Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
ATMOS 2000 (avtonom olaraq yük maşınına quraşdırılmış haubitsa sistemi) İsrailin hərbi məhsullar istehsal edən Soltam Systems şirkəti tərəfindən istehsal olunan 155 mm/52 çaplı özüyeriyən artilleriya sistemidir.
| ATMOS 2000 | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| İstismar tarixçəsi | |
| İstismara başlanması | 2001 |
| İstehsal tarixçəsi | |
| Konstruktor | Soltam Systems |
| İstehsalçı | Soltam Systems, Elbit Systems |
| Xüsusiyyətləri | |
| Ağırlığı | 22 t |
| Uzunluğu |
|
| Eni | 2.650 mm |
| Hündürlüyü | 3.240 mm |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Təyinatı
Azərbaycan Ordusunun artilleriya hissələrində məhdud sayda mövcud olan, standart versiyada 6x6 çəkimli TATRA T815 VVN 6X6 şassisi bazasında hazırlanan İsrailin ATMOS 2000 özüyeriyən artilleriya qurğusu düşmənin artilleriyasını, minaatanlarını, cəmləşmə rayonlarında yerləşən texnikası və canlı qüvvəsini, idarəetmə bölmələrini və təminat məntəqələrini məhv etmək, uzunmüddətli müdafiə qurğularını dağıtmaq, habelə mina sahələrində və digər səhra maneələrində keçidləri təmin etmək üçün hazırlananan artilleriya sistemidir.
İstehsalçı
Əvvəlcə bu artilleriya sisteminin inkişafı "Soltam" tərəfindən həyata keçirilirmişdir. ATMOS 2000 ilk növbədə ixracyönümlü sistem olaraq hazırlandı, yalnız 2006-cı ildə İsrail ordusu tərəfindən onun sınaqlarına başlandı. 2010-cu ildən isə sonradan bu şirkət İsrailin "Elbit Sistems" kompaniyasının tərkibinə daxil oldu. Bu isə sonuncunu artilleriya sistemlərinin məşhur ixracatçılarından birinə çevirdi.
"Soltam" indi də "Elbit Sistems" kompaniyasının tərkibində müasir tipli müxtəlif çaplı artilleriya silahlarının geniş assortimentinin layihələndirilməsini, hazırlanmasını və istehsalını həyata keçirir. Sistemlər bütün standart NATO döyüş sursatlarından istifadə edə bilir.
Müştərilərin tələblərini ödəmək üçün "Soltam" artilleriya sistemləri atəşi idarəetmə sistemi, sürət RLS-i, ətalətli naviqasiya və hədəf aşkarlama sistemi və s. ilə təchiz edilir. "Soltam"a aid 52 kalibrli 155 mm-lik top/ haibitsaların maksimum atəş məsafəsi 41.000 km-ə qədər çatır.
ATMOS və ATHOS-un yaranması
1990-cı illərin sonlarında "Soltam" şirkəti TIG 2000 (Towed Independent Gun) 839/845 modelinin daha da inkişaf etdirilən versiyasını təqdim etdi. 1999-cu ildə isə TIG 2000 qurğusunun özüyeriyən şassidə yerləşən SPWG (self-propelled wheeled gun) versiyası hazır oldu. Prototip 52 kalibrli uzunluqda lüləyə sahib idi və 6x6 təkər formulalı TATRA şassisindən istifadə edirdi, lakin müştərinin istəyi ilə digər şassi və daha qısa lülələr tətbiq edilə bilərdi. 2001-ci ildə TIG 2000 adı ATMOS-2000 (Autonomous Truck-Mounted Howitzer System) olaraq dəyişdirildi.
2000-ci illərin əvvəllərində ATMOS-un qoşquda çəkilən/özüyeriyən bir analoqu olan ATHOS (Autonomous Towed Howitzer System) ortaya çıxdı. 2010-cu ildə isə "Soltam" şirkəti "Elbit Systems" tərəfindən alındı. Hazırda "Elbit Systems" kompaniyasının saytında ATHOS və ATMOS sadəcə "Soltam ATHOS" və "Soltam ATMOS" adlanır.
ATMOS 2000 inkişafetdiriciləri bu sistemin hərəkətliliyinə ciddi diqqət yetiriblər. Bu özüyeriyən qurğuların bütün dizaynı, ilk baxışdan digər müasir özüyeriyən silahlarla, o cümlədən Azərbaycan ordusunun arsenalında olan digər artilleriya silahları ilə müqayisədə müasir tələblərə cavab verir. Bundan əlavə, ATMOS 2000-in istifadəsi çox sadə, saxlanılması ucuzdur, təmiri isə "one-self-repair" prisipinə əsasən ərazidə heyət üzvlərinin vasitəsilə asanlıqla yerinə yetirilə bilir.
