Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ətraf mühitin iqtisadiyyatı (ing. environmental economics) — təbiət və cəmiyyət arasındakı münasibətlərin iqtisadi aspektlərini öyrənən iqtisadi elm sahəsidir. ABŞ Milli İqtisadi Tədqiqatlar Bürosunun Ətraf İqtisadiyyatı Proqramında deyilir: “... ətraf mühitin iqtisadiyyatı sahəsi ... dünyada və ya yerli ətraf mühit siyasətinin iqtisadi təsirlərinin nəzəri və empirik tədqiqatlarıdır ... havanın çirklənməsi, suyun keyfiyyəti, zəhərli tullantılar, qatı tullantıların atılması və saxlanması və qlobal istiləşmə ilə əlaqəli ekoloji siyasət ".
Ətraf mühitin iqtisadiyyatı ekoloji iqtisadiyyatından fərqlənir ki, ətraf mühit iqtisadiyyatı iqtisadiyyatı təbii kapitalın qorunmasına önəm verərək ekosistemin alt sistemi kimi vurğulayır. Alman iqtisadçılarının bir sorğusu ekoloji iqtisadiyyat və ətraf mühit iqtisadiyyatının fərqli iqtisadi düşüncə məktəbləri olduğunu göstərdi, ətraf mühit iqtisadçıları ətraf mühitin "güclü" dayanıqlığını vurğuladılar və insan ("fiziki") kapitalının təbii kapitalı əvəz edə biləcəyini inkar etdilər.
Problemlər və anlayışlar
Bazar uğursuzluğu
Ətraf mühit iqtisadiyyatının mərkəzində bazar uğursuzluğu anlayışı durur. Bazar uğursuzluğu, bazarların resursları səmərəli şəkildə paylaya bilməməsi deməkdir. Henli, Şoqren and Vayt (2007) iddia etdikləri kimi: "Bazar uğursuzluğu, bazarın ən böyük ictimai rifahı təmin etmək üçün məhdud mənbələr ayırmadığı zaman meydana gəlir. Bazar uğursuzluğunun ümumi formaları xarici təsirləri, istisna etməməyi və rəqabətə davamlılığı əhatə edir.
Xarici təsir
Xarici təsir insan bazar qiymətində əks olunmayan bir şəkildə digər insanları təsir edən seçimlər etdikdə mövcud olur. Xarici cəhətlər müsbət və ya mənfi ola bilər, lakin ümumiyyətlə ətraf mühit iqtisadiyyatındakı mənfi xarici təsirlərlə əlaqələndirilir. Məsələn, yuxarı mərtəbələrdəki yaşayış binalarındakı suyun sızması alt mərtəbələrə təsir göstərir . Digər bir nümunə, Amazon ağacının satışında kəsmə zamanı sərbəst buraxılan karbon dioksid miqdarının necə nəzərə alınmadığı ilə bağlıdır. Və ya çirklənmə yayan firma adətən çirklənmənin başqalarına vurduğu xərcləri nəzərə almır. Nəticədə, çirklənmə bazarın çirklənmənin hesablanması tələb olunarsa mövcud olan "sosial cəhətdən səmərəli" səviyyəni aşa bilər. Kennet Errou və Ceyms Midin təsiri altında olan klassik tərif Heller və Starrett (1976) tərəfindən verilmişdir ki, “özəl iqtisadiyyatın müəyyən mallar üçün potensial bazar yaratmaq üçün kifayət qədər stimul olmadığı və bu bazarın olmamasının Pareto səmərəliliyinin itirilməsinə səbəb olduğu bir vəziyyətdir. " İqtisadi terminologiyada xarici təsirlər sərbəst bazarın təsirli bir nəticə vermədiyi bazar uğursuzluqlarına nümunədir.
Ümumi mülk və ya icma mənbələri
Bəzi insanların ekoloji mənbəyə daxil olmasını istisna etmək çox baha başa gəldikdə, mənbəyə ya ümumi mülkiyyət mənbəyi deyilir (bir şəxsin mənbədən istifadə etməsi digərlərinin resursdan istifadə etmə qabiliyyətini azaltması üçün resurs üçün rəqabət olduğu zaman) və ya ictimai mənfəət (resurs rəqabətdə istifadə edilmədikdə). İstisnasız olaraq, hər halda, bazar bölgüsünün təsirsiz qalacağı ehtimal olunur.
