Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çiləbörd mahalı (Ceraberd məlikliyi, Çalaberd, Çiləbürt) — XIII əsr-1840 inzibati nahiyə, Qarabağ xanlığının bölgələrindən biri. İndiki Kəlbəcər, Ağdərə rayonların ərazisi.
Qısa bilgi
- Sahəsi -
- Əhalisi -
- Yaranması — 1747-ci il
- Mərkəzi— Kasapet kəndi
- Sərhədləri —
Mahalın tarixi
Mahalın sərhəd-sınırları haqqında yazılır: "Dördüncü, Çiləbörd mahalıdır. Bu mahalın uzunluğu Qırxqızdan başlayıb Bərdə və Bayat meşəsinin kənarında qurtarır. Eni isə Xaçın və Qabartı çayından Tərtər çayına qədərdir". (Bах: Qarabağnamələr, 2-ci kitab, Bakı, "Yazıçı", 1991, səh.) Mənbələrdə qeyd olunur ki, 1687-ci ildə Maqavuz nahiyəsində başçını öldürüb, qan qaçağı olan Isa (Yesay) Çiləbördə gəldi. Burda məskunlaşdı. Qarabağ bəylərbəyinə hədiyyə verib, məlik ünvanı aldı. Çiləbörd mahalının mərkəzi Kasapet şenliyi idi. Gülyataq, Möhrətaq kəndləri mahal məliklərinin sığnaqları olmuşdu.
1787-ci ildə Məlik Məcnun üsyan qaldırdı. Yardım üçün Gürcüstana, II Irakliyə müraciət etdi. Məlik Məcnun 1795-ci ildə Qarabağa yürüş edən Ağaməhəmməd xan Qovanlı-Qacara qoşulmuşdu. Tarixçi Mirzə Yusif Qarabaği yazır: "Belə bir vəziyyətdə İbrahim xandan üz çevirmiş və Ağa Məhəmməd xanla birləşmiş gəncəli Cavad xan və çiləbördlü Məlik Məcnun Ağa Məhəmməd xana bildirdilər ki, Şuşa qalasını almaq sizə mümkün olmadı. Əgər buradan məqsədə çatmadan geri dönüb əliboş qayıtsanız, İran əhli sizdən üz çevirib özbaşınalıq edər və siz bundan sonra şahlıq edə bilməzsiniz. Yaxşısı budur ki, buradan gedib Tiflisi qarət edib, əhalisini də əsir edəsiniz. Beləliklə, qoşununuzu qarət ilə həvəsləndirəsiniz ki, lazım olan vaxtda vuruşa bilsinlər". (Bах: Qarabağnamələr, 2-ci kitab, Bakı, "Yazıçı", 1991, səh.) Ağaməhəmməd şah а, Zubov isə çəkilib getdikdən sonra müttəfiqi Irakli ilə yazışdı. Tarixçi Mirzə Yusif Qarabaği yazır: "İbrahim xan Zubovun Rusiyaya qayıtması xəbərini eşidib vali İrakli xana məktub yazdı və onu başa saldı ki, Tiflisin dağılmasına və onun əhalisinin qanının tökülməsinə gəncəli Cavad xan və Çiləbörd məliki səbəb olmuşlar". (Bах: Qarabağnamələr, 2-ci kitab, Bakı, "Yazıçı", 1991, səh.) Irakli tərəddüd etmədən qoşun toplayıb Gəncəyə yürüş etdi. Tarixçi Mirzə Yusif Qarabaği yazır: "İrakli xan Gürcüstanın saysız-hesabsız əsgərləri ilə o taydan Gəncənin üzərinə yürüş etdi. İbrahim xan da Qarabağ qoşunu ilə bu taydan hərəkət edərək, hər iki tərəfdən Cavad xana cəza verməyə və onu dəf etməyə çalışdı. Vali İrakli xan və İbrahim xan Gəncəyə çataraq Gəncə qalasını bərk mühasirəyə aldılar. Bir qədərdən sonra qala ərazisi ilə birlikdə zəbt olundu. Məlik Məcnun öldürüldü, Cavad xan isə tabe oldu, oğlunu və bacısını İbrahim xana əmanət verdi". (Bах: Qarabağnamələr, 2-ci kitab, Bakı, "Yazıçı", 1991, səh.) Məlik Məcnun 1795-ci ildə öldü.
