Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalənin şübhə doğurur. |
Şüeyb (ərəb. شعيب) — Quranda adı çəkilən Mədyən əhlinə göndərilən peyğəmbər, Musa peyğəmbərin qayınatası.
| Şüeyb | |
|---|---|
| ərəb. شُعَيْب | |
 | |
| Vəfat tarixi | bilinmir |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Şüeybin adı və əsil-nəsəbi
Adı və nəsəbi barədə tarixyazarlar arasında ixtilaf olan peyğəmbərlərdən biri də həzrət Şüeybdir. İbni Əsir "Kamilut-tarix" kitabında nəql edir ki, bəziləri onun adını Yəsrun, bəziləri isə Şüeyb kimi qeyd ediblər. "Dehxoda" ensklopediyasında onun adı Yəsrin, farscası Büveyb, bəziləri Yəsrun, bəziləri isə Yəsrub olduğunu qeyd ediblər. Bir başqaları isə Yəsrub ibni Büveyb olduğunu yazırlar. Məlumdur ki, qeyd olunanlarda düzəliş və dəyişiklər aparılmışdır. Həqiqi adı bunlardan biri olmuşdur. Tövratda da onun adı Yəsrun gəlmişdir. Tarixçilərin böyük bir qrupu isə Allahın Qurani-Kərimdə gətirdiyi adı – Şüeybi (siryani dilində Yəsrun deyilir) yazmışlar.
Şüeybin əsl-nəsəbinin İbrahim peyğəmbərə yetişməsi ixtilaflıdır. Bəziləri onu İbrahim peyğəmbərin övladlarına aid olan fəsildə gəldiyi kimi, Mədyən ibni İbrahimin övladlarından olduğunu bilmişlər .
Yəqubi onun ata-babalarını belə yazır: Şüeyb–Büveyb-Əya-Mədyən–İbrahim.
Təbəri isə belə yazır: Şüeyb–Səbfun-İnqad–Sabit–Mədyən–İbrahim.
Məsudi də "Mürucuz-zəhəb"də belə qeyd edir: Şüeyb–Nüveyt–Rəvil–Mərbən–Ənqa–Mədyən–İbrahim. "İsbatul-vəsiyyə"də isə belə yazır: Şüeyb –Nabit ibni İbrahimin övladlarından olmuşdur və İsmayılın, ya da İshaqın nəslindən deyil.
Bu qrupun əksinə olaraq bəziləri onu İbrahimin nəslindən bilmirlər. Bəlkədə onun əsli İbrahim peyğəmbərə iman gətirib və onunla Şama mühacirət edənlərə yetişir. Amma ana tərəfindən nəsli Lut peyğəmbərə yetişir. Bu nəzəri "Kamilut-təvarix"də bəzilərindən nəql etmişdir. "Qisəsul-ənbiya" kitabında da Vəhbdən mötəbər sənədli rəvayətdə belə deyilir: Şüeybin, Əyyubun və Bələm Bauranın nəsli İbrahim peyğəmbər Nəmrudun tonqalından xilas olan günü ona iman gətirib və onunla Şama mühacirət edənlərə yetişir. İbrahim özü Lutun qızlarını onlarla evləndirdi və İbrahim peyğəmbərdən sonra Bəni-İsrailə qədər gələn peyğəmbərlərin hamısı onların nəsillərindəndir.
Şüeybin qövmü və Mədyən şəhəri
Bu barədə olan bütün ayələrdən, tarix və təfsir alimlərinin yazdıqlarında belə məlum olur ki, "mədyən" sözü həm Şüeybin şəhərinə və həm də qövmünə deyilmişdir. Qurani-Kərimin yeddi surəsində "Mədyən" adı gəlmişdir:,,,,.
"Əraf", "Ənkəbut" və "Hud" surələrində "mədyən" sözü Şüeybin qövmünə, başqa surələrdə isə onun yaşadığı qəsəbə, yaxud kəndə deyilmişdir. Şüeybin əhvalatına aid olan ayələr bu cümlə ilə başlayır: "Mədyən qövmünə də qardaşları Şüeybi (peyğəmbər) göndərdik."
Yaqut Həməvi belə deyir: -"Qeyd olunan şəhər və onun camaatı Mədyən ibni İbrahimin adı ilə adlandırılmışdır və Mədyən tayfası da onun övladlarındandır. Bəziləri isə Mədyən camaatını ərəblərdən və İsmail peyğəmbərin övladlarından bilirlər. Amma birinci nəzər daha düzgün nəzərə çarpır.
Bəzi tarixçilər tam əminliklə demişlər ki, Mədyən şəhəri elə indi İordaniyadan Məkkəyə gedən hacıların yolunun üstündə yerləşən Muğan şəhəridir. "Möcəmul-buldan" Əbu Zeyddən nəql edir ki, Mədyən şəhəri Qulzum dənizinin (indiki Qırmızı dəniz) sahilində və Təbuk şəhərinin qarşısında yerləşir. Davam edərək deyir: -"Əbu Zeyd demişdir ki, Musanın Şüeybin qızları üçün su çəkdiyi quyu hələ də o şəhərdə qalmaqdadır və onun üstündə balaca bir otaq tikiblər, mən özüm oranı görmüşəm". Bəzi tarixçilər isə Sina adası ilə Furat çayı arasında olan məsafənin Mədyən və orada Əqəbə körfəzi ilə Furat çayının arasında yaşayan əhalini isə Mədyən qövmü adlandırıldığını deyiblər.
Əshabi-Əykə kimlərdir?
Diqqət yetiriləsi və Qurani-Kərimin "Hicr", "Şüəra", "Sad" və "Qaf" surələrində adı çəkilmiş "Əshabi-Əykə"dir. Allah taala Şüeyb peyğəmbəri onlara göndərdi və bununla onlara öyüd-nəsihət verib gələcək ilahi əzabdan qorxutmaq istədi, amma bütün peyğəmbərlər kimi onu yalançı adlandırdılar. İndi görək Əshabi-Əykə elə həmən Mədyən camaatıdır, yoxsa ayrıca bir tayfadır və onlar da Mədyən camaatı tək onu təkzib etdilər.
Lüğət alimləri "Əykə" sözünün mənasında belə deyiblər: -"Əykə -meşə, sıx v bir-birinə sarılmış ağaclar. Bir çox tarix və təfsir alimləri deyirlər ki, Əshabi-Əykə həmən Mədyən camaatıdır. O şəhərin kənarında bir meşə var idi və camaat oradan bəhrələnirdilər. Beyzavinin dediyinə əsasən isə elə o camaat orada da məskunlaşmışdılar. Bəziləri yazırlar ki, Şüeyb iki dəfə peyğəmbərliyə seçilib, bir dəfə Mədyən camaatına, ikinci dəfə isə Əshabi-Əykəyə, bununla da onları ayrı-ayrı tayfa bilirlər. "Əl-mizan" təfsirində deyilir ki, "Əykə" Mədyən şəhərinin yaxınlığındakı meşənin adı olub və orada bir tayfa yaşayırdı və Şüeybin tayfası deyildi. Bu səbəbdən də Allah taala "Şüəra"surəsində belə buyurur: -"Əshabi-Əykə (Allah tərəfindən) göndərilənlərin hamını yalançı adlandırdılar." Bu zaman Şüeyb onlara dedi: -"Qorxmursunuz!?" Əgər qohumluğu olsaydı başqa yerdə olduğu kimi, əhvalatı belə başlayardı: -"Qardaşları Şüeyb..."
