Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dairəvi Mərdəkan qəsri və ya Kiçik Mərdəkan qəsri— Bakı şəhəri Xəzər rayonunun Mərdəkan qəsəbəsində yerləşən tarix-memarlıq abidəsi. Qəsr, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən dünya əhəmiyyətli abidə kimi qeydiyyata alınmışdır.
| Dairəvi Mərdəkan qəsri | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Bakı |
| Yerləşir | Mərdəkan |
| Aidiyyatı | Şirvanşahlar dövləti |
| Memar | Əbdülməcid Məsud oğlu |
| Sifarişçi | III Fəribürz |
| Tikilmə tarixi | 1232 |
| Üslubu | Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi |
| Material | kirəc daşı |
| Vəziyyəti | muzey kimi fəaliyyət göstərir |
UNESCO Ehtiyat Siyahısı | |
| Rəsmi adı: The Caspian Shore Defensive Constructions | |
| Tipi | Mədəni |
| Təyin edilib | 2001 |
| İstinad nöm. | 1573 |
| Dövlət | Azərbaycan |
| Region | Avropa |
| İstinad nöm. | 4.2. |
| Kateqoriya | Qala |
| Əhəmiyyəti | Dünya əhəmiyyətli |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qəsrin donjonunda olan kitabədə onun 1232-ci ildə memar Əbdülməcid Məsud oğlu tərəfindən Şirvanşah III Fəribürzün sifarişi ilə inşa edildiyi bəlli olur.
Qəsrin inşasında əhəng məhlulu və yerli əhəngdaşından istifadə edilmişdir. Dairəvi Mərdəkan qəsri planda, yanlardan kor bürclərlə bərkidilən 7 metr hündürlüyə malik möhkəm qala divarları ilə əhatə olunmuş mərkəzi qüllədən ibarətdir. Qüllənin xarici diametri 7,6 metr, divarların qalınlığı isə 2 metrdir. Daxildə qüllə üç yarusa bölünmüş və yarusların hər biri daş günbəzlərlə örtülmüşdür. Üçüncü mərtəbənin divarında xaricə çıxan yola malik sanitar niş vardır.
Tarixi
Dairəvi Mərdəkan qəsri, bir zamanlar bu ərazidə olmuş və dövrümüzə çatmamış qala kompleksinin bir hissəsi olmuşdur.Qəsrin donjonunda olan kitabədə onun 1232-ci ildə memar Əbdülməcid Məsud oğlu tərəfindən Şirvanşah III Fəribürzün sifarişi ilə inşa edildiyi bəlli olur.
Memarlıq xüsusiyyətləri
XII-XV əsrlər Ön və Orta Asiya şəhərləri üçün xarakterik memarlıq planına malik olan Dairəvi Mərdəkan qəsri planda, yanlardan kor bürclərlə bərkidilən 7 metr hündürlüyə malik möhkəm qala divarları ilə əhatə olunmuş mərkəzi qüllədən ibarətdir.Qala divarları hər tərəfdən 25 metr uzunluğa malikdir. Qala divarlarının tinlərində qüllələr, məhəccər və mazqallar vardır.
Qəsrin inşasında əhəng məhlulu və yerli əhəngdaşından istifadə edilmişdir. Qəsrin mərkəzi qülləsinin silindrik həcmi ətraf tikililər arasında yaxşı fərqlənir və daş kronşteynlərə söykənən dişli parapetlə tamamlanır. Maşikulları saxlayan kronşteynlərə kimi qüllənin hündürlüyü 15 metrə bərabərdir. Qüllənin xarici diametri 7,6 metr, divarların qalınlığı isə 2 metrdir.
Daxildə qüllə üç yarusa bölünmüş və yarusların hər biri daş günbəzlərlə örtülmüşdür. Günbəz örtüyünün mərkəzində dairəvi dəlik vardır.
