Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mir Hüseyn Musavi Xamene (fars. میر حسین موسوی خامنه) (d. 1942; Xamnə, Şərqi Azərbaycan ostanı) — 1981-1989-cu illər arasında İranın 79-cu və son baş naziri olaraq çalışan əslən Cənubi Azərbaycanlı reformist siyasətçi, incəsənət xadimi və memar. 2009-cu il prezident seçkilərində reformist namizəd idi və sonda seçkilərdən sonra olan etirazlarda müxalifət lideri oldu. Mir Hüseyn Musəvi İran Elmlər Akademiyasının rəhbərliyini həmin qurum 2009-cu ildə mühafizəkar qruplar tərəfindən ləğv edilincəyə qədər davam etdirmişdir.
| Mir Hüseyn Musəvi | |
|---|---|
| fars. میرحسین موسوی خامنه | |
 | |
İranın baş naziri[d] | |
| 31 oktyabr 1981 – 3 avqust 1989 | |
| 15 avqust 1981 – 15 dekabr 1981 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | میرحسین بن اسماعیل موسوی خامنه |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Xamnə, Şərqi Azərbaycan ostanı |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi, rəssam, memar, jurnalist, esseist, yazıçı |
| Dini | islam, şiəlik, on iki imam şiəliyi |
| | |
 | |
| kaleme.org | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İran İslam İnqilabının ilk illərində Musəvi İslami Respublika Partiyasının rəsmi qəzeti olan Jomhouri-e Eslaminin redaktoru olmuş və Xarici İşlər Naziri, sonradan isə Baş Nazir vəzifələrində çalışmışdır. 1989-cu il konstitutsiya dəyişikliklərindən əvvəl İrandakı son baş nazir oldu, daha sonrakı 20 il müddətində tam olaraq fəaliyyət göstərmədi. Mədəniyyət İnqilabının Ali Şurasına hələ də üzvdür. Ancaq siyasi analitiklər və şərhçilər tərəfindən qəbul edilmədiyinin bir işarəti olaraq illərdir siyasi yığıncaqlara qatılmamaqdadır.
2009 İran prezidentlik seçkiləri üçün Musəvi namizəd oldu. Rəsmi nəticələrə görə seçkidə uduzdu və iddia edilən səs hiyləsi və manipulyasiyası sonrasında kompaniyasıuzun müddət davam edən etirazlara səbəb oldu, nəticədə hökumət və Dini Lider Əli Xamaneyiyə qarşı milli və beynəlxalq hərəkata çevrildi. Yaşıl hərəkatın lideri olaraq qalmasına baxmayaraq hərəkatı ciddi ölçüdə məhdudlaşdırılmış vəziyyətdədir. İranda yayılmış rəng olan yaşılı kompaniya rəngi olaraq seçmişdir. Hal-hazırda həyat yoldaşı və Mhedi Kərrubi ilə birlikdə ev həbsində saxlanılır.
Gəncliyi, təhsili və karyerası
Seyid Mir Hüseyn Musəvi 2 mart 1942-ci ildə İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Xamnə kəndində doğulmuşdur. O və ailəsi Təbriz kökənli etnik cəhətdən Azərbaycan türküdür. Atası Mir İsmayıl Təbrizdə çay ticarəti ilə məşğul olmuşdur. Musəvi Xamnədə böyüşüm və 1958-ci ildə təhsilini davam etdirmək üçün Tehrana köçmüşdür. Musəvi İranın Ali Dini Lideri Əli Xamaneyinin qohumudur, beləki Musəvinin nənəsi Əli Xamaneyininata tərəfindən xalasıdır.
