Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çavin mədəniyyəti — Kolumbdan öncə mövcud olmuş mədəniyyət.
Ümumi məlumat
ilk sivilizasiya Çavin ("Nizəli yaquarın oğulları") idi. Sivilizasiyanın mərkəzi olan şəhəri əriməyən buz parçaları və qarlı zirvələrlə əhatələnmiş bir yerdə yerləşirdi. Buraya yol 4100 m hündürlükdən keçirdi. Şəhərə giriş dağdan dəlilmiş tunelin içərisindən gedirdi. Çavin həm də dini mərkəz sayılırdı. Burada yalnız yüksək dərəcəli ruhanilər yaşayırdılar. Onların etiqad etdikləri əsas əşya pişik sülaləsindən olan heyvanlar idi. Çavin şəhərində ən möhtəşəm abidələr memarlıq və heykəltəraşlıq nümunələri idi. Çavinin məşhur memarlıq ansamblları eyvan, dini-ayinçilik meydançaları və daş tikililərdən ibarət idi.
Çavin heykəltəraşlığının yüksək plastikasından xəbər verən əsas abidələrdən biri Kasma düzənliyindən (Serro-Seçin) tapılmış 90 sayda kobud şəkildə yonulmuş daşlardır. Bu daşlarda dişlərini yaquar kimi qıcımış hərbçinin obrazı yaradılmışdı. Ətrafda isə ordunun qarşısında hərbi rəhbər və onun gözəl geyimdə xüsusi sarğıdan sallanmış cəsəd başları da təsvir olunurdu. Çox güman ki, bu heykəl fiqurları ehram fasadlarının çərçivələri idi. Burada məskunlaşan əhalinin əsas məşğuliyyəti təsərrüfatçılıq idi. Nəhəng suvarma sistemi yüksək məhsuldarlığa kömək edirdi. Bunlardan biri müasir şəhəri yaxınlığında tapılmış iki hektar yarımlıq sahəni əhatə edən sistemdir. Onun əsas hissəsi qayadan kəsilmiş akvedukdur. Buraya daxil olan su divarları xüsusi petroqliflərlə bəzədilmiş tunellərdən keçib-gəlirdi.
Çavinlər it və lamanı əhliləşdirir, onlara hansısa işi görməyi öyrədirdilər. Lamalar yük daşıyır, bundan əlavə, ət və yun verir, peyinindən yanacaq kimi istifadə olunurdu. Əmək alətləri daş və sümükdən hazırlanırdı. Metallardan yalnız qızıl istifadə olunurdu. Ondan müxtəlif ziynət əşyaları – sırğa, tac, muncuq və s. hazırlayırdılar. Qədim sənətkarlar yarıqiymətli daşları, balıqqulaqları və ağacı yüksək səviyyədə cilalayırdılar.
Çavin mədəniyyəti cəhdlə və təşkilolunmuş şəkildə təşəkkül tapmağa başlamışdı. Bu mədəniyyətin əsas əlamətlərindən biri yaquara inam idi. Baxmayaraq ki bu heyvan And ərazisində olmamışdı, ona inamın köklərini bir çox tədqiqatçılar Olmek mədəniyyətində axtarmağa cəhd göstərirdilər. Çavin mədəniyyəti şəhərdən kənarda da vüsət tapmışdı. Onun izlərini Peru ərazisində də görmək mümkündür. Bu onların bədii üslubunda, spesifik ornamentlərində (keramikanın bəzədilməsi, rəngarəng parçalar, daş və sümükdən hazırlanmış məhsullar) öz əksini tapırdı. Çavin mədəniyyəti b.e.ə. təxminən 300-cü ildə itib-gedir.
Çavin mədəniyyətilə yanaşı eyni vaxtda Aralıq vilayətində də ecazkar bir mədəniyyət inkişaf edərək möhkəmlənir. Bu mədəniyyət üçün yüksək kurqanlar, qəbir, yeraltı sərdabələr, qayalardan keçən su kanalları və s. səciyyəvidir. Bu mədəniyyətin ən məşhur və qeyri-adi abidələrindən ikibaşlı heykəllərin adını xüsusi qeyd etmək lazımdır. Bu mədəniyyət b.e.ə.1000-ci ildən bizim erayadək mövcud olmuş San-Aqustin mədəniyyətidir. Memarlıq və heykəltəraşlıqda əllərində uşaq olan insan fiqurları üstünlük təşkil edirdi. San-Aqustin mədəniyyəti üçün tipik sayılan əsas elementlərdən biri bulaqlarda qurbağa və digər heyvanların iri təsvirlərinin verilməsi idi. Daşdakı naxışlarla suyun axma istiqaməti harmonik obraz yaratmaqla hinduların yüksək bədii zövqündən xəbər verirdi.
