Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Afinalı İrina (yun. Ειρήνη η Αθηναία)(təq. 752[…], Afina – 9 avqust 803[…], Lesbos) — Bizans imperatriçası.
| Afinalı İrina | |
|---|---|
| yun. Ειρήνη η Αθηναία | |
 | |
| Əvvəlki | IV Leo |
| Sonrakı | I Nikefor |
| Əvvəlki | Mariya |
| Sonrakı | Evdokiya |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | təq. 752[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 9 avqust 803[…] |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Həyat yoldaşı | IV Leo |
| Uşağı | VI Konstantin |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Afinalı əsilzadə ailələrindən birinə mənsub olan İrina uşaq yaşlarında valideynlərini itirməsi səbəbilə əmisi və Balkanlardakı əyalət birliklərindən birinə rəhbərlik edən Konstantin Srantapekin himayəsində böyüdü. 1 noyabr 769-cu ildə Konstantinopola göndərildi və həmin ilin 17 dekabr tarixində imperator V Konstantinin oğlu Leoyla evləndirildi. Cütlüyün bu evlilikdən gələcəkdə taxta çıxacaq yeganə oğlu Konstantin dünyaya gəlir.
Qaynatasının ölümündən sonra 775-ci ildə əri IV Leo adıyla taxta çıxdı. Bu qısa müddət ərzində ərinin ikonomaxiya cərəyanını şiddətlə dəstəkləməsinə baxmayaraq Afinalı İrina sarayda bu siyasəti yumşaltmağa çalışdı. Rəvayətə görə, sırf bu məsələ səbəbilə imperator xanımıyla yataqlarını ayırmışdır. Aralarındakı soyuq münasibətə baxmayaraq ərinin ölümünün ardından 780-ci ildə taxta çıxan azyaşlı oğlu Konstantinə naibə olaraq xidmət etdi.
VI Konstantin səltənətinin ilk 10 ilində taxta naibəsi ünvanıyla imperiyanı idarə edən Afinalı İrina ilk öncə ərinin ögey qardaşlarının üsyanını yatırdı. Daha öncə üsyan edən və sürgün olunan qaynı Nikefor bu dəfə ələ keçirilərək monastıra həbs olunur. Taxt iddiasını gücləndirmək üçün oğlu VI Konstantini 782-ci ildə Frank kralı Karlın qızı Rotrudla nişanlansa da, siyasi səbəblərlə 788-ci ildə nişan ləğv edildi.
Ardından Siciliya valisi tərəfindən çıxan üsyanı amansızlıqla yatıran Afinalı İrina valinin paytaxtdakı ailə üzvlərinə ağır işgəncələr verdi. Siciliyaya nəhəng donanma göndərərək bölgədəki Bizans nüfuzunu gücləndirdi. Qaçan vali ərəblərə sığınmışdır.
VI Konstantin atası kimi ikonomaxiya tərəfdarı olsa da, taxt naibəsi olan anası İrina tam bir ikonopərəst idi. Bu səbəblə bir çox ikonomaxist saray əyanı və ordu mənsublarını vəzifədən aldı. Bu isə ana-oğul arasındakı taxt mübarizəsini alovlandırırdı. Nəhayət 790-cı ildə Afinalı İrinanın naibəliyinə son qoyuldu və VI Konstantin hakimiyyəti təkbaşına ələ aldı. Anasının apardığı intriqalar və saray əyanlarının müxalifəti səbəbilə 2 il sonra - 792-ci ildə anasını imperatriça olaraq ortaq monarx elan etməyə məcbur oldu. Ancaq Afinalı İrina bununla da kifayətlənmədi və 797-ci ildə baş tutan saray çevrilişiylə oğlunu taxtdan endirdi. Gözlərinə mil çəkilən VI Konstantin bir neçə gün sonra vəfat etdi. Afinalı İrina isə səltənəti təkbaşına idarə etməyə davam etdi.
Ancaq bir qadının imperatriça olmasını nə saray əyanları, nə də Roma papası təsdiqlədi. Ona qarşı tərtiblənən saray çevrilişiylə paytaxtda olmamasından istifadə edərək saray əyanları səltənətə son qoydu. Taxt-tac güclü saray əyanlarından olan Nikefor tərəfindən ələ keçirildi. Paytaxta gətirilən Afinalı İrina öncə Böyükadada bir kilsəyə həbs edilsə də, daha sonra Midilli adasına sürgün olundu və 9 avqust 803-cü ildə burada vəfat etdi. Cənazəsi Konstantinopola gətirildi və mərasimin ardından Böyükadada həbs olunduğu kilsəyə dəfn olundu.
İstinadlar
- Irene (Eirene) // FemBio database (alm.).
- Schäfer J. Eirene Irene // Ökumenisches Heiligenlexikon. 1998.
- Ирина (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1894. Т. XIII. С. 317.
- Norwich, John J. (1991). Byzantium: The Apogee. Alfred A. Knopf, Inc.
- Alexander, Paul Julius (1985). The Byzantine Apocalyptic Tradition. University of California Press. p. 66 (note 21).
