Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ərəb-İsrail müharibələri — Ərəb Dövlətləri Liqası (əsasən Misir, Suriya, İordaniya və Fələstin) ilə İsrail Dövləti arasında bir sıra siyasi gərginlik və hərbi müharibələrdir. Müasir Ərəb-İsrail müharibələrinin kökləri 19-cu əsrin sonlarında yaranan Sionizm və ərəb millətçiliyinə əsaslanır. Pan-ərəb hərəkatı yəhudilər tərəfindən tarixi vətən adlandırılan ərazini Fələstin ərəblərinə məxsus hesab edir və Panislamist kontekstdə bu torpaqların müsəlmanlara məxsus olduğu güman edilir. Fələstinli yəhudilər və ərəblər arasında müharibə; 20-ci əsrin əvvəllərində Nəbi Musa qiyamı (1920) Yaffa qiyamı, 1929-cu ildə Fələstin qiyamı və 1947-ci ildə böyük bir vətəndaş müharibəsinə çevrilən və 1948-ci ildə İsrail Dövlətinin qurulması ilə ərəb üsyanının bütün Ərəb Birliyi ölkələrinə sıçraması ilə meydana çıxdı.
| Ərəb-İsrail müharibələri | |||
|---|---|---|---|
 İsrail və Ərəb Dövlətləri Liqasının üzvləri | |||
| Tarix | XX əsrin əvvəlləri | ||
İsrailə qarşı vuruşdu | |||
| Yeri | Yaxın Şərq | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
| Ümumi itkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
1948-ci il müharibəsi
1947-ci il noyabrın 29-da BMT Fələstin torpaqlarının 56 faizinin 650 min nəfərlik yəhudi xalqına, 44 faizinin isə 1 milyon 300 min nəfərlik Fələstin əhalisinə verilməsi və Qüdsün (Yerusəlim) Beynəlxalq statusa sahib bufer zona olması barədə planı təsdiqlədi. 1948-ci il mayın 14-də isə İsrail dövlətinin yaradılması rəsmən elan edildi. Heç 24 saat keçməmiş Misir, İordaniya, Suriya, Livan və İraqın orduları ölkəyə hücum edir. 15 ay davam edən döyüşlərdə yenicə təşkil olunmuş, pis silahlanmış İsrail Müdafiə Ordusu (TSAHAL) hücumları dəf edə bilir. Bundan sonra fələstinlilər vətənlərini tərk etməyə məcbur olurlar. 15 may 1948-ci ildə (fələstinlilər bu günü "Nəqbə" adlandırır) vətənlərini tərk edən fələstinlilərin 2 milyonu İordaniyada, 430 mini Livanda, 790 mini Qərbi Şəriyyədə, 1,1 milyonu Qəzzada yaşayır. BMT Təhlükəsizlik Şurasının qərarları bu fələstinlilərin torpaqlarına qeyd-şərtsiz olaraq qayıtmaq haqqını tanıyır. 1949-cu ildə aparılan müzakirələrdə yalnız 100 min fələstinlinin öz torpaqlarına qayıtmaq haqqını tanıyan İsrail rejimi son olaraq ortaya "Yəhudi dövləti" anlayışını atır. Fələstin rəhbərliyi isə "Yəhudi dövləti" anlayışının mühacirlərin geri, öz torpaqlarına qayıtmaq haqqını pozduğunu bildirir. 1949-cu ilin ilk aylarında BMT-nin himayəsi altında İsrail və ona qarşı döyüşən bütün ölkələr (İraqdan başqa) arasında birbaşa danışıqlar oldu, danışıqların gedişində hərbi əməliyyatların dayandırıldığı anda qeydə alınan atəşkəs xətlərinin saxlanılması haqqında razılıq əldə edildi. Nəticədə sahilətrafı düzənlik, Qalileya və bütün Hegev — İsrailin; Yəhudi və Samariya (Qərb Sahil) — İordaniya nın; — Misirin ixtiyarına keçdi, Qüds (Yerusəlim) isə elə bölündü ki, Köhnə şəhər də daxil olmaqla onun bütün şərq hissəsi İordaniyaya, qərb hissəsi isə İsrailə verildi. Beləliklə, İsrail 1947-ci il BMT-nin 181 N-li Qətnaməsinə görə ona qalan 56% Fələstin torpağını 78%-ə qədər artırdı.
