Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Moçe və yaxud Moçika mədəniyyəti — Cənubi Amerikada I əsrdən VIII əsrədək arxeoloji mədəniyyət.
Tarixi
Mərkəzi çayının aşağı axarında olmuşdur. Moçika mədəniyyətinin lokal səciyyə daşıdığı haqqında düşünmək səhv olardı. Bu mədəniyyətin təsir dairəsi 24 oazisi əhatə edirdi ki, bunlar da səhra zonaları ilə bir-birindən ayrı olan , , və d. çayların sahillərində yerləşirdi. Buranın çox yaxşı dəniz kənarı iqlimi vardı. Bu şəraitdə təsərrüfatçılıq inkişaf etmişdi.
Buranın sakinləri aqronomik bilik və bacarığa malik idilər. sahəsində onlar çox irəliyə getmişlər. Gübrə hazırlığı nəticəsində moçikalılar kartof, balqabaq, pomidor yetişdirirdilər. Onlar torpağı taxta və tuncdan düzəldilmiş alətlərlə belləyir, səpinə hazırlayırdılar. Bu ərazidə, həmçinin lama, dəniz donuzu, ət də yüksək qiymətləndirilirdi. Bir çox məhsulu isə, dəniz verirdi – balıq, xərçəng, molyuska və s. Dəniz ovu moçikalıların şərəfli peşələrindən biri hesab edilirdi. Təsərrüfatçılıqda peşə, sənətkarlıq mühüm rol oynayırdı: toxuculuq, lələklərdən geyimlər (baş örtükləri və bəzəklər), zərgərlik işi əsas sənətkarlıq sahələrindən idi. İnklərə qədər Peru Moçika metallurqları ilə məşhur idi. Bu metallurqlar qızıl, tunc, gümüşlə işləyir, dəmir üzərində döymə, yarımqiymətli daş və sədəflərin inkrustasiyası ilə məşhur idilər. Bu texnika ilə sənətkarlar qızıl, taxta, balıqqulağı, sümük üzərində incə plastik cizgilər həkk edə bilirdilər. Moçika mədəniyyətində də keramika sənəti böyük nailiyyət hesab edilirdi. Keramika üzərində inam və əsatirlə bağlı süjetlər başlıca yer tuturdu. Moçika keramikası məişət üçün deyil, daha çox dini, estetik və ictimaisiyasi məqsədlər üçün hazırlanırdı. Yüksək ixtisaslı mütəxəssislər bu sahədə dövlət sifarişini yerinə yetirərək dərin məna kəsb edən mürəkkəb piktoqramlı bədii sənət əsərləri yaradırdılar. Moçika sənətkarlarının işi o qədər kamil səviyyə kəsb edirdi ki, sanki rəsmlər canlıdır. Bu, təsvirlərin dinamikliyi ilə bağlıdır.
Keramika məhsullarındakı süjetlər moçikalıların ictimai quruluşu haqqında təsəvvür yaradırdı. İctimai pillənin zirvəsinn ali hökmdar, iki-dörd müavin-köməkçi təşkil edirdi. İdarəçilik onların arasında bölünmüşdü: dövlət, ordu, məhkəmə hakimiyyəti, kahinlər bu idarəçiliyin əsas istiqamətləri idi.
Qanun bu ölkədə qəddar səciyyə kəsb edirdi. Kiçik bir qanun pozuntusu bədənin hansı bir hissəsinin (əl-qol, ayaq, burun və ya dodaq) kəsilməsi ilə nəticələnirdi. cəzanın ağır növü daşlarla öldürmə idi. Bütün bu proses kütləvi formada həyata keçirilirdi. Əhalinin çox hissəsini azad cəmiyyət üzvləri olan təsərrüfatçı və sənətkarlar təşkil edirdi. Aşağı hissədə nökərlər, torpağa mənsub olmayan azad adamlar, ən aşağıda isə, qullar dururdu. Əhalinin müxtəlif təbəqəsindən olanların sosial mənsubiyyətini geyimə görə təyin etmək mümkün idi: zəngin insanlar bərli-bəzəkli, sırafilər sadə geyimli, qullar isə, ayaqları yalın idilər.
Bütün hindular kimi, moçikalılar da dinə inanırdılar. Onlar yaquarı ilahi varlıq saysalar da, ona itaət ayinçiliyi gecə sehrli göy cisimlərinə etiqadla əvəz olunurdu. Baş allah Ai Apeka (yaradan) adlanan Allah – insandır. Kainatı o yaratmış, Qaranlıq və Xaosla mübarizə aparan da odur! Yaradanın sadiq dostları şahin, dəniz maralı və itdir. Aİ Apeka allahının şərəfinə ucaldılan tikililərdən biri «Günəş Ehramı»dır. Pilləli monumental tikinti olan bu ehran Moçi çayı düzənliyindəki yerdə salınmışdı. Ehramın ümumi sahəsi 342 x 159 m, hündürlüyü 48 m çatırdı. Bu ehramı digəri – «Ay Ehramı» tamamlayırdı. Ehramın daxili divarları çoxsaylı təsvirlərlə əhatələnmişdi. Belə təsvirlərdən birini əşyaların insanlarla müharibəsi təşkil edirdi. Allaha qurban edilmişəsirlərin portretləri də belələrindən idi.
Moçikalıların yazı mədəniyyətinin olub-olmaması haqqında qəti fikir söyləmək mümkün deyil. Bəzi tədqiqatçıların fikrinə görə, kemarik qablardakı təsvirlər qədim moçikalıların yazısını əvəz edirdi. Yüksək zirvəyə qalxan Moçika mədəniyyəti b.e.-nın IX əsrinin əvvəlində tarixin səhifəsindən silinir.