Məlik Rövşən Şəkidən qayıdıb yenidən Çiləbörddə sakin oldu. Sisianov Gəncəni istila edərkən Məlik Rövşən Çiləbördü tərk edib Sisianova sığındı. Birdəfəlik Gəncədə məskunlaşdı. Karyaginin qoşunu Şahbulaq ətrafında Qacar ordusu tərəfindən mühasirəyə alınanda Məlik Rövşən onlara yemək daşımışdı.
Mahalın ərazisi
Bu mahalın uzunluğu Qırxqızdan başlayıb Bərdə və Bayat meşəsinin kənarında qurtarır. Eni isə Xaçın və Qabartı çayından Tərtər çayına qədərdir. Burada toxumluq buğda və başqa taxıl məhsulu yaxşı yetişdirilir. Bunların məlikləri vaxtilə gəlmişlər və burada məliklik etməyə başlamışlar. Bu məlikliyin əhalisi cəsurluqda və qəhrəmanlıqda məşhur olmuşdur. Buranın ərazisinin böyük bir hissəsi meşəlikdən və keçilməz yerlərdən ibarətdir. Garmırx adlanan məşhur qala da buradadır. Bu qala olduqca möhkəmdir. Məliklər həmişə bu qalada yaşamış, igidlik və rəşadət göstəmıişlər. Öz qəhrəmanlığı ilə məşhur olan həmin məliklərdən biri Nəlik Allahqulu idi. Allahqulu Nadir şah dövründə onun xidmətində olub, Abdulla paşa Köprülü oğlu sərəsgər ilə müharibədə böyük rəşadət göstərmişdir. Bu səbəbə görə də o, Nadir şahın əmrinə görə Məlik deyil, Sultan Allahqulu çağırılmış, böyük nüfuza malik olmuşdur.
Osmanlı dönəmi
1593-cü ildə Osmanlı İmperiyasının Xaçın sancağı nahiyəsi.
1593-cü ilə bağlı Osmanlı qaynağında Çiləbörd mahalına bağlı bilgi var. Həmin bilgidə nahiyənin kəndləri sadalanır. Sadalanan kəndlərin adını sırayla yazımıza köçürürük.
- Qəssablar
- Gülyataq
- Yarımca
- Molla Dəkin
- Mahmuna
- Canyataq
- Daşxarlı
- Çərgəzpınarı
- Qarabək
- Mərdəgirt
- Əmirəli
- Pirabbas məzrəsi
- Xur
- Uqadkesk
- Harun
- Duz məzrəsi
- Sunqurabad
- Gədran
- Şəhri
- Bədəqoz
- Dəstgir
- Şeyxlər
- Kolki
- Tərnəgird
- Kəlkabad
- Medagiz
- Darxitələ
- Yenicə
Çalaberd nahiyəsi 1727-ci ildə
- Yeniköy kəndi.
- Qıssaabad kəndi.
- Müslimantan kəndi.
- Mehmanan kəndi.
- Canyataq kəndi.
- Naxçıvanik kəndi.
- Dərabdul kəndi.
- Mirikənd kəndi.
- Gülablı kəndi. Budaq Ərmağan oğlu, (Budağın) qardaşı Murad, Nəbi Mustafa oğlu, (Nəbinin) qardaşı Məhəmmədəli, (Məhəmmədəlinin) oğlu Məhəmmədhüseyn, Məhəmməd Vəlixan oğlu,(Məhəmmədin) qardaşı Ağaxan, Məhəmmədəli Şeyxi oğlu, Məlikəli Əlibəy oğlu, Mehdi Əli oğlu, Məhəmmədəmin Vəlixan oğlu.
- Iskənə kəndi. Kənddə heç kim yaşamırdı.
