Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İslam hüququnun əsas xüsusiyyətləri
İslam dünyası hüququ sistemin ayrıca götürmüş hər bir insanın həyat tərzi ilə çox yaxından bağlı olan bir insan cəmiyyəti nümunəsidir. İslam mədəniyyətinin dəyərlər sisteminin əsasında duran dini şüur forması müsəlman icmasının- ümmənin maraq və mənafelərini hər bir ortodoksal müsəlmanın davranışı və düşüncə tərzi ilə qırılmaz tellərlə bağlayır. İslam inamı, dini əqidənin, dini ayinlərin hüquqi və əxlaqi normaların, həmçinin, müəyyən mədəniyyət tiplərinin vəhdətindən ibarətdir. Bu bütöv bir ideoloji dəyərlər sistemi olaraq insanların psixologiyası, həyat tərzi, düşüncələri, arzu və istəklərini müəyyənləşdirir. İslam insanın həyatı dövründə fəaliyyətinin bütün sahələrini davranışının bütün xüsusiyyətlərini istiqamətləndirir. Hər bir müsəlmanın davranışı şəriətin dəyər və ustanovkalarına əsaslanır. Şəriət hər bir insanın daxili idealı kimi çıxış edir. Din əxlaq və hüququn sintezi olan şəriət müsəlmanın həyat qanunu kimi çıxış edir. Lakin, İslam müxtəlif tarixə və mədəniyyətlərə malik olan toplumlar etnik birliklər arasında yayılmış, bu səbəbdən də yerli dəyərləri, adət ənənələri, davranış qaydalarını özündə cəmləmişdir. Müsəlmanın davranışında yerli xüsusiyyətləri özündə ehtiva edən adət və şəriət müsəlman dünyasının ictimai münasibətlərini və müsəlmanın şəxsi statusunu nizamlayan hər tərəfli tənzimləyicilərdir. Həm müsəlman din xadimləri, həm də qərb islamşünaslığının nümayəndələri müsəlman hüququ ilə şəriəti fərqləndirməyin vacib olduğunu qeyd edirlər. Müsəlman hüququnun əsas tədqiqatçılarından biri olan Tornao XIX əsrdə qeyd edirdi ki, şəriətlə İslam hüququ arasında əsas fərqlər onların hüquqi tənzimləmə xüsusiyyətindədir. Beləki, Şəriət Quran və Sünnədə müsəlmanların davranışları ilə bağlı bütün xüsusiyyətləri özündə ehtiva etdiyi halda, İslam hüququ yalnız o norma və prinsiplərin cəmindən ibarətdir ki, onlar hüququn tələblərinə cavab verir və ayrı – ayrı nəzəriyyələr və hüquq məktəbləri tərəfindən təfsir edilmiş yaxud da ki, hazırlanmışdır. Şəriət hüquqi tənzimləmənin yalnız müəyyən elementlərini özündə birləşdirən bir dini gerçəklikdir. Şəriətdən fərqli olaraq müsəlman hüququ hüquqi fenomen olaraq dini pərdə altında çıxış edib, dini hüquqi dünyagörüşünə əsaslansada dini və mənəvi bir sistem və yaxud doktrina deyildir. İslam hüququnda şəriətin tərkibində 2 əsas elementi müəyyən edirlər.
1. Dini etik element (əqidə);
2. Hüquqi element(fiqh)
Fiqh müsəlman hüququn əsas parametrlərini müəyyənləşdirir. Fiqhin tərkibində aşağıdakı elementlər vardır:
- Allahla bağlı müsəlmanın vəzifə və borcları — ibadət
- Digər insanlarla münasibətdə müsəlmanın davranış qaydalar — müəmalat
İslam hüququn əsas mənbələri və məktəbləri
Müsəlman hüququ ilə məşğul olanlar müsəlman hüququnun mənbələri sırasında aşağıdakıları göstərirlər. Qeyd olunmalıdır ki, müsəlman hüququnun əsas mənbələri sünnü müsəlman dini əxlaqi hüququ əsas məzhəblərindən birinin yaradıcısı Əş-Şafei tərəfindən verilmişdir. Ona görə müsəlman hüququnun ən birinci mənbəsi Quran özüdür. Belə ki, Quranın 6000-ə yaxın ayəsinin 500-ü bilavasitə müsəlmanın davranışı ilə bağlıdır. Bu ayələrdə davranış qaydaları öz əksini tapmışdır. Quranın 13-cü Sürə, 37-ci ayəsində deyilir: "Biz Quranı ərəblərin qanunnamələri kimi göndərmişik".
