Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İşxan qızılbalığı (lat. Salmo ischchan) və ya Göyçə fareli — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin şüaüzgəclilər sinfinin qızılbalıqkimilər dəstəsinin qızılbalıqlar fəsiləsinin qızılbalıq cinsinə aid heyvan növü. Göyçə gölünün endemik canlısıdır.
| İşxan qızılbalığı | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Sinifüstü: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: İnfrasinif: Klad: Dəstəüstü: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: İşxan qızılbalığı | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Yarımnövləri
İşxan dörd 4 yarımnövə bölünür. Qış baxtağı və bocak — göl balıqları, Yay baxtağı və Qeqarkun — axarsu balıqlarıdır. İşxan — SSRİ-də yayılmış forellərin ən iri nümayyəndələri hesab edilidi. Onların uzunluğu 90 sm-dən 104 sm qədər, çəkiləri isə 17 kq təşkil edir. Balıqlar əsasən gölün dibində isə yayılmış molyusklarla qidalanırlar. Yetkinlik yaşına 4-6 illərdə çatırlar. Bu zaman uzunluqları 28-33 sm, çəkiləri isə 340—560 q təşkil edir
Qiş baxtağıı (Salmo danilewskii)
Qış foreli — Göyçə forelinin ən iri yarımnövüdür. Bədən nahiyyəsində 104-119 pulcuq olur. 4-5 yaşlarında yetkinləşirlər.
Onlar gümüşü-ağ, beli isə dəmir rəngində olur. Dişilər çütləşmə zamanı rəngini elə də dəyişmir. Onlat 4 minə yaxın kürü qoyurlar.
Suyun səviyəsi endiyindən onları yerləşim yerlərinin böyük hissəsi sahillərdə balğığından sayları azalır. Hazırda cəmi 1,5 milyon baş Qış baxtağı qalmışdır
Qeqarkun (Salmo ischchan gegarkuni)
Göyçə gölü və ona tökülən çaylarının sularında yayılmışlar. Cavan balıqlar üzərində tünd zolaqlar və qəhvəyi-sarı, qırmızı nöqtələr vardır. Yetkin fərdlərin çəkiləri bəzən 16 kq çatır. Onlar əsasən zoopkanktonkarla qidalanırlar. Çoxalma əsasən çay və onların axarlarında baş verir.
Hazırda göyçə Gölündə sayları 1,6 milyon baş olması bildirilir.
Yay baxtağı (Salmo ischchan aestivalis)
Bu yarımnövə daxil balıqlar kürünü yaz və yayda qoyurlar. Bu çaylarda baş verir. Onların uzunluğu 55 sm, çəkiləri 1,9 kq təşkil edir. Bədənlərində 105-117 pulcuq olur.
2-7 yaşlarında yetkinləşirlər. Onlar 1200-ə qədər kürü qoya bilirlər. 1940-cı illərdə sayları 1,7 milyon, 60-x isə 0,8 milyon baş olaraq qiymətləndirilirdi. Hazırda isə bir necə min olaraq qiymətləndirilir.
Bocak (Salmo ischchan danilewskii)
Bu yarımnövlər Göyçə farelinin ən kiçik nümayəndələri hesab edilirlər. Uzunluqları 33 sm, çəkiləri 224 q təşkil edir. Orta ölçüləri isə 24-26 sm-dir. 3-4 yaşında yetkinləşirlər. Onlar yuva qurmurlar. Öz kürülərini 0,5 – 15 m göl dibinə buraxırlar. Onlar hətta +10°S temperaturda noyabr ayında kürü qoyurlar
Onların digər yarımnövlərdən fərqi iri gözləridir. Hazırda saylarə 1,5 milyon baş qiymətləndirilir
Sayları və qoruma statusları
Göyçə gölünün suyu son illərdə suyu aşağı yendiyindən işxanın qidasını təşkil edən canlıların (Siqi, ) sayının azalması bu növü populyasiyasına mənfə təsir göstərir. Papulyasiyanın bərpasında balıq vətəqələri mühüm rol oynayır. Hazırda balıq Ermənistanın Qırmızı Kitabına daxil edilmişdir
Yayılması
İşxanın yeganə təbii yayılma arealı Göyçə gölüdür. Gölə tökülən çaylarda belə onlara rast gəlinir. 1930-cı illərdə işxan Qerakun tərəfindən İsıkgöl gölünə buraxılmışdır. Bir müddət sonra onlar nəyinki, asanlıqla yayıla bilmişlər hətta digər növ balıqları ilə rəqabət aparmışlar. 1977-ci ildə Z.M.Quliyev 2-3 q-lıq 6000 işxan kürüsünü gətirərək Maralgölə buraxmışdır. 2 ildən sonra onların kütləsi 500-700 q-a çatmışdır. Dekabrda dişilər IV yetkinlik mərhələsində olmuşlar. Eyni zamanda sonraki illərdə göldə körpələr qeydə alınmışdır ki, buda onların yeni ekorejimə uğurla uyğunlaşdığını göstərir.
Adlanması
Balığın bir çox adları vardır: Baxtak, Bocak, Qeqаrkun, Göyçə fareli.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2004.
- (PDF). 2014-03-09 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-20.
- "Göyçə foreli". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-20.
- zh:塞凡湖鱒
- "InterNevod: Göyçə foreli, işxan". 2012-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-20.
- . 2013-07-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-20.
