Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şirvanşahların saray binası və ya Şirvanşahların yaşayış binası — Şirvanşahlar saray kompleksinə daxil olan ən qədim tikili. Saray binası kompleksin yuxarı həyəti ərazisində yerləşir. Saray binası yüksək təpə üzərində yerlşəib, şəhərin ümumi planında və xarici simasının formalaşdırılmasında üstünlük təşkil edirdi. Saray Azərbaycan memarlığının şah əsərlərindən biri hesab edilir. Ansamblın yüksək bədii memarlıq keyfiyyətləri, Azərbaycan memarlığında bütöv bir üslubun istiqamətinin yaradılmasına imkan yaratmış, ayrı-ayrı tikililərin yerin relyefi üzərində ustalıqla yerləşdirilməsi, siluetlərin gözəl həlli, imkanlardan və yerli əhəng daşlarının dekorativ xüsusiyyətlərindən məharətli istifadəsi və daş üzərində möhtəşəm oyması ilə fərqlənir.
| Şirvanşahların saray binası | |
|---|---|
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Bakı |
| Yerləşir | İçərişəhər, Qala döngəsi 76 |
| Aidiyyatı | İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu |
| Tikilmə tarixi | naməlum |
| Üslubu | Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | muzey |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | vi |
| Təyin edilib | 2000 |
| İstinad nöm. | 958 |
| Dövlət | Azərbaycan |
| Region | Avropa və Şimali Amerika |
| İstinad nöm. | 3.1 |
| Kateqoriya | Divanxana |
| Əhəmiyyəti | Dünya əhəmiyyətli |
| | |
Sarayın tələbkar əzəmətli binası qapalı saray məkanında üstünlük təşkil edən mövqeni tutur. Ümumi həcm üzərində xeyli irəli çıxmış xüsusi olaraq nəzərə çarpdırılan sadə, lakin, böyük portal, proporsional parçalanmaların ciddiliyi və demək olar ki, bütöv divarların təmizliyi ilə xarakterizə olunur. Sarayın ikimərtəbəli binasının daha qədim tikilinin bünövrəsi üzərində inşa edilməsi istisna edilmir və planın mürəkkəb konfiqurasiyası ilə qeyd edilir. Yuxarı mərtəbə aşağı mərtəbənin planlaşdırılma strukturunu təkrarlayır. Mərkəzi səkkizguşəli zal və ona bitişik eyni formalı bölüşdürücü vestibül ətrafında qruplaşdırılmış əndəruna və biruna üslublu qabaq və yaşayış otaqlarının təşkiledici elementləri idilər.
Həyətin şərqi və cənub fasadlarının çevrələrinin möhkəmlilik həlli planı, cənuba və şərqə, dənizə tərəf yönəlmiş, yonulmuş erkerlərin meydana çıxması, bütün binadan keçən uzununa və eninə olan istiqamətlərdə əsaslı divarların olmaması heyrət doğurur. Aşağı və yuxarı mərtəbələrin otaqları çatma şəkilli tağtavanlarla, portalın arxasındakı səkkizguşəli zal isə gümbəzlə örtülmüşdür.
Tarixi
Binanın nə zaman inşa edilməsi dəqiq müəyyənləşdirilməsə də, kompleksin onun ətrafında formalaşdırılması şübhəsizdir. Tədqiqatçılar, saray binasının kompleksə daxil olan digər tikililərlə müqayisədə daha çox dağılma və plan dəyişiklərinə məruz qaldığını qeyd edir. 1500-cü ildə Şirvanşahlarla Səfəvilər arasındakı döyüş zamanı Fərrux Yasar öldürüldükdən sonra, Səfəvilər Bakını tutmuş və saray talan edilmişdir. Şirvanşahlardan sonra sarayda kimlərin yaşadığı məlum deyildir. 10 fevral 1828-ci ildə Bakı xanlığının Rusiya imperiyası tərəfindən işğal edilməsindən sonra, saray tikililəri rus hərbi qərargahına çevrilmiş və sarayda təmir işləri aparılmışdır. Təmir zamanı sarayla bağlı bir çox dəyərli tikililət məhv edilmişdir. Hətta saray ərazisində Aleksandr Nevski kilsəsinin inşası da nəzərdə tutulmuşdu.
