Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şeyx İbrahim Zəncani (1855, Zəncan-1935) — Müctəhid, məşrutə hərəkatının fəal üzvü.
| Şeyx İbrahim Zəncani | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Zəncan |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | fəqih, yazıçı, şair, siyasətçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Şeyx İbrahim 1855-ci ildə Zəncan şəhərində anadan olmuşdu. Kiçik mülkədar ailəsində doğulduğuna görə çox çətinliklərlə təhsilini sürdürmüşdü. Amma çətinlikləri keçib mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı. Sonra üləmaların yanında təhsilini davam etdirmişdi. Sultaniyyədə çox xeyirxah bir şəxsiyyət kimi ad qazanmışdır.
Şeyx İbrahim Zəncani ictihad dərəcəsinə çatmışdı. Məşrutə hərəkatına qoşulmuşdu. Maraqlıdır ki, Məşrutə hərəkatında iştirak etmiş üləmaların və ziyalılarının böyük çoxluğu Məşrutə sonrası həddən artıq peşmanlıq hissi ilə özlərini tənqid etmişlər, amma nə yazıqlar kı, sonrakı peşmanlıq bərə bitirməz demişlər. Bunlardan biri də elə bu prokuror aktiv və atəşin məşrutəçi Zəncanlı alim Mirzə İbrahım Qızılbaşdır.
Şeyx İbrahim Zəncani-Qızılbaş 1250\1871-ci il aclıq dövrünü yaşamış və onu öz əsərlərində belə xatırladır: " bəziləri ölülərini qüsl edib kəfən verərkən ölkənin böyük çoxluğu köhnə dəriləri, ayaq qabılarını suya salıb yumuşaltdıqdan sonra qaynadıb dişlərinə çəkirdilər. Dinə görə məkruh olan at, eşşək səhldir it, pişik əti, hətta bəzi yerlərdə diri qalmaq üçün ölülərin ətini belə yeyirdilər, insanlar ölməsinlər deyə Qafqaza üz tutmuşdular". Maraqlıdır ki, bu kütləvi aclıq dönəmində İngiltərə Sistan və Bəluçistan əyalətlərinin böyük hissəsini ələ keçirməyə çalışırdı, buna görə də bir tərəfdən Qacar dövlətinə başqa ölkələrdən yeyintinin idxalına maneçilik törədirdi, bir tərəfdəndə özü bu lazımlı yeyinti mallarını pulu ilə ölkəyə gətirilməsini bilərəkdən gecikdirirdi. İngiltərənin bu dəhşətli cinayətlə nəticələnən qeyri-insani siyasətin sonucunda həm adı gedən topraqlar İngiltərənin əlinə keçmiş, həm də ölkə əhalisinin üçdə biri həlak olmuşdur. Bu böyük faciələr doğuran qeyri-insani siyasətin həyata keçirilməsində iç amil kimi İngiltərənin bir başa yardımı ilə 1871-ci ildə sədarət məqamına gətirilmiş Mirzə Hüseyn xan Sipəhsaların böyük rolu olmuşdur. [Məhmud Məhmud, 8-cildlik "İranla Ingiltərənin siyasi ilişkiləri tarixi" adlı kitabın 4-cü cildində İranla İngiltərənin bu siyasi münasibətləri və adı gedən anlaşmanın haqqında geniş bilgilər öz əksini tapmışdır.]