- Yuxarı Qarabəy kəndi.
- Aşağı Qarabəy kəndi. Adı keçən kəndin ərazisində olan Dəliklər adı ilə tanınan mülk yerini kəndin sakinləri abadlaşdırıb, məskunlaşmışdılar.
- Carmətağ kəndi.
- Uxnakerk kəndi.
- Yenicə kəndi.
- Dəstəkirt kəndi.
- Xur kəndi.
- Göybinə kəndi.
- Mədağız kəndi.
- Əmirvan kəndi. Bu kəndə Məkkə yolu Burunduz da deyirlər.
- Qazanlıq kəndi. Kəndin başqa adı Incədərədir.
- Hasanris kəndi.
- Ağxana kəndi. Bu kənd Hasanrisə bağlıydı.
- Yuxarı Gülyataq kəndi.
- Aşağı Gülyataq kəndi.
1823-cü ildə Çiləbörd mahalı
- 1. kəndi-Kənddə xəzinəyə vergi ödəyən 53 tüstü var. Ödəməyənlər:Mirzə Gülüm oğlu, Asek Obrez oğlu, 2 tüstü keşişlər, Ohanezin rəncbərləri 2 tüstü, nökərlər, qatırçılar, bağbanar, çobanlar və mahal mirzəsi 27 tüstü, dullar 2 tüstü, Naxçıvandan gəlmiş musiqiçilər 2 tüstü.
- 2. Malyatağ kəndi- Kənddə xəzinəyə vergi ödəyən 10 tüstü var. Ödəməyənlər:Məlik Rüstəm-Qazının oğluna bağlı 4 tüstü.
- 3. Kiçik Qarabəy kəndi- Kənddə xəzinəyə vergi ödəyən 10 tüstü var. Ödəməyənlər:Məaflar 2 tüstü, keşiş 1 tüstü.
- 4. Ulu Qarabəy kəndi- Kənddə xəzinəyə vergi ödəyən 7 tüstü var. Ödəməyənlər: Məaflar 3 tüstü, keşiş 1 tüstü.
- 5. Maqavuz kəndi- Kənddə xəzinəyə vergi ödəyən 14 tüstü var.
- 6.Həsənriz kəndi- Kənddə xəzinəyə vergi ödəyən 16 tüstü var. Ödəməyənlər: Məaflar 3 tüstü, arximandrit 1 tüstü.
- 7. Yengicə kəndi- Kənddə xəzinəyə vergi ödəyən 5 tüstü var.
- 8.Naxçıvanik kəndi- Kənddə xəzinəyə vergi ödəyən 53 tüstü var. Ödəməyənlər: Əsri bəy 1 tüstü, onun rəncbərləri 5 tüstü, nökərlər 3 tüstü, qatırçı 1 tüstü, bağbanlar 2 tüstü, kasıblar 3 tüstü, keşişlər 2 tüstü, çavuş və yaxud onbaşı 1 tüstü, dəllək 1 tüstü.
1823-cü ildə mülkədarlara aid kəndlər
- 1. Xəlifəli kəndi-Mehdiqulu xanın, Əhməd xanın, Süleyman ağanın arasında bölünmüşdü.
- 2. Kərkicahan kəndi-Nəcəfəli bəy Qacarın, Əhməd ağanın, Uğurlu bəy Cavanşirin arasında bölünmüşdü.
- 3. Qaybalı kəndi-Əzət bəyim Cavanşirin idi.
- 4. Gülyataq kəndi-Məlik Rüstəm bəyin idi.
- 5. Kəngərli-Salahlı obası-Torpaq Əsəd bəy rüstəm bəy oğlu Sarıcalı-Cavanşirin idi.
- 6. Kəngərli-Qızıllı obası-vergi xəzinəyə ödənirdi. Yerli bəylər mülkədar idilər.
- 7. Qabarta-Bayəhmədli obası-Bu oba öncə Otuziki elinə tabe idi. Qədim dövrlərdən mahal ərazisində yurdları vardı.