XIX əsrin sonlarında tərk edilmiş saray yenidən baxımsız hala düşmüşdür. 5 oktyabr 1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin "Cəmiyyətə, müəsissələrə və fərdi şəxslərə aid olan incəsənət və qədim abidələrin siyahıya alınması və saxlanması haqqında" dekreti nəşr olunur. Azərbaycanda dövlət tərəfindən abidələrin qeydiyyata alınması haqqında ilk sənəd olan bu dekretin tələbinə əsasən Şirvanşahlar saryı da tarixi və mədəni dəyərli abidə kimi qeydiyyata alınmışdır.
1932-ci ildə Azərbaycan XKS-nin qərarına əsasən Şirvanşahlar sarayında təmir işlərinə başlanmışdır. 1937–1938-ci illərdə arxeoloq V.N.Leviatovun rəhbərliyi altında sarayda arxeoloji qazıntı işləri aparılır. Tədqiqatlar zamanı XII–XV əsrlərə aid maddi-mədəniyyət nümunələri aşkarlanır. Sarayın həyətindəki quyular təmizlənərkən onların ikisindən çini qabların sınıqları tapılmışdır ki, onlar da Çin məişətinə aid, o dövr üçün çox qiymətli qablar idi. Tapıntılar içərisində üzəri şirlənmiş saxsı kasaların naxışları çini qabların üzərindəki naxışlara oxşardılar. Orta həyətdəki qutulardan Azərbaycan Tarix Muzeyində saxlanan saxsı çıraqlar aşkarlanmışdır.
Saray binasında təmir başa çatdırıldıqdan sonra burada Azərbaycan Xalq Muzeyinin bir hissəsi və Din Tarixi Muzeyi yerləşdirilmişdir. 1954-cü ildən Şirvanşahlar saray kompleksi Dövlət Tarix Memarlıq Muzeyinə çevrilmiş, 1960-cı ildə respublika hakimiyyəti sarayın memarlıq abidəsi kimi qorunması haqqında qərar qəbul etmişdir.
Təsvir
Saray binası kompleks ərazisində həm həcmi, həm də tutduğu sahəyə görə ən böyük tikilidir. Bina ikimərtəbəlidir. Tikili planda mürəkkəb quruluşa malikdir. Burada binanın baş planı sayılan və giriş qapısı açılmış qərb divarına, düz bucaq altında olmaqla, hamar şimal divarı bitişir. Binanın şərq və cənub divarları bucaqlı çıxıntılarla mürəkkəbləşdirilmişdir. Binanın cənub-şərq küncündə isə divar düz olmayıb, bir sıra çıxıntılara malikdir. Ehtimal ki, bu çıxıntılar binanın otaqlarını daha yaxşı işıqlandırmaq və buradan gözəl mənzərə təşkil edən dənizin və Bakı buxtasının görünməsinə mane olmamaq məqsədilə tikilmişdir.
