Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
"Şirin və Xosrov" — Əmir Xosrov Dəhləvinin "Xəmsə" toplusuna daxil olan ikinci əsəridir.
| Şirin və Xosrov | |
|---|---|
| Müəllif | Əmir Xosrov Dəhləvi |
| Janr | məsnəvi |
| Orijinalın dili | fars dili |
| Orijinalın nəşr ili | 1298 |
| Tərcüməçi | A. Sarovlu |
| Əvvəlki | Ulduzların yüksəlişi |
| Sonrakı | Leyli və Məcnun |
Məzmunu
Dehləvinin “Şirin və Xosrov” poemasının məzmunu, poemanın tərkib hissələri təxminən Nizaminin “Xosrov və Şirin” poemasında olduğu kimidir. Əsərdə iştirak edən obrazlar, baş verən hadisələr də əsas etibarilə Nizami əsərində təsvir olunduğu kimidir. Hətta, bu əsəri bir növ iqtibas da adlandırmaq olar. Lakin, Dehləvi öz zövqüncə, eləcə də, dövrünün, mühitinin tələblərinə uyğun şəkildə əsərinin süjetində bəzi dəyişikliklər əmələ gətirmiş, poemada müəyyən epizodları artırıb-əksiltmişdir.
Şair çalışmışdır ki, əsərin məzmunu, onun ana xətti saray əhvali-ruhiyyəsinə, hakim təbəqənin amal və arzusuna uyğun gəlsin, hadisələri dövrünün zadəgan mühitinə uyğun bir tərzdə nəzmə çəksin. Məhz bu nöqteyi-nəzərdən Dehləvi Nizami əsərində əsas qəhrəman olan Şirin obrazını ikinci yerə, şahzadə xosrov obrazını isə ön plana çəkmişdir. Digər tərəfdən də, Fərhadı adı bir zəhmətkeş kimi yox, Çin şahzadəsi, Çin xaqan nəslinə mənsub bir şəxs kimi təsvir tərənnüm etmişdir. Dehləvi adi və zəhmətkeş insan haqqında fikir söyləmək istəməmiş, əməkçi bir sənətkarı şahlar şahı Xosrova qarşı qoymaqdan çəkinməmişdir. Bu əhvali-ruhiyyə çox qabarıq şəkildə bütün əsər boyu özünü göstərir.
Əmir Xosrov bir saray şairi kimi hökmdarların tərəfini saxlamaq istəsə də, bəzən sətirarası saray mühitinin iç üzünü də açıb göstərmişdir. Xüsusilə Şapur haqqında mülahizələrinin bəzisində onun simasında tipik saray xadimlərinin yaltaq, şəxsiyyətsiz və buyruq qulu olduqlarını nümayiş etdirmişdir.
Nizami əsəri ilə məzmun fərqləri
Nizami əsərində Şirin heç vaxt Fərhada aşiq olmamış, ona bir sənətkar kimi hörmət etmişdir. Fərhad isə elə ilk baxışdan Şirinə vurulmuş, onun eşqinin əsiri olmuşdur. Əmir Xosrovun əsərində isə Fərhadla Şirin arasında əhd-peyman bağlandıqdan sonra, Fərhad Bisütunu yarmağa başlayır. Fərhadın dağ çapması səhnəsinə də Dehləvi tərəfindən bəzi xoşagələn epizodlar artırılmışdır.
Şirinin Fərhadın ölüm xəbərini eşitməsi, ona dəfn mərasimi təşkil etməsi, yas saxlaması və sair Nizami əsərində olduğu kimi verilsə də, epizodun sonu dəyişdirilmişdir. Əmir Xosrovun əsərində Fərhadın ölümündən sonra Şirin Xosrovdan qisas almaq qərarına gəlir. Şəkəri öldürmək məqsədi ilə Mahsaman adlı bir qadını İsfahana göndərir. Hazırlanan cinayət planı həyata keçirilir və Şəkər zəhərlənərək öldürülür.