Şeyx İbrahim Zəncani-Qızılbaş da digər üləmaların bir çoxu kimi bu mason icmalarının bilər-bilməz alətinə çevrilmişdir. Özü öz əsərində dolayısı ilə yazır kı, "Ərdəşir Riporter-Ərdəşir Ci məni dünyada böyük nüfuzu olan icmaya apardı ". Qızılbaşın qeyd etdiyi bu icma erməni Mirzə Mülküm xanın müridləri tərəfindən idarə edilirdi. Şeyx daha sonra yazır ki, "burada məmləkətin önəmli simaları vardı, o cümlədən bunların adın çəkir: "Ərbab Cəmişid Cəmişidiyan (Məşrutə sonrası 1000 tümən Seyid Məhəmməd Təbatəbaiyə və ya Behbəhaniyə rüşvət verərək ilk rüşvət müqabilində birinci məclisdə iştirak edən adam olmuşdur.), Ərbab Keyxosrov Şahrux, Abbasqulu xan və Hüseynqulu xan Nəvvab ("İslam fədailəri təşkilatının" qurucusu Ərdəbilli Nəvvabın babası –yuxarıda haqqında bilgi verilmişdir), Məhəmmədəli (Zəkaülmülk) və Əbülhəsən Füruği, Mirzə Həsən xan Müşirəddövlə və (Pirniya –panfarsizmə dayalı Antıtürk " İran əski tarixi" adlı kitabın müəllifi ), Əliməhəmməd və Məhəmmədəli xan Tərbiyyət (Təbrizli ), Dr Hüseyn xan Kəhal, Seyid Nəsrüllah Əxəvi (Təqəvi), təbrizli Mirzə İbrahım ağa, Mirzə İbrahım xan Həkimülmülk, Vəhidülmülk Şeybani, Müazədülsəltənə Pirniya, Təbrizli Seyid Həsən Tağızadə, Əsədulla xan Əbülfətzadə, İbrahim xan Münşizadə, , Mirzə Mehdi xan (Məmaliki-Məhrusənin Herat şəhərini və ətraf bölüklərini İngilislərə verən Müqaviləni imzalayan İranın məşhur birinci masonlarından olan Fərrux xan Əminəddülə Kaşinin oğlu) və başqaları". [ Zəncanlı Mirzə İbrahım Qızılbaşın Xatirələri yerli araşdırmaçılardan Qulamhüsen Mirzə Saleh tərəfindən işlənib 1380\2001-ci ildə çap edilmişdir,lakin Şeyx Fəzlullah Nurin qatilinin kitabıdır deyə az bir zamanda yayımına qadağa qoyulmuşdur]
Şeyx İbrahim Zəncani-Qızılbaş məşrutə sonrası deyirdi: "Məşrutədən əsas məqsəd nə azadlıq, nə də millətin oyanışı olmamışdır, Məmaliki-Məhrusə dövlətinin ruslara yaxınlaşdığını görən ingilislər xalqı aldadıb öz tərəflərinə çəkərək məmləkəti bir-birinə vurmaq, dövlətə qarşı qoymaq olmuşdur. Bunun nəticəsində isə hələ də ölkədə illərdir qan axır, aclıq, yoxsulluq, işsizlik və bədbəxtliklər davam edir. Beləliklədə ingilislər öz istəklərinə nail oldular". Vurğulanması yersiz olmazdı ki, Şeyx İbrahim Zəncani-Qızılbaş reform və məşrutə ilə bağlı bir sıra yazıları Türkiyə türkcəsindən farscaya çevirmişdir.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Məşrutə ensiklopediyası, Bakı, 2011. 624 səh.
İstinadlar
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Seyx Ibrahim Zencani 1855 Zencan 1935 Muctehid mesrute herekatinin feal uzvu Seyx Ibrahim ZencaniDogum tarixi 1855Dogum yeri ZencanVefat tarixi 1935Vefat yeri Tehran Tehran sehristani Tehran ostani IranFealiyyeti feqih yazici sair siyasetci Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiSeyx Ibrahim 1855 ci ilde Zencan seherinde anadan olmusdu Kicik mulkedar ailesinde dogulduguna gore cox cetinliklerle tehsilini surdurmusdu Amma cetinlikleri kecib mukemmel medrese tehsili almisdi Sonra ulemalarin yaninda tehsilini davam etdirmisdi Sultaniyyede cox xeyirxah bir sexsiyyet kimi ad qazanmisdir Seyx Ibrahim Zencani ictihad derecesine catmisdi Mesrute herekatina qosulmusdu Maraqlidir ki Mesrute herekatinda istirak etmis ulemalarin ve ziyalilarinin boyuk coxlugu Mesrute sonrasi hedden artiq pesmanliq hissi ile ozlerini tenqid etmisler amma ne yaziqlar ki sonraki pesmanliq bere bitirmez demisler Bunlardan biri de ele bu prokuror aktiv ve atesin mesruteci Zencanli alim Mirze Ibrahim Qizilbasdir Seyx Ibrahim Zencani Qizilbas 1250 1871 ci il acliq dovrunu yasamis ve onu oz eserlerinde bele xatirladir