Bu problemlər çoxdan tanınmışdır. Hardinin konsepsiyası (1968) istisna edilməmə və paylaşılan mülkiyyət problemlərini populyarlaşdırdı. “Paylaşılan mənbələr” ətraf mühitin özünə aiddir, “ümumi mülkiyyət mənbəyi” və ya “paylaşılan hovuz mənbəyi”, kollektiv qurumun başqalarını istisna edən sxemlər hazırlamasına və bununla da gələcək fayda axınlarının alınmasına imkan verən mülkiyyət hüquqları rejiminə aiddir; və "açıq giriş" hər kəsin sahib olduğu mülkün heç kimə məxsus olmaması mənasında heç bir mülkiyyət nəzərdə tutmur.
Əsas problem ondadır ki, insanlar ümumi mənbələrin azlığının dəyərini görməzdən gəlsələr, nəticədə ehtiyatların çıxarılmasına (balıq ovu kimi) çox səy sərf edə bilərlər. Hardin, məhdudiyyətlər olmadığı təqdirdə, açıq mənbəli bir qaynaq istifadəçilərinin bunun üçün ödəməli olduqları və müstəsna hüquqlara sahib olduqlarından daha çox istifadə edəcəklərini və yaşayış mühitinin məhv edilməsinə gətirib çıxaracağını təklif edir. Bununla birlikdə, Ostrom (1990), ümumi mülkiyyətin həqiqi mənbələrindən istifadə edən insanların ümumi mülkiyyətdəki faciə riskini azaltmaq üçün özünüidarə qaydalarını müəyyənləşdirmək üçün necə çalışdıqlarına baxın .
İqlim dəyişikliyinin azaldılması ictimai faydaların bazar qiymətində tam əks olunmadığı bir ictimai malın bir nümunəsidir. İqlim dəyişikliyi ilə əlaqəli risklər rəqabətə davamlı olmadığı və ya istisna edildiyi üçün bu bir ictimai maldır. Bu cür səylər bir-biri ilə rəqabət etmir, çünki bir adama verilən təsir azaltma tədbirləri başqalarının istifadə etdiyi təsir azaltma səviyyəsini azaltmır. Bunlar istisna edilə bilməyən hərəkətlərdir, çünki heç kimdən məhrum edilə bilməyəcəyi qlobal nəticələrə səbəb olacaqdır. Ölkələrin karbon emissiyasına qarşı mübarizəyə sərmayə qoyma təşviqi azalır, çünki sərbəst sürücünün təsirini tetikleyebilir. Bir əsrdən çox əvvəl, İsveçli iqtisadçı Knut Viksel (1896) ilk dəfə bazarın ictimai malları necə qiymətləndirə bilməyəcəyindən bəhs etdi, çünki insanlar yaxşılıq üçün üstünlüklərini gizlədə bilər, lakin yenə də mallarını ödəmədən zövq alırlar.
- Qlobal biokimyəvi dövrlər
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Dəyəri
Ətraf mühitin iqtisadi dəyərinin qiymətləndirilməsi bu sahədə əsas mövzulardan biridir. İstifadələr və dolayı istifadələr təbii qaynaqlardan və ya ekosistem xidmətlərindən əldə olunan maddi faydalardır (bax: Beynəlxalq Ətraf Mühiti İqtisadiyyatı Cəmiyyətinin Ətraf Mühit İqtisadiyyatı bölməsinə). İstifadəsiz dəyər mövcudluq, alternativlər və təbii miras dəyərlərini əhatə edir. Məsələn, bəzi insanlar növlərin itirilməsinin ekosistem xidmətlərinə təsirindən asılı olmayaraq müxtəlif növlərin mövcudluğunu qiymətləndirə bilərlər. Bu növlərin mövcudluğu alternativ bir dəyərə sahib ola bilər, çünki bunlardan bəzi insan məqsədləri üçün istifadə olunma ehtimalı ola bilər. Məsələn, bəzi bitkilər dərman üçün test edilə bilər. Fərdlər övladlarına təmiz bir mühit buraxma fürsətini qiymətləndirə bilərlər.