1842-ci ildə sarayı təsvir etmiş professor İlya Berezin yazır:
 | Hər iki mərtəbəsində müxtəlif böyüklükdə 40-dan artıq otağı olan baş korpus əndərun (daxili hissə) hesab edilirdi...Sarayın fasadı qarşısında həyət vardır. Buradan korpusun ortasındakı gözəl qübbəli baş qapı vasitəsilə səkkizguşəli və yüngül gümbəzli daxili qəbul salonuna yol vardır. Yəqin ki, başqa otaqların da üstü gümbəzli imiş, lakin indi onlardan yalnız ikisi qalmışdır. Otaqların damı uçulub tökülmüş, üst mərtəbədəki otaqların divarları çox yerdə uçmuşdur. Ehtimal ki, tövlə və anbar üçün istifadə edilmiş birinci mərtəbə, pəncərəsiz olduğuna görə, daş-torpaqla, demək olar ki, tamamilə doldurulmuşdur. Daxili bəzəklərdən heç bir əlamət qalmamışdır. |  |
Memarlıq xüsusiyyətləri
Binanın giriş portallarının çox sadə olması, habelə, daxili divarlarında heç bir yazı olmaması, bəzək və ornamentlərin isə çox sadə olması dəbdəbəlik təəssüratı oyatmır. Birinci mərtəbənin, pəncərədən daha çox, qala divarlarındakı mağzallara oxşar dar, yarıq şəkilli pəncərələri və otaqların divarlarında heç bir memarlıq bəzəyinin olmaması sarayla yanaşı dayanmış divanxana, sərdaba və məscid binaları ilə tam bir təzad təşkil edir. Saray binası, Yaxın Şərq ölkələri üçün xarakterik olan cah-cəlallı saraylardan çox fərqlidir.
Əllidən çox otağı olan bu ikimərtəbəli böyük binanın ayrı-ayrı otaqları arasında münasibətsizlik və sistemsizlik vardır. İlk vaxtlar sarayda 52 otaq varmış, onlardan 27-si birinci, 25-i isə ikinci mərtəbədə yerləşirmiş. Otaqlar simmetrik şəkildədir. İkinci mərtəbədə tağ tavanla örtülmüş şahın özü və ailəsinin otaqları yerləşir. İkinci mərtəbənin pəncərələrindən Bakı buxtasına gözəl mənzərə açılır. Pəncərələr daş şəbəkələrlə tamamlanmışdır.
1932–1934-cü illərdə sarayda ilk təmir işləri başlanan zaman yaşayış binasının gümbəzi olmadığından onun üstü yastı tavanla örtülüb, döşəməsi isə parketdən hazırlanmışdır. XIX əsrdə hörülmüş pəncərələrdən daşlar sökülmüş və daş döşəmənin zədələnmiş hissələri təmir edilmişdir.
Mərtəbələr arasında əlaqələr iki ensiz pilləkən və səkkiz bucaqlı zalın döşəməsində yerləşən pilləkənlər vasitəsilə yaradılır. Təmir nəticəsində hal-hazırda ikinci mərtəbəsində cəmi 16 otaq qalmışdır. Girişə yaxın yerləşən səkkiz guşəli zal bu otaqlardan öz ilkin görünüşünə görə seçilir. Ona bitişik olan ikinci səkkiz guşəli zalın isə ilkin görünüşünün bir hissəsi dövrümüzə çatmışdır. Onun gümbəz şəkilli örtüyü isə yastı örtüklə əvəzlənmişdir.
Əzəmətli olan əsas giriş binanın qərb divarındadır. Azərbaycan memarlığının bütün elementlərini özündə birləşdirən və heç bir bəzək elementi olmayan əzəmətli portal birinci həyətə girən kimi diqqət çəkir. Girişin sağ və sol tərəfində dərin divar oyuğu vardır.Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi tikililərinə xas olan bu memarlıq abidəsinin – Portal keçidinin oxu kəsilmişdir. O, kəskin daşla tamamlanır. Bu vəziyyət saray kompleksində bir neçə dəfə təkrar olunur.
