Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İngilis - ispan müharibələri (16-18-ci əsrlər). İngiltərə ilə İspaniya arasında dənizdə ağalıq və müstəmləkələrin işğal edilməsi uğrunda olan müharibə. Səbəbi sürətlə inkişaf edən və 16-cı əsrin ikinci yarısında satış bazarları və xammal mənbəyi əldə etməyə çalışan İngiltərənin, o dövrün ən güclü müstəmləkə və dəniz dövləti olan İspaniya ilə olan rəqabət oldu. Bu müharibə 1586-1604-cü il müharibəsi ilə başladı. İngiltərə rəqabətini birdəfəlik ləğv etmək qərarına gələn II Filipp Britaniya adalarına yürüş məqsədilə 40-minlik ekspedisiya korpusu yaratdı. Qoşun daşımaq üçün nəzərdə tutulan böyük və hündür göyərtəli gəmilərdən ibarət çoxsaylı donanma dəniz döyüşləri üçün nəzərdə tutulmamışdı. Bu yürüşün qarşısını almağa çalışan İngiltərə ayrı-ayrı kiçik donanmaların qüvvəsi ilə İspaniya sahillərinə və gəmilərinə hucumlar təşkil etməyə başladı. İngilis eskadrasının 1587-ci ildə Kadis limanına hucumu ispan donanmasının İngiltərəyə yürüşünü bir il gecikdirdi.
Məğlubedilməz armada
1588- ci ildə 130 gəmidən ibarət Məğlubedilməz armada adlandırılan donanma İngiltərə sahillərinə yürüş etdi, lakin La Manş boğazında darmadağın edildi. Yeni ekspedisiya hazırlıqlarının qarşısı, ingilis donanmasının ispan sahillərindəki fəal əməliyatları ilə alındı. 1596-cı ildə (17 ingilis və 24 holland, 150 nəqliyyat gəmisində 7360 əskərlə birgə) ibarət ingilis-hollandiya birləşmiş donanması Kadisi zəbt etdi. İspaniyanın 1597-ci ildə İrlandiya üsyanını dəstəkləmək və oraya desant çıxarmaq cəhdi güclü külək səbəbindən uğursuzluqla bitdi. 4-ildən sonra 1601-ci ildə ispanlar İrlandiyaya quru qoşun dəstəsi çıxara bildilər, lakin onun təchizatsız qalması təslim olması ilə nəticələndi. 1604-ci ildə sülh müqaviləsi bağlandı. İspaniya öz müstəmləkələrini saxlaya bilsə də onun dəniz ticarətindəki inhisarı böyük dərəcədə sarsıldı.
1625-1630-cu il müharibəsi. Otuzillik müharibənin bir hissəsi
Bu müharibədə ingilislərin tərəfindən Fransa və Hollandiyanın çıxış etməsinə baxmayaraq tərəflər üçün nəticəsiz qaldı. 25 gəmidən və qoşunla birgə 90 nəqliyat gəmisindən ibarət ngilis-holland donanmasının yenidən Kadisi zəbt etmək cəhdi baş tutmadı. Bu müharibə 1630-cu ilin noyabrında Madriddə bağlanan sülh və ittifaqla nəticələndi.
1655-1659-cu illər müharibəsi
Bu müharibədə ingilislərin tərəfində Fransa çıxış etdi. 1655-ci ilin mayında ingilis donanması Yamaykanı ələ keçirdi, 1657-ci ilin aprelində fransızların dəstəyilə ispan donanmasını Tenerife adası(Kanar adaları) yaxınlığında məğlub etdilər, 1659-cu ilin iyununda Dünkerki zəbt etdilər. Hərbi əməliyatlar 1659-cu ilin sonunda bitdi.
1701-17-ci illər ispan irsi uğrunda müharibəsi
Bu müharibədə ingilislər 1704-cü ilin 4 avqustunda çox vacib strateji məntəqə olan Cəbəllütariqi zəbt etdilər və orada donanma üçün dayaq bazası yaratdılar. İspaniya həmçin Sardiniya, Siciliya, Milan və Neapolu itirdi. Bundan başqa İngiltərə ispan müstəmləkələrində - zənci-qulları ticarəti ilə məşğul olmaq üçün inhisar hüququ - qazandı.
