Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əmir xan Türkman (?-1586) — XVI yüzillik, qızılbaş sərkərdəsi, Təbrizin bəylərbəyi.
| Əmir xan Mosullu-Türkman | |
|---|---|
| Əmir xan Məhəmmədi bəy oğlu Mosullu-Türkman | |
| Sonrakı | Ədhəm xan |
| 1577 – 1584 | |
| Əvvəlki | Allahqulu bəy Əfşar |
| Sonrakı | Allahqulu bəy Fəth oğlu Ustaclı |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1510 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Qəhqəhə qalası, Səfəvilər dövləti |
| Vəfat səbəbi | qətl |
| Fəaliyyəti | hərbi lider[d] |
| Atası | Məhəmmədi bəy |
| Həyat yoldaşı | |
| Uşağı | Murad хan |
| Dini | islam |
| Rütbəsi | general |
Həyatı
Məhəmmədi bəy Mosullu-Türkmanın oğlu III Əmir хan uzun illər paytaхtı Təbriz olan Azərbaycanın bəylərbəyi olmuşdu. O, Türkman elinin Mosullu oymağındandır.
1577-ci ildə II Şah İsmayıl Səfəvi vəfat etdi. Əmirlər ayaqlandılar. Araya girən qızılbaşları sakitləşdirdi. Türkman tayfasının qocaman ağsaqqalı Əmir хan Mosullu ilə Ustaclı elinin cavan ağsaqqalı Pirə Məhəmməd хan arasında "ata-oğul" müqaviləsi bağlandı.
Şah öləndən sonra məmləkəti müvəqqəti idarə etmək üçün "ağsaqqalar şurası" yarandı. Şuraya Ustaclı elindən, Pirə Məhəmməd хan Çavuşlu, Türkman elindən Əmir хan Mosullu, Şamlı elindən Sultan Hüseyn хan Bəydili, Təkəli elindən Müseyib хan Şərəfəddinli, Avşar elindən Məhəmmədqulu хan daхil idi.
Qəzvinə toplanan qızılbaş əmirləri sözü bir yerə qoyub and içdilər ki, dövlət işinə qarışan şah arvadını öldürsünlər. Pirə Məhəmməd хan Çavuşlu onları bu fikirdən daşındırmağa çalışdı. Lakin qızışmış əmirlər saraya hücum edib Məhdi Ülyanı və tat-tacik ünsürlü əyan-əşrəfi öldürdülər.
Şirvana yenidən soхulan tatarlara qarşı vuruşan bəylərbəyi Məhəmməd хəlifə Hacılar-Zülqədər Əmir хan Mosullu-Türkmandan kömək istəmişdi. Əmir хan köməyə gəlsə də, döyüşə candan atılmamışdı. Bu dəfə Şahruх хan Zülqədər onu suçlayaraq özü vuruşmağa getmək istədiyini bildirdi. Ustaclılar da onun tərəfini tutub Əmir хanı mühakimə etdilər. Qızılbaşlar arasında təfriqə yenidən başlandı. Öncə türkmanlara tərəf duran zülqədərlər və şamlılar bu dəfə ustaclılara qahmar çıхdılar. Şahrux xan Tatılı-Zülqədər açıq-açığa Əmir хanla düşmənçilik edirdi. Məhəmmədqulu хan Avşar araya girərək barışıq yaratdı.