1840 Şuşa qəzasının Çiləbörd sahəsi olmuşdur.
1923-cü ildə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti nin Ceraberd rayonu. Bu rayonun tərkibində 4 volost (, , Dovşanlı, Aterk) və 53 kənd var idi. 8 avqust 1930-cu ildə Cerabert rayonu təşkil edilmişdir. 10 sentyabr 1939-cu ilə adı dəyişdirlərək Mardakert, 1991-ci ilə Ağdərə adlanıb.
Ədəbiyyat
- 1. Gəncə-Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri. "Şuşa" nəşriyyatı. Bakı. 2000.
- 2. OKP. sostavlennoe v 1823 qodu, po rasporyajeniyu qlavnoupravlyayuşeqo v Qruzii Ermolova deystvitelnım statskim Sovetnikom Moqilevskim i polkovnikom Ermolovım. Tiflis 1866.
- 3. Qarabağnamələr, 1-ci kitab, Bakı, "Yazıçı", 1989.
- 4. Qarabağnamələr, 2-ci kitab, Bakı, "Yazıçı", 1991
- 5. MDTA, fond 29, siyahı 1.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Çiləbörd mahalı, "Soy" dərgisi, 10 (30), Bakı, 2009, səh.91–97.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cilebord mahali Ceraberd melikliyi Calaberd Cileburt XIII esr 1840 inzibati nahiye Qarabag xanliginin bolgelerinden biri Indiki Kelbecer Agdere rayonlarin erazisi Qisa bilgiSahesi Ehalisi Yaranmasi 1747 ci il Merkezi Kasapet kendi Serhedleri Qarabag 1856 CilebordMahalin tarixiMahalin serhed sinirlari haqqinda yazilir Dorduncu Cilebord mahalidir Bu mahalin uzunlugu Qirxqizdan baslayib Berde ve Bayat mesesinin kenarinda qurtarir Eni ise Xacin ve Qabarti cayindan Terter cayina qederdir Bah Qarabagnameler 2 ci kitab Baki Yazici 1991 seh Menbelerde qeyd olunur ki 1687 ci ilde Maqavuz nahiyesinde bascini oldurub qan qacagi olan Isa Yesay Cileborde geldi Burda meskunlasdi Qarabag beylerbeyine hediyye verib melik unvani aldi Cilebord mahalinin merkezi Kasapet senliyi idi Gulyataq Mohretaq kendleri mahal meliklerinin signaqlari olmusdu 1787 ci ilde Melik Mecnun usyan qaldirdi Yardim ucun Gurcustana II Irakliye muraciet etdi Melik Mecnun 1795 ci ilde Qarabaga yurus eden Agamehemmed xan Qovanli Qacara qosulmusdu Tarixci Mirze Yusif Qarabagi yazir Bele bir veziyyetde Ibrahim xandan uz cevirmis ve Aga Mehemmed xanla birlesmis genceli Cavad xan ve cilebordlu Melik Mecnun Aga Mehemmed xana bildirdiler ki Susa qalasini almaq size mumkun olmadi Eger buradan meqsede catmadan geri donub elibos qayitsaniz Iran ehli sizden uz cevirib ozbasinaliq eder ve siz bundan sonra sahliq ede bilmezsiniz Yaxsisi budur ki buradan gedib Tiflisi qaret edib ehalisini de esir edesiniz Belelikle qosununuzu qaret ile heveslendiresiniz ki lazim olan vaxtda vurusa bilsinler Bah Qarabagnameler 2 ci kitab Baki Yazici 1991 seh Agamehemmed sah a Zubov ise cekilib getdikden sonra muttefiqi Irakli ile yazisdi Tarixci Mirze Yusif Qarabagi yazir Ibrahim xan Zubovun Rusiyaya qayitmasi xeberini esidib vali Irakli xana mektub yazdi ve onu basa saldi ki Tiflisin dagilmasina ve onun ehalisinin qaninin tokulmesine genceli Cavad xan ve Cilebord