Hazırda standart ATMOS 2000, bütün standart NATO 155 mm döyüş sursatlarına uyğun olan 155 mm/L52 haubitsa ilə silahlanır. "Soltam" şirkəti sifarişçinin istəyi ilə ATMOS 2000 qurğusunu 155 mm/L39 və 155 mm/L45 kimi daha qısa toplarla, həmçinin Sovetlərin 130 mm-lik M-46 topu ilə də təchiz edə bilər. Avtomobil standart versiyada cəmi 32 mərmi daşıya bilir. Azərbaycan ən azından 5 ədəd 155 mm-lik ATMOS qurğularından ibarət bir batareyaya malikdir. Təchizatın sonradan davam edib-etməməsi haqqında dəqiq məlumatlar mövcud deyil. Sistem üzərində istismar şəraiti ilə əlaqədar yaranan zəruri təkmilləşdirmələrin davamlı olaraq aparılması istisna deyil.
ATMOS-un konstruksiyası
ATMOS (Autonomus Truck Mounted Howitzer System — Yük maşınına yerləşdirilən avtonom haubitsa) ÖAQ İsrailin "Elbit Soltam Systems" şirkəti tərəfindən layihələndirilib və istehsal edilib. Bu haubitsa həm 6×6, həm də 8×8 formulalı şassilərə yerləşdirilə bilər və sifarişçinin tələbinə əsasən zirehli kabinə və atəşi idarəetmə sistemi ilə təchiz oluna bilər. Bu şassilərə 39, 45 və 52 kalibr uzunluğa malik 155 mm-lik haubitsa quraşdırmaq mümkündür. Haubitsa üfuqi və mexaniki tuşlama ötürücüləri, həmçinin mərminin yükləmə mexanizmi ilə təchiz olunub. Bu isə həm doldurucuların fiziki yükünü azaltmağa, həm də atəş tempini artırmağa imkan verir.
Sursat dəsti platformanın mərkəzi hissəsinin yan tərəflərindəki qutularda yerləşir. Platformanın dizaynı və silahların yeri, topun istənilən bucaq altında atəş açarkən maksimum sabitliyini təmin edəcək şəkildə düşünülüb. Top ağız əyləci və geri təpmə cihazları ilə təchiz edilir. Geri təpmə impulsunu söndürmək üçün hidropnevmatik qurğu ilə birləşdirilən hidravlik təpmə əyləclərindən istifadə olunur. Geri təpmə məsafəsinin uzunluğu tənzimlənə bilir.
Top döyüşdə yüksək etibarlılığı təmin edən, üfüqi bir şəkildə hərəkət edən tıxac və yarımavtomatik çaxmaq ilə təchiz olunur, lakin bu heyətin hazırlanması üçün tələbləri artırır. Ümumiyyətlə, yarımavtomatik çaxmağın zədələnməsi və ya digər problemlər yarandıqda, silahla əlaqəli bütün fəaliyyətlər, o cümlədən atəş də mexaniki rejimdə aparıla bilir.
ATMOS qurğusunun Taktiki-Texniki Xüsusiyyətləri
- Heyəti: 4–6 nəfər;
- Kütləsi: 22000 kq;
- Qabarit ölçüləri:
- Uzunluğu 9.5 m;
- Eni: 2.65 m;
- Hündürlüyü 3.24 m;
- Güc qurğusu: dizel;
- Mühərrikin gücü: 315 at gücü;
- Maksimum sürəti: 80 (km/saat);
- Ehtiyat məsafəsi: 1000 km;
- Aşılan yamac bucağı: 50 °;
- Aşılan maneə hündürlüyü: 0.6 m;
- Aşılan su maneəsinin dərinliyi: 1.4 m;
- Aşılan xəndəyin eni: 0.9 m.
Sursatları
20-ci əsrin sonundan bəri bir çox NATO orduları 155 mm silahları universal standart olaraq qəbul eməyə başlayıb. 155 mm-lik çapa və 52 kalibr lülə uzunluğuna malik ATMOS artilleriya qurğuları NATO-nun bu çapda olan bütün sursat assortimentindən istifadə edə bilir. Maksimum atəş məsafəsi adi sursatla 30 km, reaktiv mühərrikli sursatla isə 41 km təşkil edir. Atəşin maksimal tempi dəqiqədə 4–9 ədəd atəş arasında dəyişir. Yükləmə mexanizminin istifadəsi isə atəş tezliyinin dəqiqədə 75 dəfəyə qədər artmasına imkan verir.