Həzrət Şüeybə, Mədyən camaatına və Əshabi-Əykəyə aid olan ayələrdə diqqət ediləsi məsələlərdən biri də budur ki, (birinci nəzəriyyəyə və "Əl-mizan"ın sözünə təsdiq olaraq) hər iki tayfanı camaatın alış-verişində onları aldatmamağa və çəkini düz verməyə dəvət etmişdir. Məsələn, "Hud" surəsində Şüeybin Mədyən camaatı ilə mübahisəsində Allah taala belə buyurur: -"Qardaşları Şüeybi Mədyənə tərəf yolladıq. O, onlara belə dedi: -"Ey camaat, yeganə Allaha ibadət edin, Ondan başqa məbud yoxdur. Peymanəni və tərəzidə çəkini az verməyin, mən sizin vəziyyətinizi yaxşı görürürəm (sizin camaatı aldatmağa ehtiyacınız yoxdur) və sizin üçün gələcək əzab günündən (ki, bütün kafirləri bürüyəcək) qorxuram. Ey camaat, tərəzini ədalətlə çəkib camaata verin, onların malını (alış-verişdə) azaltmayın və yer üzündə fəsad törətməyə səy göstərməyin!"
"Əraf" və "Ənkəbut" surələrində də bunlara oxşar ayələr Mədyən camaatının barəsində gəlmişdir. "Şüəra" surəsində Əshabi-Əykə barəsində belə buyurur: -"Əshabi-Əykə göndərilənləri yalançı sandı. Şüeyb onlara belə dedi: -"Niyə qorxmursunuz! Mən Allahın əmin elçisiyəm, Allahdan qorxun və Ona itaət edin! Mən bunların əvəzində sizdən heç bir muzd istəmirəm, mənim muzdum yalnız aləmlərin Rəbbinin öhdəsinədir." Bu ayələrin davamında "Hud" surəsində olan ayələrə oxşar ayələrdə camaatı çəkini düzgün verməyə dəvət edir. Ayələr belədir: -"Çəkini düzgün verin və (alış-verişdə) camaatı aldadanlardan olmayın. Tərəzini düz çəkin, camaatın malını azaltmayın və yer üzündə fəsad törətməyə səy göstərməyin!"
Mümkündür belə oxşarlıqdan və Şüeybin öyüd-nəsihətindən onların bir olması başa düşülsün, amma onların ayrı-ayrı tayfa olması, bir-birlərini qonşuluğunda məskunlaşması və Mədyən camaatının pis xüsusiyyətlərinin onlara keçməsi heç də uzaq deyildir. Şüeyb necə ki, Mədyən camaatını hidayət etmək üçün əmr olunmuşdu, eləcə də Əshabi-Əykəni hidayət etməyə əmr olundu.
Şüeybin dəlil-sübut gətirməsi
Şüeyb (ə) özünün şirin, dolğun və eyni halda möhkəm məntiqi ilə xalqa nəsihət etməyə başladı. Lakin buna baxmayaraq, onlar əks mövqe tutdular, nemətlər qarşısında şükür etmək əvəzinə Şüeybin dəvətini qəbul etməyib onu "yalançı" adlandırdılar, onu şəhərdən qovmaqla daş-qalaq etməklə hədələdilər. Bəziləri başqa İlahi peyğəmbərlərin öz ümmətləri tərəfindən məntiqsiz dəlillərlə cadugərlikdə töhmətləndirildikləri kimi, Şüeybə töhmət vurub onu ələ saldılar.
Əraf surəsində
"Əraf" surəsində belə nəql olunur: "Biz qardaşları Şüeybi (ə) Mədyən xalqına tərəf göndərdik." O, onlara dedi: -"Ey camaatım! Allaha ibadət edin. Sizin Ondan başqa heç bir tanrınız yoxdur. Artıq sizə Rəbbinizdən aşkar bir dəlil (möcüzə) gəldi. Ölçüdə və tərəzidə düz olun. Adamların mallarının dəyərini (və ya onların haqqını) azaltmayın. Yer üzü (peyğəmbərlərin şəriətləri sayəsində) düzələndən sonra orada fitnə-fəsad törətməyin. Əgər siz mö’minsinizsə, bu (dediklərim) sizin üçün xeyirlidir! Hər yolun başında əyləşib Allaha iman gətirənləri qorxudaraq Onun yolundan döndərməyin, onu (Allah yolunu) əymək istəməyin. (Ey Mədyən tayfası!) Xatırlayın ki, bir zaman siz çox az idiniz, amma (Allah) sizi çoxaltdı. Bir görün fitnə-fəsad törədənlərin axırı necə oldu!..." Bəzi təfsirçilər bu ayələrdən istifadə edərək Şüeybin (ə) qövmünün tərəzidə az verməsindən (əskik satmasından) əlavə başqa böyük bir günah etmələrini də qeyd etmişlər. Onlar yollarda pusqu quraraq yol kəsirdilər. Əlbəttə qeyd etmək lazımdır ki, onların yol kəsmələri, dininin qarşısında maneəçilik törətmələri.
1. Qiymətli gövhər olan imanın qabağını alması uzaq ehtimal deyildir. Elə buna görə də sözünün davamında buyurulur: -"Allaha iman gətirəni yolundan saxlayır və azdırırsınız...." Bəzi təfsirçilərin qeyd etdiyi kimi onlar Şüeybə(ə) iman gətirənlərin yolu üstündə durur, onları hədələyərək bu işdən əl çəkmələrini tələb edirdilər. Hər halda, yuxarıda qeyd olunan ayələrin ardınca mütəal Allah Şüeybin (ə) qövmünün o həzrətə verdikləri cavabı belə xatırladır: -"Onun qövmünün başçıları və inadkarlar təkəbbürlük edərək dedilər: -"Ey Şüeyb(ə)! Biz ya səni və sənə iman gətirənləri öz kəndimizdən qovacağıq, ya da bizim dinimizə qayıdacaqsınız".
Şüeybə (ə) iman gətirənlər o nadan camaatın qarşısında dedilər: -"Allah bizi sizin dininizdən azad edəndən sonra yenidən ona qayıdaraq Allaha iftira bağlayaq. Biz ona qayıtmayacağ. Məgər ki, Allah istəyə. Bizim pərvərdigarımızın elmi hər bir şeyi əhatə edibdir. Biz Allaha təvəkkül edirik. Pərvərdigara bizimlə qovmumuzun arasında hakimlik et. Sən ən yaxşı hakimsən" .
Ancaq Şüeybin (ə) cahil və məğrur qövmü özlərinin yanlış fikirlərinə israr edərək dedilər: -"Əgər Şüeybə (ə) itaət etsəniz ziyana uğrayacaqsınız" . Pərvərdigar bu təkəbbürlüyün nəticəsini belə buyurur: -"Onlara zəlzələ gəldi və evlərində cansız oldular. Şüeybi (ə) yalançı adlandıranlar sanki heç vaxt o evlərdə olmamışdılar. Şüeybi yalançı adlandıranlar özləri ziyankar oldular" .
Hud surəsində
(Onların) qardaşları Şüeybi (ə) Mədyənə göndərdik. O, onlara dedi: -""Ey qövmüm! Allaha ibadət edin. Sizin Ondan başqa heç bir tanrınız yoxdur. Ölçünü və çəkini əskiltməyin. Mən sizi xeyir-bərəkət içində (firavan yaşamaqda) görürəm. Bununla belə (Allahın hökmlərinə riayət etməyəcəyiniz təqdirdə) sizi (hər tərəfdən) bürüyəcək bir günün əzabından qorxuram! Ey qövmüm! Ölçüdə və çəkidə düz (ədalətli) olun. İnsanların heç bir şeydə haqqını əskiltməyin (adamların mallarının dəyərini aşağı salmayın, hər kəsin haqqı nə isə, onu da verin). Yer üzündə gəzib fitnə-fəsad törətməyin! Əgər möminsinizsə, (bilin ki, ölçüdə və çəkidə düz olandan sonra) Allahın (halal olaraq) verdiyi mənfəət (dünyada və axirətdə) sizin üçün daha xeyirlidir. Mən də sizə nəzarətçi deyiləm!""