İstifadənin dəyəri və dolayı istifadənin dəyəri, tez-tez istirahət səyahətinin dəyəri və ya müşahidə olunan qiymətlərə əsasən qiymətləndirilən hedonik metodların istifadəsi kimi müəyyən edilmiş davranışlardan çıxarıla bilər. İstifadəsiz dəyər ümumiyyətlə şərti qiymətləndirmə və ya seçim modelləşdirmə kimi müəyyən edilmiş üstünlük metodları ilə qiymətləndirilir. Şərti qiymətləndirmə ümumiyyətlə anket şəklində olur, burada insanların ətraf mühiti müşahidə etmək və yenidən yaratmaq üçün nə qədər pul verəcəkləri (ödəmək istəyi) və ya ekoloji malın məhvinə görə kompensasiya qəbul etmək istəyi (WTA) istənilir. Hedonik qiymət, ətraf mühitin iqtisadi qərarlardakı təsirini mənzil qiymətləri, səyahət xərcləri və park ziyarətləri ilə araşdırır.
İstinadlar
- "Environmental Economics". NBER Working Group Descriptions. National Bureau of Economic Research. 2011-08-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2006-07-23.
- http://www.eoearth.org/article/Environmental_and_ecological_economics 2009-09-28 at the Wayback Machine Lead Author: Robert Nadeau Article Topics: Ecological economics and Environmental economics Last Updated: August 26, 2008
- Jeroen C.J.M. van den Bergh (2001). "Ecological Economics: Themes, Approaches, and Differences with Environmental Economics," Regional Environmental Change, 2(1), pp. 13-23 2008-10-31 at the Wayback Machine (press +).
- Illge L, Schwarze R. (2009). A Matter of Opinion: How Ecological and Neoclassical Environmental Economists Think about Sustainability and Economics 2019-12-22 at the Wayback Machine . Ecological Economics.
- Hanley, N., J. Shogren, and B. White (2007). Environmental Economics in Theory and Practice, Palgrave, London.
- Rita Yi Man Li (2012), The Internalisation Of Environmental Externalities Affecting Dwellings: A Review Of Court Cases In Hong Kong, Economic Affairs, Volume 32, Issue 2, pages 81–87
- Heller, Walter P. and David A. Starrett (1976), On the Nature of Externalities, in: Lin, Stephen A.Y. (ed.), Theory and Measurement of Economic Externalities, Academic Press, New York, p.10
- Ostrom, E. 1990. Governing the Commons. Cambridge: Cambridge University Press.
- Harris J. (2006). Environmental and Natural Resource Economics: A Contemporary Approach 2020-08-01 at the Wayback Machine. Houghton Mifflin Company.
Ədəbiyyat
- Пирс, Дэвид Экономика окружающей среды // Панорама экономической мысли конца XX столетия/ Под ред. Гринэуэй, Дэвид, М. Блини, И. Стюатра: В 2-х т. / Пер. с англ. под ред. Автономов, Владимир Сергеевич и С. А. Афонцева. — СПб: Экономическая школа, 2002. — Т. 1. — С. 383-415.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Etraf muhitin iqtisadiyyati ing environmental economics tebiet ve cemiyyet arasindaki munasibetlerin iqtisadi aspektlerini oyrenen iqtisadi elm sahesidir ABS Milli Iqtisadi Tedqiqatlar Burosunun Etraf Iqtisadiyyati Proqraminda deyilir etraf muhitin iqtisadiyyati sahesi dunyada ve ya yerli etraf muhit siyasetinin iqtisadi tesirlerinin nezeri ve empirik tedqiqatlaridir havanin cirklenmesi suyun keyfiyyeti zeherli tullantilar qati tullantilarin atilmasi ve saxlanmasi ve qlobal istilesme ile elaqeli ekoloji siyaset Etraf muhitin iqtisadiyyati ekoloji iqtisadiyyatindan ferqlenir ki etraf muhit iqtisadiyyati iqtisadiyyati tebii kapitalin qorunmasina onem vererek ekosistemin alt sistemi kimi vurgulayir Alman iqtisadcilarinin bir sorgusu ekoloji iqtisadiyyat ve etraf muhit iqtisadiyyatinin ferqli iqtisadi dusunce mektebleri oldugunu gosterdi etraf muhit iqtisadcilari etraf muhitin guclu dayaniqligini vurguladilar ve insan fiziki kapitalinin tebii kapitali evez ede bileceyini inkar etdiler Problemler ve anlayislarBazar ugursuzlugu Muessise