Nizaminin təsiri
Əmir Xosrov Dehləvi “Şirin və Xosrov” poemasının müqəddiməsində özünün “Nizami xərməninin xuşəçini” olmasına işarə edir:
 | “Mən də ondan bir neçə zinət götürüb, Bu xəzinəmdə toplamaq istəyirəm.” |  |
Əmir Xosrov “Papaqçı hekayəsi”ndə əsərinin Nizaminin əsəri qədər qüvvətli olmayacağını qabaqcadan etiraf edərək yazır: “Onlar ki, mənim yazımı və keçmiş ustadın (Nizami Gəncəviyə işarədir ) füsünkar yazısını görüb oxuyacaqlar, mənim bu nəqdimin nə qədər naciz olmasını düşünüb bəlkə də mənə istehza edib deyəcəklər: bu əsər əsla ona bərabər deyil. Doğrudur, mən özüm də bunu etiraf edib qabaqcadan belə fikir və mülahizə söyləyənləri haqlı və üzürlü sayıram.”
“Şirin və Xosrov” poeması Əmir Xosrov Dehləvi “Xəmsə”sinin ikinci hissəsidir. Şair, 4124 beytdən ibarət olan poemasını hicri 698 (1298-1299) – ci ildə tamamlamışdır:
| | “Rəcəb ayınən başlanğıcında bu əsər bitdi, Hicrətdən altı yüz doxsan səkkiz il ötmüşdü. | |
İstinadlar
- Q. Beqdeli – Şərq ədəbiyyatında “Xosrov və Şirin” mövzusu, Bakı, 1970, səh. 142
- Q. Beqdeli – Şərq ədəbiyyatında “Xosrov və Şirin” mövzusu, Bakı, 1970, səh. 143
- Əmir Xosrov Dehləvi – Şirin və Xosrov, M., 1961, səh. 33
- Əmir Xosrov Dehləvi – Şirin və Xosrov, M., 1961, səh. 31
- Əmir Xosrov Dehləvi – Şirin və Xosrov, M., 1961, səh. 360
Ədəbiyyat
- Q. Beqdeli – Şərq ədəbiyyatında “Xosrov və Şirin” mövzusu, Bakı, 1970
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Əmir Xosrov Dəhləvi - Şirin və Xosrov / Tərcümə edən, ön sözün və şərhlərin müəllifi A. Sarovlu, Bakı, Avrasiya Press, 2006.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Xosrov ve Sirin deqiqlesdirme Sirin ve Xosrov Emir Xosrov Dehlevinin Xemse toplusuna daxil olan ikinci eseridir Sirin ve XosrovMuellif Emir Xosrov DehleviJanr mesneviOrijinalin dili fars diliOrijinalin nesr ili 1298Tercumeci A SarovluEvvelki Ulduzlarin yukselisiSonraki Leyli ve MecnunMezmunuEsas meqale Xosrov ve SirinDehlevinin Sirin ve Xosrov poemasindan Xosrov ve Sirinin toylarinda eylenmesi 1609 Sefeviler imperiyasi Dehlevinin Sirin ve Xosrov poemasinin mezmunu poemanin terkib hisseleri texminen Nizaminin Xosrov ve Sirin poemasinda oldugu kimidir Eserde istirak eden obrazlar bas veren hadiseler de esas etibarile Nizami eserinde tesvir olundugu kimidir Hetta bu eseri bir nov iqtibas da adlandirmaq olar Lakin Dehlevi oz zovqunce elece de dovrunun muhitinin teleblerine uygun sekilde eserinin sujetinde bezi deyisiklikler emele getirmis poemada mueyyen epizodlari artirib eksiltmisdir Sair calismisdir ki eserin mezmunu onun ana xetti saray ehvali ruhiyyesine hakim tebeqenin amal ve arzusuna uygun gelsin hadiseleri dovrunun zadegan muhitine uygun bir terzde nezme ceksin Mehz bu noqteyi nezerden Dehlevi Nizami eserinde esas qehreman olan Sirin obrazini ikinci yere sahzade xosrov obrazini ise on plana cekmisdir Diger terefden de Ferhadi adi bir zehmetkes