Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şirdor mədrəsəsi (özb. Sherdor mаdrаsasi, tac. Мадрасаи Шердор; tacik dilində. şer — aslan, dor — malik olmaq deməkdir. Aslanlar Mədrəsəsi) — Səmərqənddə Registan meydanında XVII əsrə aid dini, mənəvi, təhsil binasıdır. Uluqbəy və Tilla-Kari mədrəsələri ilə birlikdə ayrılmaz bir memarlıq ansamblı təşkil edir. 2001-ci ildə Səmərqəndin digər görməli yerləri kimi UNESCO-nun Dünya Mədəniyyət Mirasları siyahısına daxil edilmişdir.
 | |
| Ölkə |  Özbəkistan |
| Şəhər | Səmərqənd |
| Yerləşməsi | Registan meydanı |
| İnşaatçı | Abdulla Cabbar |
| Banisi | Yarlanqtuş Bahadır |
| İnşası | 1619-cu il—1636-cı il illər |
 | YUNESKO-nun Ümumdünya irsi, obyekt № 603 ing. • rus. • fr. |
Tarixi
Fotoqraf Sergey Prokudin Qorski
Fotoqraf Sergey Prokudin Qorski
Şirdor mədrəsəsi Özbəkistanın Alçin qəbiləsindən olan Səmərqənd hökmdarı (hakimi) Yalanqtuş Bahadırın vəsaiti və təşəbbüsü ilə tikilib. İnşaat Səmərqənd memarı Əbdül Cabbbar tərəfindən 1619-1635/36-cı illərdə həyata keçirilmişdir. Dekorativ görünüşünü usta Məhəmməd Abbas etmişdir.
Mədrəsənin inşası üçün təyin edilmiş yer Registan meydanının şərq hissəsi müəyyən edilir. Bunun üçün 1424-cü ildə tikilən Uluqbəy xanəgahı söküldü. Xanəgah, Şerdor mədrəsəsi üçün 1956-cı ildə Sovet arxeoloqu S.N. Yurenev tərəfindən aparılan arxeoloji qazıntılarla təsdiqlənmiş zəngin inşaat materialları təmin etdi.
Şirdor mədrəsəsi Uluqbəy mədrəsəsindəki "köş" qəbulunda inşa edildi. Memarın planına görə, iki mədrəsənin əsas fasadları bir-birlərinin güzgüsü olmalı idi. Ancaq müəllif, Uluqbəy mədrəsəsinin inşasından keçən iki yüz ildə Registan meydanının səviyyəsinin iki metr qalxdığını nəzərə almadı. Nəticədə Şerdor mədrəsəsinin mütənasibliyi orijinalınkından fərqli olaraq, daha çox əyilmiş oldu.
Yalangtuş Registanın binalarını mənəvi müəllimi Xoca Xoşim Dağbədiyə həsr etdi.
Şirdorun müasir adı əsas portalının timpanumundakı mozaika naxışından alınmışdı. Dekor ustası,yüksələn günəş şüaları altında, pələngə bənzəyən fantastik pişik tərəfindən ceyran ovunun bir səhnəsini təsvir etmişdi. Adı "aslanlara sahib olmaq" və ya "pələnglərə sahib olmaq" kimi tərcümə olunur. Mədrəsə portalında təsvir olunan süjet Özbəkistan Respublikasının milli simvollarından birinə çevrildi.
Şirdor mədrəsəsi üç əsrə yaxın İslam dünyasında kifayət qədər tanınmış təhsil ocağı idi, baxmayaraq ki, prestij baxımından həm paytaxtın təhsil ocaqlarından, həm də Uluqbəy mədrəsəsindən aşağıda idi. Heyrətləndirici ölçülərinə baxmayaraq, mədrəsədə bir anda qırxdan çox adam oxuya bilərdi. Ən məşhur məzunları arasında məşhur tatar alimi, Nəqşibəndiyyə təriqətinin şeyxi, filosofu, tarixçisi, etnoqrafı, maarifçisi Şəhabəddin Mərcani də var.