Qüllənin girişi yer səviyyəsindədir. Müdafiə üçün olduqca əlverişsiz olan bu hal, ikinci mərtəbəyə keçidin həddən artıq yüksəkdə yerləşdirilməsi ilə (birinci yarusun döşəməsindən 3 metr yüksəklikdə) kompenasasiya edilir. Beləliklə qəsrə hücum edib birinci mərtəbəyə daxil ola bilən düşmən, içəridə daha bir çətinliklə üzləşir və üyni zamanda günbəz mərkəzindəki dəlikdən də hücuma məruz qalırdı.
Qapı yeri istisna olmaqla, birinci mərtəbənin divarında heç nə yoxdur, lakin, ikinci və üçüncü mərtəbələrin divarlarında müxtəlif istiqamətlərə yönəlmiş mazğallar vardır. Bu mazğallar müdafiə məqsədilə yanaşı həm də məkanın işıqlandırılması üçün pəncərə kimi istifadə edilmişdir. Üçüncü mərtəbənin divarında xaricə çıxan yola malik sanitar niş vardır.
Qüllənin üst meydançası müdafiə xarakteri daşıdığından yaşayış üçün yalnız ikinci və üçüncü mərtəbələr istifadə edilirdi. Hər iki mərtəbənin ümumi sahəsi 32 kvadrat metrə bərabərdir. Tədqiqatçı-memar L. Q. Mamikonovun fikrincə bu qədər kiçik sahə ya qəsrdə məskunlaşan ailənin kiçikliyini, ya da qəsrin yaşayış üçün deyil, yalnız hücum zamanı müdafiə üçün istifadə olunduğunu göstərir. Mazğalların məhdud sayı və xüsusiyyətləri əsas müdafiənin məhz qüllənin üst meydançasından təşkil olunduğunu deməyə əsas verir.
Qüllənin kronşteynləri fiqurlu konsollar şəklində həll edilmişdir. Ən aşağı pillə, divar səthindən bir qədər kənara çıxır. Onun alın hissəsi yonma naxışla bəzədilmişdir. Ondan yuxarıda yerləşən hissə karnizin tac hissəsini daşıyır. Parapetin dişləri arxasında gizlənən qəsr müdafiəçiləri hücum zamanı bu sahəni taktiki istifadə edirdilər. Maşikullar isə artıq qüllə dibinə yaxınlaşmış düşmənin məhv edilməsi üçün istifadə edilirdi. Buradan düşmənin başına yanan neftlə doldurulmuş küpələr və ya daş tökülürdü.
İstinadlar
- "Dünya əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısı" (PDF). Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. 2 avqust 2001. 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 18 iyul 2020.
- Мамиконов, 1950. səh. 49
- Cansail, Yeganə. "Mərdəkan: Tariximizin yaddaşı". Mədəniyyət qəzeti. 2010 14 iyul. 2019-09-13 tarixində . İstifadə tarixi: 17 aprel 2022.
- Cəlilova, İradə. "Qapısından qıfıl asılan Mərdəkan qəsri". sputnik.az. Sputnik Azərbaycan. 2022-09-22 tarixində . İstifadə tarixi: 17 aprel 2022.
- Мамиконов, 1950. səh. 48
- Мамиконов, Л. Г. Замок с круглым донжонов в селении Мардакяны (ИА, т. V). Баку. 1956. səh. 193 - 209.
- Ибрагимов, Б. Круглая башня в селении Мардакяны (ААЭН). Баку. 1946. səh. 33.
- Мамиконов, 1950. səh. 50
Ədəbiyyat
- Ашурбейли, С. Б. История города Баку. Период средневековья. Баку: Азернешр. 1992. səh. 408. ISBN .
- Бретаницкий, Л. С. Баку. Ленинград-Москва: Искусство. 1970. səh. 245.
- Мамед-заде, К. М. Строительное искусство Азербайджана (с древнейших времён до XIX века) / Научный редактор aкадемик АН Азерб. ССР А. В. Саламзаде. Баку: Элм. 1983.
