Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əfqanıstan tatarları (tatar. Äfğanistan tatarları; fars. تاتارهای افغانستان) Əfqanıstanda türk etnik qrupdur. Çox kiçik bir icma əfqan tatar dilində danışır, böyük əksəriyyəti isə ya dari, puştu, özbək və ya türkmən dilində danışır.
| Ümumi sayı |
|---|
| 100,000 – 3,000,000 (taxminlar) |
| Yaşadığı ərazilər |
| Əfqanıstan |
| Dili |
| Əfqanıstan tatar dili (çox kiçik azlıq) |
| Dini |
| Mənşəyi |
| Qıpcaq (türk) |
| Qohum xalqlar |
Tarix
Əfqan tatarları Qızıl Ordaya qoşularaq Əfqanıstana gələn, ilk olaraq Cənubi Türküstanında məskunlaşan Tatar köçərilərindən olduğunu iddia edirlər. Onlar kənd yerlərində, əsasən Cənubi Türküstanının Səməngan və Bəlx bölgələrində köçəri həyat sürürlər, eyni zamanda müxtəlif digər vilayətlərdə də varlar. Əfqan tatarlarının yerli icma liderləri onların əhalisinin təxminən 100.000 nəfər olduğunu təxmin edirlər, baxmayaraq ki, Əfqanıstanda onilliklər ərzində siyahıyaalma aparılmayıb. Əfqan tatar dili bu gün təhlükə altındadır, yalnız çox kiçik bir azlıq bu dildə danışır. Əfqan tatarlarının əksəriyyəti məskunlaşdıqları bölgənin dilini mənimsəmişlər. Onlar tarixlərinin böyük bir hissəsini uzaq bir həyat sürmüşlər.
Əfqan tatarları əsasən hənəfi sünnilər və şiə azlığıdır, və Əfqan tatar icmasının üzvü bildirib ki, icma mötədildir və orada heç bir dini ekstremist yoxdur. O bildirib ki, əfqan tatarları təcrid olunduqları üçün heç vaxt böyük müharibələrdə iştirak etməyiblər, lakin lokal münaqişələrdə vuruşublar. O, Talibanın əfqan tatar adət-ənənələrinə qarşı olduqlarını və əfqan tatarlarının evlərinə girdiklərini, kitablarını yandırdıqlarını və bir çox mədəni irsi məhv etdiklərini bildirib.
Əfqan tatar icması öz irslərinin bir hissəsi hesab etdikləri Bamiyan Budda heykəllərinin qorunub saxlanmasına kömək etdilər.
Əfqan tatarları heç vaxt Əfqanıstan hökumətində yüksək vəzifə tutmayıblar, baxmayaraq ki, 2021-ci ildə Taliban ələ keçirməzdən əvvəl bir əfqan tatar deputatı var idi. Əfqan tatarları 2021-ci ilin mart ayına qədər Əfqanıstanda etnik qrup kimi tanınmayıb. Əfqanıstanın Milli Statistika İdarəsi onları etnik mənsubiyyət kimi siyahıya alıb ki, bu da onlara yeni planlaşdırılan Əfqanıstan milli şəxsiyyət vəsiqələrində etnik mənsubiyyətinin yazılmasına imkan verəcək, baxmayaraq ki, Talibanın ələ keçirilməsi bir neçə aydan sonra baş verdi və şəxsiyyət vəsiqələri heç vaxt baş vermədi. Əfqanıstan Tatar Mədəniyyət Fondu əfqan tatarlarına dünyadakı etnik tatarlarla əlaqələr qurmağa kömək etdi. Onların Tatarıstanın Dünya Tatar Konqresi ilə əlaqələri var.
Əfqan Tatar Mədəniyyət Fondunun məqsədi əfqan tatarlarını öz mədəniyyətləri ilə yenidən əlaqələndirmək və demək olar ki, nəsli kəsilməkdə olan əfqan tatar dilini, tatar dili ilə yaxından əlaqəli qıpçaq dilini canlandırmaqdır. Ümumdünya Tatar Konqresi onlara bu işdə çox kömək etdi və 2005-ci ildən bəri Əfqanıstan tatarlarını məsələləri müzakirə etmək üçün Tatarıstana dəvət edir. Dünya Tatar Konqresi onlara 2021-ci il martın 15-dən dillərini canlandırmaq üçün onlayn təhsil kurslarının başlamasına kömək etdi. 2023-cü ilin yanvarında Danis Şakirov Dünya Tatar Konqresi ilə Kazanda görüş keçirdi və orada əfqan tatarları üçün nə etməli olduqları barədə danışdılar. Şakirov Əfqanıstan tatarlarının həyatının Talibanın hakimiyyəti ələ keçirməsindən sonra daha da pisləşdiyini və Dünya Tatar Konqresinin onları qəbul etməyə hazır olan 1000 əfqan tatarını Hindistan və Çinin müxtəlif universitetlərinə göndərməyi planlaşdırdığını bildirib. Şakirov həmçinin Ümumdünya Tatar Konqresinin minlərlə əfqan tatarını aclıqdan xilas etdiyini iddia edib və gələcəkdə onların dilini xilas etməyə kömək edəcəyinə söz verib.
