Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İslam Respublikası Partiyası (fa: حزب جمهوری اسلامی) (İRP) — 1979-cu ilin ortalarında Ayətullah Ruhullah Xomeyninin İran İslam İnqilabı dövründə inqilabı həyata keçirməsinə və ölkədə teokratiyanın hökmranlığının təmin edilməsinə kömək etmək üçün qurulmuş bir siyasi partiyadır. Partiya siyasi mövcudluğunu daxili çəkişmələr səbəbiylə ləğv edildiyi 1987-ci ilin mayına qədər davam etdirmişdir. İfrat sağ mövqeli, Şiəlik əsaslı İslama əsaslanan partiya olmuşdur.
İslam Respublikası Partiyası حزب جمهوری اسلامی | |
|---|---|
 | |
| Qurucu | |
| Lideri | Ruhullah Xomeyni (ilk) Mir Hüseyn Musəvi (son) |
| Quruluş tarixi | 18 fevral 1979 |
| Dağılma tarixi | 1 iyun 1987 |
| Baş qərargah | |
| İdeologiya | islamçılıq, antiimperializm |
| Üzv sayı | 138.280 nəfər |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Partiyanın ümumi xüsusiyyətləri və qurucuları
Partiya İran İnqilabından iki həftə sonra Ayətullah Xomeyninin tələbi ilə yaradıldı. Partiyanın beş təsisçi üzvü var idi; Məhəmməd Cavad Bahanar, Məhəmməd Behişti, Haşimi Rəfsəncani, Əli Xamenei və Əbdülkərim Musəvi Ərdəbili. Beş təsisçi ilə yanaşı, partiyanın ilk mərkəzi komitə üzvlərinə Həsən Ayət, Əsədullah Badamçiyan, Abdullah Yəsbi, Mir Hüseyn Musəvi, Həbibullah Əsgəroladi Müsəlman, Seyid Mahmud Kaşani, Mehdi İraqi və Əli Dərəhşan da daxil idi. Behişti, Bahonar və Xamenei birlikdə partiyanın ümumi katibliyi vəzifəsini icra etmişdirlər.
Partiyanın güclü ruhanilərdən formalaşan birliyi, Xomeyniyə bağlılığı, liberal siyasi hərəkatlara müxalif olması və inqilabi təşkilatlara açıq dəstəyi onun ən başlıca cəhətləri idi. Böyük sərmayə tələb edən iqtisadi qurumların milliləşdirilməsi, İslam mədəniyyətinin populyarlaşdırılması və universitet sisteminin müvafiq olaraq yenidən qurulması və yoxsullara kömək kimi siyasətləri dəstəkləyirdi.
Bu inqilabçı ruhanilər partiyadan inqilabdan sonra qurulmuş teokratik İran dövlətində hakimiyyəti ələ keçirmək və hökumət inhisarını yaratmaq üçün istifadə etdilər. Partiya digər mülki müxalif qruplarla güc mübarizəsində İran İnqilab Keşikçiləri Ordusundan və Hizbullahdan istifadə etdi.
Dağılmasının səbəbləri
1980-ci illərin sonlarına doğru partiyadakı fraksiyaların toqquşması pik həddə çatdı. İran-İraq müharibəsi, təcrid siyasətinin davam etdirilib-etdirilməməsi, iqtisadi siyasət mövzusunda konsensusa gələ bilinməməsi partiyadaxili qarşıdurmaya səbəb ola biləcək məsələlər idi. Bundan əlavə, bütün digər siyasi partiyaların və hərəkatların fəaliyyətlərinin qadağan edilməsi siyasi arenada rəqibsiz qalan İRP-ni böyük inersiya vəziyyətinə gətirmişdi.
Əhməd Mneysi Əl-Əhramda belə yazmışdı:
 | İRP tək partiyalı hakimiyyət altında teoloji dövlət idarəçiliyinə dair razılığa gəlsə də, partiyadakı sağçı ünsürlər İslam üsulları (məsələn, Vilayəti-Fəqih kimi) ilə bağlı dərin fikir ayrılıqları yaşayırdılar. |  |
Digər tərəfdən İran üzrə ekspert Daniel Brumberg, prezident Əli Xamenei ilə populyar baş nazir Mir Hüseyn Musəvi arasındakı qarşıdurma ilə partiyanın sonunun gəldiyi fikri ilə çıxış etmişdir. Lakin mövzu ilə bağlı başqa bir məruzəsində partiyanın 1987-ci ilin mayında ləğvini onun partiyadaxili münaqişə ilə əlaqələndirirdi. Nəhayət, Rəfsəncani və partiya lideri Xameneinin ortaq xahişi və Xomeyninin təsdiqi ilə 1987-ci il mayın 2-də ləğv edilmişdir.