25 yanvar 1949-ci ildə 120 deputatdan ibarət (İsrail Parlamenti) öz işinə başlayır. 1949-cu il mayın 11-də İsrail BMT-nin 59-cu üzvü olur. Dövlətin əsasən təşkil edən prinsip — hər bir yəhudinin ölkəyə gəlmək və vətəndaşlıq almaq hüququnu təsdiq edən "səpələnmişlərin toplanması" prinsipi olur. Bu prinsipdən çıxış edərək ilk 4 ayda əsasən Avropa ölkələrindən 50 000 gəldi. 1951-ci ilin sonunda İsrail 687 000 qəbul edir (bunlardan 300 000-i ərəb ölkələrindən gələn qaçqınlar idi), bununla da ölkədə yəhudi əhalinin sayı ikiqat artır.
1956-cı il Sinay kampaniyası
BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası nın 01 avqust 1951-ci il qətnaməsinin əksinə olaraq Misir Süveyş kanalını İsrail gəmiləri və İsrailə gələn gəmilər üçün bağlayır; Tiran boğazının mühafizəsi gücləndirildi. Sinay yarımadası tədricən Misirin güclü hərbi bazasına çevrilirdi.
1956-cı ilin oktyabrında Misir, Suriya və İordaniya arasında üçtərəfli hərbi pakt imzalandıqdan sonra İsrail bunu mövcudluğu üçün təhlükə hesab edir. Səkkizgünlük kampaniya gedişində İsrail ordusu və bütün Sinay yarımadasını ələ keçirərək Süveyş kanalından 16 km şərqə tərəf məsafədə dayandı. BMT-nin öz fövqəladə qüvvələrini Misir-İsrail sərhədlərində yerləşdirəcəyi qərarını, habelə Misirin naviqasiyanın azadlığını təmin edəcəyi barədəki təminatını nəzərə alaraq İsrail öz ordusunu mərhələ-mərhələ (1956-cı ilin noyabrından 1957-ci ilin martınadək) çıxarmağa razılıq verdi. Tiran boğazı üçün açıldı, bu da İsrailə imkan verdi ki, Asiya və Şərqi Afrika ilə ticarət əlaqələrini qaydaya salsın, habelə İran körfəzindən neft idxal edə bilsin.
1967-ci il (Altıgünlük müharibə)
Misir və İordaniya ərazilərindən keçən ərəb terrorçularının basqınları, da kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan yaşayış məntəqələrinin Suriya artilleriyası tərəfindən durmadan atəşə tutulması və qonşu ərəb dövlətlərində iri hərbi bazaların yaradılması təhlükəli vəziyyət yaradırdı. 1967-ci ilin mayında Misir BMT -nin 1957-ci ilən tutduqları mövqeləri tərk etməyə məcbur edərək yenidən Sinay yarımadası na böyük hərbi birləşmələr yeritdi, Tiran boğazı nı blokadaya aldı və İordaniya ilə bağladı. Ərəb orduları bütün cəbhələrdən İsrail sərhədlərinə cəmləşdirildi. Yəhudi Virtual Kitabxanası
5 İyun səhər, 200 İsrail qırıcı, bombardımançı təyyarəsi Misir , İordaniya və Suriya qoşunlarının onun sərhədləri boyu artırılmasından sonra Misir aviabazalarına hücuma keçir. İsrailin göndərdiyi saxta radio siqnallara görə Misirlilər vəziyyətdən xəbərləri olmur. Bir neçə saat ərzində ən böyük və müasir hava qüvvələri məhv edilir.Nəticədə, İsrail ordusu Sinay yarımadası nda və ndə ilə üzləşir. İsrail BMT -dən İordaniya kralı Hüseyinə müharibədən kənarda qalmaqları mesajını verir.Misir in yalançı müvəffəqiyyətinin xəbərini aldıqdan sonra İordaniya qoşunları Qüds dəki (Yerusəlim) BMT müşahidəçiləri tərəfindən qərargah kimi istifadə edilən Hökumət Palatasını ələ keçirmək üçün hücuma