1718-1720-ci il müharibəsi
1718-1720-ci illər müharibəsində İspaniya Aralıq dənizində olan mülklərini geri almağa çalışdı. Lakin admiral Q. Binqin komandanlığı ilə ingilis donanması ispanların Aralıq dənizi donanmasını darmadağın etdi. İngilislərin əsas strateji xətti rəqibin donanmasının həm öz qüvvələri həm də müttəfiqləri (Fransa, Hollanda və Avstriya) qüvvələri ilə məğlub edilməsindən ibarət idi ki, bu da son nəticədə müharibənin taleyini həll etdi.
Bu müharibədə İspaniya yenə Cəbəllütariqa qaytarmaq üçün uğursuz cəhd etdi. İngilis donanması Vest-Hind adalarını blokadaya aldı, bu ispan donanmasını müharibənin aparmaq üçün vəsaitdən məhrum etdi.
Avstriya irsi uğrunda müharibənin bir hissəsi
Panama bərzahında ispan müstəmləkələrini ələ keçimək üçün başlanan bu müharibə İngiltərə üçün uğursuz bitdi. Bu məqsədlə yaradılan biri Meksikan körfəzindən o birisi isə Sakit okean tərəfdən hucum etməli olan iki eskadra bu məsələni həll edə bilmədilər.
Yeddillik müharibənin bir hissəsi
Bu müharibədə İngiltərə İspaniyaya həlledici zərbəni vurdu. İngilislərin vest-hind sularındakı böyük üstünlüyü Kubada Havananı zəbt etməyə imkan verdi. Eyni vaxtı Ost-Hind şirkəti Filippindəki Manilanı işğal etdi. İspaniya faktiki olaraq bütün donanmasını itirdi. görə İspaniya Havanı və Manila əvəzinə İngiltərəyə Floridanı güzəştə getdi.
Nəticələr
Şimali Amerikanın müstəqillik uğrunda müharibəsində İspaniya, Fransa və Hollandiya ilə birlikdə 1779-cu ildə İngiltərəyə qarşı çıxış etdi. Paris sülh müqaviləsinə görə İspaniyaya Floridanın bir hissəsi və Menorka adası qaytarıldı. İngilis-ispan müharibələrinin nəticəsində İspaniya müstəmləkə və dəniz qüdrətini itirdi. İngiltərənin daha güclü və müasir silahlarla təçhiz edilmiş donanması var idi, və bu ingilislərə dəniz kommunikasiyalarında fəal hərəkət etmək, geniş blokada əməliyatlarından faydalanmaq və əsas zərbəni vurmaq üçün əlverişli məqamı seçmək imkanı verirdi.
Mənbə
- Советская военная энциклопедия. Военное издательство Министерства обороны СССР. Москва-1976 год. Т. 1 стр. 182
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ingilis ispan muharibeleri 16 18 ci esrler Ingiltere ile Ispaniya arasinda denizde agaliq ve mustemlekelerin isgal edilmesi ugrunda olan muharibe Sebebi suretle inkisaf eden ve 16 ci esrin ikinci yarisinda satis bazarlari ve xammal menbeyi elde etmeye calisan Ingilterenin o dovrun en guclu mustemleke ve deniz dovleti olan Ispaniya ile olan reqabet oldu Bu muharibe 1586 1604 cu il muharibesi ile basladi Ingiltere reqabetini birdefelik legv etmek qerarina gelen II Filipp Britaniya adalarina yurus meqsedile 40 minlik ekspedisiya korpusu yaratdi Qosun dasimaq ucun nezerde tutulan boyuk ve hundur goyerteli gemilerden ibaret coxsayli donanma deniz doyusleri ucun nezerde tutulmamisdi Bu yurusun qarsisini almaga calisan Ingiltere ayri ayri kicik donanmalarin quvvesi ile Ispaniya sahillerine ve gemilerine hucumlar teskil etmeye basladi Ingilis eskadrasinin 1587 ci ilde Kadis limanina hucumu ispan donanmasinin Ingiltereye yurusunu bir il gecikdirdi Meglubedilmez armadaEsas meqale Meglubedilmez armada 1588 ci ilde 130 gemiden ibaret Meglubedilmez armada adlandirilan donanma Ingiltere sahillerine yurus etdi lakin La Mans bogazinda darmadagin edildi Yeni ekspedisiya hazirliqlarinin qarsisi ingilis donanmasinin ispan sahillerindeki feal emeliyatlari ile alindi 1596 ci ilde 17 ingilis ve 24 holland 150 neqliyyat gemisinde 7360 eskerle birge ibaret ingilis hollandiya birlesmis donanmasi Kadisi zebt etdi Ispaniyanin 1597 ci