Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbu Musa İsa ibn əş-Şeyx bin əs-Səlil əz-Zühli əş-Şeybani (Ərəbcə: عیسی ابن شیخ (d. ? - ö. 883) — Abbasi valilərindən.
| İsa ibn Şeyx | |
|---|---|
| ərəb. أبو موسى عيسى بن الشيخ بن السليل الذهلي الشيباني | |
| Doğum tarixi | IX əsr |
| Vəfat tarixi | |
| Fəaliyyəti | hərbi lider[d] |
Həyatı
Şeybanilərin Azərbaycanda yerləşmiş olan Rəbiə qoluna mənsubdur. Şeyx deyə məşhur olan atasının adı Əbdürrəzzaq və ya Əhməd olaraq qeyd edilir. İsanı tarix səhnəsinə çıxaran hadisə xəlifə Mütəvəkkil-billah dönəmində (847-861) meydana gəldi. Babəklə iş birliyi qurduğu üçün Samərrada həbs edilən Rəbiə qəbiləsinə mənsub Məhəmməd bin Bəis həbsdən qaçıb Mərənd qalasına sığınınca Mütəvəkkil-billah onu yaxalamaq üçün Buğa əs-Səğirin (Kiçik Buğanın) başçılığında bir ordunu Mərəndə göndərdi. İsa ibn Şeyx də bu orduda vardı. Buğa əş-Şərabi, İbn Bəis ilə eyni qəbiləyə mənsub İsanı ona elçi olaraq göndərdi. İsa, İbn Bəisin adamlarının bir çoxunun onlara aman verilməsi qarşısında təslim olmasına şərait yaratdı. Təslim olmayıb qaçan İbn Bəis yaxalanaraq Samərraya götürüldü.
Təbəri, İsa ibn Şeyxin 251-ci (865-ci) ildə Müvəffəq adlı bir Xarici ilə savaşaraq onu əsir aldığını, daha sonra da xəlifə Müstəin-Billahdan bizanslılara qarşı mübarizə etmək üzərə ona əsgər və təchizat göndərilməsini, ayrıca Sur şəhəri hakiminin yardımçı olmasını istədiyini, Müstəin-Billahın da bunu qəbul etdiyini bildirir. Bu bilgidən İsanın Suriyada sərhəd-sınır bölgələrində vəzifə aldığı anlaşılır.
Xəlifə Mötəz-Billah taxta çıxdığında (866) aralarında Fələstin valisi İsa bin Şeyxin də olduğu bir qrup vali ona biət etmədi. Bunun üzərinə xəlifə, İsa ibn Şeyx üzərinə Dəməşq valisi Nəvşəri bin Tacikin komandasında bir qüvvə göndərdi. İki ordu İordaniyada savaşa tutuşdu. Çətin çarpışmalardan sonra məğlub olan İsa Fələstinə qaçdı, oradan da Misirə keçdi. İsa Misirə çatdığı sırada Mötəzzin bir elçisi Misirə gəlib vali Yəzid bin Abdullah və məiyətindəkilərdən Mötəz üçün biət aldı. Biət edənlər arasında İsa ibn Şeyx də vardı.
İsa ibn Şeyx bu olaydan sonra Misirdən ayrılaraq Fələstinə getdi və Rəmlə ilə Lüd arasında tikdirdiyi sarayına yerləşdi; ardından da İraqa döndü. Qısa bir müddət sonra Mötəz tərəfindən Rəmlə valiliyinə təyin edildi (1 zilhiccə 252 / 13 dekabr 866). İsanın bu təyin üçün nüfuzlu türk əmiri Buğa əş-Şərabiyə (Kiçik Buğaya) 40.000 dinar ödədiyi və ya ödəməyi təahhüd etdiyi qeyd edilir.
Bir rəvayətə görə isə 253-cü (867-ci) ildə Misirdən Samərraya olduqca yüklü pul-para ilə gəlmiş, Hicazdakı qarışıqlıklardan dolayı Misirə yerləşən Həzrət Əli övladından yetmiş nəfərlik bir qrupu Samərraya gətirip Mötəzzə təslim etmiş, bu xidmətinə qarşılıq Fələstinə vali təyin edilmişdir.