İstinadlar
- "کنگره جهانی تاتارها: یک هزار دانشجوی تاتار افغانستان به چین و هند می‌روند". افغانستان اینترنشنال (fars). 2023-12-13. 2023-12-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-13.
- "تاتارهای افغانستان در تلاش بازیابی فرهنگ فراموش شدۀ شان". da.azadiradio.com. 2023-12-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-13.
- مزارشریف, حیات شیبان بی بی سی. "افغانستان تاتارلری نیگه هزاره گی تیلده گپلشماقده لر؟ - BBC O'zbek". www.bbc.com (özbək). 2023-12-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-13.
- "Afghanistan Recognizes Long Forgotten Ethnic Tatar Community". www.rferl.org. 2023-12-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-13.
- "تاتارهای افغانستان در تلاش بازیابی فرهنگ فراموش شدۀ شان". da.azadiradio.com. 2023-12-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-13.
- "Now living conditions of the Tatars in Afghanistan remind those of emigrants — RealnoeVremya.com". m.realnoevremya.com (ingilis). 2023-12-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-13.
- Semple, Michael. "Guest Blog: Why the Buddhas of Bamian were destroyed". Afghanistan Analysts Network - English (puştu). 2011-03-02. 2011-07-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-02.
- "Afghanistan Recognizes Long Forgotten Ethnic Tatar Community". www.rferl.org. 2023-12-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-13.
- "Afghanistan Recognizes Long Forgotten Ethnic Tatar Community". www.rferl.org. 2023-12-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-13.
- Рушан, Лукманов. "The delegation of the Tatars of Afghanistan visited their historical homeland – the city of Bolgar". Всемирный конгресс татар (ingilis). 2023-12-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-13.
- "کنگره جهانی تاتارها: یک هزار دانشجوی تاتار افغانستان به چین و هند می‌روند". افغانستان اینترنشنال (fars). 2023-12-13. 2023-12-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-13.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Efqanistan tatarlari tatar Afganistan tatarlari fars تاتارهای افغانستان Efqanistanda turk etnik qrupdur Cox kicik bir icma efqan tatar dilinde danisir boyuk ekseriyyeti ise ya dari pustu ozbek ve ya turkmen dilinde danisir Efqanistan tatarlari Umumi sayi100 000 3 000 000 taxminlar Yasadigi erazilerEfqanistanDiliEfqanistan tatar dili cox kicik azliq fars pustu ozbek turkmenDiniIslam sunni coxluq sie azliq MenseyiQipcaq turk Qohum xalqlarTurk xalqlariTarixEfqan tatarlari Qizil Ordaya qosularaq Efqanistana gelen ilk olaraq Cenubi Turkustaninda meskunlasan Tatar kocerilerinden oldugunu iddia edirler Onlar kend yerlerinde esasen Cenubi Turkustaninin Semengan ve Belx bolgelerinde koceri heyat sururler eyni zamanda muxtelif diger vilayetlerde de varlar Efqan tatarlarinin yerli icma liderleri onlarin ehalisinin texminen 100 000 nefer oldugunu texmin edirler baxmayaraq ki Efqanistanda onillikler erzinde siyahiyaalma aparilmayib Efqan tatar dili bu gun tehluke altindadir yalniz cox kicik bir azliq bu dilde danisir Efqan tatarlarinin ekseriyyeti meskunlasdiqlari bolgenin dilini menimsemisler Onlar tarixlerinin boyuk bir hissesini uzaq bir heyat surmusler Efqan tatarlari esasen henefi sunniler ve sie azligidir ve Efqan tatar icmasinin uzvu bildirib ki icma motedildir ve orada hec bir dini ekstremist yoxdur O bildirib ki efqan tatarlari tecrid olunduqlari ucun hec vaxt boyuk muharibelerde istirak etmeyibler lakin lokal munaqiselerde vurusublar O Talibanin efqan tatar adet enenelerine qarsi olduqlarini ve efqan tatarlarinin evlerine girdiklerini kitablarini yandirdiqlarini ve bir cox medeni irsi mehv etdiklerini bildirib Efqan tatar icmasi oz irslerinin bir hissesi hesab etdikleri Bamiyan Budda heykellerinin