Xoşbəxtlikdən uzaq olan o xalq onun caabında dedilər: -"Sənin namaz və dinin əmr edirmi ki, biz ata-babalarımızın ibadət etdiklərindən əl çəkək və öz mal-dövlətlətimizdə istədiyimiz kimi istifadə etməyək, doğrudan da sən səbirli və başa düşənsən..." Şüeyb onlara buyurdu: -"Ey camaat! Sizin fikrinizcə əgər mənim pərvərdigarımdan dəlilim olsa və mənə ruzi əta etmiş olsa (Onun itaətindən necə çıxa bilərəm)?!. Mən istəmirəm ki, sizə qadağan etdiyim şeydə (əməl etməklə) sizinlə müxalifətçilik edəm. Mənim hədəfim bacardığım qədər islah etməkdir. (Mənim öz dəvətimdə) Tovfiq təkcə Allahın iradəsi ilədir. Yalnız Ona təvəkkül edir və yalnız onun dərgahına üz tuturam. Ey camaat! Mənimlə müxalifət və düşmənçilik etmək Nuhun, Hudun, Salehin və Lutun qövmünə gələn bəlanın sizə gəlməsinə səbəb olmasın! Öz Pərvərdigarınızdan bağışlanmaq istəyib onun dərgahına üz tutun və tövbə edin! Həqiqətdə mənim Pərvərdigarım rəhimli və mehribandır. "
Amma onlar bu böyük Peybəmbərin cavabında boş sözlərindən əl çəkməyərək, dedilər:
– Ey Şüeyb! Dediklərinin çoxunu başa düşmür və səni aramızda zəif (gücsüz) görürük. Əgər əşirətin (dinimizə tapınan qəbilən) olmasaydı, səni daşqalaq edərdik. Yoxsa sən bizim üçün əziz (hörmətli) bir adam deyilsən!
Şüeyb (ə) güclü məntiqlə və möhkəm dəlillə onlara cavab verərək buyurdu:
– Ey qövmüm! Məgər mənim əşirətim sizə Allahdan da əzizdir ki, Onu unudub saymırsınız? Həqiqətən, Rəbbim (elmi ilə) nə etdiklərinizi biləndir! 93 Ey qövmüm! Əlinizdən gələni edin. Mən də etdiyimi edəcəyəm. Rüsvayedici əzabın kimə gələcəyini və kimin yalançı olduğunu biləcəksiniz. (Əzabı) gözləyin. Doğrusu, mən də sizinlə birlikdə gözləyirəm! Yəni siz Allahın vədə verdiyi əzabı gözləyin, mən də o əzabın sizə gələcəyini gözləyirəm.
İbn Abbas demişdir: -"Yəni, siz əzabı gözləyin, mən də haqqın rəhmət və köməyini gözləyirəm. Hər halda, Allahın göndərdiyi peyğəmbər yalançı adlandırmağın nəticəsi Pərvərdigarın buyurduğudur: -"Bizim əmrimiz gəldiyi zaman Şüeyb və ona iman gətirənlərə öz rəhmətimizlə nicat verdik. Zülm edənləri isə asimani bəla əhatə etdi. Onlar öz evlərində cansız olaraq qaldılar. Sanki heç zaman orada olmamışlar. Hudun qövmü məhv olduğu kimi, Mədyən camaatı da tələf oldular" . Bunun ardınca əksər peyğəmbərlərin öz ümmətlərinə dedikləri sözü qövmünə xatırladaraq buyurdu: -"Mən öz peyğəmbərliyimə görə sizdən heç bir muzd istəmirəm. Mənim mudzüm təkcə aləmlərin Pərvərdigarının öhdəsinədir". Daha sonra öz vəzifəsini onlara agah edib buyurdu: -"Ey camaat! Çəkidə düz verin və azaltmayın. Tərəzidə düz çəkin. Xalqın aldığını azaltmayın. Yer üzündə fəsad törətməyə çalışmayın. Sizi və sizdən qabaqkı insanları yaradan Allahdan qorxun!" .
O, camaat həyasızcasına Şüeybə belə cavab verdilər: -"Doğrudan da sənə cadu ediblər, sən də bizim kimi (adi) bir insansan, biz sənin yalançı olmağını düşünürük."
Sonra öz həyasızlıqlarında daha da ifrata varıb dedilər: -"Əgər düz deyirsənsə, asimanın bir hissəsini bizim üstümüzə at!"
Şüeyb (ə) onların cavabında buyurdu: -"Mənim Pərvərdigarım sizin etdiklərinizə daha alimdir" . Allah taala onların sonunu belə nəql edir: -"Onlar Şüeybi təkzib edib yalançı adlandırdılar və günün əzabına (atəş saçan kölgə əzabına) düçar oldular. Həqiqətən də (bu gün) böyük əzab günü idi. Bu hadisədə ibrət vardır. Onların çoxusu mömin deyildilər."
Şüeybin kor olması
Bəzi təfsirçilər "Hüd" surəsinin 92-ci ayəsinin -"Biz səni öz aramızda zəif görürük" təfsirində belə deyirlər: -"Onların bu sözünün səbəbi Şüeybin kor olması idi. Onların "zəif və gücsüzdür" -dedikdə məqsədləri onun görmə qabiliyyətini əldən verməsi idi. Təbəri bu sözü öz kitabında Səid ibn Cübeyr və başqalarından nəql etmişdir.
"Kamülut-təvarix"in müəllifi də bu sözü qeyd etmişdir.
Lakin bunların qarşısında başqa təfsirçilər Şüeybin (ə) kor olmasını inkar etmiş, peyğəmbərlərinin xalq arasında nifrət yaradan xəstəliklərdən uzaq olmalarını sübut gətirmişlər. Onlar kor olmağı xalq arasında nifrət yaradan xəstəliklərdən sayaraq, o həzrətin kor olmasını inkar etmişlər.
Bu kimi təfsirçilərin qarşısında başqa bir qrup da birinci dəstənin tərəfdarlığına qalxmış, korluğun xalq arasında nifrət yaradan xəstəliklərdən olmamasını deyərək, bütün peyğəmbərlərin (ə) ona düçar ola bilməsi ehtimalını irəli sürmüşlər və demişlər ki, bu xəstəlik onların ilahi vəzifələrini yerinə yetirməsinə mane olmamışdır.
Şeyx Səduq "İləluş-şəraye" kitabında Rəsuli Əkrəmdən (ə) bir hədis nəql etmişdir ki, onun düz olduğu təqdirdə hər iki dəstənin nəzəriyyəsini düzgün hesab edə bilərik, beləliklə də qarşıya çıxan müşkül bir qədər həll olmuş olar. O, öz sənədi ilə Ənəsdən, o da Allahın Rəsulundan (s) belə rəvayət edir: -"Şüeyb Allaha olan eşqinə görə o qədər ağladı ki, axırda gözləri tutuldu. Allah onun görmə qabiliyyətini yenidən ona qaytardı. Ancaq Şüeyb yeidən o qədər ağladı ki, gözləri (ikinci dəfə) kor oldu. Allah təzədən körmə qabiliyyətini ona qaytardı. Şüeyb yenə də ağlayaraq kor oldu. Üçüncü dəfə də pərvərdigar onun gözlərini ona qaytardı. Bu iş dördüncü dəfə təkrar olunduqda Allah ona belə vəhy etdi: -"Ey Şüeyb! Həmişə belə ağlamaq istəyirsən?! Əgər sənin qorxun cəhənnəm odundadırsa Mən sənə pənah verərəm, yox əgər behişt eşqindəndirsə onu sənin üçün mübah edirəm!"
Şüeyb cavabında dedi: -"Ey mənim məbudum! Ey mənim ağam! Sən Özün bilirsən ki, mən cəhənnəm qorxusu və behişt arzusundan ağlamıram! Mən Sənin aşiqin olmuşam, özümü saxlaya bilmirəm. Fəqət Sənə çatmaq istəyirəm!" Pərvərdigar da ona belə vəhy etdi: -"Əgər belədirsə Mən öz kəlimim Musanı sənə xidmətçi göndərirəm.
Mərhum Məclisi bu hədisin şərhində deyir: -"Kamil mərifət istəyi, istedad bacarıq və bütün qüvvə ilə olmuşdur. Yəni, daim Sənin eşqindən ağlayır, bu yolla mərifət və yəqinin yüksək həddinə çatmaq istəyirəm. Yəqinə çatmaq- haqqı görmək kimi ifadə olunur.