İsa ibn Şeyx vali olunca Fələstinin tamamı ilə Dəməşq və çevrəsində hakimiyət qurdu. Suriyadan xəlifəyə götürülən mallara da əl qoydu. Mühtədi-Billah xəlifə olunca İsa ibn Şeyxə, Misir və Suriyadan ələ keçirdiyi pul-paraları ona göndərdiyi təqdirdə əhf ediləcəyini bildirdi. İsa xəlifənin istəyini rədd edərək zimmətinə keçirmiş olduğu 750.000 dinarı göndərmədi. Bunun üzərinə Mühtədi-Billah, Əhməd bin Tolunu İsanın üzərinə göndərdi. Ancaq bu sırada Mühtədi-Billah taxtdan endirildi və Mutəmid-Billah xəlifə oldu. Mötəmid-Billah da zimmətinə keçirdiyi pul-paranı iadə etməsi üçün İsaya elçilər göndərdi. İsa elçilərə bu pul-paranı ordusu üçün xərclədiyini söylədi. Xəlifə, Əhməd bin Tolunun Suriyaya müdaxiləsinə tərəfdar olmadığı üçün ona Misirə dönməsini bildirən bir məktub yazınca Əhməd bin Tolun Misirə döndü.
İsa ibn Şeyx əş-Şeybaniyə daha sonra xəlifə Mötəmid-Billahı tanıması şərtiylə Ərməniyə valiliyi təklif edildi. O da Suriya ilə bərabər eyni zamanda Ərməniyə valisi olacağını düşünərək bu önərini qəbul etdi. Fəqət Mötəmid-Billah, Amacur ət-Türkini Dəməşqə vali təyin etdi. Amacur Dəməşqə yaxınlaşdığında ona qarşı göndərilən İsa ibn Şeyxin oğlu Mənsurun başçılığındakı 20.000 nəfərlik ordunu məğlub etdi və Mənsuru öldürdü. Bu hadisəyə görə Suriya bölgəsi hakimiyətindən ümidini kəsən İsa təyin edildiyi Ərminiyəyə hərəkət etdi, Amacur da Dəməşqə hakim oldu (256/870). Yəqubi, İsanın cəmaziyəlaxir 257-ci (may 871-ci) ildə yanındakı bütün malları Amacura təslim etdiyini bildirir.
İsa ibn Şeyxin Ərməniyyədə hörmət-izzəti getdikcə azaldı, hatta Azərbaycandaki naibi belə 265-ci (878/79-cu) ildə onunla çatışmaya girdi. Erməni tarixçilərinin bildirdiyinə görə daha sonra Amidə getdi. Bu illərdə əl-Cəzirə və bəzi qonşu bölgələrə hakimiyət iddiasında olan İshak b. Kündacık ilə də aralarında çatışmalar oldu. İbn Kündacık, daha sonra İshaq bin Əyyub komandasındakı güclü bir Xarici qrupunu yenilgiyə uğratdı (266/879-80). Buna görə İshaq bin Əyyub, Amiddə olan İsa ibn Şeyx ilə Ərzəndə olan öz adamı Əbül-Mağra bin Musa bin Zürarədən yardım istədi. Bu arada xəlifə Mutəmid-Billah İbn Kündacıkı Mosul, Diyarırəbia və Ərməniyəyə vali təyin etdi. İsa b. Şeyx və digərləri, İbn Kündacıka onu yerlərində buraxması üçün 200.000 dinar göndərib barış təklifində bulundular. İbn Kündacık öncə bu təklifi rədd etdi. Ancaq Isa, İshaq və Əbül-Mağranın onunla savaşmaq üzərə toplandıqları xəbərini alınca qəbul etmək məcburiyyətində qaldı. Daha sonra İbn Kündacık ilə bu üçlü ittifaqın qüvvətləri arasında Nusaybində aparılan savaşı İbn Kündacık qazandı. Amidə qədər onları təqib etdi və mallarına əl qoydu (Ramazan 267 / aprel 881). Təbəri və İbnül-Əsir İsa bin Şeyxin ölüm tarihini 269 (882-83) olarak vərirlər. İbnül-Əsir onu Ərməniyə və Diyarbəkir valisi deyə tanıdır. İsanın ölümü üzərinə yərinə oğlu Əhməd geçdi.