155 mm məsafə və dağıdıcı qüvvə arasında kompromis hesab edilir, digər tərəfdən isə vahid çaplı sursatlardan istifadə təchizatı da asanlaşdırır. Hazırda bu çapda müxtəlif təyinatlı sursatlar bir çox ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanla hərbi-texniki sahədə əməkdaşlıq edən ölkələrdə istehsal edilir. Nisbətən aşağı ilkin sürət isə idarəolunan mərmilərin daxilindəki elektron elementlərə ziyan yetirmir.
Adi mərmilərin daha dəqiq tuşlanmasını təmin etmək, sursatların partlayıcısını əvəz edərək ona idarəolunma xüsusiyyətləri verən hazır modulların alınmasına üstünlük verilə bilər. Belə modullar İsrailin IMI şirkəti tərəfindən istehsal edilir.
Şassi
Kompleksin şassisini zirehli kabinə malik 6x6 təkər formulalı TATRA T815 VVN yük maşını təşkil edir. Kompleksin hərbi nəqliyyat təyyarələrində, məsələn C-130 "Hercules" təyyarəsində daşınması mümkündür. TATRA bazasında yerləşən ATMOS 2000 heyətinə dörddən altı nəfərə qədər şəxsi heyət daxil ola bilər. Heyətin bir hissəsi kompleksə daxil olan və ehtiyat sursatın daşınması üçün nəzərdə tutulan nəqliyyat vasitəsinin idarəetməsində iştirak edir.
Çexiyanın TATRA şirkəti zirehli yük maşınlarının istehsalı üzrə dünya liderlərindən biri olduğu üçün onu ətraflı təqdim etməyə ciddi zəruriət yoxdur. Şirkətin 4x4, 6x6, 8x8, 10x10 və 12x12 təkər formulasına malik məhsulları on illərdir ki, bir çox məşhur müdafiə sənayesi şirkətləri tərəfindən müxtəlif silah sistemlərinin şassisi kimi istifadə edilir.
6x6 TATRA T815 VVN kabinəsi, ekipajı kiçik silahlar və artilleriya mərmilərinin qəlpələrindən qoruyan zirehli təbəqələrdən hazırlanır. Dizel mühərriki 315 at gücünə, üç oxa və altı təkərə malikdir. Dördoxlu və səkkiz təkərli versiyada mövcuddur. Ön və arxa oxlar çəkimlidir, fövqəladə hallarda idarəetmə arxa oxların ehtiyat sükanı vasitəsilə də həyata keçirilə bilər. Maşında mühərrik söndürüldükdə belə, mərmi yüklənməsini təmin edən əlavə bir güc qurğusu da mövcuddur.
T-815 markalı TATRA yük maşınları NATO-nun STANAG 4569 standartının 2-ci səviyyəsinin tələblərinə cavab verir. Nəqliyyat vasitəsinin ekipajı və daxili kabinin komponentləri 7,62×39 mm zirehdələn sursatların və 80 m məsafədən 155 mm artilleriya mərmilərinin qəlpələrindən qorunur. Standarta uyğun olaraq, maşın təkər altındakı 6 kq TNT ekvivalentində partlayışa tab gətirir.
Zirehli kabinin dizaynı onun qorunmasını gücləndirməyə də imkan verir. Müştərinin istəyi ilə kabin daha güclü zirehlərlə təchiz oluna bilər. Bu vəziyyətdə, NATO-nun 3-cü səviyyəsində qorunma təmin edilir. Bu zaman maşın 7.62x51 mm-lik zirehdələn mərmiyə və 60 m məsafədəki 155 mm-lik mərminin qəlpələrinə qarşı davamlı olur. Alt hissədə tab gətirilməli partlayış gücününün TNT ekvivalenti isə 8 kq-a qədər artırılıb.
Modernləşdilən versiyalar
Şirkət hazırda öz istehsalından başqa, digər istehsalçıların mövcud modellərinin modernləşdirilməsini də təklif edir. Onlardan biri də Sovet istehsalı 130 mm-lik M-46S və Çinin "Type-59–1" toplarının 39 və ya 45 kalibrlə 155-mm-lik versiyada modernləşdirilməsidir. Bu versiyadan Hindistan 180 ədəd əldə edib.
Müxtəlif mövcud artilleriya qurğularının modernləşdirilməsi də "Soltam" şirkətinin ixtisaslaşdığı əsas fəaliyyət sahələrindən biridir. Şirkət 155 mm-lik M114, 152 mm-lik M85, 130 mm-lik M46 və bu tip artilleriya sistemlərinin modernləşdirilməsində ciddi bilik və təcrübəyə malikdir. Bu fəaliyyətin nəticəsində mövcud artilleriya sistemlərinin təkmilləşdirilərək onların döyüş qabiliyyətinin müasir tələblər səviyyəsinə yüksəldilməsi təmin edilir. 130 mm-lik M46-nın modernləşdirilməsi nəticəsində topun maksimun atəş məsafəsi 37 km-ə qədər artıb.
