Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əlhambra qanunnaməsi (isp. Decreto de la Alhambra; ivr. גירוש ספרד) - Kastiliya və Leon Kraliçası İzabella ilə Araqon Kralı II Ferdinand tərəfindən 1492-ci ilin 31 mart tarixində Əlhambra sarayında imzalanaraq elan edilən və İspaniyada yaşayan yəhudilərin ölkədən qovulması qərarını, səbəbləri ilə birlikdə göstərən qanunnamə. Əlhambra qanunnaməsinə görə İudaizm dininə mənsub olan və ya etnik kökləri bu dinə söykənmiş hər kəs İspaniyanı tərk etməli idi. Yəhudilərə özləri ilə birlikdə qiymətli əşyalarını götürmək qadağan olunmuşdur. Qanuna əsasən 31 iyul tarixinə qədər ölkəni tərk etməyən yəhudilərin edam edilməsi nəzərdə tutulurdu. Bu tarixdən bir il sonra Araqon Kralı II Ferdinanda aid olan Siciliya adasında, beş il sonra isə Portuqaliyada oxşar məzmunlu qanunnamə qəbul edildi.
Əlhambra qanunnaməsi bir başa Səfərad yəhudilərinin ölkədən çıxarılmasına hesablanmışdı. XV əsrdə İspaniyada yarım milyona yaxın səfərad yəhudisinin yaşadığı təxmin edilməkdədir. 200.000 yaxın səfərad yəhudisi sürgündən xilas olmaq üçün Katolik məzhəbini qəbul etdi. 40.000 - 100.000 aralığında olan bir bölümün isə dinlərini dəyişdirməkdən imtina etdikləri üçün sürgün edildiyi məlumdur.1968-ci ilin 16 dekabr tarixində simvolik olsa da qanunnamə ləğv edildi və İkinci Vatikan Şurasının yığıncağında İspaniya daxilində yaşayan yəhudilərə öz dini inanclarını azad şəkildə yaymaq və yaşatmaq hüququ tanındı.
Qərarda XV əsrdə yəhudilərin əllərindən alınmış və təyinatı dəyişdirilmiş sinaqoq və digər dini tikililərində icmanın balansına qaytarılması nəzərdə tutulurdu. 1924-cü ildə Primo de Rivera rejimi tərəfindən qəbul olunmuş qərarda dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan səfərad yəhudilərinə İspaniya vətəndaşlığı verilməsi məsələsi gündəmə gəldi. 2014-cü ildə İspaniya hökuməti ölkə tarixində baş vermiş utancverici hadisələrin aradan qaldırılması adına səfərad yəhudilərinin kökündən gələn şəxslərə İspaniya vətəndaşlığı verilməsini nəzərdə tutuan qanun layihəsini qəbul etmişdir.
Qanuna görə səfərad yəhudilərinin soyundan gələn bir şəxs doğum haqqında şəhadətnamə, dini kəbin, yerli sinaqoqdan verilmiş arayış və ya İspaniya yəhudi icmasından alınmış bir sənədlə səfərad yəhudilərinin soyundan olduğunu sübut edə bilsə, hal-hazırda yaşadığı ölkəni tərk etmədən İspaniya vətəndaşlığına keçə bilər. Bunun əvəzində həmin şəxslərin yaşadığı ölkəni tərk edib, İspaniyada yaşamaqları tələb olunmur.
Arxa plan
VIII əsrin sonunda, Pireney yarımadasının çoxu artıq müsəlman qüvvələri tərəfindən zəbt olunub. Bölgədə Roma İmperiyası dövrdən bəri yaşayan yəhudilər şəriətə əsasən, Kitab əhli sayılırdı və beləliklə onların qorulan statusu var idi. VI əsrdən başlayaraq, yəhudilərə qarşı olan və onları sonda zorla xristianlıqa keçitdirən və kölə edən qanunnamələri eləyən Uestqot krallığı ilə müqayisədə, onlardan sonra gələn Əndəlüsün müsəlman mur hökmdarları altında yəhudi icması özünü nisbətən yaxşı hiss edirdi. Yəhudi alverçilərə İslam dünaysı ətrafında azad şəkildə işləri ilə məşğul olmağa icazə verilirdi və bunu istifadə edərək, Pireney yarımadasıda olan müsəlman şəhərləridəki anklavlarını təhsil və ticarət mərkəzlərinə çeviriblər. Bunun nəticəsində yəhudi mədəniyyəti çiçəklənirdi və yəhudi həkimlər, diplomtlar, tərcüməçilər və şirlər müsəlman saraylarda özünə lütf qazana biliblər. Baxmıyaraq ki, yəhudilərin Al Andalusda müsəlmanlarla bərabər statusu heç vaxt olmayıb, onlar bəzi tayfalarda (Al Andalusun inzibati bölgüsünün vahidi), məsələn, Qranada tafasında yüksək vəzifələrə, o cümlədən Böyük Vəzir vəzifəsinə təyin olunurdu.