kimi yox Cin sahzadesi Cin xaqan nesline mensub bir sexs kimi tesvir terennum etmisdir Dehlevi adi ve zehmetkes insan haqqinda fikir soylemek istememis emekci bir senetkari sahlar sahi Xosrova qarsi qoymaqdan cekinmemisdir Bu ehvali ruhiyye cox qabariq sekilde butun eser boyu ozunu gosterir Emir Xosrov bir saray sairi kimi hokmdarlarin terefini saxlamaq istese de bezen setirarasi saray muhitinin ic uzunu de acib gostermisdir Xususile Sapur haqqinda mulahizelerinin bezisinde onun simasinda tipik saray xadimlerinin yaltaq sexsiyyetsiz ve buyruq qulu olduqlarini numayis etdirmisdir Nizami eseri ile mezmun ferqleri Nizami eserinde Sirin hec vaxt Ferhada asiq olmamis ona bir senetkar kimi hormet etmisdir Ferhad ise ele ilk baxisdan Sirine vurulmus onun esqinin esiri olmusdur Emir Xosrovun eserinde ise Ferhadla Sirin arasinda ehd peyman baglandiqdan sonra Ferhad Bisutunu yarmaga baslayir Ferhadin dag capmasi sehnesine de Dehlevi terefinden bezi xosagelen epizodlar artirilmisdir Sirinin Ferhadin olum xeberini esitmesi ona defn merasimi teskil etmesi yas saxlamasi ve sair Nizami eserinde oldugu kimi verilse de epizodun sonu deyisdirilmisdir Emir Xosrovun eserinde Ferhadin olumunden sonra Sirin Xosrovdan qisas almaq qerarina gelir Sekeri oldurmek meqsedi ile Mahsaman adli bir qadini Isfahana gonderir Hazirlanan cinayet plani heyata kecirilir ve Seker zeherlenerek oldurulur Nizaminin tesiriEmir Xosrov Dehlevi Sirin ve Xosrov poemasinin muqeddimesinde ozunun Nizami xermeninin xusecini olmasina isare edir Men de ondan bir nece zinet goturub Bu xezinemde toplamaq isteyirem Emir Xosrov Papaqci hekayesi nde eserinin Nizaminin eseri qeder quvvetli olmayacagini qabaqcadan etiraf ederek yazir Onlar ki menim yazimi ve kecmis ustadin Nizami Genceviye isaredir fusunkar yazisini gorub oxuyacaqlar menim bu neqdimin ne qeder naciz olmasini dusunub belke de mene istehza edib deyecekler bu eser esla ona beraber deyil Dogrudur men ozum de bunu etiraf edib qabaqcadan bele fikir ve mulahize soyleyenleri haqli ve uzurlu sayiram Sirin ve Xosrov poemasi Emir Xosrov Dehlevi Xemse sinin ikinci hissesidir Sair 4124 beytden ibaret olan poemasini hicri 698 1298 1299 ci ilde tamamlamisdir Receb ayinen baslangicinda bu eser bitdi Hicretden alti yuz doxsan sekkiz il otmusdu Beytlerinin sayini sormaq istesen Dord min yuz iyirmi dord beytdir IstinadlarQ Beqdeli Serq edebiyyatinda Xosrov ve Sirin movzusu Baki 1970 seh 142 Q Beqdeli Serq edebiyyatinda Xosrov ve Sirin movzusu Baki 1970 seh 143 Emir Xosrov Dehlevi Sirin ve Xosrov M 1961 seh 33 Emir Xosrov Dehlevi Sirin ve Xosrov M 1961 seh 31 Emir Xosrov Dehlevi Sirin ve Xosrov M 1961 seh 360EdebiyyatQ Beqdeli Serq edebiyyatinda Xosrov ve Sirin movzusu Baki 1970Hemcinin baxXosrov ve SirinXarici kecidlerEmir Xosrov Dehlevi Sirin ve Xosrov Tercume eden on sozun ve serhlerin muellifi A Sarovlu Baki Avrasiya Press 2006