Şüeybin qövmüna əzabin nazil olma səbəbi
Ravəndi (r.ə) imam Səcaddan (ə) nəql edir ki, o Həzrət belə buyurmuşdur: -"İlk dəfə tərəzi və peymanəni öz qövmü üçün düzəldən həzrət Şüeyb (ə) olmuşdur ki, bundan sonra onlar peymanə və tərəzi ilə işləməyə başladılar. Bir müddət keçdikdən sonra (tərəzidə) az verməyə başladılar. Bu da ilahi əzaba səbəb oldu."
Ravəndinin Vəhb ibn Münəbbih və başqalarından nəql etdiyi rəvayətdə qeyd edilir ki, Şüeyb, Əyyub və Bələm ibn Baura ki, İbrahimin Nəmrudun odundan nicat tapdığı gün ona iman gətirən və onunla birlikdə Şama hicrət edənlərin övladı idilər.
İbrahim Lutun qızlarını onlara zövcə qərar vermişdi. Onun dediyinə görə İbrahimdən sonra və bəni İsraildən qabaq məbus olmuş peyğəmbərlərin hamısı onların nəslindən olmuşdur. Mütaal Allah Şüeybi Mədyənə göndərdi. Mədyən əhalisi onun qohum və qəbiləsindən deyildilər. Bu zaman onlara zəmanəsində bir kəsin qarşılaşa bilməyəcəyi zalım bir padşah hökumət edirdi.
Yuxarıda adı çəkilən camaat çəkidə az verir, xalqın aldıqlarını azaldırdılar, bunlardan əlavə dünyanı yaradan Allaha kafir olur və İlahi Peyğəmbərləri yalançı adlandırır, haqq qarşısında təkəbbürlük edirdilər. Özləri üçün çəkdikləri zaman peymanə və tərəzini düzəldirdilər.
Onlar adi həyat sürürdülər. Padşahları onlara yemək məhsullarını yığıb saxlamaqla və az çəkməyi tapşırdı. Şüeyb onlara öyüd-nəsihət etməyə başladı. (Az verməkdən çəkindirdi). Padşah Şüeybi çağırıb dedi: -"Mənim əmrimi qarşısında nə fikirdəsən? Ondan razısan, ya yox? Şüeyb dedi: -"Mütaal Allah mənə vəhy etmişdir ki, hər zaman bir padşah sənin kimi rəftar etsə, onu "facir padşah" çağırırlar." Padşah onu yalançı adlandırıb qohum-əqrəbası və tayfası ilə birlikdə şəhərdən çıxartdırdı. Məhz bu zaman ilahi əzab nazil oldu.
Şüeybin qövmünün cəzası
Qurani-Kərimin ayələrin də deyildiyi kimi (Əraf surəsi) Şüeybin qovmunun əzabı "Rəcfə" -yəni zəlzələ olmuşdur. "Hud" surəsində qeyd olunur: -"O zülm edənləri isə, dəhşətli bir səs bürüdü və onlar öz evlərində diz üstə çöküb qaldılar (bir göz qırpımında məhv oldular). Sanki onlar heç yaşamamışdılar.." Şüəra surəsində əzab "Yəvmuz-zullə", yəni yandırıcı kölgə adlandırılmışdır.
Əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi, bəzi təfsir və tarix alimləri demişlər: -"Şüeyb iki dəfə xalqa yol göstərib təbliğ etməyə məmur olmuşdu. Birinci dəfə Mədyən camaatı, digəri isə Əshabi Əykə üçün." Bunlar deyirlər: -"Mədyən camaatı "Rəcfə" və zəlzələyə, Əshabi Əykə isə "Yəvmuz zullə" əzabına duçar olmuşdular. Lakin başqaları belə deyirlər ki, Mədyən və Əshabi Əykə camaatı eyni bir xalq idilər. "Zəlzələ" və "Yamuzzullə" əzablarının hər ikisi də həmin xalqa nazil olmuşdur. Belə ki, əvvəldə zəlzələ baş vermiş,onun ardınca isə yandırıcı bulud onlara kölgə salaraq hamısını həlak etmişdi.
İbn Abbas və başqaları deyirlər: -"Şüeybin qovmu şiddətli və yandırıcı istiyə düçar olmuşlar. Evlərinin daşları və sular da onları o əzabdan xilas edə bilmədi. Onlar da qızışmışdı. Bu vaxt Allah sərin külək əsdirən bir bulud göndərdi. Camaat o buludun altına yığılıb xilas olmaq istədilər. Başqalarını da öz yanlarına çağırdılar. Hamısı bir yerə yığıldıqdan sonra buluddan atəş yağmağa başladı, torpaq ayaqlarının altında lərzəyə gəldi. Başlarına göydən atəş yağmağa, ayaqlarının altından isə torpaq titrəməyə başladı, hamısı yanıb külə çevrildi. Beləliklə dünya həyatları sona çatdı.
Vəhb deyir: -"Mütəal Allah onlara yandırıcı isti göndərdi. Doqquz gün şiddətli istinin əzabına mübtəla oldular. Suları içilməsi mümkün olmayan isti həmimə dönmüşdü. Bu zaman Allah onlar üçün bir bulud göndərdi. Hamısı onun altına toplaşdılar. Allah təala o buluddan onların başına atəş yağdırdı. Bir nəfər belə ondan canını qurtara bilmədi.
Beləliklə, deyə bilərik ki, zəlzələ və yandırıcı buludun əzabına düçar olanlar Mədyən ya Əshabi Əykə olmuş, hər iki əzab onlara göndərilmişdir. "Hud" surəsində olan "Seyhə"dən məqsədin də göyün guruldaması, yaxud Cəbrayılın (ə) seyhəsi çəkməsi mümkündür. Bu Seyhə, əzab onlara nazil olmamışdan, yaxud məhv olmamışdan qabaq onlara yetişmişdi. Bəzi təfsirçilərin dediyi kimi "Seyhə"dən məqsəd onların həlak və məhv olmasıdır. Belə ki, ərəblər məhv olmuş qövmün haqqında "Sahəz zəmanu bihim", yəni "O qövüm məhv oldu"- :deyirlər.
Həzrət Şüeybin (ə) Mədyən camaatı üçün göndərdiyi elçinin əhvalatı
Ravəndinin "Qisəsül-Ənbiya" və başqa kitablarda müəyyən qədər ixtilaflı olaraq belə gəlmişdir: -"Hişam ibn Əbdül-Məlikin vaxtında Fələstin torpaqlarında kanal çəkmək üçün bir yeri qazdılar, bir kəllə sümük tapıb onun ətrafını qazdılar. Bu zaman ağ paltara bürünərək daşın üstündə oturmuş bir kişini müşahidə etdilər. Başında yara vardı, sağ əlini onun üstünə qoymuşdu. Yeri qazanlar onun əlini yaranın üstündən götürdülər. Bu vaxt yaradan qan axmağa başladı. Əlini boşladıqları zaman yenidən yaranın üstünə qalxdı və qan kəsildi. Paltarına diqqət yetirdikdə üstünda belə yazını gördülər: -"Mən Şüeybin öz qövmü üçün göndərdiyi elçiyəm. Onlar məni döyüb əzab-əziyyət verdikdən sonra bu quyuya ataraq üstümə torpaq tökdülər."
Bu əhvalatı Hişama xəbər verdilər. O, cavab yazaraq onun üstünə yenidən torpaq tökmələrini və kəhriz üçün başqa yeri qazmalarını tapşırdı.
Hz. Şüeybin ömrü
Bəzi rəvayətlərdə deyilir ki, qövmü nabud olduqdan sonra Şüeyb (ə) ona iman gətirənlərlə birlikdə Məkkəyə gələrək ömürlərinin axırına qədər orada qaldılar.