Rekonkista zamanı, yarımadadaki müsəlman krallıqlarda zimmilərə qarşı münasibət pisləşirdi. Gec XII əsrdə, Əl Andalusun müsəlmanları xristianları şimala geri basmaq üçün Şimali Afrikadan fanatik Əlmüvəhhidilər sülaləsini dəvət ediblər. Həmin əsrin ərzində daha sonra, bundan da ölümcül hücumlar populyar xətiblərin apardığı katoliklərin topluları tərəfindən yəhudi məhəllələrinə, sinaqoqlarına, evlərinə qarşı, yəhudilərdən devşirmə ilə ölüm arasında seçməyə tələb edərək törədilirdi.
İstinadlar
- "The Edict of Expulsion of the Jews - 1492 Spain". www.sephardicstudies.org. 2017-02-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-27.
- . History of a Tragedy: The Expulsion of the Jews from Spain (ingilis). Hochroth, Lysa tərəfindən tərcümə olunub. University of Illinois Press. 2007. ISBN .
- "1492 Ban on Jews Is Voided by Spain" 2014-01-26 at the Wayback Machine, The New York Times, Dec. 17, 1968
- "1492 and all that" 2017-09-22 at the Wayback Machine, The Economist, Feb. 22, 2014
- Stavans, Ilan. "Repatriating Spain's Jews". The New York Times (ingilis). 2014-04-01. ISSN 0362-4331. 2020-02-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-27.
- Gerber, Jane. The Jews of Spain: A History of the Sephardic Experience. New York: The Free Press. 1994. 1–144. ISBN .
- . The ornament of the world: How Muslims, Jews, and Christians created a culture of tolerance in medieval Spain (Reprint). Back Bay Books. 2012 [2002]. ISBN . OCLC 183353253.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-08-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-01-18.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Elhambra qanunnamesi isp Decreto de la Alhambra ivr גירוש ספרד Kastiliya ve Leon Kralicasi Izabella ile Araqon Krali II Ferdinand terefinden 1492 ci ilin 31 mart tarixinde Elhambra sarayinda imzalanaraq elan edilen ve Ispaniyada yasayan yehudilerin olkeden qovulmasi qerarini sebebleri ile birlikde gosteren qanunname Elhambra qanunnamesine gore Iudaizm dinine mensub olan ve ya etnik kokleri bu dine soykenmis her kes Ispaniyani terk etmeli idi Yehudilere ozleri ile birlikde qiymetli esyalarini goturmek qadagan olunmusdur Qanuna esasen 31 iyul tarixine qeder olkeni terk etmeyen yehudilerin edam edilmesi nezerde tutulurdu Bu tarixden bir il sonra Araqon Krali II Ferdinanda aid olan Siciliya adasinda bes il sonra ise Portuqaliyada oxsar mezmunlu qanunname qebul edildi Elhambra qanunnamesinin imzalanmis bir numunesi Elhambra qanunnamesi bir basa Seferad yehudilerinin olkeden cixarilmasina hesablanmisdi XV esrde Ispaniyada yarim milyona yaxin seferad yehudisinin yasadigi texmin edilmekdedir 200 000 yaxin seferad yehudisi surgunden xilas olmaq ucun Katolik mezhebini qebul etdi 40 000 100 000 araliginda olan bir bolumun ise dinlerini deyisdirmekden imtina etdikleri ucun surgun edildiyi melumdur 1968 ci ilin 16 dekabr tarixinde simvolik olsa da qanunname legv edildi ve Ikinci Vatikan Surasinin yigincaginda Ispaniya daxilinde yasayan yehudilere oz dini inanclarini azad sekilde yaymaq ve yasatmaq huququ tanindi Qerarda XV esrde yehudilerin ellerinden alinmis ve teyinati deyisdirilmis sinaqoq ve diger dini tikililerinde icmanin balansina qaytarilmasi nezerde tutulurdu 1924 cu ilde Primo de Rivera rejimi terefinden qebul olunmus qerarda dunyanin muxtelif