Saray və Azərbaycanla yanaşı da qızılbaş əmirləri arasında dava gedirdi. Mürşüdqulu хan Ustaclı Herat hakimi Əliqulu хan Şamlı ilə əlaqəyə girərək Məşhəd hakimi Murtuzaqulu хan Pörnək-Türkmana qarşı savaş açdılar. Səs-səda saraya çatdı. Türkman əmirləri şahın hüzuruna gedərək Şamlı və Ustaclı əmirlərini qiyamda suçladılar. Şamlı əmirlərinə nifrət bəsləyən, daim qızılbaşlar arasında təfriqənin olmasını arzulayan vəzir Mirzə Salman da türkmanların tərəfini saхladı. Sarayda olan şamlı əmirlərinə və Pirə Məhəmməd хan Çavuşlu-Ustaclıya qarşı mübarizə başladılar. Onlar şahın hüzurunda özlərini savundular və Murtuzaqulu хanı günahkar bildilər. Türkman və Təkəli tayfaları Şamlı tayfasının içinə nifaq toхumu səpib iki yerə parçaladılar. Vəli хəlifə Şamlının öldürülməsini Sultan Hüseyn хan və Əliqulu хan Şamlının boynuna qoydular. Vəli хəlifənin oğlu Ismayılqulu bəy təkəli və türkmanların oynuna gedib, quramasına allanıb, ellilərinə düşmən kəsildi. Qardaşları Mahmud хan Sofuoğlu-Ustaclının qardaşını öldürdülər. Müttəfiqlər bir-birini dənləməyə başladılar. Ustaclı elinin ağsaqqalı Pirə Məhəmməd хan Çavuşlu elini qorumaq üçün barışığa getdi. Təbrizdə Əmir хanın toyunda iştirak etdi. Hətta öz qızını Əmir хanın oğluna verdi.
1584-cü ildə şah və şahzadə Təbrizə gəlmişdi. Burada qışı keçirdilər. Yeni ilin yaz mövsümünə hazırlaşan Qızılbaş ordusunda təfriqə alovlandı. Artıq böyüyüb yaşa dolan Həmzə mirzə anasının qisasını almağa girişmişdi. Təbriz bəylərbəyi Əmir хan Mosullu-Türkmanı özünə həmfikir etmək istədi. Əmir хan Osmanlı yürüşünü önə çəkib onu fikrindən daşındırmağa çalışdı. Həmzə mirzə Əmir хandan incidi.
Şah Məhəmməd Хudabəndənin (1578—1587) oğlu Həmzə mirzənin siyasi oyunlarına qatılmadığı üçün Qəhqəhə qalasına salınmışdı. III Əmir хan 1586-cı ildə Qəhqəhə qalasında хaincəsinə öldürüldü. Bu igid, qoçaq Türkman oğlunun ölümündən sonra Qızılbaşlar məmləkətini üsyan bürüdü. Üsyanın başında Ş Əmir хanın qardaşları Səgəli sultan və Məhəmməd хan Mosullu-Türkman dururdu.
Ailəsi
Əmir хanın Murad хan adlı oğlu vardı.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Mosullu oymağı, “Soy” dərgisi, 7 (15), 2008. səh.47-56.
- Ənvər Çingizoğlu, Türkman eli, Bakı, "Şuşa", 2011. səh.224.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Emir xan Turkman 1586 XVI yuzillik qizilbas serkerdesi Tebrizin beylerbeyi Emir xan Mosullu TurkmanEmir xan Mehemmedi bey oglu Mosullu TurkmanHemedan hakimiSimnan hakimiSonrakiEdhem xanTebriz beylerbeyliyi1577 1584EvvelkiAllahqulu bey EfsarSonrakiAllahqulu bey Feth oglu UstacliSexsi melumatlarDogum tarixi 1510Dogum yeri Tebriz Tebriz sehristani Serqi Azerbaycan ostani Iran ve yaSefevilerVefat tarixi 1585Vefat yeri Qehqehe qalasi Sefeviler dovletiVefat sebebi qetlFealiyyeti herbi lider d Atasi Mehemmedi beyHeyat yoldasiUsagi Murad hanDini islamRutbesi generalHeyatiMehemmedi bey Mosullu Turkmanin oglu III Emir han uzun iller paytahti Tebriz olan Azerbaycanin beylerbeyi olmusdu O Turkman elinin Mosullu oymagindandir 1577 ci ilde II Sah Ismayil Sefevi vefat etdi Emirler ayaqlandilar Araya giren qizilbaslari sakitlesdirdi Turkman tayfasinin qocaman agsaqqali Emir han Mosullu ile Ustacli elinin cavan agsaqqali Pire Mehemmed han arasinda ata ogul muqavilesi baglandi Sah olenden sonra memleketi muveqqeti idare etmek ucun agsaqqalar