Başqa bir rəvayətdə isə belə deyir: -"Şüeyb camaat məhv olduqdan sonra Mədyənə gəldi. Mədyəndə olduğu zaman Musa o şəhərə gələrək onunla görüşdü və qızları ilə evlənmək məsələsi qarşıya gəldi."
Musanın Mədyənə gəldiyi zaman görüşdüyü və qızı ilə evlənmə barəsində müzakirə etdiyi adamın Şüeyb (ə), yaxud başqa bir adamın olması barədə ixtilaf vardır. (O başqa adam həzrətin qohumlarından, yaxud ona iman gətirənlərdən idi). İnşaallah, bu barədə daha ətraflı bəhs edəcəyik.
Şüeybin ömrü haqqında da ixtilaf vardır. İbn Abbasdan nəql olunur ki, Şüeyb 242 il ömür sürmüşdür. Bəzi rəvayətlərdə o həzrətin daha çox ömür sürdüyü deyilmişdir.
Şüeybin (ə) dəfn olunduğu yer
Tarix və rəvayətlərdə Şüeybin (ə) dəfn olunduğu yer barsində bir şey qeyd olunmamışdır. Bircə bunu qeyd etmək olar ki, Əbdul Vəhhab Nəccar özünün "Qisəsül-Ənbiya" kitabında yazır: -"Həzrəmutda bir qəbir vardır ki, oranın əhalisi o qəbrin Şüeybin (ə) olmasına inanırlar. Bu qəbir Şəbamın şimalında yerləşir və oradan Şəbama qədər iki saatlıq yol vardır . O qəbri ziyarət etmək üçün "İbn Əli" vadisindən keçmək lazımdır. O qəbrin ətrafında heç bir abadlıq yoxdur. Heç kəs o qəbrin ziyarətiən getmir. Axırda əlavə edib deyir: -"Mən bu qəbrin Şüeybin (ə) olması barədə şübhə edirəm.
Mənbə
Seyyid Kamal. Peyğəmbərlərin həyatı. — Bakı, 2004. S.107-110.
İstinadlar
- Əraf surəsi, 85
- Tövbə surəsi, 70
- Hud surəsi 84, 95
- Həcc surəsi, 44
- Qəsəs surəsi, 22, 32, 45
- Ənkəbut surəsi, 36
- Əraf surəsi, 85–86
- Hud surəsi, 84–86
- Hud surəsi, 91
- Hud surəsi, 92–93.
- Hud surəsi, 94–95
 | Din ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin neytralligi subhe dogurur Meqalede teref tutma ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirlerin oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar istirak edesiniz Sueyb ereb شعيب Quranda adi cekilen Medyen ehline gonderilen peygember Musa peygemberin qayinatasi Sueybereb ش ع ي ب Vefat tarixi bilinmir Vikianbarda elaqeli mediafayllarSueybin adi ve esil nesebiAdi ve nesebi barede tarixyazarlar arasinda ixtilaf olan peygemberlerden biri de hezret Sueybdir Ibni Esir Kamilut tarix kitabinda neql edir ki bezileri onun adini Yesrun bezileri ise Sueyb kimi qeyd edibler Dehxoda ensklopediyasinda onun adi Yesrin farscasi Buveyb bezileri Yesrun bezileri ise Yesrub oldugunu qeyd edibler Bir basqalari ise Yesrub ibni Buveyb oldugunu yazirlar Melumdur ki qeyd olunanlarda duzelis ve deyisikler aparilmisdir Heqiqi adi bunlardan biri olmusdur Tovratda da onun adi Yesrun gelmisdir Tarixcilerin boyuk bir qrupu ise Allahin Qurani Kerimde getirdiyi adi Sueybi siryani dilinde Yesrun deyilir yazmislar Sueybin esl nesebinin Ibrahim peygembere yetismesi ixtilaflidir Bezileri onu Ibrahim peygemberin ovladlarina aid olan fesilde geldiyi kimi Medyen ibni Ibrahimin ovladlarindan oldugunu bilmisler Yequbi onun ata babalarini bele yazir Sueyb Buveyb Eya Medyen Ibrahim Teberi ise bele yazir Sueyb Sebfun Inqad Sabit Medyen Ibrahim Mesudi de Murucuz zeheb de bele qeyd edir Sueyb Nuveyt Revil Merben Enqa Medyen Ibrahim Isbatul vesiyye de ise bele yazir Sueyb Nabit ibni Ibrahimin ovladlarindan olmusdur ve Ismayilin ya da Ishaqin neslinden deyil Bu qrupun eksine olaraq bezileri onu Ibrahimin neslinden bilmirler Belkede onun esli Ibrahim peygembere iman getirib ve onunla Sama muhaciret edenlere yetisir Amma ana terefinden nesli Lut peygembere yetisir Bu nezeri Kamilut tevarix de bezilerinden neql etmisdir Qisesul enbiya kitabinda da Vehbden moteber senedli revayetde bele deyilir Sueybin Eyyubun ve Belem Bauranin nesli Ibrahim peygember Nemrudun tonqalindan xilas olan gunu ona iman getirib ve onunla Sama muhaciret edenlere yetisir Ibrahim ozu Lutun qizlarini onlarla evlendirdi ve Ibrahim peygemberden sonra Beni Israile qeder gelen peygemberlerin hamisi onlarin nesillerindendir Sueybin qovmu ve Medyen seheriBu barede olan butun ayelerden tarix ve tefsir alimlerinin yazdiqlarinda bele melum olur ki medyen sozu hem Sueybin seherine ve hem de qovmune deyilmisdir Qurani Kerimin yeddi suresinde Medyen adi gelmisdir Eraf Enkebut ve Hud surelerinde medyen sozu Sueybin qovmune basqa surelerde ise onun yasadigi qesebe yaxud kende deyilmisdir Sueybin ehvalatina aid olan ayeler bu cumle ile baslayir Medyen qovmune de qardaslari Sueybi peygember gonderdik Yaqut Hemevi bele deyir Qeyd olunan seher ve onun camaati Medyen ibni Ibrahimin adi ile adlandirilmisdir ve Medyen tayfasi da onun ovladlarindandir Bezileri ise Medyen camaatini ereblerden ve Ismail peygemberin ovladlarindan bilirler Amma birinci nezer daha duzgun nezere carpir Bezi tarixciler tam eminlikle demisler ki Medyen seheri ele indi Iordaniyadan Mekkeye geden hacilarin yolunun ustunde yerlesen Mugan seheridir Mocemul buldan Ebu Zeydden neql edir ki Medyen seheri Qulzum denizinin indiki Qirmizi deniz sahilinde ve Tebuk seherinin qarsisinda yerlesir Davam ederek deyir Ebu Zeyd demisdir ki Musanin Sueybin qizlari ucun su cekdiyi quyu hele de o seherde qalmaqdadir ve onun ustunde balaca bir otaq tikibler men ozum orani gormusem Bezi tarixciler ise Sina adasi ile Furat cayi arasinda olan mesafenin Medyen ve orada Eqebe korfezi ile Furat cayinin arasinda yasayan ehalini ise Medyen qovmu adlandirildigini deyibler Eshabi Eyke kimlerdir Diqqet yetirilesi ve Qurani Kerimin Hicr Suera Sad ve Qaf surelerinde adi cekilmis Eshabi Eyke dir Allah taala Sueyb peygemberi onlara gonderdi ve bununla onlara oyud nesihet verib gelecek ilahi ezabdan qorxutmaq istedi amma butun peygemberler kimi onu yalanci adlandirdilar Indi gorek Eshabi Eyke ele hemen Medyen camaatidir yoxsa ayrica bir tayfadir ve onlar da Medyen camaati tek onu tekzib etdiler Luget alimleri Eyke sozunun menasinda bele deyibler Eyke mese six v bir birine sarilmis agaclar Bir cox tarix ve tefsir alimleri deyirler ki Eshabi Eyke hemen Medyen camaatidir O seherin kenarinda bir mese var idi ve camaat oradan behrelenirdiler Beyzavinin dediyine esasen ise ele o camaat orada da meskunlasmisdilar Bezileri yazirlar ki Sueyb iki defe peygemberliye secilib bir defe Medyen camaatina ikinci defe ise Eshabi