Memarlıq təhsilini Tehran Milli Universitetində (indiki Şəhid Beheşti Universiteti) oxumuşdur və 1969-cu ildə Tehran Milli Universitetində memarlıq üzrə magistr dərəcəsi almışdır. İlk əvvəllər adət edilmiş İran memarlığı sahəsi ilə məşğul olmuşdur. Tələbə ikən sol İslam tələbə dərnəyinin aktiv üzvü olmuşdur. Kollec illərində Musəvi uzun illər təqdir ettiyi Əli Şəriətinin qurduğu dini-millətçi siyasi partiya olan İran Azadlıq Hərəkatı ilə yaxın əlaqəsi var idi. Partiya inqilab sonrası hökumətə dəvət edilməsə də, İranın gələcəkdəki siyasi liderləri o zaman partiyaya üzv olan Mehdi Bezirgan, Yadullah Sabahi, Mahmud Taləqani və Mustafa Çamranla yanaşı Musəvinin ən yaxın müttəfiqləri oldu. Musəvi Əli Şəriətinin Tehran Hüseyniyyə-i İrşaddakı dərslərinə davamlı olaraq qatılan tələbə aktivistləri arasında olmuşdur.
Musəvi 1969-cu ildə heykəl mövzusunda mütəxəsisləşmiş universitet tələbəsi Zəhra Rahnevərd ilə evlənmişdir. Zəhra Rahnevərd də Əli Şəriətinin tələbələrindən olmuşdur. Rahnevərd daha sonra Əlzəhra Universiteti rəhbəri və İranın keçmiş prezidenti Məhəmməd Hatəminin siyasi işlər üzrə müşaviri olmuşdur. Cütlüyün 3 qızı vardır, hər ikisi azərbaycanca, farsca, ingiliscə və ərəbcə bilirlər.
İran İslam İnqilabı
Musəvi və həyat yoldaşı İran inqilabının uğurunda aktiv iştirak etmişdir. Şah Məhəmməd Rza Pəhləvinin monarxiyasına qarşı küçə etirazlarl təşkil etməkdən həbs edildilər. İran inqilabı yaxınlaşdıqca ən köhnə qəhrəmanı Ernesto Çe Gevara olan Musəvi hadisələrə daha da aktiv şəkildə daxil olurdu.
1979-cu ildəki şah rejiminin süqutundan sonra Musəvi İranda İslam Respublikasının qurulmasına kömək etmək və İran monarxiyasının devrilməsini sürətləndirmək üçün Məhəmməd Behiştinin 1979-cu ildə İslam Respublikası partiyasını qurmasına kömək etdi. Partiyanın siyasi katibi oldu və partiyanın rəsmi qəzeti olan Jomhouri-e Eslami baş redaktoru oldu.Bunun üçün həm İslam Respublikasının həm İranda, həm də xaricdə "memari" olaraq qəbul edilir.
1979-cu ilin ortasında Xomeyni tərəfindən İran İslam İnqilabı Şurasına təyin edildi. Jomhouri-e Eslami-nin nəşr-yayım şöbəsi rəhbəri olaraq İslam Respublikasının ilk prezidenti olan Əbülhəsən Bənisədrin parlamentdə uğurlu formada vəzifədən alınmasının ardından 1981-ci ildə Fransaya gəlişinə qədər çox tənqidçi və müxalif idi. Bənisədrin prezidentliyi zamanı başnazir Məhəmməd Əli Rəcai Musəviyi xarici işlər naziri olaraq təyin etdi, lakin Bənisədr bu namizədə qarşı çıxdı və Musəvi təyin edilmədi. 15 avqust 1981-ci ildə hökumətin Rəcai kabinetində yenidən təşkil edilməsinin bir parçası olaraq Musəvi xarici işlər naziri olaraq təyin edildi.
Baş nazirlik
1981-ci il avqust ayında prezident Məhəmməd Əli Rəcai və baş nazir Məhəmməd Cavad Bahonar bir partlayışda öldürüldü. Oktyabr 1981-ci ildə İranda olan prezident seçkilərində Əli Xamenei İranın III prezidenti seçildi. O baş nazir kimi Əli Əkbər Vilayətini təyin etdi, lakin parlament ona etimad göstərmədi. Parlamentdəki sol qüvvələrə meylli olmasına baxmayaraq Əli Xamenei Musəvinin baş nazir olmasına razı oldu. 28 oktyabr 1981-ci ildə Xameneinin razılığı ilə Parlament 31 oktyabr 1981-ci ildə İranın 79-cu baş naziri olması üçün 115-ə qarşı 39 səslə Musəvinin baş nazirliyini təsdiq etdi.