Moçe mədəniyyətinə aid olunan parça və keramik məhsulları
- Moche pottery and textiles
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
İstinadlar
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Moce ve yaxud Mocika medeniyyeti Cenubi Amerikada I esrden VIII esredek arxeoloji medeniyyet TarixiMerkezi cayinin asagi axarinda olmusdur Mocika medeniyyetinin lokal seciyye dasidigi haqqinda dusunmek sehv olardi Bu medeniyyetin tesir dairesi 24 oazisi ehate edirdi ki bunlar da sehra zonalari ile bir birinden ayri olan ve d caylarin sahillerinde yerlesirdi Buranin cox yaxsi deniz kenari iqlimi vardi Bu seraitde teserrufatciliq inkisaf etmisdi Buranin sakinleri aqronomik bilik ve bacariga malik idiler sahesinde onlar cox ireliye getmisler Gubre hazirligi neticesinde mocikalilar kartof balqabaq pomidor yetisdirirdiler Onlar torpagi taxta ve tuncdan duzeldilmis aletlerle belleyir sepine hazirlayirdilar Bu erazide hemcinin lama deniz donuzu et de yuksek qiymetlendirilirdi Bir cox mehsulu ise deniz verirdi baliq xerceng molyuska ve s Deniz ovu mocikalilarin serefli peselerinden biri hesab edilirdi Teserrufatciliqda pese senetkarliq muhum rol oynayirdi toxuculuq leleklerden geyimler bas ortukleri ve bezekler zergerlik isi esas senetkarliq sahelerinden idi Inklere qeder Peru Mocika metallurqlari ile meshur idi Bu metallurqlar qizil tunc gumusle isleyir demir uzerinde doyme yarimqiymetli das ve sedeflerin inkrustasiyasi ile meshur idiler Bu texnika ile senetkarlar qizil taxta baliqqulagi sumuk uzerinde ince plastik cizgiler hekk ede bilirdiler Mocika medeniyyetinde de keramika seneti boyuk nailiyyet hesab edilirdi Keramika uzerinde inam ve esatirle bagli sujetler baslica yer tuturdu Mocika keramikasi meiset ucun deyil daha cox dini estetik ve ictimaisiyasi meqsedler ucun hazirlanirdi Yuksek ixtisasli mutexessisler bu sahede dovlet sifarisini yerine yetirerek derin mena kesb eden murekkeb piktoqramli bedii senet eserleri yaradirdilar Mocika senetkarlarinin isi o qeder kamil seviyye kesb edirdi ki sanki resmler canlidir Bu tesvirlerin dinamikliyi ile baglidir Keramika mehsullarindaki sujetler mocikalilarin ictimai qurulusu haqqinda tesevvur yaradirdi Ictimai pillenin zirvesinn ali hokmdar iki dord muavin komekci teskil edirdi Idarecilik onlarin arasinda bolunmusdu dovlet ordu mehkeme hakimiyyeti kahinler bu idareciliyin esas istiqametleri idi Qanun bu olkede qeddar seciyye kesb edirdi Kicik bir qanun pozuntusu bedenin hansi bir hissesinin el qol ayaq burun ve ya dodaq kesilmesi ile neticelenirdi cezanin agir novu daslarla oldurme idi Butun bu proses kutlevi formada heyata kecirilirdi Ehalinin cox hissesini azad cemiyyet uzvleri olan teserrufatci ve senetkarlar teskil edirdi Asagi hissede nokerler torpaga mensub olmayan azad adamlar en asagida ise qullar dururdu Ehalinin muxtelif tebeqesinden olanlarin sosial mensubiyyetini geyime gore teyin etmek mumkun idi zengin insanlar berli bezekli sirafiler sade geyimli qullar ise ayaqlari yalin idiler Butun hindular kimi mocikalilar da dine inanirdilar Onlar yaquari ilahi varliq saysalar da ona itaet ayinciliyi gece sehrli goy cisimlerine etiqadla evez olunurdu Bas allah Ai Apeka yaradan adlanan Allah insandir Kainati o yaratmis Qaranliq ve Xaosla mubarize aparan da odur Yaradanin sadiq dostlari sahin deniz marali ve itdir AI Apeka allahinin serefine ucaldilan tikililerden biri Gunes Ehrami dir Pilleli monumental tikinti olan bu ehran Moci cayi duzenliyindeki yerde salinmisdi Ehramin umumi sahesi 342 x 159 m hundurluyu 48 m catirdi Bu ehrami digeri Ay Ehrami tamamlayirdi Ehramin daxili divarlari coxsayli tesvirlerle ehatelenmisdi Bele tesvirlerden birini esyalarin insanlarla muharibesi teskil edirdi Allaha qurban edilmisesirlerin portretleri de belelerinden idi Mocikalilarin yazi medeniyyetinin olub olmamasi haqqinda qeti fikir soylemek mumkun deyil Bezi tedqiqatcilarin fikrine gore kemarik qablardaki tesvirler qedim mocikalilarin yazisini evez edirdi Yuksek zirveye qalxan Mocika medeniyyeti b e nin IX esrinin evvelinde tarixin sehifesinden silinir Moce medeniyyetine aid olunan parca ve keramik mehsullariMoche pottery and textilesIstinadlarHemcinin baxNaska medeniyyeti Cavin medeniyyeti TiauanakoXarici kecidler