bezileri olulerini qusl edib kefen vererken olkenin boyuk coxlugu kohne derileri ayaq qabilarini suya salib yumusaltdiqdan sonra qaynadib dislerine cekirdiler Dine gore mekruh olan at essek sehldir it pisik eti hetta bezi yerlerde diri qalmaq ucun olulerin etini bele yeyirdiler insanlar olmesinler deye Qafqaza uz tutmusdular Maraqlidir ki bu kutlevi acliq doneminde Ingiltere Sistan ve Belucistan eyaletlerinin boyuk hissesini ele kecirmeye calisirdi buna gore de bir terefden Qacar dovletine basqa olkelerden yeyintinin idxalina manecilik toredirdi bir terefdende ozu bu lazimli yeyinti mallarini pulu ile olkeye getirilmesini bilerekden gecikdirirdi Ingilterenin bu dehsetli cinayetle neticelenen qeyri insani siyasetin sonucunda hem adi geden topraqlar Ingilterenin eline kecmis hem de olke ehalisinin ucde biri helak olmusdur Bu boyuk facieler doguran qeyri insani siyasetin heyata kecirilmesinde ic amil kimi Ingilterenin bir basa yardimi ile 1871 ci ilde sedaret meqamina getirilmis Mirze Huseyn xan Sipehsalarin boyuk rolu olmusdur Mehmud Mehmud 8 cildlik Iranla Ingilterenin siyasi iliskileri tarixi adli kitabin 4 cu cildinde Iranla Ingilterenin bu siyasi munasibetleri ve adi geden anlasmanin haqqinda genis bilgiler oz eksini tapmisdir Seyx Ibrahim Zencani Qizilbas da diger ulemalarin bir coxu kimi bu mason icmalarinin biler bilmez aletine cevrilmisdir Ozu oz eserinde dolayisi ile yazir ki Erdesir Riporter Erdesir Ci meni dunyada boyuk nufuzu olan icmaya apardi Qizilbasin qeyd etdiyi bu icma ermeni Mirze Mulkum xanin muridleri terefinden idare edilirdi Seyx daha sonra yazir ki burada memleketin onemli simalari vardi o cumleden bunlarin adin cekir Erbab Cemisid Cemisidiyan Mesrute sonrasi 1000 tumen Seyid Mehemmed Tebatebaiye ve ya Behbehaniye rusvet vererek ilk rusvet muqabilinde birinci meclisde istirak eden adam olmusdur Erbab Keyxosrov Sahrux Abbasqulu xan ve Huseynqulu xan Nevvab Islam fedaileri teskilatinin qurucusu Erdebilli Nevvabin babasi yuxarida haqqinda bilgi verilmisdir Mehemmedeli Zekaulmulk ve Ebulhesen Furugi Mirze Hesen xan Musireddovle ve Pirniya panfarsizme dayali Antiturk Iran eski tarixi adli kitabin muellifi Elimehemmed ve Mehemmedeli xan Terbiyyet Tebrizli Dr Huseyn xan Kehal Seyid Nesrullah Exevi Teqevi tebrizli Mirze Ibrahim aga Mirze Ibrahim xan Hekimulmulk Vehidulmulk Seybani Muazedulseltene Pirniya Tebrizli Seyid Hesen Tagizade Esedulla xan Ebulfetzade Ibrahim xan Munsizade Mirze Mehdi xan Memaliki Mehrusenin Herat seherini ve etraf boluklerini Ingilislere veren Muqavileni imzalayan Iranin meshur birinci masonlarindan olan Ferrux xan Emineddule Kasinin oglu ve basqalari Zencanli Mirze Ibrahim Qizilbasin Xatireleri yerli arasdirmacilardan Qulamhusen Mirze Saleh terefinden islenib 1380 2001 ci ilde cap edilmisdir lakin Seyx Fezlullah Nurin qatilinin kitabidir deye az bir zamanda yayimina qadaga qoyulmusdur Seyx Ibrahim Zencani Qizilbas mesrute sonrasi deyirdi Mesruteden esas meqsed ne azadliq ne de milletin oyanisi olmamisdir Memaliki Mehruse dovletinin ruslara yaxinlasdigini goren ingilisler xalqi aldadib oz tereflerine cekerek memleketi bir birine vurmaq dovlete qarsi qoymaq olmusdur Bunun neticesinde ise hele de olkede illerdir qan axir acliq yoxsulluq issizlik ve bedbextlikler davam edir Beleliklede ingilisler oz isteklerine nail oldular Vurgulanmasi yersiz olmazdi ki Seyx Ibrahim Zencani Qizilbas reform ve mesrute ile bagli bir sira yazilari Turkiye turkcesinden farscaya cevirmisdir MenbeEnver Cingizoglu Mesrute ensiklopediyasi Baki 2011 624 seh IstinadlarHemcinin baxXarici kecidler