Şirkət M-46S toplarının ATMOS 2000 bazasında özüyeriyən versiyasını da hazırlayıb. ÖAQ-ın hər birinin modernləşdirilən versiyasının alınması üçün ən azı 250 min dollar ödənilməsinə dair məlumatlar mövcuddur.
Bundan başqa, şirkət 120 mm-lik D-30 toplarının xüsusi olaraq Qazaxıstan üçün "KamAZ" bazasında ATMOS D-30 (yerli adı- "Semser") prototipini də hazırlayıb. Onların kütləvi istehsal Qazaxıstanda həyata keçirilib. Layihənin ümumi dəyəri 120 milyon dollar olub. Bu versiyanın da Azərbaycanda istifadəsinə dair məlumatlar mövcuddur.
Alternativ şassilər
Azərbaycanda istehsal olunan "KamAZ" şasisləri üzərində ATMOS ÖAQ-ın quraşdırılması mümkündür. Çətin keçilən ərazilərdə yüklərin və şəxsi heyətin daşınması üçün nəzərdə tutulan, 6x6 və 8x8 təkər formulasına malik yerli istehsal "KamAZ" maşınları xüsusiyyətlərinə görə TATRA-dan geri qalmır. Kifayət qədər etibarlı, qənaətçil və dözümlü olan "KamAZ" maşınları ressor tipli asqıya malikdir. Diferensialın söndürülməsi funksiyasına sahib maşın, 425/85R21 və 390/95R20 ölçüdə xüsusi şinlər ilə təchiz edilir. Maşının konstruksiyası böyük kütləli yükləri kobud və dağlıq ərazilərdə rahatlıqla daşımağa imkan verir.
Avtomobilin şinlərin təzyiqinə nəzarət edən mərkəzi sistemi, təkərlərdən birinin deşilməsi vəziyyətində belə maşının hərəkətinə davam etməsinə şərait yaradır. 280 at gücünə, üç oxa və altı təkərə malik "Avro-4" standartlı "KamAZ-740.622–280" mühərriki ilə təchiz edilən maşında ZF9 sürətlər qutusundan istifadə edilir. Yanacaq çəninin həcmi 210 litrdir. Yüklü yanacaq sərfiyyatı ərazidən asılı olaraq 30–38 litr arasında dəyişir. Silahlanmamızda mövcud olan 36 ədəd M46 toplarının heç olmasa bir batareyasının "KamAZ" bazasında yerləşdirilməsi və modernləşdirilməsi Azərbaycan üçün məqsədəuyğun hesab edilə bilər.
130 mm-lik M46 yedəklənən top
130 mm-lik topun atəş qurğusu lülədən, mərmi kamerasından və lülə ucundakı əyləcdən ibarətdir. M-46 topu horizontal mexaniki çaxmaq sistemi ilə təhciz olunur. Top biroxlu lafetin üzərində quraşdırılır, döyüş zamanı lafetin ön təkərli hissəsi sökülür, topun qundaqları yana açılaraq hazır vəziyyətə gətirilir. Topun yedəyə alınıb aparılması üçün "KamAZ", "Ural", "Kraz" və digər iri yük avtomaşınlarından və AT-C tırtıllı artilleriya yedəkləyicilərindən istifadə olunur. Hazırda M-46 topu keçmiş Sovet məkanında yerləşən ölkələrin, həmçinin bir çox keçmiş Şərqi Avropa dövlətlərinin silahlanmasında mövcuddur. Daha öncə də qeyd etdiyimiz kimi, "Soltam" şirkəti Ordumuzun silahlanmasında mövcud olan M46 toplarının modernləşdirilməsini də həyata keçirdiyi üçün, əldə etdiyimiz ATMOS batareyasının divizion səviyyəsinə qədər komplektləşdirilməsi üçün müəyyən addımların atılması mümkündür.
130 mm-lik artilleriya qurğularında isə istifadə edilən döyüş sursatları məqsədinə və dağıdıcı qabiliyyətinə görə müxtəlif tiplərə bölünür:
- - 53-OF-482M, OF3 qəlpəli fuqas mərmiləri;
- - 53PVR-482, 53VR-482(V) zirehdəlici, izburaxan mərmiləri;
- - 3ХS5, 3ХS6, 3ХS9 kimyəvi mərmiləri;
- - 3DÇ1 hədəf göstərən mərmi;
- - AZ-SP-46, 3S2 işıqlandırma mərmiləri;
- - idarəedilən mərmilər.