Taxt zalı
Sarayın planında qalın divarlı, səkkizguşəli salon xüsusi diqqət cəlb edir. Onun divarlarında iç tərəfdən çatma tağlı camaxatanlar vardır. Bu salonun damı daş gümbəzlə örtülmüşdür. Ayrıca tikilmiş və bayır tərəfdən yaraşıqlı qapısı olan bu salon, ehtimal ki, qəbul salonu olmuşdur. İndi ondan sarayın başqa otaqlarına yol açılmışdır. Lakin, buranın döşəməsi başqa otaqlarla bir səviyyədə olmayıb, onlardan bir metr alçaqdır. Berezinin çəkdiyi "Bakıda Şirvanşahlar sarayının planı"nda həmin zalı başqa otaqlarla əlaqələndirən yolun açılması haqqında qeyd edilməmişdir. 1888–1889-cu illərdə Bakıya göndərilmiş ekspedisiyaya başçılıq etmiş akademik A. N. Pavlinov da zalın başqa otaqlarla əlaqələndirilməsini qeyd etməmişdir. O, bu haqqda yazdığı məqalədə həmin salonla sarayın başqa otaqları arasında bir yol olmadığını qeyd edir.
Berezin yazır: "Bura sarayın "Xan oturağı" adlanan hissəsidir. Bu hissə səkkizguşəli gümbəzli bir otaqdan ibarətdir. Hər divarında bir oyuq və çamaxatan vardır. Bayır tərəfdən divarlar kvadrat şəklindədir ki, bunlara da saray binasının yanında tikilmiş başqa bir binanın üst mərtəbəsi söykənir. Bunların arasında yol yoxdur."
S. Dadaşov və M. Hüseynov qeyd edir ki, "döşəmələrin bir-birindən çox (1 metr) hündür-alçaq olmasına əsasən güman etmək olar ki, bu otaqlar arasında həqiqətən də yol olmamışdır." Lakin, artıq 1896-cı ildə sarayın memar Kazimir Skureviç tərəfindən çəkilmiş sxematik çertyojunda bu salonun başqa otaqlarla rabitəsi olduğu göstərilir. Çertyojun müəllifi yazır: "İndi sarayın daxilində gümbəzlər və divarların demək olar ki, hamısı sökülüb götürülmüş və təzə yol açılmışdır." Tədqiqatçıların fikrincə, bu müəlahizə və fikirlər, baş qapı ilə səkkizguşəli salonun bir zamanda, sarayın başqa hissələrinin isə başqa zamanda tikildiyi faktını təsdiq etmək üçün əldə bir növ əsas yaradır. Lakin, onun nə zaman tikildiyini müəyyən etmək mümkün deyildir.
-
![image]()
Portalın baştağı -
![image]()
Səkkizbucaqlı zalın eksteryeri -
![image]()
Taxt zalında muzey ekspozisiyası
İstinadlar
- Dadaşov, Useynov, 1955. səh. 11
- Fətullayev, 2013. səh. 96
- Fətullayev, 2013. səh. 97
- Fərhadoğlu, 2006. səh. 115
- Fərhadoğlu, 2006. səh. 116
- Левиатов, В. Н. Археологические раскопки 1945 г. при дворце Ширваншахов в г. Баку (Изв. АН Азерб. ССР). Баку. 1948. 116–117.
- Dadaşov, Useynov, 1955. səh. 12
- И. Н. Берёзин. часть III-я // Путешествие по Дагестану и Закавказью. — 2-е. — Казань: Университетская типография, 1850
- İçəri şəhər tarixdə — tarix İçəri şəhərdə. Elmi-praktik konfrans (Məqalələr toplusu). Bakı-2016
- Dadaşov, Useynov, 1955. səh. 13
- Fərhadoğlu, 2006. səh. 117
- Fərhadoğlu, 2006. səh. 118
- Павлинов, А. М. Баку // Материалы по археологии Кавказа (выпуск III). Москва: Издательство БОНО. 1893. 81–91.
- Dadaşov, Useynov, 1955. səh. 14
Ədəbiyyat
- Fərhadoğlu, Kamil. İçərişəhər. Bakı: Şərq-Qərb nəşriyyatı, AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu. 2006. səh. 256.