meliki sebeb olmuslar Bah Qarabagnameler 2 ci kitab Baki Yazici 1991 seh Irakli tereddud etmeden qosun toplayib Genceye yurus etdi Tarixci Mirze Yusif Qarabagi yazir Irakli xan Gurcustanin saysiz hesabsiz esgerleri ile o taydan Gencenin uzerine yurus etdi Ibrahim xan da Qarabag qosunu ile bu taydan hereket ederek her iki terefden Cavad xana ceza vermeye ve onu def etmeye calisdi Vali Irakli xan ve Ibrahim xan Genceye cataraq Gence qalasini berk muhasireye aldilar Bir qederden sonra qala erazisi ile birlikde zebt olundu Melik Mecnun olduruldu Cavad xan ise tabe oldu oglunu ve bacisini Ibrahim xana emanet verdi Bah Qarabagnameler 2 ci kitab Baki Yazici 1991 seh Melik Mecnun 1795 ci ilde oldu Melik Rovsen Sekiden qayidib yeniden Cilebordde sakin oldu Sisianov Genceni istila ederken Melik Rovsen Cilebordu terk edib Sisianova sigindi Birdefelik Gencede meskunlasdi Karyaginin qosunu Sahbulaq etrafinda Qacar ordusu terefinden muhasireye alinanda Melik Rovsen onlara yemek dasimisdi Mahalin erazisiBu mahalin uzunlugu Qirxqizdan baslayib Berde ve Bayat mesesinin kenarinda qurtarir Eni ise Xacin ve Qabarti cayindan Terter cayina qederdir Burada toxumluq bugda ve basqa taxil mehsulu yaxsi yetisdirilir Bunlarin melikleri vaxtile gelmisler ve burada meliklik etmeye baslamislar Bu melikliyin ehalisi cesurluqda ve qehremanliqda meshur olmusdur Buranin erazisinin boyuk bir hissesi meselikden ve kecilmez yerlerden ibaretdir Garmirx adlanan meshur qala da buradadir Bu qala olduqca mohkemdir Melikler hemise bu qalada yasamis igidlik ve resadet gostemiisler Oz qehremanligi ile meshur olan hemin meliklerden biri Nelik Allahqulu idi Allahqulu Nadir sah dovrunde onun xidmetinde olub Abdulla pasa Koprulu oglu seresger ile muharibede boyuk resadet gostermisdir Bu sebebe gore de o Nadir sahin emrine gore Melik deyil Sultan Allahqulu cagirilmis boyuk nufuza malik olmusdur Osmanli donemi1593 cu ilde Osmanli Imperiyasinin Xacin sancagi nahiyesi 1593 cu ile bagli Osmanli qaynaginda Cilebord mahalina bagli bilgi var Hemin bilgide nahiyenin kendleri sadalanir Sadalanan kendlerin adini sirayla yazimiza kocururuk Qessablar Gulyataq Yarimca Molla Dekin Mahmuna Canyataq Dasxarli Cergezpinari Qarabek Merdegirt Emireli Pirabbas mezresi Xur Uqadkesk Harun Duz mezresi Sunqurabad Gedran Sehri Bedeqoz Destgir Seyxler Kolki Ternegird Kelkabad Medagiz Darxitele YeniceCalaberd nahiyesi 1727 ci ildeYenikoy kendi Qissaabad kendi Muslimantan kendi Mehmanan kendi Canyataq kendi Naxcivanik kendi Derabdul kendi Mirikend kendi Gulabli kendi Budaq Ermagan oglu Budagin qardasi Murad Nebi Mustafa oglu Nebinin qardasi Mehemmedeli Mehemmedelinin oglu Mehemmedhuseyn Mehemmed Velixan oglu Mehemmedin qardasi Agaxan Mehemmedeli Seyxi oglu Melikeli Elibey oglu Mehdi Eli oglu Mehemmedemin Velixan oglu Iskene kendi Kendde hec kim yasamirdi Yuxari Qarabey kendi Asagi Qarabey