Eykeye bununla da onlari ayri ayri tayfa bilirler El mizan tefsirinde deyilir ki Eyke Medyen seherinin yaxinligindaki mesenin adi olub ve orada bir tayfa yasayirdi ve Sueybin tayfasi deyildi Bu sebebden de Allah taala Suera suresinde bele buyurur Eshabi Eyke Allah terefinden gonderilenlerin hamini yalanci adlandirdilar Bu zaman Sueyb onlara dedi Qorxmursunuz Eger qohumlugu olsaydi basqa yerde oldugu kimi ehvalati bele baslayardi Qardaslari Sueyb Hezret Sueybe Medyen camaatina ve Eshabi Eykeye aid olan ayelerde diqqet edilesi meselelerden biri de budur ki birinci nezeriyyeye ve El mizan in sozune tesdiq olaraq her iki tayfani camaatin alis verisinde onlari aldatmamaga ve cekini duz vermeye devet etmisdir Meselen Hud suresinde Sueybin Medyen camaati ile mubahisesinde Allah taala bele buyurur Qardaslari Sueybi Medyene teref yolladiq O onlara bele dedi Ey camaat yegane Allaha ibadet edin Ondan basqa mebud yoxdur Peymaneni ve terezide cekini az vermeyin men sizin veziyyetinizi yaxsi gorururem sizin camaati aldatmaga ehtiyaciniz yoxdur ve sizin ucun gelecek ezab gununden ki butun kafirleri buruyecek qorxuram Ey camaat terezini edaletle cekib camaata verin onlarin malini alis verisde azaltmayin ve yer uzunde fesad toretmeye sey gostermeyin Eraf ve Enkebut surelerinde de bunlara oxsar ayeler Medyen camaatinin baresinde gelmisdir Suera suresinde Eshabi Eyke baresinde bele buyurur Eshabi Eyke gonderilenleri yalanci sandi Sueyb onlara bele dedi Niye qorxmursunuz Men Allahin emin elcisiyem Allahdan qorxun ve Ona itaet edin Men bunlarin evezinde sizden hec bir muzd istemirem menim muzdum yalniz alemlerin Rebbinin ohdesinedir Bu ayelerin davaminda Hud suresinde olan ayelere oxsar ayelerde camaati cekini duzgun vermeye devet edir Ayeler beledir Cekini duzgun verin ve alis verisde camaati aldadanlardan olmayin Terezini duz cekin camaatin malini azaltmayin ve yer uzunde fesad toretmeye sey gostermeyin Mumkundur bele oxsarliqdan ve Sueybin oyud nesihetinden onlarin bir olmasi basa dusulsun amma onlarin ayri ayri tayfa olmasi bir birlerini qonsulugunda meskunlasmasi ve Medyen camaatinin pis xususiyyetlerinin onlara kecmesi hec de uzaq deyildir Sueyb nece ki Medyen camaatini hidayet etmek ucun emr olunmusdu elece de Eshabi Eykeni hidayet etmeye emr olundu Sueybin delil subut getirmesiSueyb e ozunun sirin dolgun ve eyni halda mohkem mentiqi ile xalqa nesihet etmeye basladi Lakin buna baxmayaraq onlar eks movqe tutdular nemetler qarsisinda sukur etmek evezine Sueybin devetini qebul etmeyib onu yalanci adlandirdilar onu seherden qovmaqla das qalaq etmekle hedelediler Bezileri basqa Ilahi peygemberlerin oz ummetleri terefinden mentiqsiz delillerle cadugerlikde tohmetlendirildikleri kimi Sueybe tohmet vurub onu ele saldilar Eraf suresinde Eraf suresinde bele neql olunur Biz qardaslari Sueybi e Medyen xalqina teref gonderdik O onlara dedi Ey camaatim Allaha ibadet edin Sizin Ondan basqa hec bir tanriniz yoxdur Artiq size Rebbinizden askar bir delil mocuze geldi Olcude ve terezide duz olun Adamlarin mallarinin deyerini ve ya onlarin haqqini azaltmayin Yer uzu peygemberlerin serietleri sayesinde duzelenden sonra orada fitne fesad toretmeyin Eger siz mo minsinizse bu dediklerim sizin ucun xeyirlidir Her yolun basinda eylesib Allaha iman getirenleri qorxudaraq Onun yolundan dondermeyin onu Allah yolunu eymek istemeyin Ey Medyen tayfasi Xatirlayin ki bir zaman siz cox az idiniz amma Allah sizi coxaltdi Bir gorun fitne fesad toredenlerin axiri nece oldu Bezi tefsirciler bu ayelerden istifade ederek Sueybin e qovmunun terezide az vermesinden eskik satmasindan elave basqa boyuk bir gunah etmelerini de qeyd etmisler Onlar yollarda pusqu quraraq yol kesirdiler Elbette qeyd etmek lazimdir ki onlarin yol kesmeleri dininin qarsisinda maneecilik toretmeleri 1 Qiymetli govher olan imanin qabagini almasi uzaq ehtimal deyildir Ele buna gore de sozunun davaminda buyurulur Allaha iman getireni yolundan saxlayir ve azdirirsiniz Bezi tefsircilerin qeyd etdiyi kimi onlar Sueybe e iman getirenlerin yolu ustunde durur onlari hedeleyerek bu isden el cekmelerini teleb edirdiler Her halda yuxarida qeyd olunan ayelerin ardinca muteal Allah Sueybin e qovmunun o hezrete verdikleri cavabi bele xatirladir Onun qovmunun bascilari ve inadkarlar tekebburluk ederek dediler Ey Sueyb e Biz ya seni ve sene iman getirenleri oz kendimizden qovacagiq ya da bizim dinimize qayidacaqsiniz Sueybe e iman getirenler o nadan camaatin qarsisinda dediler Allah bizi sizin dininizden azad edenden sonra yeniden ona qayidaraq Allaha iftira baglayaq Biz ona qayitmayacag Meger ki Allah isteye Bizim perverdigarimizin elmi her bir seyi ehate edibdir Biz Allaha tevekkul edirik Perverdigara bizimle qovmumuzun arasinda hakimlik et Sen en yaxsi hakimsen Ancaq Sueybin e cahil ve megrur qovmu ozlerinin yanlis fikirlerine israr ederek dediler Eger Sueybe e itaet etseniz ziyana ugrayacaqsiniz Perverdigar bu tekebburluyun neticesini bele buyurur Onlara zelzele geldi ve evlerinde cansiz oldular Sueybi e yalanci adlandiranlar sanki hec vaxt o evlerde olmamisdilar Sueybi yalanci adlandiranlar ozleri ziyankar oldular Hud suresinde Onlarin qardaslari Sueybi e Medyene gonderdik O onlara dedi Ey qovmum Allaha ibadet edin Sizin Ondan basqa hec bir tanriniz yoxdur Olcunu ve cekini eskiltmeyin Men sizi xeyir bereket icinde firavan yasamaqda gorurem Bununla bele Allahin hokmlerine riayet etmeyeceyiniz teqdirde sizi her terefden buruyecek bir gunun ezabindan qorxuram Ey qovmum Olcude ve cekide duz edaletli olun Insanlarin hec bir seyde haqqini eskiltmeyin adamlarin mallarinin deyerini asagi salmayin her kesin haqqi ne ise onu da verin Yer uzunde gezib fitne fesad toretmeyin Eger mominsinizse bilin ki olcude ve cekide duz olandan sonra Allahin halal olaraq verdiyi menfeet dunyada ve axiretde sizin ucun daha xeyirlidir Men de size nezaretci deyilem Xosbextlikden uzaq olan o xalq onun caabinda dediler Senin namaz ve dinin emr edirmi ki biz ata babalarimizin ibadet etdiklerinden el cekek ve oz mal dovletletimizde istediyimiz kimi istifade etmeyek dogrudan