cemiyyet ucun menfi xarici xercler cekdiyinden havanin cirklenmesi bazar ugursuzlugunun bir numunesidir Etraf muhit iqtisadiyyatinin merkezinde bazar ugursuzlugu anlayisi durur Bazar ugursuzlugu bazarlarin resurslari semereli sekilde paylaya bilmemesi demekdir Henli Soqren and Vayt 2007 iddia etdikleri kimi Bazar ugursuzlugu bazarin en boyuk ictimai rifahi temin etmek ucun mehdud menbeler ayirmadigi zaman meydana gelir Bazar ugursuzlugunun umumi formalari xarici tesirleri istisna etmemeyi ve reqabete davamliligi ehate edir Xarici tesir Xarici tesir insan bazar qiymetinde eks olunmayan bir sekilde diger insanlari tesir eden secimler etdikde movcud olur Xarici cehetler musbet ve ya menfi ola biler lakin umumiyyetle etraf muhit iqtisadiyyatindaki menfi xarici tesirlerle elaqelendirilir Meselen yuxari mertebelerdeki yasayis binalarindaki suyun sizmasi alt mertebelere tesir gosterir Diger bir numune Amazon agacinin satisinda kesme zamani serbest buraxilan karbon dioksid miqdarinin nece nezere alinmadigi ile baglidir Ve ya cirklenme yayan firma adeten cirklenmenin basqalarina vurdugu xercleri nezere almir Neticede cirklenme bazarin cirklenmenin hesablanmasi teleb olunarsa movcud olan sosial cehetden semereli seviyyeni asa biler Kennet Errou ve Ceyms Midin tesiri altinda olan klassik terif Heller ve Starrett 1976 terefinden verilmisdir ki ozel iqtisadiyyatin mueyyen mallar ucun potensial bazar yaratmaq ucun kifayet qeder stimul olmadigi ve bu bazarin olmamasinin Pareto semereliliyinin itirilmesine sebeb oldugu bir veziyyetdir Iqtisadi terminologiyada xarici tesirler serbest bazarin tesirli bir netice vermediyi bazar ugursuzluqlarina numunedir Umumi mulk ve ya icma menbeleri Bezi insanlarin ekoloji menbeye daxil olmasini istisna etmek cox baha basa geldikde menbeye ya umumi mulkiyyet menbeyi deyilir bir sexsin menbeden istifade etmesi digerlerinin resursdan istifade etme qabiliyyetini azaltmasi ucun resurs ucun reqabet oldugu zaman ve ya ictimai menfeet resurs reqabetde istifade edilmedikde Istisnasiz olaraq her halda bazar bolgusunun tesirsiz qalacagi ehtimal olunur Bu problemler coxdan taninmisdir Hardinin konsepsiyasi 1968 istisna edilmeme ve paylasilan mulkiyyet problemlerini populyarlasdirdi Paylasilan menbeler etraf muhitin ozune aiddir umumi mulkiyyet menbeyi ve ya paylasilan hovuz menbeyi kollektiv qurumun basqalarini istisna eden sxemler hazirlamasina ve bununla da gelecek fayda axinlarinin alinmasina imkan veren mulkiyyet huquqlari rejimine aiddir ve aciq giris her kesin sahib oldugu mulkun hec kime mexsus olmamasi menasinda hec bir mulkiyyet nezerde tutmur Esas problem ondadir ki insanlar umumi menbelerin azliginin deyerini gormezden gelseler neticede ehtiyatlarin cixarilmasina baliq ovu kimi cox sey serf ede bilerler Hardin mehdudiyyetler olmadigi teqdirde aciq menbeli bir qaynaq istifadecilerinin bunun ucun odemeli olduqlari ve mustesna huquqlara sahib olduqlarindan daha cox istifade edeceklerini ve yasayis muhitinin mehv edilmesine getirib cixaracagini teklif edir Bununla birlikde Ostrom 1990 umumi mulkiyyetin heqiqi menbelerinden istifade eden insanlarin umumi mulkiyyetdeki facie riskini azaltmaq ucun ozunuidare qaydalarini mueyyenlesdirmek ucun nece calisdiqlarina baxin Iqlim deyisikliyinin azaldilmasi ictimai faydalarin bazar qiymetinde tam eks olunmadigi bir ictimai malin bir numunesidir Iqlim deyisikliyi ile elaqeli riskler reqabete davamli olmadigi ve ya istisna edildiyi ucun bu bir ictimai maldir Bu cur seyler bir biri ile reqabet etmir cunki bir adama verilen tesir azaltma tedbirleri basqalarinin istifade etdiyi tesir azaltma seviyyesini azaltmir Bunlar istisna edile bilmeyen hereketlerdir cunki hec kimden mehrum