Əziz Ömər (tam adı: ərəb. الملك العزيز عماد الدين أبو الفتح عثمان بن صلاح الدين يوسف; əl-Məlik əl-Əziz İmadəddin Əbülfəth Osman ibn Səlahaddin Əyyubi; 1171, Qahirə – 29 noyabr 1198) — Səlahəddinin ikinci oğlu və Əyyubi sultanı. 1198-ci ildə atdan yıxılaraq vəfat etdi və yerinə oğlu Mənsur Məhəmməd keçdi.
Əziz Osman | |
---|---|
Şəxsi məlumatlar | |
Doğum tarixi | 1171 |
Doğum yeri | |
Vəfat tarixi | 29 noyabr 1198 |
Atası | Səlahəddin Əyyubi |
Uşağı |
Həyatı
Əyyubi tarixçisi Əbülfida Əziz Osmanın Səlahəddinin ikinci oğlu olduğunu və böyük oğlu Əfdal Əlidən iki yaş kiçik olduğunu yazır.
Təxmini 1186-cı ildə Səlahəddin Misirdəki dövlət işlərindən ayrılaraq yaxın qohumları ilə birlikdə Dəməşq və Hələb tərəfə çəkilmişdi. O, burada olarkən qurduğu dövlətin taleyi ilə bağlı mühüm qərarlar verdi və qardaşı Adilə də bunları qəbul etdirdi. Bu qərarlara görə birinci oğlu Əfdal Fələstinin də içərsinə daxil olduğu "Suriya və Şam əmiri", ikinci oğlu Əziz Osman "Misir sultanı", üçüncü oğlu isə "Hələb əmiri" olacaqdı. Qardaşlarından Turanşah Yəmən əmiri, Adil isə Əlcəzirə və Diyarbəkir bölgələrinə əmir təyin edildi. Həmçinin İordaniyadakı və qalaları da Adilə veriləcəkdi. Tarixçi Əbülfidanın yazdığına görə, 12-ci əsrin 80-ci illərində Səlahəddin 14 yaşlı oğlu Əziz Osmanı Misirə vali təyin etdi və gənc Əziz Osman bu vəzifəni əmisi Adillə bölüşdü.
Səlahəddin 1193-cü il martın 2-dən 3-nə keçən gecə Şamda (Dəməşqdə) vəfat etdi. Səlahəddinin mirasına görə ikinci oğlu Əziz Osman Misirin Əyyubi sultanı olaraq "məlik" titulu ilə Misirdə hökmranlıq etməyə başladı.
Əziz Osmanın hakimiyyətinin ilk dövründə qardaşı və əmisi Adil arasında siyasi çəkişmələr başladı. Həmçinin Əlcəzair və Diyarbəkir bölgələrindəki yerli sülalələr də Əyyubi hakimiyyətini qəbul etmədilər. Əfdal hakimiyyətini möhkəmləndirmək məqsədilə atası Səlahəddin dövründən müxtəlif vəzifələrdə qalmış əyanları vəzifələrindən uzaqlaşdıraraq öz adamları ilə əvəz etdi. Yeni təyin olunan əyanlardan ən görkəmlisi "Ziyaəddin bin Əsir" idi və mənbələrdə bu vəzirin gənc Əfdalın dövlət işlərindən uzaqlaşmasına, içki və əyləncə həyatına girməsinə səbəb olduğu qeyd edilir.
Şamdakı vəzifələrindən qovulan əyanlar Misirə gedərək qardaşının münasibətindən Əziz Osmana şikayət etdilər və Əziz Osmanı Şama yürüşə təşviq etdilər. 1194-cü ilin mayında Əziz Osman öz ordusu ilə Suriyaya daxil oldu və Dəməşqi mühasirəyə aldı. Əfdal şəhər əhalisinin ona dəstək verməyəcəyini bildiyi üçün əmisi Adildən kömək istədi. Adilin vasitəçiliyi ilə Əziz Osman ilə Əfdal arasında sülh imzalandı və Əziz Osman yenidən Misirə çəkildi.
1195-ci ildə Əziz Osman yenidən Suriyaya yürüş təşkil etsə də, əmisi Adil yenidən vasitəçi kimi ordudakı sərkərdələri Əziz Osmana tabe olmamağa təşviq etdi və beləliklə ordunun zəifləməsi səbəbindən yürüş dayandırıldı.
Qardaşının bu dəfə hücum edə bilməyəcəyini, hətta öz hakimiyyəti altında olan əraziləri qoruya bilməyəcəyini anlayan Əfdal, öz ordusu ilə Misiri ələ keçirmək üçün hərəkətə keçmək istəsə də, yenə də Adil Əfdalı bu plandan daşındırdı.