da sen sebirli ve basa dusensen Sueyb onlara buyurdu Ey camaat Sizin fikrinizce eger menim perverdigarimdan delilim olsa ve mene ruzi eta etmis olsa Onun itaetinden nece cixa bilerem Men istemirem ki size qadagan etdiyim seyde emel etmekle sizinle muxalifetcilik edem Menim hedefim bacardigim qeder islah etmekdir Menim oz devetimde Tovfiq tekce Allahin iradesi iledir Yalniz Ona tevekkul edir ve yalniz onun dergahina uz tuturam Ey camaat Menimle muxalifet ve dusmencilik etmek Nuhun Hudun Salehin ve Lutun qovmune gelen belanin size gelmesine sebeb olmasin Oz Perverdigarinizdan bagislanmaq isteyib onun dergahina uz tutun ve tovbe edin Heqiqetde menim Perverdigarim rehimli ve mehribandir Amma onlar bu boyuk Peybemberin cavabinda bos sozlerinden el cekmeyerek dediler Ey Sueyb Dediklerinin coxunu basa dusmur ve seni aramizda zeif gucsuz goruruk Eger esiretin dinimize tapinan qebilen olmasaydi seni dasqalaq ederdik Yoxsa sen bizim ucun eziz hormetli bir adam deyilsen Sueyb e guclu mentiqle ve mohkem delille onlara cavab vererek buyurdu Ey qovmum Meger menim esiretim size Allahdan da ezizdir ki Onu unudub saymirsiniz Heqiqeten Rebbim elmi ile ne etdiklerinizi bilendir 93 Ey qovmum Elinizden geleni edin Men de etdiyimi edeceyem Rusvayedici ezabin kime geleceyini ve kimin yalanci oldugunu bileceksiniz Ezabi gozleyin Dogrusu men de sizinle birlikde gozleyirem Yeni siz Allahin vede verdiyi ezabi gozleyin men de o ezabin size geleceyini gozleyirem Ibn Abbas demisdir Yeni siz ezabi gozleyin men de haqqin rehmet ve komeyini gozleyirem Her halda Allahin gonderdiyi peygember yalanci adlandirmagin neticesi Perverdigarin buyurdugudur Bizim emrimiz geldiyi zaman Sueyb ve ona iman getirenlere oz rehmetimizle nicat verdik Zulm edenleri ise asimani bela ehate etdi Onlar oz evlerinde cansiz olaraq qaldilar Sanki hec zaman orada olmamislar Hudun qovmu mehv oldugu kimi Medyen camaati da telef oldular Bunun ardinca ekser peygemberlerin oz ummetlerine dedikleri sozu qovmune xatirladaraq buyurdu Men oz peygemberliyime gore sizden hec bir muzd istemirem Menim mudzum tekce alemlerin Perverdigarinin ohdesinedir Daha sonra oz vezifesini onlara agah edib buyurdu Ey camaat Cekide duz verin ve azaltmayin Terezide duz cekin Xalqin aldigini azaltmayin Yer uzunde fesad toretmeye calismayin Sizi ve sizden qabaqki insanlari yaradan Allahdan qorxun O camaat heyasizcasina Sueybe bele cavab verdiler Dogrudan da sene cadu edibler sen de bizim kimi adi bir insansan biz senin yalanci olmagini dusunuruk Sonra oz heyasizliqlarinda daha da ifrata varib dediler Eger duz deyirsense asimanin bir hissesini bizim ustumuze at Sueyb e onlarin cavabinda buyurdu Menim Perverdigarim sizin etdiklerinize daha alimdir Allah taala onlarin sonunu bele neql edir Onlar Sueybi tekzib edib yalanci adlandirdilar ve gunun ezabina ates sacan kolge ezabina ducar oldular Heqiqeten de bu gun boyuk ezab gunu idi Bu hadisede ibret vardir Onlarin coxusu momin deyildiler Sueybin kor olmasiBezi tefsirciler Hud suresinin 92 ci ayesinin Biz seni oz aramizda zeif goruruk tefsirinde bele deyirler Onlarin bu sozunun sebebi Sueybin kor olmasi idi Onlarin zeif ve gucsuzdur dedikde meqsedleri onun gorme qabiliyyetini elden vermesi idi Teberi bu sozu oz kitabinda Seid ibn Cubeyr ve basqalarindan neql etmisdir Kamulut tevarix in muellifi de bu sozu qeyd etmisdir Lakin bunlarin qarsisinda basqa tefsirciler Sueybin e kor olmasini inkar etmis peygemberlerinin xalq arasinda nifret yaradan xesteliklerden uzaq olmalarini subut getirmisler Onlar kor olmagi xalq arasinda nifret yaradan xesteliklerden sayaraq o hezretin kor olmasini inkar etmisler Bu kimi tefsircilerin qarsisinda basqa bir qrup da birinci destenin terefdarligina qalxmis korlugun xalq arasinda nifret yaradan xesteliklerden olmamasini deyerek butun peygemberlerin e ona ducar ola bilmesi ehtimalini ireli surmusler ve demisler ki bu xestelik onlarin ilahi vezifelerini yerine yetirmesine mane olmamisdir Seyx Seduq Ilelus seraye kitabinda Resuli Ekremden e bir hedis neql etmisdir ki onun duz oldugu teqdirde her iki destenin nezeriyyesini duzgun hesab ede bilerik belelikle de qarsiya cixan muskul bir qeder hell olmus olar O oz senedi ile Enesden o da Allahin Resulundan s bele revayet edir Sueyb Allaha olan esqine gore o qeder agladi ki axirda gozleri tutuldu Allah onun gorme qabiliyyetini yeniden ona qaytardi Ancaq Sueyb yeiden o qeder agladi ki gozleri ikinci defe kor oldu Allah tezeden korme qabiliyyetini ona qaytardi Sueyb yene de aglayaraq kor oldu Ucuncu defe de perverdigar onun gozlerini ona qaytardi Bu is dorduncu defe tekrar olunduqda Allah ona bele vehy etdi Ey Sueyb Hemise bele aglamaq isteyirsen Eger senin qorxun cehennem odundadirsa Men sene penah vererem yox eger behist esqindendirse onu senin ucun mubah edirem Sueyb cavabinda dedi Ey menim mebudum Ey menim agam Sen Ozun bilirsen ki men cehennem qorxusu ve behist arzusundan aglamiram Men Senin asiqin olmusam ozumu saxlaya bilmirem Feqet Sene catmaq isteyirem Perverdigar da ona bele vehy etdi Eger beledirse Men oz kelimim Musani sene xidmetci gonderirem Merhum Meclisi bu hedisin serhinde deyir Kamil merifet isteyi istedad bacariq ve butun quvve ile olmusdur Yeni daim Senin esqinden aglayir bu yolla merifet ve yeqinin yuksek heddine catmaq isteyirem Yeqine catmaq haqqi gormek kimi ifade olunur Sueybin qovmuna ezabin nazil olma sebebiRavendi r e imam Secaddan e neql edir ki o Hezret bele buyurmusdur Ilk defe terezi ve peymaneni oz qovmu ucun duzelden hezret Sueyb e olmusdur ki bundan sonra onlar peymane ve terezi ile islemeye basladilar Bir muddet kecdikden sonra terezide az vermeye basladilar Bu da ilahi ezaba sebeb oldu Ravendinin Vehb ibn Munebbih ve basqalarindan neql etdiyi revayetde qeyd edilir ki Sueyb Eyyub ve Belem ibn Baura ki Ibrahimin Nemrudun odundan nicat tapdigi gun ona iman getiren ve onunla birlikde Sama hicret edenlerin ovladi idiler Ibrahim Lutun qizlarini onlara zovce qerar vermisdi Onun dediyine gore Ibrahimden sonra ve beni Israilden qabaq mebus olmus peygemberlerin hamisi onlarin neslinden olmusdur Mutaal