M46 topunun Taktiki Texniki-Xüsusiyyətləri
- Ekipaj: 8 nəfər
- Ağırlığı: 7.7 ton
- Uzunluğu: 11.73 m
- Lülənin uzunluğu: 7.15 m
- Eni: 2.45 m
- Hündürlüyü: 2.55 m
- Klirens: 0.45 m
- Yedək maşını: "KamAz", "Ural", "Kraz", AT-S
- Şosse yolda sürəti: 50 km/saat
- Çapı: 130 mm
- Lülənin qalxma bucağı: −2.5º… +45º
- Üfüqi tuşlama bucağı: −25º… +25º
- Mərminin kütləsi: 29.1–33.4 kq
- Mərminin ilkin sürəti: 930 metr/saniyə
- Atış tezliyi: dəqiqədə 8 ədəd;
- Atəş məsafəsi: 27.5 km;
- Maksimal atəş məsafəsi: 37 km.
İstifadəçiləri
Hazırda bu silah sistemindən İsrail və Azərbaycandan başqa, Rumıniya, Uqanda, Tailand və Kamerun istifadə edir. 5 ədəd 130 mm-lik ATMOS 2000 qurğusunun Azərbaycana 2011-ci ilə qədər verildiyi və 2013-cü ildən istismar edildiyi barədə məlumatlar mövcuddur.
Nəticə
Təkərli şassiyə malik özüyeriyən təkərli vasitələr, tırtıllı şassilərdə yerləşdirilən rəqiblərindən yalnız mühafizə və təhlükəsizlik istisna olmaqla, digər göstəricilərə görə daha üstün hesab edilir. Lakin bu istisnalar düşmənlə təmas xəttindən uzaq, müdafiə dərinliklərindən atəş açan uzaq mənzilli artilleriya sistemləri üçün ən vacib amillər hesab edilmir.
Eyni zamanda ATMOS 2000 qurğusunun hərəkətliliyi, yəni alınan koordinatlara dərhal bir neçə mərmi buraxması, atəşdən bir neçə dəqiqə sonra mövqeyini dəyişərək yeni mövqedə yerləşməsi mühafizə və təhlükəsizliklə bağlı çatışmazlıqları asanlıqla kompensasiya edir. Yaxşı hazırlıqlı heyət platformanın mövqeyə gəldiyi andan bir dəqiqə yarım sonra özüyeriyən qurğunu tam döyüş hazırlığına gətirə bilər.
Həm 130 mm-lik mərmilərin, həm "KamAZ" avtomobillərinin Azərbaycanda istehsal olunması, həm də Ordumuzun 36 ədəd M46 topuna malik olması, Azərbaycanın adıçəkilən şassisi üzərində yerləşdirilən M46 toplarına malik ATMOS qurğusuna üstünlük verməsi üçün tam münbit şərait yaradır. Burada digər bir səbəb də az rol oynamaya bilər. "Topun çapı və ya atəş tempi" dilemmasında Azərbaycan hərbçilərinin silahın atəş tempinin lehinə seçim edəcəyi də ehtimal olunur. Çünki standart 155 mm-lik haubitsanın mexaniki rejimdə maksimum atəş tempi dəqiqədə 4–9 ədəd, 130 mm-lik topda isə dəqiqədə 12 ədəd mərmidən ibarətdir. 130 mm-lik topun istifadə edəcəyi mərmilərin assortimenti də kifayət qədər genişdir. Yerli istehsal arasında zirehdələn və ya qəlpəli fuqas mərmilərin də olduğu ehtimal edilir. "Soltam" modernləşdirilməsi M46 toplarının atəş effektivliyi və dəqiqliyini artırmaqla yanaşı, artilleriya bölmələrimizin gücünə güc qatacaq.
Maşınlarda quraşdırılan bort kompüter sisteminin, bu qurğunun Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin istismar etdiyi mövcud müasir batareya atəşinin idarə edilməsi sistemlərinə tam inteqrasiyasını təmin etməsini də xüsusilə qeyd etmək vacibdir. Atəş koordinatlarının bort kompüter sisteminə həm komanda məntəqəsindən, həm üst komandanlıq qərargahından, həm kəşfiyyat məntəqəsindən, həm də heyət komandiri tərəfindən daxil edilməsi vacib xüsusiyyətlərdəndir.