- Щеблыкин, И. П. Памятники азербайджанского зодчества эпохи Низами (материалы) / Под ред. И. Джафарзаде. Баку: Издательство АзФАН. 1943.
- Мамиконов, Л. Г. К изучению средневековых оборонительных сооружений Апшерона. Москва-Баку: Государственное Архитектурное Издательство. 1946.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dairevi Merdekan qesri ve ya Kicik Merdekan qesri Baki seheri Xezer rayonunun Merdekan qesebesinde yerlesen tarix memarliq abidesi Qesr Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet ve Turizm Nazirliyi terefinden dunya ehemiyyetli abide kimi qeydiyyata alinmisdir Dairevi Merdekan qesri40 29 44 sm e 50 08 49 s u Olke AzerbaycanSeher BakiYerlesir MerdekanAidiyyati Sirvansahlar dovletiMemar Ebdulmecid Mesud ogluSifarisci III FeriburzTikilme tarixi 1232Uslubu Sirvan Abseron memarliq mektebiMaterial kirec dasiVeziyyeti muzey kimi fealiyyet gosterirUNESCO Ehtiyat SiyahisiResmi adi The Caspian Shore Defensive ConstructionsTipiMedeniTeyin edilib2001Istinad nom 1573DovletAzerbaycanRegionAvropaAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 4 2 KateqoriyaQalaEhemiyyetiDunya ehemiyyetliDairevi Merdekan qalasi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Qesrin donjonunda olan kitabede onun 1232 ci ilde memar Ebdulmecid Mesud oglu terefinden Sirvansah III Feriburzun sifarisi ile insa edildiyi belli olur Qesrin insasinda eheng mehlulu ve yerli ehengdasindan istifade edilmisdir Dairevi Merdekan qesri planda yanlardan kor burclerle berkidilen 7 metr hundurluye malik mohkem qala divarlari ile ehate olunmus merkezi qulleden ibaretdir Qullenin xarici diametri 7 6 metr divarlarin qalinligi ise 2 metrdir Daxilde qulle uc yarusa bolunmus ve yaruslarin her biri das gunbezlerle ortulmusdur Ucuncu mertebenin divarinda xarice cixan yola malik sanitar nis vardir TarixiDairevi Merdekan qesri bir zamanlar bu erazide olmus ve dovrumuze catmamis qala kompleksinin bir hissesi olmusdur Qesrin donjonunda olan kitabede onun 1232 ci ilde memar Ebdulmecid Mesud oglu terefinden Sirvansah III Feriburzun sifarisi ile insa edildiyi belli olur Memarliq xususiyyetleriDairevi Merdekan qesrinin plani ve kesimi XII XV esrler On ve Orta Asiya seherleri ucun xarakterik memarliq planina malik olan Dairevi Merdekan qesri planda yanlardan kor burclerle berkidilen 7 metr hundurluye malik mohkem qala divarlari ile ehate olunmus merkezi qulleden ibaretdir Qala divarlari her terefden 25 metr uzunluga malikdir Qala divarlarinin tinlerinde qulleler meheccer ve mazqallar vardir Qesrin insasinda eheng mehlulu ve yerli ehengdasindan istifade edilmisdir Qesrin merkezi qullesinin silindrik hecmi etraf tikililer arasinda yaxsi ferqlenir ve das kronsteynlere soykenen disli parapetle tamamlanir Masikullari saxlayan kronsteynlere kimi qullenin hundurluyu 15 metre beraberdir Qullenin xarici diametri 7 6 metr divarlarin qalinligi ise 2 metrdir Daxilde qulle uc yarusa bolunmus ve yaruslarin her biri das gunbezlerle ortulmusdur Gunbez ortuyunun merkezinde dairevi delik vardir Qullenin girisi yer seviyyesindedir Mudafie