İstinadlar
- Məsudi, IV, 221
- İbn Tağribərdi, III, 46
- Təbəri, Tarix, IX, 308
- Təbəri, IX, 372
- Məsudi, IV, 164
- Yəqubi, Tarix, II, 508
- Təbəri, Tarix, IX, 627
- İbn Əsir, əl-Kamil, VII, 397
- İbn əl-Əsir, VII, 397
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebu Musa Isa ibn es Seyx bin es Selil ez Zuhli es Seybani Erebce عیسی ابن شیخ d o 883 Abbasi valilerinden Isa ibn Seyxereb أبو موسى عيسى بن الشيخ بن السليل الذهلي الشيباني Dogum tarixi IX esrVefat tarixiFealiyyeti herbi lider d HeyatiSeybanilerin Azerbaycanda yerlesmis olan Rebie qoluna mensubdur Seyx deye meshur olan atasinin adi Ebdurrezzaq ve ya Ehmed olaraq qeyd edilir Isani tarix sehnesine cixaran hadise xelife Mutevekkil billah doneminde 847 861 meydana geldi Babekle is birliyi qurdugu ucun Samerrada hebs edilen Rebie qebilesine mensub Mehemmed bin Beis hebsden qacib Merend qalasina sigininca Mutevekkil billah onu yaxalamaq ucun Buga es Segirin Kicik Buganin basciliginda bir ordunu Merende gonderdi Isa ibn Seyx de bu orduda vardi Buga es Serabi Ibn Beis ile eyni qebileye mensub Isani ona elci olaraq gonderdi Isa Ibn Beisin adamlarinin bir coxunun onlara aman verilmesi qarsisinda teslim olmasina serait yaratdi Teslim olmayib qacan Ibn Beis yaxalanaraq Samerraya goturuldu Teberi Isa ibn Seyxin 251 ci 865 ci ilde Muveffeq adli bir Xarici ile savasaraq onu esir aldigini daha sonra da xelife Mustein Billahdan bizanslilara qarsi mubarize etmek uzere ona esger ve techizat gonderilmesini ayrica Sur seheri hakiminin yardimci olmasini istediyini Mustein Billahin da bunu qebul etdiyini bildirir Bu bilgiden Isanin Suriyada serhed sinir bolgelerinde vezife aldigi anlasilir Xelife Motez Billah taxta cixdiginda 866 aralarinda Felestin valisi Isa bin Seyxin de oldugu bir qrup vali ona biet etmedi Bunun uzerine xelife Isa ibn Seyx uzerine Demesq valisi Nevseri bin Tacikin komandasinda bir quvve gonderdi Iki ordu Iordaniyada savasa tutusdu Cetin carpismalardan sonra meglub olan Isa Felestine qacdi oradan da Misire kecdi Isa Misire catdigi sirada Motezzin bir elcisi Misire gelib vali Yezid bin Abdullah ve meiyetindekilerden Motez ucun biet aldi Biet edenler arasinda Isa ibn Seyx de vardi Isa ibn Seyx bu olaydan sonra Misirden ayrilaraq Felestine getdi ve Remle ile Lud arasinda tikdirdiyi sarayina yerlesdi ardindan da Iraqa dondu Qisa bir muddet sonra Motez terefinden Remle valiliyine teyin edildi 1 zilhicce 252 13 dekabr 866 Isanin bu teyin ucun nufuzlu turk emiri Buga es Serabiye Kicik Bugaya 40 000 dinar odediyi ve ya odemeyi teahhud etdiyi qeyd edilir Bir revayete gore ise 253 cu 867 ci ilde Misirden Samerraya olduqca yuklu pul para ile gelmis Hicazdaki qarisiqliklardan dolayi Misire yerlesen Hezret Eli ovladindan yetmis neferlik bir qrupu Samerraya getirip Motezze teslim etmis bu xidmetine qarsiliq Felestine vali teyin edilmisdir Isa ibn Seyx vali olunca Felestinin tamami ile Demesq ve cevresinde hakimiyet