- Azərbaycanın heyvanlar aləmi.III cild səh152
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Isxan Isxan qizilbaligi lat Salmo ischchan ve ya Goyce fareli heyvanlar aleminin xordalilar tipinin suauzgecliler sinfinin qizilbaliqkimiler destesinin qizilbaliqlar fesilesinin qizilbaliq cinsine aid heyvan novu Goyce golunun endemik canlisidir Isxan qizilbaligiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Sinifustu Sumuklu baliqlarSinif SuauzgeclilerRanqsiz Yarimsinif Infrasinif Sumuklu baliqlarKlad Desteustu Deste QizilbaliqkimilerFesile QizilbaliqlarYarimfesile Cins QizilbaliqNov Isxan qizilbaligiBeynelxalq elmi adiSalmo ischchan Karl Fedorovich Kessler 1877Sekil axtarisiITIS 623498NCBI 1035833EOL 211496YarimnovleriGoyce golu Isxan dord 4 yarimnove bolunur Qis baxtagi ve bocak gol baliqlari Yay baxtagi ve Qeqarkun axarsu baliqlaridir Isxan SSRI de yayilmis forellerin en iri numayyendeleri hesab edilidi Onlarin uzunlugu 90 sm den 104 sm qeder cekileri ise 17 kq teskil edir Baliqlar esasen golun dibinde ise yayilmis molyusklarla qidalanirlar Yetkinlik yasina 4 6 illerde catirlar Bu zaman uzunluqlari 28 33 sm cekileri ise 340 560 q teskil edir Qis baxtagii Salmo danilewskii Qis foreli Goyce forelinin en iri yarimnovudur Beden nahiyyesinde 104 119 pulcuq olur 4 5 yaslarinda yetkinlesirler Onlar gumusu ag beli ise demir renginde olur Disiler cutlesme zamani rengini ele de deyismir Onlat 4 mine yaxin kuru qoyurlar Suyun seviyesi endiyinden onlari yerlesim yerlerinin boyuk hissesi sahillerde balgigindan saylari azalir Hazirda cemi 1 5 milyon bas Qis baxtagi qalmisdir Qeqarkun Salmo ischchan gegarkuni Goyce golu ve ona tokulen caylarinin sularinda yayilmislar Cavan baliqlar uzerinde tund zolaqlar ve qehveyi sari qirmizi noqteler vardir Yetkin ferdlerin cekileri bezen 16 kq catir Onlar esasen zoopkanktonkarla qidalanirlar Coxalma esasen cay ve onlarin axarlarinda bas verir Hazirda goyce Golunde saylari 1 6 milyon bas olmasi bildirilir Yay baxtagi Salmo ischchan aestivalis Bu yarimnove daxil baliqlar kurunu yaz ve yayda qoyurlar Bu caylarda bas verir Onlarin uzunlugu 55 sm cekileri 1 9 kq teskil edir Bedenlerinde 105 117 pulcuq olur 2 7 yaslarinda yetkinlesirler Onlar 1200 e qeder kuru qoya bilirler 1940 ci illerde saylari 1 7 milyon 60 x ise 0 8 milyon bas olaraq qiymetlendirilirdi Hazirda ise bir nece min olaraq qiymetlendirilir Bocak Salmo ischchan danilewskii Bu yarimnovler Goyce farelinin en kicik numayendeleri hesab edilirler Uzunluqlari 33 sm cekileri 224 q teskil edir Orta olculeri ise 24 26 sm dir 3 4 yasinda yetkinlesirler Onlar yuva qurmurlar Oz kurulerini 0 5 15 m gol dibine buraxirlar Onlar hetta 10 S temperaturda noyabr ayinda kuru qoyurlar Onlarin diger yarimnovlerden ferqi iri gozleridir Hazirda saylare 1 5 milyon bas qiymetlendirilirSaylari ve qoruma statuslariGoyce golunun suyu son illerde suyu asagi yendiyinden isxanin qidasini teskil eden canlilarin Siqi sayinin azalmasi bu novu populyasiyasina menfe tesir gosterir Papulyasiyanin berpasinda baliq veteqeleri muhum rol oynayir Hazirda baliq Ermenistanin Qirmizi Kitabina daxil edilmisdirYayilmasiIsxanin yegane tebii yayilma areali Goyce goludur Gole tokulen caylarda bele onlara rast gelinir 1930 ci illerde isxan Qerakun terefinden Isikgol golune buraxilmisdir Bir muddet sonra onlar neyinki asanliqla yayila bilmisler hetta diger nov baliqlari ile reqabet aparmislar 1977 ci ilde Z M Quliyev 2 3 q liq 6000 isxan kurusunu getirerek Maralgole buraxmisdir 2 ilden sonra onlarin kutlesi 500 700 q a catmisdir Dekabrda disiler IV yetkinlik merhelesinde olmuslar Eyni zamanda sonraki illerde golde korpeler qeyde alinmisdir ki buda onlarin yeni ekorejime ugurla uygunlasdigini gosterir AdlanmasiBaligin bir cox adlari vardir Baxtak Bocak Qeqarkun Goyce fareli IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2004 PDF 2014 03 09 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 20 Goyce foreli 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 20 zh 塞凡湖鱒 InterNevod Goyce foreli isxan 2012 03 27 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 20 2013 07 30 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 20 Azerbaycanin heyvanlar alemi III cild seh152Hemcinin bax