Mövcud olduğu müddət ərzində Şerdor mədrəsəsinə ən dağıdıcısı zərbəni XIX əsrin əvvəllərində və sonunda baş verən bir neçə zəlzələlər vurdu. Bina dağılmadı, lakin çox böyük zərər gördü: əsas portalının tonozu güclü şəkildə deformasiyaya uğramış, bir çox yerdə fasadı dağılmış, minarələri açılmışdır. XX əsrin 20-ci illərinin əvvəllərində Sovet hakimiyyəti orqanlarının fərmanı ilə mədrəsədə tədris dayandırıldı. Bina milliləşdirildi və bərpa işlərinə 1924-cü ildə başlandı. Hücrələr təmir edildi, portal tağının kərpic tağlarının çökmüş hissəsləri bərpa edildi, əsas portalın timpanumunun oyma mozaikası möhkəmləndirildi, deformasiyaya uğramış tonozu sökülərək yenidən quruldu, hücrələrin günbəzləri və tonozları yenidən yerləşdirildi, mədrəsə fasadlarının astarları bərpa edildi. XX əsrin 50-ci illərinin sonunda mədrəsə ərazisində arxeoloji tədqiqatlar aparıldı və bundan sonra yeni bərpa mərhələsi başlandı. 1960-1962-ci illərdə mədrəsə minarələri təmir edildi və 1962-ci ildə rəssam V.N.Qoroxov və memar A.I.Freytaqın layihəsinə əsasən ana portalın tağının üzərindəki timpanum mozaikası bərpa edildi. Mədrəsənin bərpası və möhkəmləndirilməsi işləri 1965-1967-ci illərdə tamamlandı.
Memarlığı
Şirdor mədrəsəsi Orta Asiya orta əsr memarlığı ənənələrinə əsasən inşa edilmişdir. Ümumi sahəsi 70x57 metr olan düzbucaqlı binadır. Əsas fasad iri giriş portalı - hündürlüyü 31,5 metr olan sivri tağlı peştak ilə vurğulanır. Binanın əsas fasad boyunca guşələri sarkıt kornişlərlə taclandırılmış 31 metr hündürlüyündə minarələr əhatə edilir. Mədrəsənin şərq xarici küncləri, divarların hündürlüyü ilə eyni düzəldilmiş dörddəbir qüllələr şəklində hazırlanmışdır. Mədrəsənin çupanatinski şiferindən böyük daş döşənmiş, ölçüsü 30x38 metr olan mədrəsənin dörd eyvanlıq geniş həyəti ətraf boyunca iki mərtəbəli hücrələrlə əhatə olunmuşdur. 48 hücrənin hamısı bir otaqlıdır. Həyətin künclərində tələbələr üçün auditoriyalar - dərsxanalar var. Əsas fasadda darsxanalar firuzəyi çini ilə bəzədilmiş yüksək təbil üzərində yivli sfero-konik günbəzlərlə örtülmüşdür. Əsas girişin sağındakı qübbəli darsxana sonunda sonradan gurxanaya çevrildi. Burada bir neçə şəxsiyyəti məlum olmayan məzar da var. Sol günbəzli dərsxana məscid kimi xidmət göstərirdi. Yan eyvanların memarlıq dizaynı maraqlıdır: yuvaları çoxşaxəli yarı günbəz şəklində tonoza malikdir.