Quranda insan fəaliyyətinin davranış qaydalarının tənzimlənməsinin bütün tərəfləri, istiqamətləri öz əksini tapmasa da, İslam hüquqşünaslığında müsəlman qanununvericilik sisteminin yaradılmasının əsası kimi çıxış etmişdir. Cəmiyyətdə və ailədə münasibətlərin tənzimləyicisi kimi qəbul edilmişdir. İslam dünyasında mülki, mülkiyyət, cinayət hüququ, maliyyə sistemi, vergi və mükəlləfiyyət formalarının müəyyənləşdirilməsinin başlıca mənbəyi kimi qəbul edilmişdir. Şafei II əsas mənbə kimi "Sünnə"ni qəbul edir. Sünnəni ərəbcə həyat tərzi, qaydalar və s. kimi tərcümə olunur. Sünnə Məhəmməd Peyğəmbərin həyat və fəaliyyəti ilə bağlı müəyyən təqdirə layiq anlar haqqında məlumatlardan və.s ibarətdir. Bunlara " Hədis" deyilir. Müsəlman hüququnun növbəti mənbəyi "İcma" hesab olunur. Bütün müsəlmanların qəbul etdikləri qaydalar, ənənələr və s. İslam hüququnun digər mənbəyi kimi "Qiyas"ı qeyd edir. Qiyas Quran, Sünnə, İcma və.s də müəyyənləşdirilmiş qaydaların təfsiri insanın şüurlu fəaliyyəti nəticəsində yeniliklərin təsvir olunması və s.-dir. Müasir İslam hüququn bilicilərindən biri fin mənşəli Sukiyanen İslam hüququnun əsas mənbələrindən biri kimi doktrinanı götürür. Yəni, Quran Sünnədə mövcud olan qaydalara hüquqi səciyyənin şamil edilməsini qəbul edir. İctihad (həqiqətin araşdırılması, nəyə isə can atma) prinsipindən çıxış edərək müsəlman hüququ yeni qaydaların məhkəmə qərarlarının formalaşmasını təmin edir. Bir çox müsəlman hüquqşünasları və din xadimləri müsəlman hüququnun mənbələri sırasına Fətvanıda daxil edirlər. Fətva ayrı-ayrı din xadimləri tərəfindən həyati anlarla bağlı verilmiş qərarlardır. İslam hüququnda 6000-dən çox fətva qanun kimi istifadə olunur. İslam yarandığı andan müəyyən ictimai-siyasi amillərlə bağlı olaraq tərkibində müxtəlif istiqamətlər formalaşmışdır. Bunların əsasında da məzhəblər yaranmışdır.