qurdu Suriyadan xelifeye goturulen mallara da el qoydu Muhtedi Billah xelife olunca Isa ibn Seyxe Misir ve Suriyadan ele kecirdiyi pul paralari ona gonderdiyi teqdirde ehf edileceyini bildirdi Isa xelifenin isteyini redd ederek zimmetine kecirmis oldugu 750 000 dinari gondermedi Bunun uzerine Muhtedi Billah Ehmed bin Tolunu Isanin uzerine gonderdi Ancaq bu sirada Muhtedi Billah taxtdan endirildi ve Mutemid Billah xelife oldu Motemid Billah da zimmetine kecirdiyi pul parani iade etmesi ucun Isaya elciler gonderdi Isa elcilere bu pul parani ordusu ucun xerclediyini soyledi Xelife Ehmed bin Tolunun Suriyaya mudaxilesine terefdar olmadigi ucun ona Misire donmesini bildiren bir mektub yazinca Ehmed bin Tolun Misire dondu Isa ibn Seyx es Seybaniye daha sonra xelife Motemid Billahi tanimasi sertiyle Ermeniye valiliyi teklif edildi O da Suriya ile beraber eyni zamanda Ermeniye valisi olacagini dusunerek bu onerini qebul etdi Feqet Motemid Billah Amacur et Turkini Demesqe vali teyin etdi Amacur Demesqe yaxinlasdiginda ona qarsi gonderilen Isa ibn Seyxin oglu Mensurun basciligindaki 20 000 neferlik ordunu meglub etdi ve Mensuru oldurdu Bu hadiseye gore Suriya bolgesi hakimiyetinden umidini kesen Isa teyin edildiyi Erminiyeye hereket etdi Amacur da Demesqe hakim oldu 256 870 Yequbi Isanin cemaziyelaxir 257 ci may 871 ci ilde yanindaki butun mallari Amacura teslim etdiyini bildirir Isa ibn Seyxin Ermeniyyede hormet izzeti getdikce azaldi hatta Azerbaycandaki naibi bele 265 ci 878 79 cu ilde onunla catismaya girdi Ermeni tarixcilerinin bildirdiyine gore daha sonra Amide getdi Bu illerde el Cezire ve bezi qonsu bolgelere hakimiyet iddiasinda olan Ishak b Kundacik ile de aralarinda catismalar oldu Ibn Kundacik daha sonra Ishaq bin Eyyub komandasindaki guclu bir Xarici qrupunu yenilgiye ugratdi 266 879 80 Buna gore Ishaq bin Eyyub Amidde olan Isa ibn Seyx ile Erzende olan oz adami Ebul Magra bin Musa bin Zurareden yardim istedi Bu arada xelife Mutemid Billah Ibn Kundaciki Mosul Diyarirebia ve Ermeniyeye vali teyin etdi Isa b Seyx ve digerleri Ibn Kundacika onu yerlerinde buraxmasi ucun 200 000 dinar gonderib baris teklifinde bulundular Ibn Kundacik once bu teklifi redd etdi Ancaq Isa Ishaq ve Ebul Magranin onunla savasmaq uzere toplandiqlari xeberini alinca qebul etmek mecburiyyetinde qaldi Daha sonra Ibn Kundacik ile bu uclu ittifaqin quvvetleri arasinda Nusaybinde aparilan savasi Ibn Kundacik qazandi Amide qeder onlari teqib etdi ve mallarina el qoydu Ramazan 267 aprel 881 Teberi ve Ibnul Esir Isa bin Seyxin olum tarihini 269 882 83 olarak verirler Ibnul Esir onu Ermeniye ve Diyarbekir valisi deye tanidir Isanin olumu uzerine yerine oglu Ehmed gecdi IstinadlarMesudi IV 221 Ibn Tagriberdi III 46 Teberi Tarix IX 308 Teberi IX 372 Mesudi IV 164 Yequbi Tarix II 508 Teberi Tarix IX 627 Ibn Esir el Kamil VII 397 Ibn el Esir VII 397Hemcinin baxAbbasiler Xurremiler herekatiXarici kecidler