İslam Respublikasının son qanadına aid olan Musəvi ilə İslam Respublikasının sağ qanadına aid olan Əli Xamenei arasındakı toqquşmalar səkkiz illik ortaq idarəçilik dövründə davam etdi. Bununla birlikdə ikisi arasındakı toqquşmaların gedərək artması Musəvinin 1988-ci ildəki İran-İraq müharibəsinin sona çatmasından qısa müddət sonra istefasına səbəb oldu. Baş nazir olaraq Musəvi ən ali lider olan Ruhullah Xomeyninin dəstəyini aldı və o, onun istefasını qəbul etməyi rədd etdi.
20 avqust 1988-ci ildə İran-İraq müharibəsi bittikdən bir il sonra Ruhullah Xomeyni öldü (3 iyun 1989) və Ali Məcamie Mütəxəsislər Şurası tərəfindən yeni ali dini lidr olaraq seçildi. Ölümündən sonra Musəvi və digər sol yönümlü insanlar quruluşdakı ana dəstək qaynağını itirdi. Musəvi müharibədən sonrakı yenidən təşkilatlandırma planları barədə parlamentdə Rəfsəncaninin İranın qərbli ölkələrin müharibədən sonrakı yenidən təşkilatlandırma barədə yardım təklifini qəbul etməsi barədə, o dövrdə İran parlamentinin rəhbəri olan Əli Əkbər Haşimi Rəfsəncani ilə mübahisəyə girdi.
Siyasətdən gedişi
28 iyul 1989-cu ildə konstitutsiyaya dəyişiklik etmək üçün keçiriləm referendum 97 faiz lehinə olmaqla sonlandı. Dəyişdirilən konstitutsiyanın elan edildiyi parlamentin yeni rəhbəri olaraq Mehdi Kərrubi seçildi. Bu konstitutsiya dəyişiklikləri əsasında baş nazir vəzifəsi ləğv edildi. Rəfsəncani 28 iyul 1989-cu ildə İranın IV prezidenti seçildi və 3 avqust 1989-cu ildə prezident oldu. Musəvinin baş nazirliyi də eyni tarixdə sonlandı. Musəvi Rəfsəncani rəhbərliyində yaradılan hökumət kabinetinə dəvət edilmədi. Beləcə uzun müddət gündəmdən itdi.
1989-cu ildə Əli Xamenei Musəvini Vəziyyətin Məqsədəuyğunluğunu Təftiş Şurasına üzv təyin etdi. Onun bu üzvlüyü hələ də davam edir. Həmçinin Musəvi Mədəni İnqilab Ali Şurasının 1996-cı ildən üzvüdür. O, bundan başqa 1989-1997-ci illər aralığında prezident Əli Əkbər Haşimi Rəfsəncaninin siyasi işlər üzrə məsləhətçisi, 1997-2005-ci illərdə isə prezident Hatəminin baş məsləhətçisi kimi çalışmışdır.
Bu illər ərzində o əsasən siyasədən uzaq qalmış, memarlıq və tədris işləri ilə məşğul olmuşdur. O, İranın 4 akademiyasından biri olan İran İncəsənət Akademiyasının rəhbəri kimi də çalışmışdır. Bu dövrlərdə rəssamlıqla və şairliyə də meyl etmişdir. Musəvi Şəhid Behişti Universitetinin professorudur və sonradan Tərbiət Modares Universitetinin müəllimi olmuşdur. Onun memarlıq sahəsinə aid işlər kimi Tehranda Kanoon-e Tövhid, Şirazda Beynolharameyin Bazar, Tehranın Behişt-i Zəhra bölgəsindəki Həft-i-tir Şəhidləri türbəsini misal göstərmək olar.