qorunub saxlanmasina komek etdiler Efqan tatarlari hec vaxt Efqanistan hokumetinde yuksek vezife tutmayiblar baxmayaraq ki 2021 ci ilde Taliban ele kecirmezden evvel bir efqan tatar deputati var idi Efqan tatarlari 2021 ci ilin mart ayina qeder Efqanistanda etnik qrup kimi taninmayib Efqanistanin Milli Statistika Idaresi onlari etnik mensubiyyet kimi siyahiya alib ki bu da onlara yeni planlasdirilan Efqanistan milli sexsiyyet vesiqelerinde etnik mensubiyyetinin yazilmasina imkan verecek baxmayaraq ki Talibanin ele kecirilmesi bir nece aydan sonra bas verdi ve sexsiyyet vesiqeleri hec vaxt bas vermedi Efqanistan Tatar Medeniyyet Fondu efqan tatarlarina dunyadaki etnik tatarlarla elaqeler qurmaga komek etdi Onlarin Tataristanin Dunya Tatar Konqresi ile elaqeleri var Efqan Tatar Medeniyyet Fondunun meqsedi efqan tatarlarini oz medeniyyetleri ile yeniden elaqelendirmek ve demek olar ki nesli kesilmekde olan efqan tatar dilini tatar dili ile yaxindan elaqeli qipcaq dilini canlandirmaqdir Umumdunya Tatar Konqresi onlara bu isde cox komek etdi ve 2005 ci ilden beri Efqanistan tatarlarini meseleleri muzakire etmek ucun Tataristana devet edir Dunya Tatar Konqresi onlara 2021 ci il martin 15 den dillerini canlandirmaq ucun onlayn tehsil kurslarinin baslamasina komek etdi 2023 cu ilin yanvarinda Danis Sakirov Dunya Tatar Konqresi ile Kazanda gorus kecirdi ve orada efqan tatarlari ucun ne etmeli olduqlari barede danisdilar Sakirov Efqanistan tatarlarinin heyatinin Talibanin hakimiyyeti ele kecirmesinden sonra daha da pislesdiyini ve Dunya Tatar Konqresinin onlari qebul etmeye hazir olan 1000 efqan tatarini Hindistan ve Cinin muxtelif universitetlerine gondermeyi planlasdirdigini bildirib Sakirov hemcinin Umumdunya Tatar Konqresinin minlerle efqan tatarini acliqdan xilas etdiyini iddia edib ve gelecekde onlarin dilini xilas etmeye komek edeceyine soz verib Istinadlar کنگره جهانی تاتارها یک هزار دانشجوی تاتار افغانستان به چین و هند می روند افغانستان اینترنشنال fars 2023 12 13 2023 12 13 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 13 تاتارهای افغانستان در تلاش بازیابی فرهنگ فراموش شدۀ شان da azadiradio com 2023 12 13 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 13 مزارشریف حیات شیبان بی بی سی افغانستان تاتارلری نیگه هزاره گی تیلده گپلشماقده لر BBC O zbek www bbc com ozbek 2023 12 13 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 13 Afghanistan Recognizes Long Forgotten Ethnic Tatar Community www rferl org 2023 12 13 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 13 تاتارهای افغانستان در تلاش بازیابی فرهنگ فراموش شدۀ شان da azadiradio com 2023 12 13 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 13 Now living conditions of the Tatars in Afghanistan remind those of emigrants RealnoeVremya com m realnoevremya com ingilis 2023 12 13 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 13 Semple Michael Guest Blog Why the Buddhas of Bamian were destroyed Afghanistan Analysts Network English pustu 2011 03 02 2011 07 07 tarixinde Istifade tarixi 2023 01 02 Afghanistan Recognizes Long Forgotten Ethnic Tatar Community www rferl org 2023 12 13 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 13 Afghanistan Recognizes Long Forgotten Ethnic Tatar Community www rferl org 2023 12 13 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 13 Rushan Lukmanov The delegation of the Tatars of Afghanistan visited their historical homeland the city of Bolgar Vsemirnyj kongress tatar ingilis 2023 12 13 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 13 کنگره جهانی تاتارها یک هزار دانشجوی تاتار افغانستان به چین و هند می روند افغانستان اینترنشنال fars 2023 12 13 2023 12 13 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 13