- Fətullayev-Fiqarov, Şamil. Bakının memarlıq ensiklopediyası. Bakı: Şərq-Qərb, Azərbaycan Respubliksı Memarlar İttifaqı. 2013. səh. 528.
- S. Dadaşov, M. Useynov. Bakının memarlıq abidələri. Bakı: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Nəşriyyatı. 1955. səh. 42.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sirvansahlarin saray binasi ve ya Sirvansahlarin yasayis binasi Sirvansahlar saray kompleksine daxil olan en qedim tikili Saray binasi kompleksin yuxari heyeti erazisinde yerlesir Saray binasi yuksek tepe uzerinde yerlseib seherin umumi planinda ve xarici simasinin formalasdirilmasinda ustunluk teskil edirdi Saray Azerbaycan memarliginin sah eserlerinden biri hesab edilir Ansamblin yuksek bedii memarliq keyfiyyetleri Azerbaycan memarliginda butov bir uslubun istiqametinin yaradilmasina imkan yaratmis ayri ayri tikililerin yerin relyefi uzerinde ustaliqla yerlesdirilmesi siluetlerin gozel helli imkanlardan ve yerli eheng daslarinin dekorativ xususiyyetlerinden meharetli istifadesi ve das uzerinde mohtesem oymasi ile ferqlenir Sirvansahlarin saray binasiOlke AzerbaycanSeher BakiYerlesir Iceriseher Qala dongesi 76Aidiyyati Iceriseher Dovlet Tarix Memarliq QoruguTikilme tarixi namelumUslubu Sirvan Abseron memarliq mektebiVeziyyeti muzeyUNESCO Umumdunya IrsiTipiMedeniKriteriyaviTeyin edilib2000Istinad nom 958DovletAzerbaycanRegionAvropa ve Simali AmerikaAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 3 1KateqoriyaDivanxanaEhemiyyetiDunya ehemiyyetliSirvansahlarin saray binasiBakinin xeritesinde Sirvansahlarin saray binasiSirvansahlarin saray binasiIceriseherin xeritesinde Sirvansahlarin saray binasi Sarayin telebkar ezemetli binasi qapali saray mekaninda ustunluk teskil eden movqeni tutur Umumi hecm uzerinde xeyli ireli cixmis xususi olaraq nezere carpdirilan sade lakin boyuk portal proporsional parcalanmalarin ciddiliyi ve demek olar ki butov divarlarin temizliyi ile xarakterize olunur Sarayin ikimertebeli binasinin daha qedim tikilinin bunovresi uzerinde insa edilmesi istisna edilmir ve planin murekkeb konfiqurasiyasi ile qeyd edilir Yuxari mertebe asagi mertebenin planlasdirilma strukturunu tekrarlayir Merkezi sekkizguseli zal ve ona bitisik eyni formali bolusdurucu vestibul etrafinda qruplasdirilmis enderuna ve biruna uslublu qabaq ve yasayis otaqlarinin teskiledici elementleri idiler Heyetin serqi ve cenub fasadlarinin cevrelerinin mohkemlilik helli plani cenuba ve serqe denize teref yonelmis yonulmus erkerlerin meydana cixmasi butun binadan kecen uzununa ve enine olan istiqametlerde esasli divarlarin olmamasi heyret dogurur Asagi ve yuxari mertebelerin otaqlari catma sekilli tagtavanlarla portalin arxasindaki sekkizguseli zal ise gumbezle ortulmusdur TarixiR Y Tile Bakida xan sarayinin qerb divari XIX esrin ortalari Binanin ne zaman insa edilmesi deqiq mueyyenlesdirilmese de kompleksin onun etrafinda formalasdirilmasi subhesizdir Tedqiqatcilar saray binasinin komplekse daxil olan diger tikililerle muqayisede