Prezidentliyə namizədlyi
Musəvi 1997-ci ildə prezidentliyə namizədliyin verməkdən imtina etdi. Nəticədə bir qədər dindarlığı ilə seçilən Məhəmməd Hatəmi prezident seçildi. Musəvi isə onun baş məsləhətçisi oldu.
2005-ci il prezident seçkiləri ərəfəsində o islahatçıların əsas namizədi hesab edilirdi. Lakin 2004-cü ilin sonlarında o prezidentliyə namizəd olması təklifini rədd etdi.
20 il siyasi sakitlikdən sonra 2009-cu ilin mart ayında Musəvi 2009-cu il seçkilərində namizəd olacağını açıqladı. O əsas hədəflərini belə bildirmişdi: sosial ədaləti, bərabərliyi və ədaləti bərpa etmək, ifadə azadlığını təmin etmək, korrupsiyanı məhv etmək, özəlləşdirmə prosesini başlatmaq. Musəvi mühafizəkar İran prezidenti Mahmud Əhmədinejatı tənqid etməyə başladı. O, efirdə yüksək neft qiymətlərinə görə İranın cüzi inkişaf etdiyini, neftin qiymətinin aşağı düşəcəyi təqdirdə nə edəcəyini prezidentdən soruşdu. Bu seçkilərdə keçmiş prezident Məhəmməd Hatəmi Musəvinin xeyrinə seçkilərdə namizəd olmadı.
Platforması
Musəvi islahatçı cəbhədən namizəd seçilmişdi. Baxmayaraq ki, o, İranda islahatçı cəbhənin yaradıcılarından biri idi, namizədlik platformasında xeyli mühafizəkar düşüncələr də yer almışdı. də daxil olduğu islahatçı partiyaların əksəriyyəti Məhəmməd Hatəminin namizədliyini dəstəkləyirdi. Lakin Hatəminin namizədlikdən Musəvinin xeyrinə imtina etməsindən sonra bütün partiyalar Musəvini dəstəkləməyə başladılar. İslahatçı partiyaların bəzi nümayəndələri Musəvinin tam olaraq islahatçı namizəd olmasına şübhələrinin olduqlarını açıqca bildirirdilər. İlkin dövrlərdəki çıxışlarında Musəvi özü də özünün tam olaraq islahatçı kimi qəbul edilməsinə qarşı olduğunu bildirmiş və həm islahatçı, həm də mühafizəkar düşərgədən gələ biləcək istənilən dəstəyi qəbul edəcəyini açıqlamışdı. Lakin prezidentlik kompaniyasına İran siyasətinin mərkəz mövqeyində başlayan Musəvi, kompaniya müddəti davam etdikdə sol istiqamətə meyllənmişdir. Cumhuri-e İslami qəzetinin baş redaktoru və mühafizəkar siyasətçi kimi bəzi şəxslərin Musəvini dəstəkləməsinə baxmayaraq, o, geniş anlamda böyük mühafizəkar partiyalardan dəstək qazana bilmədi. Musəvini dəstəkləməyən Döyüşçü Ruhanilər Cəmiyyəti kimi iri mühafizəkar partiyalar o vaxtki prezident Mahmud Əhmədinejatı da dəstəkləmədilər.
Daxili siyasət planı
Musəvi televiziyadakı çıxışlarında dəfələrlə bildirmişdi ki, o, hakimiyyətə gələcəyi təqdirdə özəl televiziya kanallarının mövcudluğunu qadağan edən qanunu ləğv edəcəkdir (hal-hazırda da İranda özəl televiziyalar mövcud deyil, bütün kanallar dövlətə məxsusdur). Bundan başqa o, ali nəzarətedici hakimiyyətin Ali Dini Liderdən alınaraq prezidentə veriləcəyini də bildirmişdi. O, bunu onla əsaslandırmışdı ki, prezidentlər birbaşa olaraq xalq tərəfindən seçilirlər və deməli, onların da qarşısında məsuliyyət daşıyırlar, Ali Dini Liderlə isə belə deyil.