ilde Irlandiya usyanini desteklemek ve oraya desant cixarmaq cehdi guclu kulek sebebinden ugursuzluqla bitdi 4 ilden sonra 1601 ci ilde ispanlar Irlandiyaya quru qosun destesi cixara bildiler lakin onun techizatsiz qalmasi teslim olmasi ile neticelendi 1604 ci ilde sulh muqavilesi baglandi Ispaniya oz mustemlekelerini saxlaya bilse de onun deniz ticaretindeki inhisari boyuk derecede sarsildi 1625 1630 cu il muharibesi Otuzillik muharibenin bir hissesiBu muharibede ingilislerin terefinden Fransa ve Hollandiyanin cixis etmesine baxmayaraq terefler ucun neticesiz qaldi 25 gemiden ve qosunla birge 90 neqliyat gemisinden ibaret ngilis holland donanmasinin yeniden Kadisi zebt etmek cehdi bas tutmadi Bu muharibe 1630 cu ilin noyabrinda Madridde baglanan sulh ve ittifaqla neticelendi 1655 1659 cu iller muharibesiBu muharibede ingilislerin terefinde Fransa cixis etdi 1655 ci ilin mayinda ingilis donanmasi Yamaykani ele kecirdi 1657 ci ilin aprelinde fransizlarin desteyile ispan donanmasini Tenerife adasi Kanar adalari yaxinliginda meglub etdiler 1659 cu ilin iyununda Dunkerki zebt etdiler Herbi emeliyatlar 1659 cu ilin sonunda bitdi 1701 17 ci iller ispan irsi ugrunda muharibesiBu muharibede ingilisler 1704 cu ilin 4 avqustunda cox vacib strateji menteqe olan Cebellutariqi zebt etdiler ve orada donanma ucun dayaq bazasi yaratdilar Ispaniya hemcin Sardiniya Siciliya Milan ve Neapolu itirdi Bundan basqa Ingiltere ispan mustemlekelerinde zenci qullari ticareti ile mesgul olmaq ucun inhisar huququ qazandi 1718 1720 ci il muharibesi1718 1720 ci iller muharibesinde Ispaniya Araliq denizinde olan mulklerini geri almaga calisdi Lakin admiral Q Binqin komandanligi ile ingilis donanmasi ispanlarin Araliq denizi donanmasini darmadagin etdi Ingilislerin esas strateji xetti reqibin donanmasinin hem oz quvveleri hem de muttefiqleri Fransa Hollanda ve Avstriya quvveleri ile meglub edilmesinden ibaret idi ki bu da son neticede muharibenin taleyini hell etdi Bu muharibede Ispaniya yene Cebellutariqa qaytarmaq ucun ugursuz cehd etdi Ingilis donanmasi Vest Hind adalarini blokadaya aldi bu ispan donanmasini muharibenin aparmaq ucun vesaitden mehrum etdi Avstriya irsi ugrunda muharibenin bir hissesiPanama berzahinda ispan mustemlekelerini ele kecimek ucun baslanan bu muharibe Ingiltere ucun ugursuz bitdi Bu meqsedle yaradilan biri Meksikan korfezinden o birisi ise Sakit okean terefden hucum etmeli olan iki eskadra bu meseleni hell ede bilmediler Yeddillik muharibenin bir hissesiBu muharibede Ingiltere Ispaniyaya helledici zerbeni vurdu Ingilislerin vest hind sularindaki boyuk ustunluyu Kubada Havanani zebt etmeye imkan verdi Eyni vaxti Ost Hind sirketi Filippindeki Manilani isgal etdi Ispaniya faktiki olaraq butun donanmasini itirdi gore Ispaniya Havani ve Manila evezine Ingiltereye Floridani guzeste getdi NeticelerSimali Amerikanin musteqillik ugrunda muharibesinde Ispaniya Fransa ve Hollandiya ile birlikde 1779 cu ilde Ingiltereye qarsi cixis etdi Paris sulh muqavilesine gore Ispaniyaya Floridanin bir hissesi ve Menorka adasi qaytarildi Ingilis ispan muharibelerinin neticesinde Ispaniya mustemleke ve deniz qudretini itirdi Ingilterenin daha guclu ve muasir silahlarla techiz edilmis donanmasi var idi ve bu ingilislere deniz kommunikasiyalarinda feal hereket etmek genis blokada emeliyatlarindan faydalanmaq ve esas zerbeni vurmaq ucun elverisli meqami secmek imkani verirdi MenbeSovetskaya voennaya enciklopediya Voennoe izdatelstvo Ministerstva oborony SSSR Moskva 1976 god T 1 str 182