Mədrəsənin bəzədilməsində şirli kərpic dəstləri, majolika və kaşin mozaikaları geniş istifadə olunur. Xarici fasadların dekorasiyasında uzaqdan diqqəti cəb etməsi üçün mürəkkəb həndəsi naxışlar üstünlük təşkil edir. Minarələrin frizləri və günbəzlərin təbilləri epiqrafik ornamentlərə malikdir. Ana portalın timpanumunun majolika mozaikası misilsizdir, bu da İslam sənətinin nadir əsərlərindən biridir. Hücrələrin tağlarının timpanları zəngin bəzədilmişdir. Qərbi eyvanının yerindəki mozaika panelləri diqqət çəkir: fiqurlu vazalardakı sulu çiçək dəstələri həyat ağacını simvollaşdırır. Binanın daxili dekorasiyasında dərsxananın qübbəli binalarının dekorativ bitirilməsi xüsusilə maraqlıdır. Divarları və tonozları kiçik rəngli çiçək naxışları ilə kundal üsulu ilə boyanır və günbəz və tonozların boyanması mürəkkəb arabesk medalyonlarını əmələ gətirir.
Simvolu
Şir və Günəş simvolu Türk Səlcuq ənənəsindən (XII əsr) gəlmişdir. Monqolların, daha sonra isə Əmir Teymurun və onun nəslindən olan Hindistan Baburilərinin (Böyük Moğol) davam etdirdikləri Türk Səlcuqlilər sülaləsinin sikkələrində tapılmışdır. Bunlar astrologiya və bürc simvolları idi.
-
![image]()
Anadolu Səlcuq Sultanlığı hökmdarı II Qiyasəddin Keyxosrovun sikkəsi (1240-41) -
![image]()
Səlcuqlu sikkəsi. -
![image]()
-
![image]()
Böyük Moğol imperiyasının dördüncü imperatoru Sultan Cahangirin 1611-ci ilə aid sikkəsi.
Dəfn
Şerdor mədrəsəsinin içərisindəki kiçik bir otaqda, cənub-qərb minarəsinin yanında İmam Məhəmməd bin Cəfər Sadıqın xəyali qəbri var. Əslində bu yer əvvəlcə mənəvi müəllimi Yalanqtuş Xoca Hoşim Dağbədi üçün nəzərdə tutulmuşdu, lakin o, Dağbitdəki babasının yanında dəfn edildi. Şeybanilərin daxmalarını nəzərə almasaq, bu meydan və Registan ansamblının ərazisində yerləşən iki qəbirdən (Xoca Məhəmməd Katanqu qəbri ilə birlikdə) biridir.
İstinadlar
- Хорошхин А. П. Сборник статей касающихся до Туркестанского края. С.-Петербургъ: типография А. Траншеля. 1876.
- Эварницкій Д. И. Путеводитель по Средней Азіи. Отъ Баку до Ташкента. Ташкент: изд. на средства, ассигн. туркест. генерал-губернатором. 1893. 73–77.
- Туркестанский край // Россия. Полное географическое описание нашего отечества: Настольная и дорожная книга для русских людей : [В 19-ти т.] 19. СПб: издание А. Ф. Девриена. под ред. В. П. Семенова. 1913.
- Архитектурный приём в средневековом среднеазиатском зодчестве, согласно которому главные порталы двух противолежащих зданий строятся на одной оси, а их главные фасады параллельны друг другу
- Помещение усыпальницы
- Кашин - глазурованный изразец на рыхлой силикатной основе
- Кундаль - разноцветная роспись с позолотой по рельефной основе узора
- "arheolog.su — Могила имама Мухаммада ибн Джафар Садыка". 2018-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-22.
Ədəbiyyat
- Самаркад. Музей под открытым небом. Ташкент: Издательство литературы и искусства имени Гафура Гуляма. 1986. 118–142, 246.
- Памятники искусства Советского Союза. Средняя Азия. Справочник-путеводитль. М.: Искусство. Автор текста и составитель альбома Галина Анатольевна Пугаченкова. 1983. 393.
Xarici keçidlər
- Регистан — bəbirlər şəhərinin ürəyi 2021-07-15 at the Wayback Machine (rus.)