İstinadlar
- . Norooz News. 7 yanvar 2010 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 avqust 2010.
- . Mowj. 2008-10-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 avqust 2010.
- . .irna. 17 fevral 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 avqust 2010.
- . rooz online. 22 mart 2010. 22 may 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 avqust 2010.
Xarici keçidlər
- Prezidentliyə azərbaycanlı namizəd etnik siyasəti dəyişməyi vəd edir[ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu soyadli muxtelif adamlar haqqinda meqaleler var bax Musevi Mir Huseyn Musavi Xamene fars میر حسین موسوی خامنه d 1942 Xamne Serqi Azerbaycan ostani 1981 1989 cu iller arasinda Iranin 79 cu ve son bas naziri olaraq calisan eslen Cenubi Azerbaycanli reformist siyasetci incesenet xadimi ve memar 2009 cu il prezident seckilerinde reformist namized idi ve sonda seckilerden sonra olan etirazlarda muxalifet lideri oldu Mir Huseyn Musevi Iran Elmler Akademiyasinin rehberliyini hemin qurum 2009 cu ilde muhafizekar qruplar terefinden legv edilinceye qeder davam etdirmisdir Mir Huseyn Musevifars میرحسین موسوی خامنه Iranin bas naziri d 31 oktyabr 1981 3 avqust 1989Xarici Isler Nazirliyi Iran 15 avqust 1981 15 dekabr 1981Sexsi melumatlarDogum adi میرحسین بن اسماعیل موسوی خامنهDogum tarixi 2 mart 1942 82 yas Dogum yeri Xamne Serqi Azerbaycan ostaniTehsili Sahid Behesti Universiteti d Fealiyyeti siyasetci ressam memar jurnalist esseist yaziciDini islam sielik on iki imam sieliyikaleme org Vikianbarda elaqeli mediafayllar Iran Islam Inqilabinin ilk illerinde Musevi Islami Respublika Partiyasinin resmi qezeti olan Jomhouri e Eslaminin redaktoru olmus ve Xarici Isler Naziri sonradan ise Bas Nazir vezifelerinde calismisdir 1989 cu il konstitutsiya deyisikliklerinden evvel Irandaki son bas nazir oldu daha sonraki 20 il muddetinde tam olaraq fealiyyet gostermedi Medeniyyet Inqilabinin Ali Surasina hele de uzvdur Ancaq siyasi analitikler ve serhciler terefinden qebul edilmediyinin bir isareti olaraq illerdir siyasi yigincaqlara qatilmamaqdadir 2009 Iran prezidentlik seckileri ucun Musevi namized oldu Resmi neticelere gore seckide uduzdu ve iddia edilen ses hiylesi ve manipulyasiyasi sonrasinda kompaniyasiuzun muddet davam eden etirazlara sebeb oldu neticede hokumet ve Dini Lider Eli Xamaneyiye qarsi milli ve beynelxalq herekata cevrildi Yasil herekatin lideri olaraq qalmasina baxmayaraq herekati ciddi olcude mehdudlasdirilmis veziyyetdedir Iranda yayilmis reng olan yasili kompaniya rengi olaraq secmisdir Hal hazirda heyat yoldasi ve Mhedi Kerrubi ile birlikde ev hebsinde saxlanilir Gencliyi tehsili ve karyerasiSeyid Mir Huseyn Musevi 2 mart 1942 ci ilde Iranin Serqi Azerbaycan ostaninin Xamne kendinde dogulmusdur O ve ailesi Tebriz kokenli etnik cehetden Azerbaycan turkudur Atasi Mir Ismayil Tebrizde cay ticareti ile mesgul olmusdur Musevi Xamnede boyusum ve 1958 ci ilde tehsilini davam etdirmek ucun Tehrana kocmusdur Musevi Iranin Ali Dini Lideri Eli Xamaneyinin