Bu mədəniyyətlərlə yanaşı, nisbətən gənc mədəniyyətlər də inkişaf edirdi. Onların təşəkkül tarixi dəqiq məlum olmasa da, Çavin mədəniyyətinin süqutundan sonra bunlar özünəməxsus inkişaf prosesi keçirmişlər. Perunun cənub sahilində təşəkkül tapmış Parakas mədəniyyəti belələrindəndir. Parakas yarımadasındakı tapıntılar həmin mədəniyyəti bu cür adlandırmağa başlıca səbəb olmuşdur. Bura hinduların ölülər şəhəri idi. Ərazinin yeraltı tikililərində tapılmış mumiya özündə cismi olduğu kimi saxlamaqla, minilliklər keçməsinə baxmayaraq rəng və elastikliyini itirməmişdi. Hər bir bir və ya bir neçə kəfənə sarınırdı. Kəfənin sayı ölmüş şəxsin vəziyyətindən xəbər verirdi. Çox kəfənə bükülməşəxsin məşhur, tanınmış adam olduğunu sübut edirdi. Kəfənlər yun və ya pambıqdan toxunaraq müxtəlif rənglərdən (190-a yaxın çalar) ibarət naxışlarla bəzədilirdi. Boyalar təbii mənşəli idi. Naxışlardan ən sevimliləri balıq, həndəsi ornament, sfinks formalı allahlar, insan sifətli quş, heyvan və s. təsvirlər idi. Bəzi tədqiqatçılar bu fiqur və təsvirlərin qədim peru yazısı olduğu fərziyyəsini irəli sürürlər. Bütün bunlarla yanaşı, tədqiqatçıların hamısı Parakas kəfənlərinin qədim dünya mədəniyyətinin ən gözəl toxuculuq məmulatı olduğu ideyasınında yekdildirlər.
Dəbdəbəli geyindirilmiş ölülər oturaq vəziyyətdə dizləri çənəyədək yönəlmiş, qolları sinəyə çarpazlanmış halda mumiyalaşdırılırdı. Ölülərin əksəriyyətində kəllə deformasiyaya uğramış, bəzilərində hətta cərrahiyyə izləri hiss olunmaqdadır. Tədqiqatçılar ölünün bu vəziyyətə salınmasını sehrli, magik amillərlə izah edirlər. Ola bilər ki, cərrahiyyə qurbanvermənin bir növü idi. Kahinlər kəllənin kəsilmiş hissəsindən beyini sıxır və iflici yaradan sümük qırıntılarını çıxara bilirdilər. Kəllə sümüklərindəki deşikləri, məsamələri, hindular qızıl lövhələrlə örtürdülər. Bu çətin cərrahiyyə prosesində daş və sümükdən hazırlanmış alətlərdən istifadə olunurdu. Tapılmış bu alətlər dövrü üçün çox irəliyə getmiş addım kimi dəyərləndirilir. izləri artıq b.e.ə. 200-cü ilə yaxın vaxtda itməyə başlayır.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cavin medeniyyeti Kolumbdan once movcud olmus medeniyyet Umumi melumatilk sivilizasiya Cavin Nizeli yaquarin ogullari idi Sivilizasiyanin merkezi olan seheri erimeyen buz parcalari ve qarli zirvelerle ehatelenmis bir yerde yerlesirdi Buraya yol 4100 m hundurlukden kecirdi Sehere giris dagdan delilmis tunelin icerisinden gedirdi Cavin hem de dini merkez sayilirdi Burada yalniz yuksek dereceli ruhaniler yasayirdilar Onlarin etiqad etdikleri esas esya pisik sulalesinden olan heyvanlar idi Cavin seherinde en mohtesem abideler memarliq ve heykelterasliq numuneleri idi Cavinin meshur memarliq ansambllari eyvan dini ayincilik meydancalari ve das tikililerden ibaret idi Cavin heykelterasliginin yuksek plastikasindan xeber veren esas abidelerden biri Kasma duzenliyinden Serro Secin tapilmis 90 sayda kobud sekilde yonulmus daslardir Bu daslarda dislerini yaquar kimi qicimis herbcinin obrazi yaradilmisdi Etrafda ise ordunun qarsisinda herbi rehber ve onun gozel geyimde xususi sargidan sallanmis cesed baslari da tesvir olunurdu Cox guman ki bu heykel fiqurlari ehram fasadlarinin cerciveleri idi Burada meskunlasan ehalinin esas mesguliyyeti teserrufatciliq idi Neheng suvarma sistemi yuksek mehsuldarliga komek edirdi Bunlardan biri muasir seheri yaxinliginda tapilmis iki hektar yarimliq saheni ehate eden sistemdir Onun esas hissesi qayadan kesilmis akvedukdur Buraya daxil olan su divarlari xususi petroqliflerle bezedilmis tunellerden kecib gelirdi Cavinler it ve lamani ehlilesdirir onlara hansisa isi gormeyi oyredirdiler Lamalar yuk dasiyir bundan elave et ve yun verir peyininden yanacaq