keçir. Onlar həmçinin İsrailin Qüds dəki və Təl-Əviv dəki mövqelərini bombalamağa başlayırlar. Eyni zamanda, kiçik Suriya qüvvələri Şimali İsrail də bitki plantasiyasına hücum edir. İlk saatlarda bir neçə Suriya tankı məhv edilir və Suriya ordu qərargahı ndəki şəhərləri atəşə tutmağı planlaşdırır. İsrail isə diqqətini İordaniya ya və Suriya Hava Qüvvələri nə yönəldir. Axşama qədər, İordaniya nın kiçik hava qüvvələrinin çoxu, Suriya təyyarələrinin 2/3-si məhv edilir. [1]
1973-cü il müharibəsi
1973-cü ildə Yəhudilərin müqəddəs günü "Yom Kipur"a təsadüf edən 6 oktyabrda Misir Süveyş kanalından, Suriya isə Qolan yüksəkliklərindən İsrailə hücum etdi. İsrail və Misir əvvəl atəşkəs, sonra isə 1974-cü ildə sülh müqaviləsi imzaladı. Eyni ildə İsrail ilə Suriya arasında da atəşkəs təmin olundu. Bölgəyə BMT-nin sülhməramlıları yerləşdirildi. Bu müharibə nəticəsində İsrail 1979-cu ildə Sinay yarımadasından geri çəkilməyi qəbul edərək Misir ilə imzaladı. Bununla da İsrail ilk dəfə olaraq bir ərəb dövləti ilə sülh müqaviləsi bağlamış oldu.
İstinadlar
- Resolution 181: The Partition Resolution of 29 November 1947 21 sentyabr 2022 at the Wayback Machine (ing.)
- (PDF). 2017-02-15 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-25.
- "İsrail Xarici İşlər Nazirliyi rəsmi saytı". 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-01-26.
 | Tarix ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ereb Israil muharibeleri Ereb Dovletleri Liqasi esasen Misir Suriya Iordaniya ve Felestin ile Israil Dovleti arasinda bir sira siyasi gerginlik ve herbi muharibelerdir Muasir Ereb Israil muharibelerinin kokleri 19 cu esrin sonlarinda yaranan Sionizm ve ereb milletciliyine esaslanir Pan ereb herekati yehudiler terefinden tarixi veten adlandirilan erazini Felestin ereblerine mexsus hesab edir ve Panislamist kontekstde bu torpaqlarin muselmanlara mexsus oldugu guman edilir Felestinli yehudiler ve erebler arasinda muharibe 20 ci esrin evvellerinde Nebi Musa qiyami 1920 Yaffa qiyami 1929 cu ilde Felestin qiyami ve 1947 ci ilde boyuk bir vetendas muharibesine cevrilen ve 1948 ci ilde Israil Dovletinin qurulmasi ile ereb usyaninin butun Ereb Birliyi olkelerine sicramasi ile meydana cixdi Ereb Israil muharibeleriIsrail ve Ereb Dovletleri Liqasinin uzvleriTarix XX esrin evvelleri Ereb Dovletleri Liqasi Israil Israile qarsi vurusdu Felestin DovletiYeri Yaxin SerqMunaqise terefleriEreb Dovletleri Liqasi IsrailItkilertexminen 46 000 herbi qulluqcu olduruldu texminen 9000 herbi qulluqcu oldurulduUmumi itkilerHer iki terefde 100 minden cox olu Vikianbarda elaqeli mediafayllar1948 ci il muharibesiEsas meqale Ereb Israil muharibesi 1948 1947 ci il noyabrin 29 da BMT Felestin torpaqlarinin 56 faizinin 650 min neferlik yehudi xalqina 44 faizinin ise 1 milyon 300 min neferlik Felestin ehalisine verilmesi ve Qudsun Yeruselim Beynelxalq statusa sahib bufer zona olmasi barede plani tesdiqledi 1948 ci il mayin 14 de ise