edile bilmeyeceyi qlobal neticelere sebeb olacaqdir Olkelerin karbon emissiyasina qarsi mubarizeye sermaye qoyma tesviqi azalir cunki serbest surucunun tesirini tetikleyebilir Bir esrden cox evvel Isvecli iqtisadci Knut Viksel 1896 ilk defe bazarin ictimai mallari nece qiymetlendire bilmeyeceyinden behs etdi cunki insanlar yaxsiliq ucun ustunluklerini gizlede biler lakin yene de mallarini odemeden zovq alirlar Qlobal biokimyevi dovrler Azot dovrani Su dovrani Karbon dovraniDeyeri Etraf muhitin iqtisadi deyerinin qiymetlendirilmesi bu sahede esas movzulardan biridir Istifadeler ve dolayi istifadeler tebii qaynaqlardan ve ya ekosistem xidmetlerinden elde olunan maddi faydalardir bax Beynelxalq Etraf Muhiti Iqtisadiyyati Cemiyyetinin Etraf Muhit Iqtisadiyyati bolmesine Istifadesiz deyer movcudluq alternativler ve tebii miras deyerlerini ehate edir Meselen bezi insanlar novlerin itirilmesinin ekosistem xidmetlerine tesirinden asili olmayaraq muxtelif novlerin movcudlugunu qiymetlendire bilerler Bu novlerin movcudlugu alternativ bir deyere sahib ola biler cunki bunlardan bezi insan meqsedleri ucun istifade olunma ehtimali ola biler Meselen bezi bitkiler derman ucun test edile biler Ferdler ovladlarina temiz bir muhit buraxma fursetini qiymetlendire bilerler Istifadenin deyeri ve dolayi istifadenin deyeri tez tez istirahet seyahetinin deyeri ve ya musahide olunan qiymetlere esasen qiymetlendirilen hedonik metodlarin istifadesi kimi mueyyen edilmis davranislardan cixarila biler Istifadesiz deyer umumiyyetle serti qiymetlendirme ve ya secim modellesdirme kimi mueyyen edilmis ustunluk metodlari ile qiymetlendirilir Serti qiymetlendirme umumiyyetle anket seklinde olur burada insanlarin etraf muhiti musahide etmek ve yeniden yaratmaq ucun ne qeder pul verecekleri odemek isteyi ve ya ekoloji malin mehvine gore kompensasiya qebul etmek isteyi WTA istenilir Hedonik qiymet etraf muhitin iqtisadi qerarlardaki tesirini menzil qiymetleri seyahet xercleri ve park ziyaretleri ile arasdirir Istinadlar Environmental Economics NBER Working Group Descriptions National Bureau of Economic Research 2011 08 16 tarixinde Istifade tarixi 2006 07 23 http www eoearth org article Environmental and ecological economics 2009 09 28 at the Wayback Machine Lead Author Robert Nadeau Article Topics Ecological economics and Environmental economics Last Updated August 26 2008 Jeroen C J M van den Bergh 2001 Ecological Economics Themes Approaches and Differences with Environmental Economics Regional Environmental Change 2 1 pp 13 23 2008 10 31 at the Wayback Machine press Illge L Schwarze R 2009 A Matter of Opinion How Ecological and Neoclassical Environmental Economists Think about Sustainability and Economics 2019 12 22 at the Wayback Machine Ecological Economics Hanley N J Shogren and B White 2007 Environmental Economics in Theory and Practice Palgrave London Rita Yi Man Li 2012 The Internalisation Of Environmental Externalities Affecting Dwellings A Review Of Court Cases In Hong Kong Economic Affairs Volume 32 Issue 2 pages 81 87 Heller Walter P and David A Starrett 1976 On the Nature of Externalities in Lin Stephen A Y ed Theory and Measurement of Economic Externalities Academic Press New York p 10 Ostrom E 1990 Governing the Commons Cambridge Cambridge University Press Harris J 2006 Environmental and Natural Resource Economics A Contemporary Approach 2020 08 01 at the Wayback Machine Houghton Mifflin Company EdebiyyatPirs Devid Ekonomika okruzhayushej sredy Panorama ekonomicheskoj mysli konca XX stoletiya Pod red Grineuej Devid M Blini I Styuatra V 2 h t Per s angl pod red Avtonomov Vladimir Sergeevich i S A Afonceva SPb Ekonomicheskaya shkola 2002 T 1 S 383 415