ucun olduqca elverissiz olan bu hal ikinci mertebeye kecidin hedden artiq yuksekde yerlesdirilmesi ile birinci yarusun dosemesinden 3 metr yukseklikde kompenasasiya edilir Belelikle qesre hucum edib birinci mertebeye daxil ola bilen dusmen iceride daha bir cetinlikle uzlesir ve uyni zamanda gunbez merkezindeki delikden de hucuma meruz qalirdi Qapi yeri istisna olmaqla birinci mertebenin divarinda hec ne yoxdur lakin ikinci ve ucuncu mertebelerin divarlarinda muxtelif istiqametlere yonelmis mazgallar vardir Bu mazgallar mudafie meqsedile yanasi hem de mekanin isiqlandirilmasi ucun pencere kimi istifade edilmisdir Ucuncu mertebenin divarinda xarice cixan yola malik sanitar nis vardir Qullenin ust meydancasi mudafie xarakteri dasidigindan yasayis ucun yalniz ikinci ve ucuncu mertebeler istifade edilirdi Her iki mertebenin umumi sahesi 32 kvadrat metre beraberdir Tedqiqatci memar L Q Mamikonovun fikrince bu qeder kicik sahe ya qesrde meskunlasan ailenin kicikliyini ya da qesrin yasayis ucun deyil yalniz hucum zamani mudafie ucun istifade olundugunu gosterir Mazgallarin mehdud sayi ve xususiyyetleri esas mudafienin mehz qullenin ust meydancasindan teskil olundugunu demeye esas verir Qullenin kronsteynleri fiqurlu konsollar seklinde hell edilmisdir En asagi pille divar sethinden bir qeder kenara cixir Onun alin hissesi yonma naxisla bezedilmisdir Ondan yuxarida yerlesen hisse karnizin tac hissesini dasiyir Parapetin disleri arxasinda gizlenen qesr mudafiecileri hucum zamani bu saheni taktiki istifade edirdiler Masikullar ise artiq qulle dibine yaxinlasmis dusmenin mehv edilmesi ucun istifade edilirdi Buradan dusmenin basina yanan neftle doldurulmus kupeler ve ya das tokulurdu Istinadlar Dunya ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin siyahisi PDF Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet Nazirliyi 2 avqust 2001 2021 07 07 tarixinde PDF Istifade tarixi 18 iyul 2020 Mamikonov 1950 seh 49 Cansail Yegane Merdekan Tariximizin yaddasi Medeniyyet qezeti 2010 14 iyul 2019 09 13 tarixinde Istifade tarixi 17 aprel 2022 Celilova Irade Qapisindan qifil asilan Merdekan qesri sputnik az Sputnik Azerbaycan 2022 09 22 tarixinde Istifade tarixi 17 aprel 2022 Mamikonov 1950 seh 48 Mamikonov L G Zamok s kruglym donzhonov v selenii Mardakyany IA t V Baku 1956 seh 193 209 Ibragimov B Kruglaya bashnya v selenii Mardakyany AAEN Baku 1946 seh 33 Mamikonov 1950 seh 50EdebiyyatAshurbejli S B Istoriya goroda Baku Period srednevekovya Baku Azerneshr 1992 seh 408 ISBN 5 552 00479 5 Bretanickij L S Baku Leningrad Moskva Iskusstvo 1970 seh 245 Mamed zade K M Stroitelnoe iskusstvo Azerbajdzhana s drevnejshih vremyon do XIX veka Nauchnyj redaktor akademik AN Azerb SSR A V Salamzade Baku Elm 1983 Sheblykin I P Pamyatniki azerbajdzhanskogo zodchestva epohi Nizami materialy Pod red I Dzhafarzade Baku Izdatelstvo AzFAN 1943 Mamikonov L G K izucheniyu srednevekovyh oboronitelnyh sooruzhenij Apsherona Moskva Baku Gosudarstvennoe Arhitekturnoe Izdatelstvo 1946 Hemcinin baxDordkunc Merdekan qalasi Azerbaycan memarligi