kimi istifade olunurdu Emek aletleri das ve sumukden hazirlanirdi Metallardan yalniz qizil istifade olunurdu Ondan muxtelif ziynet esyalari sirga tac muncuq ve s hazirlayirdilar Qedim senetkarlar yariqiymetli daslari baliqqulaqlari ve agaci yuksek seviyyede cilalayirdilar Cavin medeniyyeti cehdle ve teskilolunmus sekilde tesekkul tapmaga baslamisdi Bu medeniyyetin esas elametlerinden biri yaquara inam idi Baxmayaraq ki bu heyvan And erazisinde olmamisdi ona inamin koklerini bir cox tedqiqatcilar Olmek medeniyyetinde axtarmaga cehd gosterirdiler Cavin medeniyyeti seherden kenarda da vuset tapmisdi Onun izlerini Peru erazisinde de gormek mumkundur Bu onlarin bedii uslubunda spesifik ornamentlerinde keramikanin bezedilmesi rengareng parcalar das ve sumukden hazirlanmis mehsullar oz eksini tapirdi Cavin medeniyyeti b e e texminen 300 cu ilde itib gedir Cavin medeniyyetile yanasi eyni vaxtda Araliq vilayetinde de ecazkar bir medeniyyet inkisaf ederek mohkemlenir Bu medeniyyet ucun yuksek kurqanlar qebir yeralti serdabeler qayalardan kecen su kanallari ve s seciyyevidir Bu medeniyyetin en meshur ve qeyri adi abidelerinden ikibasli heykellerin adini xususi qeyd etmek lazimdir Bu medeniyyet b e e 1000 ci ilden bizim erayadek movcud olmus San Aqustin medeniyyetidir Memarliq ve heykelterasliqda ellerinde usaq olan insan fiqurlari ustunluk teskil edirdi San Aqustin medeniyyeti ucun tipik sayilan esas elementlerden biri bulaqlarda qurbaga ve diger heyvanlarin iri tesvirlerinin verilmesi idi Dasdaki naxislarla suyun axma istiqameti harmonik obraz yaratmaqla hindularin yuksek bedii zovqunden xeber verirdi Bu medeniyyetlerle yanasi nisbeten genc medeniyyetler de inkisaf edirdi Onlarin tesekkul tarixi deqiq melum olmasa da Cavin medeniyyetinin suqutundan sonra bunlar ozunemexsus inkisaf prosesi kecirmisler Perunun cenub sahilinde tesekkul tapmis Parakas medeniyyeti belelerindendir Parakas yarimadasindaki tapintilar hemin medeniyyeti bu cur adlandirmaga baslica sebeb olmusdur Bura hindularin oluler seheri idi Erazinin yeralti tikililerinde tapilmis mumiya ozunde cismi oldugu kimi saxlamaqla minillikler kecmesine baxmayaraq reng ve elastikliyini itirmemisdi Her bir bir ve ya bir nece kefene sarinirdi Kefenin sayi olmus sexsin veziyyetinden xeber verirdi Cox kefene bukulmesexsin meshur taninmis adam oldugunu subut edirdi Kefenler yun ve ya pambiqdan toxunaraq muxtelif renglerden 190 a yaxin calar ibaret naxislarla bezedilirdi Boyalar tebii menseli idi Naxislardan en sevimlileri baliq hendesi ornament sfinks formali allahlar insan sifetli qus heyvan ve s tesvirler idi Bezi tedqiqatcilar bu fiqur ve tesvirlerin qedim peru yazisi oldugu ferziyyesini ireli sururler Butun bunlarla yanasi tedqiqatcilarin hamisi Parakas kefenlerinin qedim dunya medeniyyetinin en gozel toxuculuq memulati oldugu ideyasininda yekdildirler Debdebeli geyindirilmis oluler oturaq veziyyetde dizleri ceneyedek yonelmis qollari sineye carpazlanmis halda mumiyalasdirilirdi Olulerin ekseriyyetinde kelle deformasiyaya ugramis bezilerinde hetta cerrahiyye izleri hiss olunmaqdadir Tedqiqatcilar olunun bu veziyyete salinmasini sehrli magik amillerle izah edirler Ola biler ki cerrahiyye qurbanvermenin bir novu idi Kahinler kellenin kesilmis hissesinden beyini sixir ve iflici yaradan sumuk qirintilarini cixara bilirdiler Kelle sumuklerindeki desikleri mesameleri hindular qizil lovhelerle orturduler Bu cetin cerrahiyye prosesinde das ve sumukden hazirlanmis aletlerden istifade olunurdu Tapilmis bu aletler dovru ucun cox ireliye getmis addim kimi deyerlendirilir izleri artiq b e e 200 cu ile yaxin vaxtda itmeye baslayir Hemcinin baxNaska medeniyyeti Mocika medeniyyeti Cimu medeniyyeti Tiauanako