Azərbaycan Ordusunda mövcud olan özüyeriyən silahlara qarşı irəli sürülən ən vacib tələblərdən biri maksimum uzaq məsafələrə daşınan artilleriya atəşi açmaq imkanına malik olmasıdır. Mövcud artilleriya vasitlərinin atəş məsafəsi 20–200 kilometrə çatır ki, bu da döyüş əməliyyatlarında iştirak edən birlik və hissələrin ikinci eşelonundan həm açıq, həm də qapalı mövqelərdən düşmənə sarsıdıcı zərbə endirilməsinə imkan verir. Bu isə öz növbəsində Azərbaycan Ordusunun düşmənin canlı qüvvəsini, zirehli texnikasını və sığınacaqlarını darmadağın etməsinə, rəqibi müşahidə etmədən belə ümumqoşun ehtiyatlarının müdafiə dərinliyindən ön xəttə köçürülməsinin qarşısını almağa imkan verir. Uzaq mənzilli artilleriya sistemlərinin digər bir üstünlüyünə, bir neçə müdafiə xəttini eyni zamanda atəşlə əhatə etmək, artilleriya zərbələrini vacib hədəflərə və ehtiyatların hərəkət istiqamətlərinə cəmləşdirmək bacarığını da aid etmək olar. Belə bir vəziyyətdə özüyeriyən artilleriya qurğuları düşmənin təsirli cavab atəşi hüdudlarından kənarda qalır, əgər işğalçı Ermənistanın yeni əldə edəcəyi "Swathi" RLS-i qurğularımızın yerləşdiyi ərazini aşkar etməyə imkan taparsa, o zaman vasitələrimiz düşmənə qarşı artilleriya duelini və əks-batareya döyüşlərini uğurla həyata keçirə bilərlər.
Mənbə
- https://ordu.az/az/news/162521/ordumuzun-silahlanmasinda-israil-istehsali-artilleriya-qurgusu-atmos-2000-arasdirma 2020-04-21 at the Wayback Machine
- http://www.newsru.co.il/israel/05apr2017/elbit302.html
- https://en.globes.co.il/en/article-defense-ministry-wants-israeli-made-artillery-1001174668
- https://www.armyrecognition.com/may_2019_global_defense_security_army_news_industry/israel_invests_in_new_artillery_with_atmos_automatic_howitzer_guns_by_elbit_systems.html
- https://www.armyrecognition.com/adex_2018_news_official_show_daily/adex_2018_elbit_systems_unveils_atmos_m-46_130mm_truck-mounted_howitzer_variant.html
- https://ru.wikipedia.org/wiki/ATMOS_2000
- https://oleggranovsky.livejournal.com/29722.html
- https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%BC
- https://www.tatra.cz/nakladni-automobily/odvetvovy-katalog/armada/
- https://www.israeldefense.co.il/node/56828.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin ATMOS 2000 avtonom olaraq yuk masinina qurasdirilmis haubitsa sistemi Israilin herbi mehsullar istehsal eden Soltam Systems sirketi terefinden istehsal olunan 155 mm 52 capli ozuyeriyen artilleriya sistemidir ATMOS 2000Olke IsrailIstismar tarixcesiIstismara baslanmasi 2001Istehsal tarixcesiKonstruktor Soltam SystemsIstehsalci Soltam Systems Elbit SystemsXususiyyetleriAgirligi 22 tUzunlugu 9 500 mmEni 2 650 mmHundurluyu 3 240 mm Vikianbarda elaqeli mediafayllarTeyinatiAzerbaycan Ordusunun artilleriya hisselerinde mehdud sayda movcud olan standart versiyada 6x6 cekimli TATRA T815 VVN 6X6 sassisi bazasinda hazirlanan Israilin ATMOS 2000 ozuyeriyen artilleriya qurgusu dusmenin artilleriyasini minaatanlarini cemlesme rayonlarinda yerlesen texnikasi ve canli quvvesini idareetme bolmelerini ve teminat menteqelerini mehv etmek uzunmuddetli mudafie qurgularini dagitmaq habele mina sahelerinde ve diger sehra maneelerinde kecidleri temin etmek ucun hazirlananan artilleriya sistemidir IstehsalciEvvelce bu artilleriya sisteminin inkisafi Soltam terefinden heyata kecirilirmisdir ATMOS 2000 ilk novbede ixracyonumlu sistem olaraq hazirlandi yalniz 2006 ci ilde Israil ordusu terefinden onun sinaqlarina baslandi 2010 cu ilden ise sonradan bu sirket Israilin Elbit Sistems kompaniyasinin terkibine daxil oldu Bu ise sonuncunu artilleriya sistemlerinin meshur ixracatcilarindan birine cevirdi