daha cox dagilma ve plan deyisiklerine meruz qaldigini qeyd edir 1500 cu ilde Sirvansahlarla Sefeviler arasindaki doyus zamani Ferrux Yasar olduruldukden sonra Sefeviler Bakini tutmus ve saray talan edilmisdir Sirvansahlardan sonra sarayda kimlerin yasadigi melum deyildir 10 fevral 1828 ci ilde Baki xanliginin Rusiya imperiyasi terefinden isgal edilmesinden sonra saray tikilileri rus herbi qerargahina cevrilmis ve sarayda temir isleri aparilmisdir Temir zamani sarayla bagli bir cox deyerli tikililet mehv edilmisdir Hetta saray erazisinde Aleksandr Nevski kilsesinin insasi da nezerde tutulmusdu XIX esrin sonlarinda terk edilmis saray yeniden baximsiz hala dusmusdur 5 oktyabr 1918 ci ilde Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Cemiyyete muesisselere ve ferdi sexslere aid olan incesenet ve qedim abidelerin siyahiya alinmasi ve saxlanmasi haqqinda dekreti nesr olunur Azerbaycanda dovlet terefinden abidelerin qeydiyyata alinmasi haqqinda ilk sened olan bu dekretin telebine esasen Sirvansahlar saryi da tarixi ve medeni deyerli abide kimi qeydiyyata alinmisdir 1932 ci ilde Azerbaycan XKS nin qerarina esasen Sirvansahlar sarayinda temir islerine baslanmisdir 1937 1938 ci illerde arxeoloq V N Leviatovun rehberliyi altinda sarayda arxeoloji qazinti isleri aparilir Tedqiqatlar zamani XII XV esrlere aid maddi medeniyyet numuneleri askarlanir Sarayin heyetindeki quyular temizlenerken onlarin ikisinden cini qablarin siniqlari tapilmisdir ki onlar da Cin meisetine aid o dovr ucun cox qiymetli qablar idi Tapintilar icerisinde uzeri sirlenmis saxsi kasalarin naxislari cini qablarin uzerindeki naxislara oxsardilar Orta heyetdeki qutulardan Azerbaycan Tarix Muzeyinde saxlanan saxsi ciraqlar askarlanmisdir Saray binasinda temir basa catdirildiqdan sonra burada Azerbaycan Xalq Muzeyinin bir hissesi ve Din Tarixi Muzeyi yerlesdirilmisdir 1954 cu ilden Sirvansahlar saray kompleksi Dovlet Tarix Memarliq Muzeyine cevrilmis 1960 ci ilde respublika hakimiyyeti sarayin memarliq abidesi kimi qorunmasi haqqinda qerar qebul etmisdir TesvirSaray binasi kompleks erazisinde hem hecmi hem de tutdugu saheye gore en boyuk tikilidir Bina ikimertebelidir Tikili planda murekkeb qurulusa malikdir Burada binanin bas plani sayilan ve giris qapisi acilmis qerb divarina duz bucaq altinda olmaqla hamar simal divari bitisir Binanin serq ve cenub divarlari bucaqli cixintilarla murekkeblesdirilmisdir Binanin cenub serq kuncunde ise divar duz olmayib bir sira cixintilara malikdir Ehtimal ki bu cixintilar binanin otaqlarini daha yaxsi isiqlandirmaq ve buradan gozel menzere teskil eden denizin ve Baki buxtasinin gorunmesine mane olmamaq meqsedile tikilmisdir 1842 ci ilde sarayi tesvir etmis professor Ilya Berezin yazir Her iki mertebesinde muxtelif boyuklukde 40 dan artiq otagi olan bas korpus enderun daxili hisse hesab edilirdi Sarayin fasadi qarsisinda heyet vardir Buradan korpusun ortasindaki gozel qubbeli bas qapi vasitesile sekkizguseli ve yungul gumbezli daxili qebul salonuna