olkelerinde yasayan seferad yehudilerine Ispaniya vetendasligi verilmesi meselesi gundeme geldi 2014 cu ilde Ispaniya hokumeti olke tarixinde bas vermis utancverici hadiselerin aradan qaldirilmasi adina seferad yehudilerinin kokunden gelen sexslere Ispaniya vetendasligi verilmesini nezerde tutuan qanun layihesini qebul etmisdir Qanuna gore seferad yehudilerinin soyundan gelen bir sexs dogum haqqinda sehadetname dini kebin yerli sinaqoqdan verilmis arayis ve ya Ispaniya yehudi icmasindan alinmis bir senedle seferad yehudilerinin soyundan oldugunu subut ede bilse hal hazirda yasadigi olkeni terk etmeden Ispaniya vetendasligina kece biler Bunun evezinde hemin sexslerin yasadigi olkeni terk edib Ispaniyada yasamaqlari teleb olunmur Arxa planVIII esrin sonunda Pireney yarimadasinin coxu artiq muselman quvveleri terefinden zebt olunub Bolgede Roma Imperiyasi dovrden beri yasayan yehudiler seriete esasen Kitab ehli sayilirdi ve belelikle onlarin qorulan statusu var idi VI esrden baslayaraq yehudilere qarsi olan ve onlari sonda zorla xristianliqa kecitdiren ve kole eden qanunnameleri eleyen Uestqot kralligi ile muqayisede onlardan sonra gelen Endelusun muselman mur hokmdarlari altinda yehudi icmasi ozunu nisbeten yaxsi hiss edirdi Yehudi alvercilere Islam dunaysi etrafinda azad sekilde isleri ile mesgul olmaga icaze verilirdi ve bunu istifade ederek Pireney yarimadasida olan muselman seherlerideki anklavlarini tehsil ve ticaret merkezlerine ceviribler Bunun neticesinde yehudi medeniyyeti ciceklenirdi ve yehudi hekimler diplomtlar tercumeciler ve sirler muselman saraylarda ozune lutf qazana bilibler Baxmiyaraq ki yehudilerin Al Andalusda muselmanlarla beraber statusu hec vaxt olmayib onlar bezi tayfalarda Al Andalusun inzibati bolgusunun vahidi meselen Qranada tafasinda yuksek vezifelere o cumleden Boyuk Vezir vezifesine teyin olunurdu Rekonkista zamani yarimadadaki muselman kralliqlarda zimmilere qarsi munasibet pislesirdi Gec XII esrde El Andalusun muselmanlari xristianlari simala geri basmaq ucun Simali Afrikadan fanatik Elmuvehhidiler sulalesini devet edibler Hemin esrin erzinde daha sonra bundan da olumcul hucumlar populyar xetiblerin apardigi katoliklerin toplulari terefinden yehudi mehellelerine sinaqoqlarina evlerine qarsi yehudilerden devsirme ile olum arasinda secmeye teleb ederek toredilirdi Istinadlar The Edict of Expulsion of the Jews 1492 Spain www sephardicstudies org 2017 02 21 tarixinde Istifade tarixi 2017 06 27 History of a Tragedy The Expulsion of the Jews from Spain ingilis Hochroth Lysa terefinden tercume olunub University of Illinois Press 2007 ISBN 9780252031410 1492 Ban on Jews Is Voided by Spain 2014 01 26 at the Wayback Machine The New York Times Dec 17 1968 1492 and all that 2017 09 22 at the Wayback Machine The Economist Feb 22 2014 Stavans Ilan Repatriating Spain s Jews The New York Times ingilis 2014 04 01 ISSN 0362 4331 2020 02 22 tarixinde Istifade tarixi 2017 06 27 Gerber Jane The Jews of Spain A History of the Sephardic Experience New York The Free Press 1994 1 144 ISBN 978 0029115749 The ornament of the world How Muslims Jews and Christians created a culture of tolerance in medieval Spain Reprint Back Bay Books 2012 2002 ISBN 9780316168717 OCLC 183353253 Arxivlenmis suret 2022 08 23 tarixinde Istifade tarixi 2020 01 18