Soltam indi de Elbit Sistems kompaniyasinin terkibinde muasir tipli muxtelif capli artilleriya silahlarinin genis assortimentinin layihelendirilmesini hazirlanmasini ve istehsalini heyata kecirir Sistemler butun standart NATO doyus sursatlarindan istifade ede bilir Musterilerin teleblerini odemek ucun Soltam artilleriya sistemleri atesi idareetme sistemi suret RLS i etaletli naviqasiya ve hedef askarlama sistemi ve s ile techiz edilir Soltam a aid 52 kalibrli 155 mm lik top haibitsalarin maksimum ates mesafesi 41 000 km e qeder catir ATMOS ve ATHOS un yaranmasi1990 ci illerin sonlarinda Soltam sirketi TIG 2000 Towed Independent Gun 839 845 modelinin daha da inkisaf etdirilen versiyasini teqdim etdi 1999 cu ilde ise TIG 2000 qurgusunun ozuyeriyen sasside yerlesen SPWG self propelled wheeled gun versiyasi hazir oldu Prototip 52 kalibrli uzunluqda luleye sahib idi ve 6x6 teker formulali TATRA sassisinden istifade edirdi lakin musterinin isteyi ile diger sassi ve daha qisa luleler tetbiq edile bilerdi 2001 ci ilde TIG 2000 adi ATMOS 2000 Autonomous Truck Mounted Howitzer System olaraq deyisdirildi 2000 ci illerin evvellerinde ATMOS un qosquda cekilen ozuyeriyen bir analoqu olan ATHOS Autonomous Towed Howitzer System ortaya cixdi 2010 cu ilde ise Soltam sirketi Elbit Systems terefinden alindi Hazirda Elbit Systems kompaniyasinin saytinda ATHOS ve ATMOS sadece Soltam ATHOS ve Soltam ATMOS adlanir ATMOS 2000 inkisafetdiricileri bu sistemin hereketliliyine ciddi diqqet yetiribler Bu ozuyeriyen qurgularin butun dizayni ilk baxisdan diger muasir ozuyeriyen silahlarla o cumleden Azerbaycan ordusunun arsenalinda olan diger artilleriya silahlari ile muqayisede muasir teleblere cavab verir Bundan elave ATMOS 2000 in istifadesi cox sade saxlanilmasi ucuzdur temiri ise one self repair prisipine esasen erazide heyet uzvlerinin vasitesile asanliqla yerine yetirile bilir Hazirda standart ATMOS 2000 butun standart NATO 155 mm doyus sursatlarina uygun olan 155 mm L52 haubitsa ile silahlanir Soltam sirketi sifariscinin isteyi ile ATMOS 2000 qurgusunu 155 mm L39 ve 155 mm L45 kimi daha qisa toplarla hemcinin Sovetlerin 130 mm lik M 46 topu ile de techiz ede biler Avtomobil standart versiyada cemi 32 mermi dasiya bilir Azerbaycan en azindan 5 eded 155 mm lik ATMOS qurgularindan ibaret bir batareyaya malikdir Techizatin sonradan davam edib etmemesi haqqinda deqiq melumatlar movcud deyil Sistem uzerinde istismar seraiti ile elaqedar yaranan zeruri tekmillesdirmelerin davamli olaraq aparilmasi istisna deyil ATMOS un konstruksiyasiATMOS Autonomus Truck Mounted Howitzer System Yuk masinina yerlesdirilen avtonom haubitsa OAQ Israilin Elbit Soltam Systems sirketi terefinden layihelendirilib ve istehsal edilib Bu haubitsa hem 6 6 hem de 8 8 formulali sassilere yerlesdirile biler ve sifariscinin telebine esasen zirehli kabine ve atesi idareetme sistemi ile techiz oluna biler Bu sassilere 39 45 ve 52 kalibr uzunluga malik 155 mm lik haubitsa qurasdirmaq mumkundur Haubitsa ufuqi ve mexaniki tuslama oturuculeri hemcinin merminin yukleme mexanizmi ile techiz olunub Bu ise hem doldurucularin fiziki yukunu azaltmaga hem de ates tempini artirmaga imkan verir Sursat desti platformanin merkezi hissesinin yan tereflerindeki qutularda yerlesir Platformanin dizayni ve silahlarin yeri topun istenilen bucaq altinda ates acarken maksimum sabitliyini temin edecek sekilde dusunulub Top agiz eyleci ve geri tepme cihazlari ile techiz edilir Geri tepme impulsunu sondurmek ucun hidropnevmatik qurgu ile birlesdirilen hidravlik tepme eyleclerinden istifade olunur Geri tepme mesafesinin uzunlugu tenzimlene bilir Top doyusde