yol vardir Yeqin ki basqa otaqlarin da ustu gumbezli imis lakin indi onlardan yalniz ikisi qalmisdir Otaqlarin dami uculub tokulmus ust mertebedeki otaqlarin divarlari cox yerde ucmusdur Ehtimal ki tovle ve anbar ucun istifade edilmis birinci mertebe penceresiz olduguna gore das torpaqla demek olar ki tamamile doldurulmusdur Daxili bezeklerden hec bir elamet qalmamisdir Memarliq xususiyyetleriSirvansahlarin saray binasinin plani 1 Heyet 2 Eyvan 3 Qebul salonu 4 Vestibul 5 Boyuk Taxt Salonu 6 Defterxana Hemcinin muxtelif reng calarlari ile sarayin muxtelif dovrlerde XII esr XIV XV esrlerin qovsagi ve XV esrin evvelleri tikilmis hisseleri ferqlendirilmisdir Binanin giris portallarinin cox sade olmasi habele daxili divarlarinda hec bir yazi olmamasi bezek ve ornamentlerin ise cox sade olmasi debdebelik teessurati oyatmir Birinci mertebenin pencereden daha cox qala divarlarindaki magzallara oxsar dar yariq sekilli pencereleri ve otaqlarin divarlarinda hec bir memarliq bezeyinin olmamasi sarayla yanasi dayanmis divanxana serdaba ve mescid binalari ile tam bir tezad teskil edir Saray binasi Yaxin Serq olkeleri ucun xarakterik olan cah celalli saraylardan cox ferqlidir Elliden cox otagi olan bu ikimertebeli boyuk binanin ayri ayri otaqlari arasinda munasibetsizlik ve sistemsizlik vardir Ilk vaxtlar sarayda 52 otaq varmis onlardan 27 si birinci 25 i ise ikinci mertebede yerlesirmis Otaqlar simmetrik sekildedir Ikinci mertebede tag tavanla ortulmus sahin ozu ve ailesinin otaqlari yerlesir Ikinci mertebenin pencerelerinden Baki buxtasina gozel menzere acilir Pencereler das sebekelerle tamamlanmisdir 1932 1934 cu illerde sarayda ilk temir isleri baslanan zaman yasayis binasinin gumbezi olmadigindan onun ustu yasti tavanla ortulub dosemesi ise parketden hazirlanmisdir XIX esrde horulmus pencerelerden daslar sokulmus ve das dosemenin zedelenmis hisseleri temir edilmisdir Mertebeler arasinda elaqeler iki ensiz pilleken ve sekkiz bucaqli zalin dosemesinde yerlesen pillekenler vasitesile yaradilir Temir neticesinde hal hazirda ikinci mertebesinde cemi 16 otaq qalmisdir Girise yaxin yerlesen sekkiz guseli zal bu otaqlardan oz ilkin gorunusune gore secilir Ona bitisik olan ikinci sekkiz guseli zalin ise ilkin gorunusunun bir hissesi dovrumuze catmisdir Onun gumbez sekilli ortuyu ise yasti ortukle evezlenmisdir Ezemetli olan esas giris binanin qerb divarindadir Azerbaycan memarliginin butun elementlerini ozunde birlesdiren ve hec bir bezek elementi olmayan ezemetli portal birinci heyete giren kimi diqqet cekir Girisin sag ve sol terefinde derin divar oyugu vardir Sirvan Abseron memarliq mektebi tikililerine xas olan bu memarliq abidesinin Portal kecidinin oxu kesilmisdir O keskin dasla tamamlanir Bu veziyyet saray kompleksinde bir nece defe tekrar olunur Taxt zali Taxt zali Sarayin planinda qalin divarli sekkizguseli salon xususi diqqet celb edir Onun divarlarinda ic terefden catma tagli camaxatanlar vardir Bu salonun dami das gumbezle ortulmusdur Ayrica