qohumudur beleki Musevinin nenesi Eli Xamaneyininata terefinden xalasidir Memarliq tehsilini Tehran Milli Universitetinde indiki Sehid Behesti Universiteti oxumusdur ve 1969 cu ilde Tehran Milli Universitetinde memarliq uzre magistr derecesi almisdir Ilk evveller adet edilmis Iran memarligi sahesi ile mesgul olmusdur Telebe iken sol Islam telebe derneyinin aktiv uzvu olmusdur Kollec illerinde Musevi uzun iller teqdir ettiyi Eli Serietinin qurdugu dini milletci siyasi partiya olan Iran Azadliq Herekati ile yaxin elaqesi var idi Partiya inqilab sonrasi hokumete devet edilmese de Iranin gelecekdeki siyasi liderleri o zaman partiyaya uzv olan Mehdi Bezirgan Yadullah Sabahi Mahmud Taleqani ve Mustafa Camranla yanasi Musevinin en yaxin muttefiqleri oldu Musevi Eli Serietinin Tehran Huseyniyye i Irsaddaki derslerine davamli olaraq qatilan telebe aktivistleri arasinda olmusdur Musevi 1969 cu ilde heykel movzusunda mutexesislesmis universitet telebesi Zehra Rahneverd ile evlenmisdir Zehra Rahneverd de Eli Serietinin telebelerinden olmusdur Rahneverd daha sonra Elzehra Universiteti rehberi ve Iranin kecmis prezidenti Mehemmed Hateminin siyasi isler uzre musaviri olmusdur Cutluyun 3 qizi vardir her ikisi azerbaycanca farsca ingilisce ve erebce bilirler Iran Islam InqilabiMusevi ve heyat yoldasi Iran inqilabinin ugurunda aktiv istirak etmisdir Sah Mehemmed Rza Pehlevinin monarxiyasina qarsi kuce etirazlarl teskil etmekden hebs edildiler Iran inqilabi yaxinlasdiqca en kohne qehremani Ernesto Ce Gevara olan Musevi hadiselere daha da aktiv sekilde daxil olurdu 1979 cu ildeki sah rejiminin suqutundan sonra Musevi Iranda Islam Respublikasinin qurulmasina komek etmek ve Iran monarxiyasinin devrilmesini suretlendirmek ucun Mehemmed Behistinin 1979 cu ilde Islam Respublikasi partiyasini qurmasina komek etdi Partiyanin siyasi katibi oldu ve partiyanin resmi qezeti olan Jomhouri e Eslami bas redaktoru oldu Bunun ucun hem Islam Respublikasinin hem Iranda hem de xaricde memari olaraq qebul edilir 1979 cu ilin ortasinda Xomeyni terefinden Iran Islam Inqilabi Surasina teyin edildi Jomhouri e Eslami nin nesr yayim sobesi rehberi olaraq Islam Respublikasinin ilk prezidenti olan Ebulhesen Benisedrin parlamentde ugurlu formada vezifeden alinmasinin ardindan 1981 ci ilde Fransaya gelisine qeder cox tenqidci ve muxalif idi Benisedrin prezidentliyi zamani basnazir Mehemmed Eli Recai Museviyi xarici isler naziri olaraq teyin etdi lakin Benisedr bu namizede qarsi cixdi ve Musevi teyin edilmedi 15 avqust 1981 ci ilde hokumetin Recai kabinetinde yeniden teskil edilmesinin bir parcasi olaraq Musevi xarici isler naziri olaraq teyin edildi Bas nazirlik1981 ci il avqust ayinda prezident Mehemmed Eli Recai ve bas nazir Mehemmed Cavad Bahonar bir partlayisda olduruldu Oktyabr 1981 ci ilde Iranda olan prezident seckilerinde Eli Xamenei Iranin III prezidenti secildi O bas nazir kimi Eli Ekber Vilayetini teyin etdi lakin parlament ona etimad gostermedi Parlamentdeki sol quvvelere meylli olmasina