Israil dovletinin yaradilmasi resmen elan edildi Hec 24 saat kecmemis Misir Iordaniya Suriya Livan ve Iraqin ordulari olkeye hucum edir 15 ay davam eden doyuslerde yenice teskil olunmus pis silahlanmis Israil Mudafie Ordusu TSAHAL hucumlari def ede bilir Bundan sonra felestinliler vetenlerini terk etmeye mecbur olurlar 15 may 1948 ci ilde felestinliler bu gunu Neqbe adlandirir vetenlerini terk eden felestinlilerin 2 milyonu Iordaniyada 430 mini Livanda 790 mini Qerbi Seriyyede 1 1 milyonu Qezzada yasayir BMT Tehlukesizlik Surasinin qerarlari bu felestinlilerin torpaqlarina qeyd sertsiz olaraq qayitmaq haqqini taniyir 1949 cu ilde aparilan muzakirelerde yalniz 100 min felestinlinin oz torpaqlarina qayitmaq haqqini taniyan Israil rejimi son olaraq ortaya Yehudi dovleti anlayisini atir Felestin rehberliyi ise Yehudi dovleti anlayisinin muhacirlerin geri oz torpaqlarina qayitmaq haqqini pozdugunu bildirir 1949 cu ilin ilk aylarinda BMT nin himayesi altinda Israil ve ona qarsi doyusen butun olkeler Iraqdan basqa arasinda birbasa danisiqlar oldu danisiqlarin gedisinde herbi emeliyyatlarin dayandirildigi anda qeyde alinan ateskes xetlerinin saxlanilmasi haqqinda raziliq elde edildi Neticede sahiletrafi duzenlik Qalileya ve butun Hegev Israilin Yehudi ve Samariya Qerb Sahil Iordaniya nin Misirin ixtiyarina kecdi Quds Yeruselim ise ele bolundu ki Kohne seher de daxil olmaqla onun butun serq hissesi Iordaniyaya qerb hissesi ise Israile verildi Belelikle Israil 1947 ci il BMT nin 181 N li Qetnamesine gore ona qalan 56 Felestin torpagini 78 e qeder artirdi 25 yanvar 1949 ci ilde 120 deputatdan ibaret Israil Parlamenti oz isine baslayir 1949 cu il mayin 11 de Israil BMT nin 59 cu uzvu olur Dovletin esasen teskil eden prinsip her bir yehudinin olkeye gelmek ve vetendasliq almaq huququnu tesdiq eden sepelenmislerin toplanmasi prinsipi olur Bu prinsipden cixis ederek ilk 4 ayda esasen Avropa olkelerinden 50 000 geldi 1951 ci ilin sonunda Israil 687 000 qebul edir bunlardan 300 000 i ereb olkelerinden gelen qacqinlar idi bununla da olkede yehudi ehalinin sayi ikiqat artir 1956 ci il Sinay kampaniyasiBMT nin Tehlukesizlik Surasi nin 01 avqust 1951 ci il qetnamesinin eksine olaraq Misir Suveys kanalini Israil gemileri ve Israile gelen gemiler ucun baglayir Tiran bogazinin muhafizesi guclendirildi Sinay yarimadasi tedricen Misirin guclu herbi bazasina cevrilirdi 1956 ci ilin oktyabrinda Misir Suriya ve Iordaniya arasinda ucterefli herbi pakt imzalandiqdan sonra Israil bunu movcudlugu ucun tehluke hesab edir Sekkizgunluk kampaniya gedisinde Israil ordusu ve butun Sinay yarimadasini ele kecirerek Suveys kanalindan 16 km serqe teref mesafede dayandi BMT nin oz fovqelade quvvelerini Misir Israil serhedlerinde yerlesdireceyi qerarini habele Misirin naviqasiyanin azadligini temin edeceyi baredeki teminatini nezere alaraq Israil oz ordusunu merhele merhele 1956 ci ilin noyabrindan 1957 ci ilin martinadek