tikilmis ve bayir terefden yarasiqli qapisi olan bu salon ehtimal ki qebul salonu olmusdur Indi ondan sarayin basqa otaqlarina yol acilmisdir Lakin buranin dosemesi basqa otaqlarla bir seviyyede olmayib onlardan bir metr alcaqdir Berezinin cekdiyi Bakida Sirvansahlar sarayinin plani nda hemin zali basqa otaqlarla elaqelendiren yolun acilmasi haqqinda qeyd edilmemisdir 1888 1889 cu illerde Bakiya gonderilmis ekspedisiyaya basciliq etmis akademik A N Pavlinov da zalin basqa otaqlarla elaqelendirilmesini qeyd etmemisdir O bu haqqda yazdigi meqalede hemin salonla sarayin basqa otaqlari arasinda bir yol olmadigini qeyd edir Berezin yazir Bura sarayin Xan oturagi adlanan hissesidir Bu hisse sekkizguseli gumbezli bir otaqdan ibaretdir Her divarinda bir oyuq ve camaxatan vardir Bayir terefden divarlar kvadrat seklindedir ki bunlara da saray binasinin yaninda tikilmis basqa bir binanin ust mertebesi soykenir Bunlarin arasinda yol yoxdur S Dadasov ve M Huseynov qeyd edir ki dosemelerin bir birinden cox 1 metr hundur alcaq olmasina esasen guman etmek olar ki bu otaqlar arasinda heqiqeten de yol olmamisdir Lakin artiq 1896 ci ilde sarayin memar Kazimir Skurevic terefinden cekilmis sxematik certyojunda bu salonun basqa otaqlarla rabitesi oldugu gosterilir Certyojun muellifi yazir Indi sarayin daxilinde gumbezler ve divarlarin demek olar ki hamisi sokulub goturulmus ve teze yol acilmisdir Tedqiqatcilarin fikrince bu muelahize ve fikirler bas qapi ile sekkizguseli salonun bir zamanda sarayin basqa hisselerinin ise basqa zamanda tikildiyi faktini tesdiq etmek ucun elde bir nov esas yaradir Lakin onun ne zaman tikildiyini mueyyen etmek mumkun deyildir Portalin bastagi Sekkizbucaqli zalin eksteryeri Taxt zalinda muzey ekspozisiyasiIstinadlarDadasov Useynov 1955 seh 11 Fetullayev 2013 seh 96 Fetullayev 2013 seh 97 Ferhadoglu 2006 seh 115 Ferhadoglu 2006 seh 116 Leviatov V N Arheologicheskie raskopki 1945 g pri dvorce Shirvanshahov v g Baku Izv AN Azerb SSR Baku 1948 116 117 Dadasov Useynov 1955 seh 12 I N Beryozin chast III ya Puteshestvie po Dagestanu i Zakavkazyu 2 e Kazan Universitetskaya tipografiya 1850 Iceri seher tarixde tarix Iceri seherde Elmi praktik konfrans Meqaleler toplusu Baki 2016 Dadasov Useynov 1955 seh 13 Ferhadoglu 2006 seh 117 Ferhadoglu 2006 seh 118 Pavlinov A M Baku Materialy po arheologii Kavkaza vypusk III Moskva Izdatelstvo BONO 1893 81 91 Dadasov Useynov 1955 seh 14EdebiyyatFerhadoglu Kamil Iceriseher Baki Serq Qerb nesriyyati AMEA Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutu 2006 seh 256 Fetullayev Fiqarov Samil Bakinin memarliq ensiklopediyasi Baki Serq Qerb Azerbaycan Respubliksi Memarlar Ittifaqi 2013 seh 528 S Dadasov M Useynov Bakinin memarliq abideleri Baki Azerbaycan SSR Elmler Akademiyasi Nesriyyati 1955 seh 42 Hemcinin baxAzerbaycanda YUNESKO nun Umumdunya irsi obyektlerinin siyahisi Azerbaycanda qeydiyyata alinmis dunya ehemiyyetli memarliq abidelerinin siyahisi Sirvan Abseron memarliq mektebi Sirvansahlar dovleti