baxmayaraq Eli Xamenei Musevinin bas nazir olmasina razi oldu 28 oktyabr 1981 ci ilde Xameneinin raziligi ile Parlament 31 oktyabr 1981 ci ilde Iranin 79 cu bas naziri olmasi ucun 115 e qarsi 39 sesle Musevinin bas nazirliyini tesdiq etdi Islam Respublikasinin son qanadina aid olan Musevi ile Islam Respublikasinin sag qanadina aid olan Eli Xamenei arasindaki toqqusmalar sekkiz illik ortaq idarecilik dovrunde davam etdi Bununla birlikde ikisi arasindaki toqqusmalarin gederek artmasi Musevinin 1988 ci ildeki Iran Iraq muharibesinin sona catmasindan qisa muddet sonra istefasina sebeb oldu Bas nazir olaraq Musevi en ali lider olan Ruhullah Xomeyninin desteyini aldi ve o onun istefasini qebul etmeyi redd etdi 20 avqust 1988 ci ilde Iran Iraq muharibesi bittikden bir il sonra Ruhullah Xomeyni oldu 3 iyun 1989 ve Ali Mecamie Mutexesisler Surasi terefinden yeni ali dini lidr olaraq secildi Olumunden sonra Musevi ve diger sol yonumlu insanlar qurulusdaki ana destek qaynagini itirdi Musevi muharibeden sonraki yeniden teskilatlandirma planlari barede parlamentde Refsencaninin Iranin qerbli olkelerin muharibeden sonraki yeniden teskilatlandirma barede yardim teklifini qebul etmesi barede o dovrde Iran parlamentinin rehberi olan Eli Ekber Hasimi Refsencani ile mubahiseye girdi Siyasetden gedisi28 iyul 1989 cu ilde konstitutsiyaya deyisiklik etmek ucun kecirilem referendum 97 faiz lehine olmaqla sonlandi Deyisdirilen konstitutsiyanin elan edildiyi parlamentin yeni rehberi olaraq Mehdi Kerrubi secildi Bu konstitutsiya deyisiklikleri esasinda bas nazir vezifesi legv edildi Refsencani 28 iyul 1989 cu ilde Iranin IV prezidenti secildi ve 3 avqust 1989 cu ilde prezident oldu Musevinin bas nazirliyi de eyni tarixde sonlandi Musevi Refsencani rehberliyinde yaradilan hokumet kabinetine devet edilmedi Belece uzun muddet gundemden itdi 1989 cu ilde Eli Xamenei Musevini Veziyyetin Meqsedeuygunlugunu Teftis Surasina uzv teyin etdi Onun bu uzvluyu hele de davam edir Hemcinin Musevi Medeni Inqilab Ali Surasinin 1996 ci ilden uzvudur O bundan basqa 1989 1997 ci iller araliginda prezident Eli Ekber Hasimi Refsencaninin siyasi isler uzre meslehetcisi 1997 2005 ci illerde ise prezident Hateminin bas meslehetcisi kimi calismisdir Bu iller erzinde o esasen siyaseden uzaq qalmis memarliq ve tedris isleri ile mesgul olmusdur O Iranin 4 akademiyasindan biri olan Iran Incesenet Akademiyasinin rehberi kimi de calismisdir Bu dovrlerde ressamliqla ve sairliye de meyl etmisdir Musevi Sehid Behisti Universitetinin professorudur ve sonradan Terbiet Modares Universitetinin muellimi olmusdur Onun memarliq sahesine aid isler kimi Tehranda Kanoon e Tovhid Sirazda Beynolharameyin Bazar Tehranin Behist i Zehra bolgesindeki Heft i tir Sehidleri turbesini misal gostermek olar Prezidentliye namizedlyiMusevi 1997 ci ilde prezidentliye namizedliyin vermekden imtina etdi Neticede bir qeder dindarligi ile secilen Mehemmed Hatemi prezident secildi Musevi ise onun bas meslehetcisi oldu 2005 ci il prezident seckileri