- Фотографии С. М. Прокудина-Горского: 1, 2, 3, 4, 5, 6
- Фотографии с сайта samarkand-foto.ru (Самарканд в фотографиях): 1 2021-07-18 at the Wayback Machine, 2 2021-07-19 at the Wayback Machine, 3 2021-07-19 at the Wayback Machine, 4 2021-07-18 at the Wayback Machine, 5 2021-07-18 at the Wayback Machine, 6 2021-07-18 at the Wayback Machine
- "Площадь Регистан. Древние свидетели истории Самарканда". İstifadə tarixi: 2012-09-23.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sirdor medresesi ozb Sherdor madrasasi tac Madrasai Sherdor tacik dilinde ser aslan dor malik olmaq demekdir Aslanlar Medresesi Semerqendde Registan meydaninda XVII esre aid dini menevi tehsil binasidir Uluqbey ve Tilla Kari medreseleri ile birlikde ayrilmaz bir memarliq ansambli teskil edir 2001 ci ilde Semerqendin diger gormeli yerleri kimi UNESCO nun Dunya Medeniyyet Miraslari siyahisina daxil edilmisdir Sirdor medresesi ozb Sherdor madrasasiSirdor medresesinin yukseklikden cekilmis fotosuSirdor medresesinin yukseklikden cekilmis fotosuOlke OzbekistanSeher SemerqendYerlesmesi Registan meydaniInsaatci Abdulla CabbarBanisi Yarlanqtus BahadirInsasi 1619 cu il 1636 ci il illerYUNESKO nun Umumdunya irsi obyekt 603 ing rus fr TarixiSerdor medresesi XX esrin evvellerinde Fotoqraf Sergey Prokudin QorskiXX esrin evvellerinde Serdor medresesinin daxili erazisi Fotoqraf Sergey Prokudin Qorski Sirdor medresesi Ozbekistanin Alcin qebilesinden olan Semerqend hokmdari hakimi Yalanqtus Bahadirin vesaiti ve tesebbusu ile tikilib Insaat Semerqend memari Ebdul Cabbbar terefinden 1619 1635 36 ci illerde heyata kecirilmisdir Dekorativ gorunusunu usta Mehemmed Abbas etmisdir Medresenin insasi ucun teyin edilmis yer Registan meydaninin serq hissesi mueyyen edilir Bunun ucun 1424 cu ilde tikilen Uluqbey xanegahi sokuldu Xanegah Serdor medresesi ucun 1956 ci ilde Sovet arxeoloqu S N Yurenev terefinden aparilan arxeoloji qazintilarla tesdiqlenmis zengin insaat materiallari temin etdi Sirdor medresesi Uluqbey medresesindeki kos qebulunda insa edildi Memarin planina gore iki medresenin esas fasadlari bir birlerinin guzgusu olmali idi Ancaq muellif Uluqbey medresesinin insasindan kecen iki yuz ilde Registan meydaninin seviyyesinin iki metr qalxdigini nezere almadi Neticede Serdor medresesinin mutenasibliyi orijinalinkindan ferqli olaraq daha cox eyilmis oldu Serdor medresesinin fasadi Yalangtus Registanin binalarini menevi muellimi Xoca Xosim Dagbediye hesr etdi Sirdorun muasir adi esas portalinin timpanumundaki mozaika naxisindan alinmisdi Dekor ustasi yukselen gunes sualari altinda pelenge benzeyen fantastik pisik terefinden ceyran ovunun bir sehnesini tesvir etmisdi Adi aslanlara sahib olmaq ve ya pelenglere sahib olmaq kimi tercume olunur Medrese portalinda tesvir olunan sujet Ozbekistan Respublikasinin milli simvollarindan birine cevrildi Ozbek eskinazi 200 sumun uzerinde Serdor medresesinin fasadindan herald embleminin eksi Sirdor medresesi uc esre yaxin Islam dunyasinda kifayet qeder taninmis tehsil ocagi idi baxmayaraq ki prestij baximindan hem paytaxtin tehsil ocaqlarindan hem de