- Cooper, Eric; Decker, Michael J. (2012). Life and Society in Byzantine Cappadocia. Springer. p. 42.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Afinali Irina yun Eirhnh h A8hnaia teq 752 Afina 9 avqust 803 Lesbos Bizans imperatricasi Afinali Irinayun Eirhnh h A8hnaiaBizans imperatricasiEvvelkiIV LeoSonrakiI NikeforBizans imperatorunun xanimiEvvelkiMariyaSonrakiEvdokiyaSexsi melumatlarDogum tarixi teq 752 Dogum yeri AfinaVefat tarixi 9 avqust 803 0803 08 09 Vefat yeri LesbosDefn yeri Muqeddes Hevariler kilsesiFealiyyeti siyasetciHeyat yoldasi IV LeoUsagi VI Konstantin Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAfinali esilzade ailelerinden birine mensub olan Irina usaq yaslarinda valideynlerini itirmesi sebebile emisi ve Balkanlardaki eyalet birliklerinden birine rehberlik eden Konstantin Srantapekin himayesinde boyudu 1 noyabr 769 cu ilde Konstantinopola gonderildi ve hemin ilin 17 dekabr tarixinde imperator V Konstantinin oglu Leoyla evlendirildi Cutluyun bu evlilikden gelecekde taxta cixacaq yegane oglu Konstantin dunyaya gelir Qaynatasinin olumunden sonra 775 ci ilde eri IV Leo adiyla taxta cixdi Bu qisa muddet erzinde erinin ikonomaxiya cereyanini siddetle desteklemesine baxmayaraq Afinali Irina sarayda bu siyaseti yumsaltmaga calisdi Revayete gore sirf bu mesele sebebile imperator xanimiyla yataqlarini ayirmisdir Aralarindaki soyuq munasibete baxmayaraq erinin olumunun ardindan 780 ci ilde taxta cixan azyasli oglu Konstantine naibe olaraq xidmet etdi VI Konstantin seltenetinin ilk 10 ilinde taxta naibesi unvaniyla imperiyani idare eden Afinali Irina ilk once erinin ogey qardaslarinin usyanini yatirdi Daha once usyan eden ve surgun olunan qayni Nikefor bu defe ele kecirilerek monastira hebs olunur Taxt iddiasini guclendirmek ucun oglu VI Konstantini 782 ci ilde Frank krali Karlin qizi Rotrudla nisanlansa da siyasi sebeblerle 788 ci ilde nisan legv edildi Ardindan Siciliya valisi terefinden cixan usyani amansizliqla yatiran Afinali Irina valinin paytaxtdaki aile uzvlerine agir isgenceler verdi Siciliyaya neheng donanma gondererek bolgedeki Bizans nufuzunu guclendirdi Qacan vali ereblere siginmisdir VI Konstantin atasi kimi ikonomaxiya terefdari olsa da taxt naibesi olan anasi Irina tam bir ikonoperest idi Bu sebeble bir cox ikonomaxist saray eyani ve ordu mensublarini vezifeden aldi Bu ise ana ogul arasindaki taxt mubarizesini alovlandirirdi Nehayet 790 ci ilde Afinali Irinanin naibeliyine son qoyuldu ve VI Konstantin hakimiyyeti tekbasina ele aldi Anasinin apardigi intriqalar ve saray eyanlarinin muxalifeti sebebile 2 il sonra 792 ci ilde anasini imperatrica olaraq ortaq monarx elan etmeye mecbur oldu Ancaq Afinali Irina bununla da kifayetlenmedi ve 797 ci ilde bas tutan saray cevrilisiyle oglunu taxtdan endirdi Gozlerine mil cekilen VI Konstantin bir nece gun sonra vefat etdi Afinali Irina ise selteneti tekbasina idare etmeye davam etdi Ancaq bir qadinin imperatrica olmasini ne saray eyanlari ne de Roma papasi tesdiqledi Ona qarsi tertiblenen saray cevrilisiyle paytaxtda olmamasindan istifade ederek saray eyanlari seltenete son qoydu Taxt tac guclu saray eyanlarindan olan Nikefor terefinden ele kecirildi Paytaxta getirilen Afinali Irina once Boyukadada bir kilseye hebs edilse de daha sonra Midilli adasina surgun olundu ve 9 avqust 803 cu ilde burada vefat etdi Cenazesi Konstantinopola getirildi ve merasimin ardindan Boyukadada hebs olundugu kilseye defn olundu IstinadlarIrene Eirene FemBio database alm Schafer J Eirene Irene Okumenisches Heiligenlexikon 1998 Irina rus Enciklopedicheskij slovarSPb Brokgauz Efron 1894 T XIII S 317 Norwich John J 1991 Byzantium The Apogee Alfred A Knopf Inc ISBN 0 394 53779 3 Alexander Paul Julius 1985 The Byzantine Apocalyptic Tradition University of California Press p 66 note 21 ISBN 9780520049987 Cooper Eric Decker Michael J 2012 Life and Society in Byzantine Cappadocia Springer p 42 ISBN 9781137029645