Adil daha sonra Misirə, Əziz Osmanın yanına getdi. Suriya əhalisinin Əfdalın hakimiyyətindan narazı olmasından istifadə edən Əziz Osman və Adil 1196-cı ilin iyununda Suriyaya yürüş üçün hazırlıqlara başladılar və 3 iyul 1196-cı ildə Dəməşq Əziz Osman tərəfindən ələ keçirildi. Əfdal isə "" adlı kiçik əmirliyə sürgün edildi. Beləliklə, Əziz Osman bütün Əyyubilərin sultanı olaraq qəbul edildi, əmisi Adil isə Şam əmiri vəzifəsinə təyin edildi. Bu dövrdə artıq Əyyubilər dövlətinin əsas gücü Əziz Osmanın əlində deyildi, hakimiyyət əmisi Adilin əlinə keçmişdi.
Əziz Osman Misirdəki hakimiyyəti dövründə Giza piramidalarını dağıdaraq onların daşlarından tikdirdiyi binalarda istifadə etməyə başladı. Bəzi mühafizəkar Avropa yazıçıları onun piramidaları tamamilə yox etmək istədiyini, lakin piramidalar çox böyük olduğu üçün bu işdə uğursuz olduğunu qeyd edirlər. Bu piramidalardan ən çox ziyan görən Menkerina piramidasına olub. Həmçinin Əziz Osman tərəfindən Fələstinin "Bəniəs" və "Subaybəh" şəhərlərində inşa edilən tarixi binalar dövrümüzə qədər gəlib çatıb.
1198-ci ilin noyabrında Əziz Osman Qahirədə, piramidalar yaxınlığında ov edərkən atından yıxıldı və 23 noyabr 1198-ci ildə vəfat etdi. Əmisi Adilin Misirə gəlib hakimiyyəti ələ keçirməməsi üçün Misir Əyyubi əyanları onun oğlu Mənsur Məhəmmədi Misir taxtına oturtdular.
Qəbri qardaşı Müəzzəmin məqbərəsindədir.
İstinadlar
- Ebu Feda. Tarih-ül-muhtasar fi Ahbarı'l-beşer (türk). 2. İstanbul. 1869.
- Grousset, Rene (1935) Histoire des Croisades et du royaume franc de Jérusalem
- Way. . The Brussels Journal.
- Sharon, Moshe 1999, Corpus Inscriptionum Arabicarum Palaestinae: CIAP. Leiden: Brill, Print.
- Humphreys, R. Stephen.(1977) From Saladın to the Mongols: the Ayyübids of Damascus, 1193–1260. Albany: State University of New York.
Mənbələr
- Maalouf, Amin (trans. Ali Berktay), (2006) The Crusades from the Eyes of the Arabics, İstanbul: Yapı Kredi Kültür Yayınları,
- Runciman, Steven (çev. Fikrət Işıltan) (1992), Səlib yürüşlərinin tarixi: III. Cild — Akka Krallığı və Sonrakı Səlib yürüşləri, Ankara: Türk Tarix Qurumunun Nəşrləri
- Grousset, Rene (1934–1936) Histoire des Croisades et du royalume frank de Jerusalem [1] 27 iyun 2014 , 3 Cild. Paris: Plon. OCLC 37267632 (fr.)
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- (fr.)
- الأيوبيون/بنو أيوب في مصر (ərəb.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Eziz Omer tam adi ereb الملك العزيز عماد الدين أبو الفتح عثمان بن صلاح الدين يوسف el Melik el Eziz Imadeddin Ebulfeth Osman ibn Selahaddin Eyyubi 1171 Qahire 29 noyabr 1198 Selaheddinin ikinci oglu ve Eyyubi sultani 1198 ci ilde atdan yixilaraq vefat etdi ve yerine oglu Mensur Mehemmed kecdi Eziz OsmanSexsi melumatlarDogum tarixi 1171Dogum yeri QahireVefat tarixi 29 noyabr 1198Atasi Selaheddin EyyubiUsagi Mensur MehemmedHeyatiEyyubi tarixcisi Ebulfida Eziz Osmanin Selaheddinin ikinci oglu oldugunu ve boyuk oglu Efdal Eliden iki yas kicik oldugunu yazir Texmini 1186 ci ilde Selaheddin Misirdeki dovlet islerinden ayrilaraq yaxin qohumlari ile birlikde Demesq ve Heleb terefe cekilmisdi O burada olarken qurdugu dovletin taleyi ile bagli muhum qerarlar verdi ve qardasi Adile de bunlari qebul etdirdi Bu qerarlara gore birinci oglu Efdal Felestinin de icersine daxil oldugu Suriya ve Sam emiri ikinci oglu Eziz Osman Misir sultani ucuncu oglu ise Heleb emiri olacaqdi Qardaslarindan Turansah Yemen emiri Adil ise Elcezire ve Diyarbekir bolgelerine emir teyin edildi Hemcinin Iordaniyadaki ve qalalari da Adile verilecekdi Tarixci Ebulfidanin yazdigina gore 12 ci esrin 80 ci illerinde Selaheddin 14 yasli oglu Eziz Osmani Misire vali teyin etdi ve genc Eziz Osman bu vezifeni emisi Adille bolusdu Selaheddin 1193 cu il martin 2 den 3 ne kecen gece Samda Demesqde vefat etdi Selaheddinin mirasina gore ikinci