erefesinde o islahatcilarin esas namizedi hesab edilirdi Lakin 2004 cu ilin sonlarinda o prezidentliye namized olmasi teklifini redd etdi 20 il siyasi sakitlikden sonra 2009 cu ilin mart ayinda Musevi 2009 cu il seckilerinde namized olacagini aciqladi O esas hedeflerini bele bildirmisdi sosial edaleti beraberliyi ve edaleti berpa etmek ifade azadligini temin etmek korrupsiyani mehv etmek ozellesdirme prosesini baslatmaq Musevi muhafizekar Iran prezidenti Mahmud Ehmedinejati tenqid etmeye basladi O efirde yuksek neft qiymetlerine gore Iranin cuzi inkisaf etdiyini neftin qiymetinin asagi duseceyi teqdirde ne edeceyini prezidentden sorusdu Bu seckilerde kecmis prezident Mehemmed Hatemi Musevinin xeyrine seckilerde namized olmadi Platformasi Musevi islahatci cebheden namized secilmisdi Baxmayaraq ki o Iranda islahatci cebhenin yaradicilarindan biri idi namizedlik platformasinda xeyli muhafizekar dusunceler de yer almisdi de daxil oldugu islahatci partiyalarin ekseriyyeti Mehemmed Hateminin namizedliyini destekleyirdi Lakin Hateminin namizedlikden Musevinin xeyrine imtina etmesinden sonra butun partiyalar Musevini desteklemeye basladilar Islahatci partiyalarin bezi numayendeleri Musevinin tam olaraq islahatci namized olmasina subhelerinin olduqlarini aciqca bildirirdiler Ilkin dovrlerdeki cixislarinda Musevi ozu de ozunun tam olaraq islahatci kimi qebul edilmesine qarsi oldugunu bildirmis ve hem islahatci hem de muhafizekar dusergeden gele bilecek istenilen desteyi qebul edeceyini aciqlamisdi Lakin prezidentlik kompaniyasina Iran siyasetinin merkez movqeyinde baslayan Musevi kompaniya muddeti davam etdikde sol istiqamete meyllenmisdir Cumhuri e Islami qezetinin bas redaktoru ve muhafizekar siyasetci kimi bezi sexslerin Musevini desteklemesine baxmayaraq o genis anlamda boyuk muhafizekar partiyalardan destek qazana bilmedi Musevini desteklemeyen Doyuscu Ruhaniler Cemiyyeti kimi iri muhafizekar partiyalar o vaxtki prezident Mahmud Ehmedinejati da desteklemediler Daxili siyaset plani Musevi televiziyadaki cixislarinda defelerle bildirmisdi ki o hakimiyyete geleceyi teqdirde ozel televiziya kanallarinin movcudlugunu qadagan eden qanunu legv edecekdir hal hazirda da Iranda ozel televiziyalar movcud deyil butun kanallar dovlete mexsusdur Bundan basqa o ali nezaretedici hakimiyyetin Ali Dini Liderden alinaraq prezidente verileceyini de bildirmisdi O bunu onla esaslandirmisdi ki prezidentler birbasa olaraq xalq terefinden secilirler ve demeli onlarin da qarsisinda mesuliyyet dasiyirlar Ali Dini Liderle ise bele deyil Istinadlar Norooz News 7 yanvar 2010 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 avqust 2010 Mowj 2008 10 25 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 avqust 2010 irna 17 fevral 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 avqust 2010 rooz online 22 mart 2010 22 may 2009 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 avqust 2010 Xarici kecidlerPrezidentliye azerbaycanli namized etnik siyaseti deyismeyi ved edir olu kecid