Ən böyük iki məhzəb sünnilikvə şiəlikdir. Hər iki məzhəbin tərkibində müxtəlif əxlaqi hüquqi məktəblər formalaşmışdır. Sünnilikdə 4 əsas hüquqi məktəb vardır:
1.Şafiilik
Qafqazda əsasən Şafiilik məktəbi üstünlük təşkil edir. Malikilik Afrikanın qərbində, Hənəfilik Ərəbistan yarımadası və ətraf ərazilərdə geniş yayılmışdır. Şiəliyin ictihad əsasında formalaşmış məktəbləri bunlardır: Cəfərilik, Yezdilik, Zeydilik, İsmaililər. Azərbaycanda və İranda əsas məktəb Cəfərilikdir. Sünni və Şiə doktrinalarının müəyyən qismini özündə ehtiva edən məzhəblər içərisində Nəqşibəndliyi göstərə bilərik. İslamda XVII–XVIII əsrlərdə formalaşmış əsasən ilk əvvəllər ingilislərin maliyyə dəstəyilə möhkəmlənmiş özünəməxsus hüquqi əxlaqi doktrina yaratmışdır. İslam hüququn əsas tərkib hissələrindən biri də adətdir. Adət İslamaqədərki ənənələrin, yerli ayinlərin və şəriətin bir çox qaydalarını yerli koloritə (şəraitə) uyğunlaşdırılmasının məcmusudur. Əslində İslam hüququnda belə hesab olunur ki, şəriət şəhər mədəniyyətinin doğurduğu bir gerçəklikdir və adət kənd həyatının dağlıq ərazilərin məhsuludur. Adət hüququnun ən mühüm elementlərindən biri olan Qan intiqamı qadağandır. (Cihadddan kənarda insanın insanı öldürməsi qadağandır). İslam hüququnda əsas problemlərdən biri cinslərin mövqeyi problemi olmuşdur. Müsəlman hüququnda istər, Şərqdə istərsə də, Qərbdə müəyyən təhriflərə yol verilmişdir. daha genişdir. Xüsusən də bu özünü Kəbin Talaq proseslərində özünü göstərir. Digər tərəfdən qadınların maddi təminatıda xüsusi qeyd olunur. İslamda əsas müzakirə olunan problemlərdən biri də Fətva onun hüquqi mənbəyi problemidir. Müsəlman hüququnda fətvanın yalnız ən nüfuzlu din xadimləri verə bilər. Fətvada şəxsi fikirlərə qəti yol verilmir. Bütün verilən təfsirləri İslam müddəalarına və Quran ayələrinə uyğun olmalıdır. Həyat dəyişdikcə ictimai-iqtisadi münasibətlər dəyişir. Bu dəyişikliklər İslam hüququnda da öz əksini tapır. Əslinə qalsa müsəlman qanuni insandır. Onun həm daxili düşüncəsi həm davranışı həm də həyat tərzi müəyyən qanunlara uyğun həyata keçirilir.
Digər əxlaqi doktrinalardan fərqli olaraq İslamda qəbul olunmuş qaydalara riayət olunması şüurlu şəkildə həyata keçirilir. İslam hüququnda İndus və Çin hüququndan fərqli olaraq fərdin şəxsi statusu cəmiyyətdə yeri xüsusi olaraq qeyd edilir. İslam müsəlman dini etiqadının xüsusiyyətlərinə riayət edənlərin hüquq və vəzifələrini (şəxsi statusunu) açıq-aydın qeyd edir. Onların hüquqi mövcudluğunun əsaslarını təsdiq edir. Müsəlman hüququnun normaları müsəlman ölkələrində belə digər dini etiqadlara xristianlara, yəhudilərə və.s şamil edilmir.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Islam huququnun esas xususiyyetleriIslam dunyasi huququ sistemin ayrica goturmus her bir insanin heyat terzi ile cox yaxindan bagli olan bir insan cemiyyeti numunesidir Islam medeniyyetinin deyerler sisteminin esasinda duran dini suur formasi muselman icmasinin ummenin maraq ve menafelerini her bir ortodoksal muselmanin davranisi ve dusunce terzi ile qirilmaz tellerle baglayir Islam inami dini eqidenin dini ayinlerin huquqi ve exlaqi normalarin hemcinin mueyyen medeniyyet tiplerinin vehdetinden ibaretdir Bu butov bir ideoloji deyerler sistemi olaraq insanlarin psixologiyasi heyat terzi dusunceleri arzu ve isteklerini mueyyenlesdirir Islam insanin heyati dovrunde fealiyyetinin butun sahelerini davranisinin butun xususiyyetlerini istiqametlendirir