Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əmirəli Tahircallı (1790, Quba xanlığı — 1846, Həcc) — XIX əsr ləzgi əsilli Azərbaycan şairi .
| Əmirəli Tahircallı | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 1790 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1846 |
| Fəaliyyəti | şair |
Bioqrafiya
Əmirəli 1790-cı ildə ləzgi kəndi Tahircalda anadan olub. Gəncliyində oradan Kürə rayonuna köçmüş və Yuxarı-Yaraq kəndində mədrəsəsində Məhəmməd Əfəndi Yaraqi müəllimdən elmlər öyrənmiş, sonra onunla birlikdə Avaristana qaçmış və ona xidmət edərək öz payını almışdır. Aşkar və məxfi elmlər baxımından faydalar əldə etmiş, həmçinin qardaşı Məhəmməd Əfəndinin Meymunat adlı qızı ilə evlənmiş və ondan bir oğlu olmuşdur. 1835-ci ildə şair dostu Abdulla ilə birlikdə Quba qəzasının Amsar kəndinə Abbasquli ağa Bakıxanovun yanına gəlir. Sonuncu dostlarının məsləhəti ilə Gülüstan ədəbi dərnəyini təşkil edir və Əmirəli də bu dərnəyin işində iştirak edir . Sonralar Əmirəli oradan Kyurinski rayonuna qayıdıb ailəsini Yuxarı-Yaraq kəndində məskunlaşdırdı və özü də Məkkəyə həcc ziyarətinə getdi və 1846-cı ildə bu səfərdə vəfat etdi .
Yaradıcılığı
Əmirəli Tahircallı poetik irsi iki dövrə bölünür: sürgünə qədərki və sürgündə yazılmış əsərlər. Şair sürgünə qədər əsasən sevgi şeirləri yazıb. Onun sevgi lirikalarına "Sevdiyim", "Aman günüdür", "Deyilmi" ("Elə deyilmi") kimi əsərləri daxildir . Lirik qəhrəman Əmirəlinin daxili aləmi əks hisslərlə doludur: kədər, lirik qəhrəmanın özünün halını üzə çıxarmaq, sevgilisini təsvir edərkən meydana çıxan sevinc. Bu hisslərin təzadlılığı şairin lirikasının əsas motivini – qarşılıqsız sevgini müəyyən edir . Əmirəlinin poetik dünyasının təkamülü hisslərin dəyişməsi ilə müşayiət olunur. Optimist, sevgi dolu hisslər tədricən real həyatla bağlı pessimist əhvali-ruhiyyə ilə əvəzlənir. Belə ki, məsələn, "Oldu" ("Oldu") qoşmasında lirik qəhrəman xoşbəxtlikdən sevinir. Səbəb sevgili ilə görüş və onun razılığıdır :
Dedim: mən gəlmişəm bir iltimasa,
Dedi: muradını istə nə isə,
O şəkər ləbindən bir dadlı büsə,
Hər gün aramızda bir adət oldu.
Ancaq başqa əsərlərdə, məsələn, "Deyilmi" ("Elə deyilmi") əsərində qəhrəmanın əhvali-ruhiyyəsi sıxılır və qıza əzab verməkdə günahlandırır, "Sevdiyim" də isə artıq sevgi yuxuya çevrilmiş bir xatirə və vətəndən ayrılıq ön plana çıxır . Əmirəli yaradıcılığında dünya haqqında beytlər-fikirlər var. Şairin fəlsəfi lirikasında kədər, həzinlik, həyatdan narazılıq ifadə olunur. O, dünya nizamı, həyatın mənası haqqında düşünür. Həmişə eyni sualla qarşılaşır: niyə bu dünyada həqiqət və ədalət yoxdur. Şair uzun müddətdir ki, bu suala cavab axtarır. Və beləliklə, o, belə bir nəticəyə gəlir: insanın həyatında anlaşılmaz, gözlənilməz bir şey cazibədar olur. İnsana öz iradəsini diktə edir . Şairin fəlsəfi lirikasının əsas problemlərindən biri də dünyanın zəifliyi, insan həyatının keçiciliyi problemidir. İnsanın qarşısına hansı hüdudsuz məkan yayılırsa, o zamanla məhduddur. Ona görə də öz təntənəli "mən" ini təsdiq etmək üçün insan mənəvi sərhədləri keçməməli və onu əhatə edən reallıqla tarazlıq tapmalıdır . Şəri doğuran problemlər şairin fəlsəfi düşüncələrinin fonunu, əsasını təşkil edir. Bunun fonunda o, dünya düzəni və oradakı insanın yeri haqqında düşünür. Şair bilir ki, dünya öz qanunları ilə hərəkət edir və insan bu qanunları dəyişmək iqtidarında deyil. "Ey könül" adlı bir şeirində ruhunu nəzərdə tutaraq yazır :
Hər xəstə davasın bulacaq deyil,
Hər yara məlhəm olacaq deyil,
Heç kəs qalmayıb, gələcək deyil,
Dünya qayğısına düşmə, ey könül.
Əmirəli vətən həsrətini ifadə etdiyi çoxlu şeirlər yazır. Vətən onun poetik mahiyyətini müəyyən edən o müqəddəs məfhumlardan biridir. Və buna görə də bütün varlığı ilə ondan ayrılığı hiss edir . Vətən anlayışı bütöv bir şey kimi poetik şüurda onun tərkib hissələrinə — xalqa və təbiətə bölünür. Onları ayrı-ayrılıqda tərənnüm etməklə şair vətənin vahid obrazını yaradır .