Uluqbey medresesinden asagida idi Heyretlendirici olculerine baxmayaraq medresede bir anda qirxdan cox adam oxuya bilerdi En meshur mezunlari arasinda meshur tatar alimi Neqsibendiyye teriqetinin seyxi filosofu tarixcisi etnoqrafi maarifcisi Sehabeddin Mercani de var Movcud oldugu muddet erzinde Serdor medresesine en dagidicisi zerbeni XIX esrin evvellerinde ve sonunda bas veren bir nece zelzeleler vurdu Bina dagilmadi lakin cox boyuk zerer gordu esas portalinin tonozu guclu sekilde deformasiyaya ugramis bir cox yerde fasadi dagilmis minareleri acilmisdir XX esrin 20 ci illerinin evvellerinde Sovet hakimiyyeti orqanlarinin fermani ile medresede tedris dayandirildi Bina millilesdirildi ve berpa islerine 1924 cu ilde baslandi Hucreler temir edildi portal taginin kerpic taglarinin cokmus hissesleri berpa edildi esas portalin timpanumunun oyma mozaikasi mohkemlendirildi deformasiyaya ugramis tonozu sokulerek yeniden quruldu hucrelerin gunbezleri ve tonozlari yeniden yerlesdirildi medrese fasadlarinin astarlari berpa edildi XX esrin 50 ci illerinin sonunda medrese erazisinde arxeoloji tedqiqatlar aparildi ve bundan sonra yeni berpa merhelesi baslandi 1960 1962 ci illerde medrese minareleri temir edildi ve 1962 ci ilde ressam V N Qoroxov ve memar A I Freytaqin layihesine esasen ana portalin taginin uzerindeki timpanum mozaikasi berpa edildi Medresenin berpasi ve mohkemlendirilmesi isleri 1965 1967 ci illerde tamamlandi MemarligiSerdor medresesi portalindan fraqmentSSRI poct markasinda Serdor medresesi Sirdor medresesi Orta Asiya orta esr memarligi enenelerine esasen insa edilmisdir Umumi sahesi 70x57 metr olan duzbucaqli binadir Esas fasad iri giris portali hundurluyu 31 5 metr olan sivri tagli pestak ile vurgulanir Binanin esas fasad boyunca guseleri sarkit kornislerle taclandirilmis 31 metr hundurluyunde minareler ehate edilir Medresenin serq xarici kuncleri divarlarin hundurluyu ile eyni duzeldilmis dorddebir qulleler seklinde hazirlanmisdir Medresenin cupanatinski siferinden boyuk das dosenmis olcusu 30x38 metr olan medresenin dord eyvanliq genis heyeti etraf boyunca iki mertebeli hucrelerle ehate olunmusdur 48 hucrenin hamisi bir otaqlidir Heyetin kunclerinde telebeler ucun auditoriyalar dersxanalar var Esas fasadda darsxanalar firuzeyi cini ile bezedilmis yuksek tebil uzerinde yivli sfero konik gunbezlerle ortulmusdur Esas girisin sagindaki qubbeli darsxana sonunda sonradan gurxanaya cevrildi Burada bir nece sexsiyyeti melum olmayan mezar da var Sol gunbezli dersxana mescid kimi xidmet gosterirdi Yan eyvanlarin memarliq dizayni maraqlidir yuvalari coxsaxeli yari gunbez seklinde tonoza malikdir Medresenin bezedilmesinde sirli kerpic destleri majolika ve kasin mozaikalari genis istifade olunur Xarici fasadlarin dekorasiyasinda uzaqdan diqqeti ceb etmesi ucun murekkeb hendesi naxislar ustunluk teskil edir Minarelerin frizleri ve gunbezlerin tebilleri epiqrafik ornamentlere malikdir Ana portalin timpanumunun majolika mozaikasi misilsizdir bu da Islam senetinin nadir eserlerinden biridir Hucrelerin taglarinin timpanlari zengin bezedilmisdir