Her bir muselmanin davranisi serietin deyer ve ustanovkalarina esaslanir Seriet her bir insanin daxili ideali kimi cixis edir Din exlaq ve huququn sintezi olan seriet muselmanin heyat qanunu kimi cixis edir Lakin Islam muxtelif tarixe ve medeniyyetlere malik olan toplumlar etnik birlikler arasinda yayilmis bu sebebden de yerli deyerleri adet eneneleri davranis qaydalarini ozunde cemlemisdir Muselmanin davranisinda yerli xususiyyetleri ozunde ehtiva eden adet ve seriet muselman dunyasinin ictimai munasibetlerini ve muselmanin sexsi statusunu nizamlayan her terefli tenzimleyicilerdir Hem muselman din xadimleri hem de qerb islamsunasliginin numayendeleri muselman huququ ile serieti ferqlendirmeyin vacib oldugunu qeyd edirler Muselman huququnun esas tedqiqatcilarindan biri olan Tornao XIX esrde qeyd edirdi ki serietle Islam huququ arasinda esas ferqler onlarin huquqi tenzimleme xususiyyetindedir Beleki Seriet Quran ve Sunnede muselmanlarin davranislari ile bagli butun xususiyyetleri ozunde ehtiva etdiyi halda Islam huququ yalniz o norma ve prinsiplerin ceminden ibaretdir ki onlar huququn teleblerine cavab verir ve ayri ayri nezeriyyeler ve huquq mektebleri terefinden tefsir edilmis yaxud da ki hazirlanmisdir Seriet huquqi tenzimlemenin yalniz mueyyen elementlerini ozunde birlesdiren bir dini gerceklikdir Serietden ferqli olaraq muselman huququ huquqi fenomen olaraq dini perde altinda cixis edib dini huquqi dunyagorusune esaslansada dini ve menevi bir sistem ve yaxud doktrina deyildir Islam huququnda serietin terkibinde 2 esas elementi mueyyen edirler 1 Dini etik element eqide 2 Huquqi element fiqh Fiqh muselman huququn esas parametrlerini mueyyenlesdirir Fiqhin terkibinde asagidaki elementler vardir Allahla bagli muselmanin vezife ve borclari ibadet Diger insanlarla munasibetde muselmanin davranis qaydalar muemalatIslam huququn esas menbeleri ve mektebleriMuselman huququ ile mesgul olanlar muselman huququnun menbeleri sirasinda asagidakilari gosterirler Qeyd olunmalidir ki muselman huququnun esas menbeleri sunnu muselman dini exlaqi huququ esas mezheblerinden birinin yaradicisi Es Safei terefinden verilmisdir Ona gore muselman huququnun en birinci menbesi Quran ozudur Bele ki Quranin 6000 e yaxin ayesinin 500 u bilavasite muselmanin davranisi ile baglidir Bu ayelerde davranis qaydalari oz eksini tapmisdir Quranin 13 cu Sure 37 ci ayesinde deyilir Biz Qurani ereblerin qanunnameleri kimi gondermisik Quranda insan fealiyyetinin davranis qaydalarinin tenzimlenmesinin butun terefleri istiqametleri oz eksini tapmasa da Islam huquqsunasliginda muselman qanununvericilik sisteminin yaradilmasinin esasi kimi cixis etmisdir Cemiyyetde ve ailede munasibetlerin tenzimleyicisi kimi qebul edilmisdir Islam dunyasinda mulki mulkiyyet cinayet huququ maliyye sistemi vergi ve mukellefiyyet formalarinin mueyyenlesdirilmesinin baslica menbeyi kimi qebul edilmisdir Safei II esas menbe kimi Sunne ni qebul edir Sunneni erebce heyat terzi qaydalar ve s kimi tercume olunur Sunne Mehemmed Peygemberin heyat ve fealiyyeti ile bagli mueyyen teqdire layiq anlar haqqinda melumatlardan ve s ibaretdir Bunlara Hedis deyilir Muselman huququnun novbeti menbeyi Icma hesab olunur Butun muselmanlarin qebul etdikleri qaydalar eneneler ve s Islam huququnun diger menbeyi kimi Qiyas i qeyd edir Qiyas Quran Sunne Icma ve s de mueyyenlesdirilmis qaydalarin tefsiri insanin suurlu fealiyyeti neticesinde