Allah Sueybi Medyene gonderdi Medyen ehalisi onun qohum ve qebilesinden deyildiler Bu zaman onlara zemanesinde bir kesin qarsilasa bilmeyeceyi zalim bir padsah hokumet edirdi Yuxarida adi cekilen camaat cekide az verir xalqin aldiqlarini azaldirdilar bunlardan elave dunyani yaradan Allaha kafir olur ve Ilahi Peygemberleri yalanci adlandirir haqq qarsisinda tekebburluk edirdiler Ozleri ucun cekdikleri zaman peymane ve terezini duzeldirdiler Onlar adi heyat sururduler Padsahlari onlara yemek mehsullarini yigib saxlamaqla ve az cekmeyi tapsirdi Sueyb onlara oyud nesihet etmeye basladi Az vermekden cekindirdi Padsah Sueybi cagirib dedi Menim emrimi qarsisinda ne fikirdesen Ondan razisan ya yox Sueyb dedi Mutaal Allah mene vehy etmisdir ki her zaman bir padsah senin kimi reftar etse onu facir padsah cagirirlar Padsah onu yalanci adlandirib qohum eqrebasi ve tayfasi ile birlikde seherden cixartdirdi Mehz bu zaman ilahi ezab nazil oldu Sueybin qovmunun cezasiQurani Kerimin ayelerin de deyildiyi kimi Eraf suresi Sueybin qovmunun ezabi Recfe yeni zelzele olmusdur Hud suresinde qeyd olunur O zulm edenleri ise dehsetli bir ses burudu ve onlar oz evlerinde diz uste cokub qaldilar bir goz qirpiminda mehv oldular Sanki onlar hec yasamamisdilar Suera suresinde ezab Yevmuz zulle yeni yandirici kolge adlandirilmisdir Evvelde qeyd etdiyimiz kimi bezi tefsir ve tarix alimleri demisler Sueyb iki defe xalqa yol gosterib teblig etmeye memur olmusdu Birinci defe Medyen camaati digeri ise Eshabi Eyke ucun Bunlar deyirler Medyen camaati Recfe ve zelzeleye Eshabi Eyke ise Yevmuz zulle ezabina ducar olmusdular Lakin basqalari bele deyirler ki Medyen ve Eshabi Eyke camaati eyni bir xalq idiler Zelzele ve Yamuzzulle ezablarinin her ikisi de hemin xalqa nazil olmusdur Bele ki evvelde zelzele bas vermis onun ardinca ise yandirici bulud onlara kolge salaraq hamisini helak etmisdi Ibn Abbas ve basqalari deyirler Sueybin qovmu siddetli ve yandirici istiye ducar olmuslar Evlerinin daslari ve sular da onlari o ezabdan xilas ede bilmedi Onlar da qizismisdi Bu vaxt Allah serin kulek esdiren bir bulud gonderdi Camaat o buludun altina yigilib xilas olmaq istediler Basqalarini da oz yanlarina cagirdilar Hamisi bir yere yigildiqdan sonra buluddan ates yagmaga basladi torpaq ayaqlarinin altinda lerzeye geldi Baslarina goyden ates yagmaga ayaqlarinin altindan ise torpaq titremeye basladi hamisi yanib kule cevrildi Belelikle dunya heyatlari sona catdi Vehb deyir Muteal Allah onlara yandirici isti gonderdi Doqquz gun siddetli istinin ezabina mubtela oldular Sulari icilmesi mumkun olmayan isti hemime donmusdu Bu zaman Allah onlar ucun bir bulud gonderdi Hamisi onun altina toplasdilar Allah teala o buluddan onlarin basina ates yagdirdi Bir nefer bele ondan canini qurtara bilmedi Belelikle deye bilerik ki zelzele ve yandirici buludun ezabina ducar olanlar Medyen ya Eshabi Eyke olmus her iki ezab onlara gonderilmisdir Hud suresinde olan Seyhe den meqsedin de goyun guruldamasi yaxud Cebrayilin e seyhesi cekmesi mumkundur Bu Seyhe ezab onlara nazil olmamisdan yaxud mehv olmamisdan qabaq onlara yetismisdi Bezi tefsircilerin dediyi kimi Seyhe den meqsed onlarin helak ve mehv olmasidir Bele ki erebler mehv olmus qovmun haqqinda Sahez zemanu bihim yeni O qovum mehv oldu deyirler Hezret Sueybin e Medyen camaati ucun gonderdiyi elcinin ehvalatiRavendinin Qisesul Enbiya ve basqa kitablarda mueyyen qeder ixtilafli olaraq bele gelmisdir Hisam ibn Ebdul Melikin vaxtinda Felestin torpaqlarinda kanal cekmek ucun bir yeri qazdilar bir kelle sumuk tapib onun etrafini qazdilar Bu zaman ag paltara burunerek dasin ustunde oturmus bir kisini musahide etdiler Basinda yara vardi sag elini onun ustune qoymusdu Yeri qazanlar onun elini yaranin ustunden goturduler Bu vaxt yaradan qan axmaga basladi Elini bosladiqlari zaman yeniden yaranin ustune qalxdi ve qan kesildi Paltarina diqqet yetirdikde ustunda bele yazini gorduler Men Sueybin oz qovmu ucun gonderdiyi elciyem Onlar meni doyub ezab eziyyet verdikden sonra bu quyuya ataraq ustume torpaq tokduler Bu ehvalati Hisama xeber verdiler O cavab yazaraq onun ustune yeniden torpaq tokmelerini ve kehriz ucun basqa yeri qazmalarini tapsirdi Hz Sueybin omruBezi revayetlerde deyilir ki qovmu nabud olduqdan sonra Sueyb e ona iman getirenlerle birlikde Mekkeye gelerek omurlerinin axirina qeder orada qaldilar Basqa bir revayetde ise bele deyir Sueyb camaat mehv olduqdan sonra Medyene geldi Medyende oldugu zaman Musa o sehere gelerek onunla gorusdu ve qizlari ile evlenmek meselesi qarsiya geldi Musanin Medyene geldiyi zaman gorusduyu ve qizi ile evlenme baresinde muzakire etdiyi adamin Sueyb e yaxud basqa bir adamin olmasi barede ixtilaf vardir O basqa adam hezretin qohumlarindan yaxud ona iman getirenlerden idi Insaallah bu barede daha etrafli behs edeceyik Sueybin omru haqqinda da ixtilaf vardir Ibn Abbasdan neql olunur ki Sueyb 242 il omur surmusdur Bezi revayetlerde o hezretin daha cox omur surduyu deyilmisdir Sueybin e defn olundugu yer Tarix ve revayetlerde Sueybin e defn olundugu yer barsinde bir sey qeyd olunmamisdir Birce bunu qeyd etmek olar ki Ebdul Vehhab Neccar ozunun Qisesul Enbiya kitabinda yazir Hezremutda bir qebir vardir ki oranin ehalisi o qebrin Sueybin e olmasina inanirlar Bu qebir Sebamin simalinda yerlesir ve oradan Sebama qeder iki saatliq yol vardir O qebri ziyaret etmek ucun Ibn Eli vadisinden kecmek lazimdir O qebrin etrafinda hec bir abadliq yoxdur Hec kes o qebrin ziyaretien getmir Axirda elave edib deyir Men bu qebrin Sueybin e olmasi barede subhe edirem MenbeSeyyid Kamal Peygemberlerin heyati Baki 2004 S 107 110 IstinadlarEraf suresi 85 Tovbe suresi 70 Hud suresi 84 95 Hecc suresi 44 Qeses suresi 22 32 45 Enkebut suresi 36 Eraf suresi 85 86 Hud suresi 84 86 Hud suresi 91 Hud suresi 92 93 Hud suresi 94 95 Din ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Qurandaki peygemberlerAdem Seys Idris Nuh Hud Saleh Ibrahim Ismail Ishaq Lut Yaqub Yusif Eyyub Sueyb Musa Harun Davud Suleyman Yunis Zekeriyya Yehya Isa MehemmedAyrica bax Allah Din Islam Quran