Qerbi eyvaninin yerindeki mozaika panelleri diqqet cekir fiqurlu vazalardaki sulu cicek desteleri heyat agacini simvollasdirir Binanin daxili dekorasiyasinda dersxananin qubbeli binalarinin dekorativ bitirilmesi xususile maraqlidir Divarlari ve tonozlari kicik rengli cicek naxislari ile kundal usulu ile boyanir ve gunbez ve tonozlarin boyanmasi murekkeb arabesk medalyonlarini emele getirir SimvoluSir ve Gunes simvolu Turk Selcuq enenesinden XII esr gelmisdir Monqollarin daha sonra ise Emir Teymurun ve onun neslinden olan Hindistan Baburilerinin Boyuk Mogol davam etdirdikleri Turk Selcuqliler sulalesinin sikkelerinde tapilmisdir Bunlar astrologiya ve burc simvollari idi Anadolu Selcuq Sultanligi hokmdari II Qiyaseddin Keyxosrovun sikkesi 1240 41 Selcuqlu sikkesi Elxani hokmdarlarinin sikkesi Iran Damgan XIV esrin evvelleri Boyuk Mogol imperiyasinin dorduncu imperatoru Sultan Cahangirin 1611 ci ile aid sikkesi DefnImam Mehemmed bin Cefer Sadiqin qebri olan otaga giris Serdor medresesinin icerisindeki kicik bir otaqda cenub qerb minaresinin yaninda Imam Mehemmed bin Cefer Sadiqin xeyali qebri var Eslinde bu yer evvelce menevi muellimi Yalanqtus Xoca Hosim Dagbedi ucun nezerde tutulmusdu lakin o Dagbitdeki babasinin yaninda defn edildi Seybanilerin daxmalarini nezere almasaq bu meydan ve Registan ansamblinin erazisinde yerlesen iki qebirden Xoca Mehemmed Katanqu qebri ile birlikde biridir IstinadlarHoroshhin A P Sbornik statej kasayushihsya do Turkestanskogo kraya S Peterburg tipografiya A Transhelya 1876 Evarnickij D I Putevoditel po Srednej Azii Ot Baku do Tashkenta Tashkent izd na sredstva assign turkest general gubernatorom 1893 73 77 Turkestanskij kraj Rossiya Polnoe geograficheskoe opisanie nashego otechestva Nastolnaya i dorozhnaya kniga dlya russkih lyudej V 19 ti t 19 SPb izdanie A F Devriena pod red V P Semenova 1913 Arhitekturnyj priyom v srednevekovom sredneaziatskom zodchestve soglasno kotoromu glavnye portaly dvuh protivolezhashih zdanij stroyatsya na odnoj osi a ih glavnye fasady parallelny drug drugu Pomeshenie usypalnicy Kashin glazurovannyj izrazec na ryhloj silikatnoj osnove Kundal raznocvetnaya rospis s pozolotoj po relefnoj osnove uzora arheolog su Mogila imama Muhammada ibn Dzhafar Sadyka 2018 08 09 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 22 EdebiyyatSamarkad Muzej pod otkrytym nebom Tashkent Izdatelstvo literatury i iskusstva imeni Gafura Gulyama 1986 118 142 246 Pamyatniki iskusstva Sovetskogo Soyuza Srednyaya Aziya Spravochnik putevoditl M Iskusstvo Avtor teksta i sostavitel alboma Galina Anatolevna Pugachenkova 1983 393 Xarici kecidlerRegistan bebirler seherinin ureyi 2021 07 15 at the Wayback Machine rus Fotografii S M Prokudina Gorskogo 1 2 3 4 5 6 Fotografii s sajta samarkand foto ru Samarkand v fotografiyah 1 2021 07 18 at the Wayback Machine 2 2021 07 19 at the Wayback Machine 3 2021 07 19 at the Wayback Machine 4 2021 07 18 at the Wayback Machine 5 2021 07 18 at the Wayback Machine 6 2021 07 18 at the Wayback Machine Ploshad Registan Drevnie svideteli istorii Samarkanda Istifade tarixi 2012 09 23