yeniliklerin tesvir olunmasi ve s dir Muasir Islam huququn bilicilerinden biri fin menseli Sukiyanen Islam huququnun esas menbelerinden biri kimi doktrinani goturur Yeni Quran Sunnede movcud olan qaydalara huquqi seciyyenin samil edilmesini qebul edir Ictihad heqiqetin arasdirilmasi neye ise can atma prinsipinden cixis ederek muselman huququ yeni qaydalarin mehkeme qerarlarinin formalasmasini temin edir Bir cox muselman huquqsunaslari ve din xadimleri muselman huququnun menbeleri sirasina Fetvanida daxil edirler Fetva ayri ayri din xadimleri terefinden heyati anlarla bagli verilmis qerarlardir Islam huququnda 6000 den cox fetva qanun kimi istifade olunur Islam yarandigi andan mueyyen ictimai siyasi amillerle bagli olaraq terkibinde muxtelif istiqametler formalasmisdir Bunlarin esasinda da mezhebler yaranmisdir En boyuk iki mehzeb sunnilikve sielikdir Her iki mezhebin terkibinde muxtelif exlaqi huquqi mektebler formalasmisdir Sunnilikde 4 esas huquqi mekteb vardir 1 Safiilik 2 Henbelilik 3 Malikilik 4 Henefilik Qafqazda esasen Safiilik mektebi ustunluk teskil edir Malikilik Afrikanin qerbinde Henefilik Erebistan yarimadasi ve etraf erazilerde genis yayilmisdir Sieliyin ictihad esasinda formalasmis mektebleri bunlardir Ceferilik Yezdilik Zeydilik Ismaililer Azerbaycanda ve Iranda esas mekteb Ceferilikdir Sunni ve Sie doktrinalarinin mueyyen qismini ozunde ehtiva eden mezhebler icerisinde Neqsibendliyi gostere bilerik Islamda XVII XVIII esrlerde formalasmis esasen ilk evveller ingilislerin maliyye desteyile mohkemlenmis ozunemexsus huquqi exlaqi doktrina yaratmisdir Islam huququn esas terkib hisselerinden biri de adetdir Adet Islamaqederki enenelerin yerli ayinlerin ve serietin bir cox qaydalarini yerli kolorite seraite uygunlasdirilmasinin mecmusudur Eslinde Islam huququnda bele hesab olunur ki seriet seher medeniyyetinin dogurdugu bir gerceklikdir ve adet kend heyatinin dagliq erazilerin mehsuludur Adet huququnun en muhum elementlerinden biri olan Qan intiqami qadagandir Cihadddan kenarda insanin insani oldurmesi qadagandir Islam huququnda esas problemlerden biri cinslerin movqeyi problemi olmusdur Muselman huququnda ister Serqde isterse de Qerbde mueyyen tehriflere yol verilmisdir daha genisdir Xususen de bu ozunu Kebin Talaq proseslerinde ozunu gosterir Diger terefden qadinlarin maddi teminatida xususi qeyd olunur Islamda esas muzakire olunan problemlerden biri de Fetva onun huquqi menbeyi problemidir Muselman huququnda fetvanin yalniz en nufuzlu din xadimleri vere biler Fetvada sexsi fikirlere qeti yol verilmir Butun verilen tefsirleri Islam muddealarina ve Quran ayelerine uygun olmalidir Heyat deyisdikce ictimai iqtisadi munasibetler deyisir Bu deyisiklikler Islam huququnda da oz eksini tapir Esline qalsa muselman qanuni insandir Onun hem daxili dusuncesi hem davranisi hem de heyat terzi mueyyen qanunlara uygun heyata kecirilir Diger exlaqi doktrinalardan ferqli olaraq Islamda qebul olunmus qaydalara riayet olunmasi suurlu sekilde heyata kecirilir Islam huququnda Indus ve Cin huququndan ferqli olaraq ferdin sexsi statusu cemiyyetde yeri xususi olaraq qeyd edilir Islam muselman dini etiqadinin xususiyyetlerine riayet edenlerin huquq ve vezifelerini sexsi statusunu aciq aydin qeyd edir Onlarin huquqi movcudlugunun esaslarini tesdiq edir Muselman huququnun normalari muselman olkelerinde bele diger dini etiqadlara xristianlara yehudilere ve s samil edilmir