oglu Eziz Osman Misirin Eyyubi sultani olaraq melik titulu ile Misirde hokmranliq etmeye basladi Eziz Osmanin hakimiyyetinin ilk dovrunde qardasi ve emisi Adil arasinda siyasi cekismeler basladi Hemcinin Elcezair ve Diyarbekir bolgelerindeki yerli sulaleler de Eyyubi hakimiyyetini qebul etmediler Efdal hakimiyyetini mohkemlendirmek meqsedile atasi Selaheddin dovrunden muxtelif vezifelerde qalmis eyanlari vezifelerinden uzaqlasdiraraq oz adamlari ile evez etdi Yeni teyin olunan eyanlardan en gorkemlisi Ziyaeddin bin Esir idi ve menbelerde bu vezirin genc Efdalin dovlet islerinden uzaqlasmasina icki ve eylence heyatina girmesine sebeb oldugu qeyd edilir Samdaki vezifelerinden qovulan eyanlar Misire gederek qardasinin munasibetinden Eziz Osmana sikayet etdiler ve Eziz Osmani Sama yuruse tesviq etdiler 1194 cu ilin mayinda Eziz Osman oz ordusu ile Suriyaya daxil oldu ve Demesqi muhasireye aldi Efdal seher ehalisinin ona destek vermeyeceyini bildiyi ucun emisi Adilden komek istedi Adilin vasiteciliyi ile Eziz Osman ile Efdal arasinda sulh imzalandi ve Eziz Osman yeniden Misire cekildi 1195 ci ilde Eziz Osman yeniden Suriyaya yurus teskil etse de emisi Adil yeniden vasiteci kimi ordudaki serkerdeleri Eziz Osmana tabe olmamaga tesviq etdi ve belelikle ordunun zeiflemesi sebebinden yurus dayandirildi Qardasinin bu defe hucum ede bilmeyeceyini hetta oz hakimiyyeti altinda olan erazileri qoruya bilmeyeceyini anlayan Efdal oz ordusu ile Misiri ele kecirmek ucun herekete kecmek istese de yene de Adil Efdali bu plandan dasindirdi Adil daha sonra Misire Eziz Osmanin yanina getdi Suriya ehalisinin Efdalin hakimiyyetindan narazi olmasindan istifade eden Eziz Osman ve Adil 1196 ci ilin iyununda Suriyaya yurus ucun hazirliqlara basladilar ve 3 iyul 1196 ci ilde Demesq Eziz Osman terefinden ele kecirildi Efdal ise adli kicik emirliye surgun edildi Belelikle Eziz Osman butun Eyyubilerin sultani olaraq qebul edildi emisi Adil ise Sam emiri vezifesine teyin edildi Bu dovrde artiq Eyyubiler dovletinin esas gucu Eziz Osmanin elinde deyildi hakimiyyet emisi Adilin eline kecmisdi Eziz Osman Misirdeki hakimiyyeti dovrunde Giza piramidalarini dagidaraq onlarin daslarindan tikdirdiyi binalarda istifade etmeye basladi Bezi muhafizekar Avropa yazicilari onun piramidalari tamamile yox etmek istediyini lakin piramidalar cox boyuk oldugu ucun bu isde ugursuz oldugunu qeyd edirler Bu piramidalardan en cox ziyan goren Menkerina piramidasina olub Hemcinin Eziz Osman terefinden Felestinin Benies ve Subaybeh seherlerinde insa edilen tarixi binalar dovrumuze qeder gelib catib 1198 ci ilin noyabrinda Eziz Osman Qahirede piramidalar yaxinliginda ov ederken atindan yixildi ve 23 noyabr 1198 ci ilde vefat etdi Emisi Adilin Misire gelib hakimiyyeti ele kecirmemesi ucun Misir Eyyubi eyanlari onun oglu Mensur Mehemmedi Misir taxtina oturtdular Qebri qardasi Muezzemin meqberesindedir IstinadlarEbu Feda Tarih ul muhtasar fi Ahbari l beser turk 2 Istanbul 1869 Grousset Rene 1935 Histoire des Croisades et du royaume franc de Jerusalem Way The Brussels Journal Sharon Moshe 1999 Corpus Inscriptionum Arabicarum Palaestinae CIAP Leiden Brill Print Humphreys R Stephen 1977 From Saladin to the Mongols the Ayyubids of Damascus 1193 1260 Albany State University of New York Menbeler Maalouf Amin trans Ali Berktay 2006 The Crusades from the Eyes of the Arabics Istanbul Yapi Kredi Kultur Yayinlari ISBN 975 08 1121 6 Runciman Steven cev Fikret Isiltan 1992 Selib yuruslerinin tarixi III Cild Akka Kralligi ve Sonraki Selib yurusleri Ankara Turk Tarix Qurumunun Nesrleri ISBN 975 16 0511 3 Grousset Rene 1934 1936 Histoire des Croisades et du royalume frank de Jerusalem 1 27 iyun 2014 3 Cild Paris Plon OCLC 37267632 fr Hemcinin baxEyyubi hokmdarlarinin siyahisiXarici kecidler fr الأيوبيون بنو أيوب في مصر ereb