Partiya liderləri
Baş katib
- Məhəmməd Behişti (1979–1981)
- Məhəmməd Cavad Bahonar (1981)
- Əli Xamenei (1981–1987)
Baş katib köməkçisi
- Həsən Ayət (1979–1981)
- Mir Hüseyn Musəvi (1981–1987)
İstinadlar
- Keddie, Nikkie, Modern Iran, 2003, pp. 259-60
- Mneisi, Ahmad. 2004. The Power shift within Iran's right wing 2004-12-14 at the Wayback MachineAhram, 5 July 2004
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Islam Respublikasi Partiyasi fa حزب جمهوری اسلامی IRP 1979 cu ilin ortalarinda Ayetullah Ruhullah Xomeyninin Iran Islam Inqilabi dovrunde inqilabi heyata kecirmesine ve olkede teokratiyanin hokmranliginin temin edilmesine komek etmek ucun qurulmus bir siyasi partiyadir Partiya siyasi movcudlugunu daxili cekismeler sebebiyle legv edildiyi 1987 ci ilin mayina qeder davam etdirmisdir Ifrat sag movqeli Sielik esasli Islama esaslanan partiya olmusdur Islam Respublikasi Partiyasi حزب جمهوری اسلامیQurucu Mehemmed BehistiLideri Ruhullah Xomeyni ilk Mir Huseyn Musevi son Qurulus tarixi 18 fevral 1979Dagilma tarixi 1 iyun 1987Bas qerargah TehranIdeologiya islamciliq antiimperializmUzv sayi 138 280 nefer Vikianbarda elaqeli mediafayllarPartiyanin umumi xususiyyetleri ve quruculariPartiya Iran Inqilabindan iki hefte sonra Ayetullah Xomeyninin telebi ile yaradildi Partiyanin bes tesisci uzvu var idi Mehemmed Cavad Bahanar Mehemmed Behisti Hasimi Refsencani Eli Xamenei ve Ebdulkerim Musevi Erdebili Bes tesisci ile yanasi partiyanin ilk merkezi komite uzvlerine Hesen Ayet Esedullah Badamciyan Abdullah Yesbi Mir Huseyn Musevi Hebibullah Esgeroladi Muselman Seyid Mahmud Kasani Mehdi Iraqi ve Eli Derehsan da daxil idi Behisti Bahonar ve Xamenei birlikde partiyanin umumi katibliyi vezifesini icra etmisdirler Partiyanin guclu ruhanilerden formalasan birliyi Xomeyniye bagliligi liberal siyasi herekatlara muxalif olmasi ve inqilabi teskilatlara aciq desteyi onun en baslica cehetleri idi Boyuk sermaye teleb eden iqtisadi qurumlarin millilesdirilmesi Islam medeniyyetinin populyarlasdirilmasi ve universitet sisteminin muvafiq olaraq yeniden qurulmasi ve yoxsullara komek kimi siyasetleri destekleyirdi Bu inqilabci ruhaniler partiyadan inqilabdan sonra qurulmus teokratik Iran dovletinde hakimiyyeti ele kecirmek ve hokumet inhisarini yaratmaq ucun istifade etdiler Partiya diger mulki muxalif qruplarla guc mubarizesinde Iran Inqilab Kesikcileri Ordusundan ve Hizbullahdan istifade etdi Dagilmasinin sebebleri1980 ci illerin sonlarina dogru partiyadaki fraksiyalarin toqqusmasi pik hedde catdi Iran Iraq muharibesi tecrid siyasetinin davam etdirilib etdirilmemesi iqtisadi siyaset movzusunda konsensusa gele bilinmemesi partiyadaxili qarsidurmaya sebeb ola bilecek meseleler idi Bundan elave butun diger siyasi partiyalarin ve herekatlarin fealiyyetlerinin qadagan edilmesi siyasi arenada reqibsiz qalan IRP ni boyuk inersiya veziyyetine getirmisdi Ehmed Mneysi El Ehramda bele yazmisdi IRP tek partiyali hakimiyyet altinda teoloji dovlet idareciliyine dair raziliga gelse de partiyadaki sagci unsurler Islam usullari meselen Vilayeti Feqih kimi ile bagli derin fikir ayriliqlari yasayirdilar Diger terefden Iran uzre ekspert Daniel Brumberg prezident Eli Xamenei ile populyar bas nazir Mir Huseyn Musevi arasindaki qarsidurma ile partiyanin sonunun geldiyi fikri ile cixis etmisdir Lakin movzu ile bagli basqa bir meruzesinde partiyanin 1987 ci ilin mayinda legvini onun partiyadaxili munaqise ile elaqelendirirdi Nehayet Refsencani ve partiya lideri Xameneinin ortaq xahisi ve Xomeyninin tesdiqi ile 1987 ci il mayin 2 de legv edilmisdir Partiya liderleriBas katib Mehemmed Behisti 1979 1981 Mehemmed Cavad Bahonar 1981 Eli Xamenei 1981 1987 Bas katib komekcisi Hesen Ayet 1979 1981 Mir Huseyn Musevi 1981 1987 IstinadlarKeddie Nikkie Modern Iran 2003 pp 259 60 Mneisi Ahmad 2004 The Power shift within Iran s right wing 2004 12 14 at the Wayback MachineAhram 5 July 2004