İstinadlar
- М. Я. Ярахмедов, "Из истории азербайджанско-дагестанских литературных связей", с. 184–185
- Гасан Алкадари, "Асари Дагестан", с. 158–159
- Бедирханов, 1999
Ədəbiyyat
- С. А. Бедирханов. Азербайджаноязычная лезгинская поэзия ХVIII-ХIХ веков. — Махачкала, 1999. — 162 с.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Emireli Tahircalli 1790 Quba xanligi 1846 Hecc XIX esr lezgi esilli Azerbaycan sairi Emireli TahircalliDogum tarixi 1790Dogum yeri Yuxari Tahircal Quba xanligiVefat tarixi 1846Fealiyyeti sairBioqrafiyaEmireli 1790 ci ilde lezgi kendi Tahircalda anadan olub Gencliyinde oradan Kure rayonuna kocmus ve Yuxari Yaraq kendinde medresesinde Mehemmed Efendi Yaraqi muellimden elmler oyrenmis sonra onunla birlikde Avaristana qacmis ve ona xidmet ederek oz payini almisdir Askar ve mexfi elmler baximindan faydalar elde etmis hemcinin qardasi Mehemmed Efendinin Meymunat adli qizi ile evlenmis ve ondan bir oglu olmusdur 1835 ci ilde sair dostu Abdulla ile birlikde Quba qezasinin Amsar kendine Abbasquli aga Bakixanovun yanina gelir Sonuncu dostlarinin mesleheti ile Gulustan edebi derneyini teskil edir ve Emireli de bu derneyin isinde istirak edir Sonralar Emireli oradan Kyurinski rayonuna qayidib ailesini Yuxari Yaraq kendinde meskunlasdirdi ve ozu de Mekkeye hecc ziyaretine getdi ve 1846 ci ilde bu seferde vefat etdi YaradiciligiEmireli Tahircalli poetik irsi iki dovre bolunur surgune qederki ve surgunde yazilmis eserler Sair surgune qeder esasen sevgi seirleri yazib Onun sevgi lirikalarina Sevdiyim Aman gunudur Deyilmi Ele deyilmi kimi eserleri daxildir Lirik qehreman Emirelinin daxili alemi eks hisslerle doludur keder lirik qehremanin ozunun halini uze cixarmaq sevgilisini tesvir ederken meydana cixan sevinc Bu hisslerin tezadliligi sairin lirikasinin esas motivini qarsiliqsiz sevgini mueyyen edir Emirelinin poetik dunyasinin tekamulu hisslerin deyismesi ile musayiet olunur Optimist sevgi dolu hissler tedricen real heyatla bagli pessimist ehvali ruhiyye ile evezlenir Bele ki meselen Oldu Oldu qosmasinda lirik qehreman xosbextlikden sevinir Sebeb sevgili ile gorus ve onun raziligidir Dedim men gelmisem bir iltimasa Dedi muradini iste ne ise O seker lebinden bir dadli buse Her gun aramizda bir adet oldu Ancaq basqa eserlerde meselen Deyilmi Ele deyilmi eserinde qehremanin ehvali ruhiyyesi sixilir ve qiza ezab vermekde gunahlandirir Sevdiyim de ise artiq sevgi yuxuya cevrilmis bir xatire ve vetenden ayriliq on plana cixir Emireli yaradiciliginda dunya haqqinda beytler fikirler var Sairin felsefi lirikasinda keder hezinlik heyatdan naraziliq ifade olunur O dunya nizami heyatin menasi haqqinda dusunur Hemise eyni sualla qarsilasir niye bu dunyada heqiqet ve edalet yoxdur Sair uzun muddetdir ki bu suala cavab axtarir Ve belelikle o bele bir neticeye gelir insanin heyatinda anlasilmaz gozlenilmez bir sey cazibedar olur Insana oz iradesini dikte edir Sairin felsefi lirikasinin esas problemlerinden biri de dunyanin zeifliyi insan heyatinin keciciliyi problemidir Insanin qarsisina hansi hududsuz mekan yayilirsa o zamanla mehduddur Ona gore de oz tenteneli men ini tesdiq etmek ucun insan menevi serhedleri kecmemeli ve onu ehate eden realliqla tarazliq tapmalidir Seri doguran problemler sairin felsefi dusuncelerinin fonunu esasini teskil edir Bunun fonunda o dunya duzeni ve oradaki insanin yeri haqqinda dusunur Sair bilir ki dunya oz qanunlari ile hereket edir ve insan bu qanunlari deyismek iqtidarinda deyil Ey konul adli bir seirinde ruhunu nezerde tutaraq yazir Her xeste davasin bulacaq deyil Her yara melhem olacaq deyil Hec kes qalmayib gelecek deyil Dunya qaygisina dusme ey konul Emireli veten hesretini ifade etdiyi coxlu seirler yazir Veten onun poetik mahiyyetini mueyyen eden o muqeddes mefhumlardan biridir Ve buna gore de butun varligi ile ondan ayriligi hiss edir Veten anlayisi butov bir sey kimi poetik suurda onun terkib hisselerine xalqa ve tebiete bolunur Onlari ayri ayriliqda terennum etmekle sair vetenin vahid obrazini yaradir IstinadlarM Ya Yarahmedov Iz istorii azerbajdzhansko dagestanskih literaturnyh svyazej s 184 185 Gasan Alkadari Asari Dagestan s 158 159 Bedirhanov 1999EdebiyyatS A Bedirhanov Azerbajdzhanoyazychnaya lezginskaya poeziya HVIII HIH vekov Mahachkala 1999 162 s