cixarmaga raziliq verdi Tiran bogazi ucun acildi bu da Israile imkan verdi ki Asiya ve Serqi Afrika ile ticaret elaqelerini qaydaya salsin habele Iran korfezinden neft idxal ede bilsin 1967 ci il Altigunluk muharibe Esas meqale Alti gunluk muharibe Misir ve Iordaniya erazilerinden kecen ereb terrorcularinin basqinlari da kend teserrufati ile mesgul olan yasayis menteqelerinin Suriya artilleriyasi terefinden durmadan atese tutulmasi ve qonsu ereb dovletlerinde iri herbi bazalarin yaradilmasi tehlukeli veziyyet yaradirdi 1967 ci ilin mayinda Misir BMT nin 1957 ci ilen tutduqlari movqeleri terk etmeye mecbur ederek yeniden Sinay yarimadasi na boyuk herbi birlesmeler yeritdi Tiran bogazi ni blokadaya aldi ve Iordaniya ile bagladi Ereb ordulari butun cebhelerden Israil serhedlerine cemlesdirildi Yehudi Virtual Kitabxanasi 1967 5 10 Iyun 6 gunluk muharibe 5 Iyun seher 200 Israil qirici bombardimanci teyyaresi Misir Iordaniya ve Suriya qosunlarinin onun serhedleri boyu artirilmasindan sonra Misir aviabazalarina hucuma kecir Israilin gonderdiyi saxta radio siqnallara gore Misirliler veziyyetden xeberleri olmur Bir nece saat erzinde en boyuk ve muasir hava quvveleri mehv edilir Neticede Israil ordusu Sinay yarimadasi nda ve nde ile uzlesir Israil BMT den Iordaniya krali Huseyine muharibeden kenarda qalmaqlari mesajini verir Misir in yalanci muveffeqiyyetinin xeberini aldiqdan sonra Iordaniya qosunlari Quds deki Yeruselim BMT musahidecileri terefinden qerargah kimi istifade edilen Hokumet Palatasini ele kecirmek ucun hucuma kecir Onlar hemcinin Israilin Quds deki ve Tel Eviv deki movqelerini bombalamaga baslayirlar Eyni zamanda kicik Suriya quvveleri Simali Israil de bitki plantasiyasina hucum edir Ilk saatlarda bir nece Suriya tanki mehv edilir ve Suriya ordu qerargahi ndeki seherleri atese tutmagi planlasdirir Israil ise diqqetini Iordaniya ya ve Suriya Hava Quvveleri ne yoneldir Axsama qeder Iordaniya nin kicik hava quvvelerinin coxu Suriya teyyarelerinin 2 3 si mehv edilir 1 1973 cu il muharibesiEsas meqale Yom Kippur muharibesi 1973 cu ilde Yehudilerin muqeddes gunu Yom Kipur a tesaduf eden 6 oktyabrda Misir Suveys kanalindan Suriya ise Qolan yuksekliklerinden Israile hucum etdi Israil ve Misir evvel ateskes sonra ise 1974 cu ilde sulh muqavilesi imzaladi Eyni ilde Israil ile Suriya arasinda da ateskes temin olundu Bolgeye BMT nin sulhmeramlilari yerlesdirildi Bu muharibe neticesinde Israil 1979 cu ilde Sinay yarimadasindan geri cekilmeyi qebul ederek Misir ile imzaladi Bununla da Israil ilk defe olaraq bir ereb dovleti ile sulh muqavilesi baglamis oldu IstinadlarResolution 181 The Partition Resolution of 29 November 1947 21 sentyabr 2022 at the Wayback Machine ing PDF 2017 02 15 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 01 25 Israil Xarici Isler Nazirliyi resmi sayti 2022 03 26 tarixinde Istifade tarixi 2013 01 26 Tarix ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin