucuma kecmeyi qerara aldi Istinadlar