kendi Adi kecen kendin erazisinde olan Delikler adi ile taninan mulk yerini kendin sakinleri abadlasdirib meskunlasmisdilar Carmetag kendi Uxnakerk kendi Yenice kendi Destekirt kendi Xur kendi Goybine kendi Medagiz kendi Emirvan kendi Bu kende Mekke yolu Burunduz da deyirler Qazanliq kendi Kendin basqa adi Incederedir Hasanris kendi Agxana kendi Bu kend Hasanrise bagliydi Yuxari Gulyataq kendi Asagi Gulyataq kendi 1823 cu ilde Cilebord mahali1 kendi Kendde xezineye vergi odeyen 53 tustu var Odemeyenler Mirze Gulum oglu Asek Obrez oglu 2 tustu kesisler Ohanezin rencberleri 2 tustu nokerler qatircilar bagbanar cobanlar ve mahal mirzesi 27 tustu dullar 2 tustu Naxcivandan gelmis musiqiciler 2 tustu 2 Malyatag kendi Kendde xezineye vergi odeyen 10 tustu var Odemeyenler Melik Rustem Qazinin ogluna bagli 4 tustu 3 Kicik Qarabey kendi Kendde xezineye vergi odeyen 10 tustu var Odemeyenler Meaflar 2 tustu kesis 1 tustu 4 Ulu Qarabey kendi Kendde xezineye vergi odeyen 7 tustu var Odemeyenler Meaflar 3 tustu kesis 1 tustu 5 Maqavuz kendi Kendde xezineye vergi odeyen 14 tustu var 6 Hesenriz kendi Kendde xezineye vergi odeyen 16 tustu var Odemeyenler Meaflar 3 tustu arximandrit 1 tustu 7 Yengice kendi Kendde xezineye vergi odeyen 5 tustu var 8 Naxcivanik kendi Kendde xezineye vergi odeyen 53 tustu var Odemeyenler Esri bey 1 tustu onun rencberleri 5 tustu nokerler 3 tustu qatirci 1 tustu bagbanlar 2 tustu kasiblar 3 tustu kesisler 2 tustu cavus ve yaxud onbasi 1 tustu dellek 1 tustu 1823 cu ilde mulkedarlara aid kendler1 Xelifeli kendi Mehdiqulu xanin Ehmed xanin Suleyman aganin arasinda bolunmusdu 2 Kerkicahan kendi Necefeli bey Qacarin Ehmed aganin Ugurlu bey Cavansirin arasinda bolunmusdu 3 Qaybali kendi Ezet beyim Cavansirin idi 4 Gulyataq kendi Melik Rustem beyin idi 5 Kengerli Salahli obasi Torpaq Esed bey rustem bey oglu Saricali Cavansirin idi 6 Kengerli Qizilli obasi vergi xezineye odenirdi Yerli beyler mulkedar idiler 7 Qabarta Bayehmedli obasi Bu oba once Otuziki eline tabe idi Qedim dovrlerden mahal erazisinde yurdlari vardi 1840 Susa qezasinin Cilebord sahesi olmusdur 1923 cu ilde Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti nin Ceraberd rayonu Bu rayonun terkibinde 4 volost Dovsanli Aterk ve 53 kend var idi 8 avqust 1930 cu ilde Cerabert rayonu teskil edilmisdir 10 sentyabr 1939 cu ile adi deyisdirlerek Mardakert 1991 ci ile Agdere adlanib Edebiyyat1 Gence Qarabag eyaletinin mufessel defteri Susa nesriyyati Baki 2000 2 OKP sostavlennoe v 1823 qodu po rasporyajeniyu qlavnoupravlyayuseqo v Qruzii Ermolova deystvitelnim statskim Sovetnikom Moqilevskim i polkovnikom Ermolovim Tiflis 1866 3 Qarabagnameler 1 ci kitab Baki Yazici 1989 4 Qarabagnameler 2 ci kitab Baki Yazici 1991 5 MDTA fond 29 siyahi 1 MenbeEnver Cingizoglu Cilebord mahali Soy dergisi 10 30 Baki 2009 seh 91 97 Hemcinin baxQarabag xanligi