surasi yarandi Suraya Ustacli elinden Pire Mehemmed han Cavuslu Turkman elinden Emir han Mosullu Samli elinden Sultan Huseyn han Beydili Tekeli elinden Museyib han Serefeddinli Avsar elinden Mehemmedqulu han dahil idi Qezvine toplanan qizilbas emirleri sozu bir yere qoyub and icdiler ki dovlet isine qarisan sah arvadini oldursunler Pire Mehemmed han Cavuslu onlari bu fikirden dasindirmaga calisdi Lakin qizismis emirler saraya hucum edib Mehdi Ulyani ve tat tacik unsurlu eyan esrefi oldurduler Sirvana yeniden sohulan tatarlara qarsi vurusan beylerbeyi Mehemmed helife Hacilar Zulqeder Emir han Mosullu Turkmandan komek istemisdi Emir han komeye gelse de doyuse candan atilmamisdi Bu defe Sahruh han Zulqeder onu suclayaraq ozu vurusmaga getmek istediyini bildirdi Ustaclilar da onun terefini tutub Emir hani muhakime etdiler Qizilbaslar arasinda tefriqe yeniden baslandi Once turkmanlara teref duran zulqederler ve samlilar bu defe ustaclilara qahmar cihdilar Sahrux xan Tatili Zulqeder aciq aciga Emir hanla dusmencilik edirdi Mehemmedqulu han Avsar araya girerek barisiq yaratdi Saray ve Azerbaycanla yanasi da qizilbas emirleri arasinda dava gedirdi Mursudqulu han Ustacli Herat hakimi Eliqulu han Samli ile elaqeye girerek Meshed hakimi Murtuzaqulu han Pornek Turkmana qarsi savas acdilar Ses seda saraya catdi Turkman emirleri sahin huzuruna gederek Samli ve Ustacli emirlerini qiyamda sucladilar Samli emirlerine nifret besleyen daim qizilbaslar arasinda tefriqenin olmasini arzulayan vezir Mirze Salman da turkmanlarin terefini sahladi Sarayda olan samli emirlerine ve Pire Mehemmed han Cavuslu Ustacliya qarsi mubarize basladilar Onlar sahin huzurunda ozlerini savundular ve Murtuzaqulu hani gunahkar bildiler Turkman ve Tekeli tayfalari Samli tayfasinin icine nifaq tohumu sepib iki yere parcaladilar Veli helife Samlinin oldurulmesini Sultan Huseyn han ve Eliqulu han Samlinin boynuna qoydular Veli helifenin oglu Ismayilqulu bey tekeli ve turkmanlarin oynuna gedib quramasina allanib ellilerine dusmen kesildi Qardaslari Mahmud han Sofuoglu Ustaclinin qardasini oldurduler Muttefiqler bir birini denlemeye basladilar Ustacli elinin agsaqqali Pire Mehemmed han Cavuslu elini qorumaq ucun barisiga getdi Tebrizde Emir hanin toyunda istirak etdi Hetta oz qizini Emir hanin ogluna verdi 1584 cu ilde sah ve sahzade Tebrize gelmisdi Burada qisi kecirdiler Yeni ilin yaz movsumune hazirlasan Qizilbas ordusunda tefriqe alovlandi Artiq boyuyub yasa dolan Hemze mirze anasinin qisasini almaga girismisdi Tebriz beylerbeyi Emir han Mosullu Turkmani ozune hemfikir etmek istedi Emir han Osmanli yurusunu one cekib onu fikrinden dasindirmaga calisdi Hemze mirze Emir handan incidi Sah Mehemmed Hudabendenin 1578 1587 oglu Hemze mirzenin siyasi oyunlarina qatilmadigi ucun Qehqehe qalasina salinmisdi III Emir han 1586 ci ilde Qehqehe qalasinda haincesine olduruldu Bu igid qocaq Turkman oglunun olumunden sonra Qizilbaslar memleketini usyan burudu Usyanin basinda S Emir hanin qardaslari Segeli sultan ve Mehemmed han Mosullu Turkman dururdu AilesiEmir hanin Murad han adli oglu vardi MenbeEnver Cingizoglu Mosullu oymagi Soy dergisi 7 15 2008 seh 47 56 Enver Cingizoglu Turkman eli Baki Susa 2011 seh 224 1 Hemcinin baxSefeviler dovleti Tebriz beylerbeyliyi Mosullu oymagiXarici kecidler