yuksek etibarliligi temin eden ufuqi bir sekilde hereket eden tixac ve yarimavtomatik caxmaq ile techiz olunur lakin bu heyetin hazirlanmasi ucun telebleri artirir Umumiyyetle yarimavtomatik caxmagin zedelenmesi ve ya diger problemler yarandiqda silahla elaqeli butun fealiyyetler o cumleden ates de mexaniki rejimde aparila bilir ATMOS qurgusunun Taktiki Texniki XususiyyetleriHeyeti 4 6 nefer Kutlesi 22000 kq Qabarit olculeri Uzunlugu 9 5 m Eni 2 65 m Hundurluyu 3 24 m Guc qurgusu dizel Muherrikin gucu 315 at gucu Maksimum sureti 80 km saat Ehtiyat mesafesi 1000 km Asilan yamac bucagi 50 Asilan manee hundurluyu 0 6 m Asilan su maneesinin derinliyi 1 4 m Asilan xendeyin eni 0 9 m Sursatlari20 ci esrin sonundan beri bir cox NATO ordulari 155 mm silahlari universal standart olaraq qebul emeye baslayib 155 mm lik capa ve 52 kalibr lule uzunluguna malik ATMOS artilleriya qurgulari NATO nun bu capda olan butun sursat assortimentinden istifade ede bilir Maksimum ates mesafesi adi sursatla 30 km reaktiv muherrikli sursatla ise 41 km teskil edir Atesin maksimal tempi deqiqede 4 9 eded ates arasinda deyisir Yukleme mexanizminin istifadesi ise ates tezliyinin deqiqede 75 defeye qeder artmasina imkan verir 155 mm mesafe ve dagidici quvve arasinda kompromis hesab edilir diger terefden ise vahid capli sursatlardan istifade techizati da asanlasdirir Hazirda bu capda muxtelif teyinatli sursatlar bir cox olkelerde o cumleden Azerbaycanla herbi texniki sahede emekdasliq eden olkelerde istehsal edilir Nisbeten asagi ilkin suret ise idareolunan mermilerin daxilindeki elektron elementlere ziyan yetirmir Adi mermilerin daha deqiq tuslanmasini temin etmek sursatlarin partlayicisini evez ederek ona idareolunma xususiyyetleri veren hazir modullarin alinmasina ustunluk verile biler Bele modullar Israilin IMI sirketi terefinden istehsal edilir SassiKompleksin sassisini zirehli kabine malik 6x6 teker formulali TATRA T815 VVN yuk masini teskil edir Kompleksin herbi neqliyyat teyyarelerinde meselen C 130 Hercules teyyaresinde dasinmasi mumkundur TATRA bazasinda yerlesen ATMOS 2000 heyetine dordden alti nefere qeder sexsi heyet daxil ola biler Heyetin bir hissesi komplekse daxil olan ve ehtiyat sursatin dasinmasi ucun nezerde tutulan neqliyyat vasitesinin idareetmesinde istirak edir Cexiyanin TATRA sirketi zirehli yuk masinlarinin istehsali uzre dunya liderlerinden biri oldugu ucun onu etrafli teqdim etmeye ciddi zeruriet yoxdur Sirketin 4x4 6x6 8x8 10x10 ve 12x12 teker formulasina malik mehsullari on illerdir ki bir cox meshur mudafie senayesi sirketleri terefinden muxtelif silah sistemlerinin sassisi kimi istifade edilir 6x6 TATRA T815 VVN kabinesi ekipaji kicik silahlar ve artilleriya mermilerinin qelpelerinden qoruyan zirehli tebeqelerden hazirlanir Dizel muherriki 315 at gucune uc oxa ve alti tekere malikdir Dordoxlu ve sekkiz tekerli versiyada movcuddur On ve arxa oxlar cekimlidir fovqelade hallarda idareetme arxa oxlarin ehtiyat sukani vasitesile de heyata kecirile biler Masinda muherrik sonduruldukde bele mermi yuklenmesini temin eden elave bir guc qurgusu da movcuddur T 815 markali TATRA yuk masinlari NATO nun STANAG 4569 standartinin 2 ci seviyyesinin teleblerine cavab verir Neqliyyat vasitesinin ekipaji ve daxili kabinin komponentleri 7 62 39 mm zirehdelen sursatlarin ve 80 m mesafeden 155 mm artilleriya mermilerinin qelpelerinden qorunur Standarta uygun olaraq masin teker altindaki 6 kq TNT ekvivalentinde partlayisa tab getirir Zirehli kabinin dizayni onun qorunmasini guclendirmeye de imkan verir Musterinin isteyi ile kabin daha guclu zirehlerle techiz oluna biler Bu veziyyetde NATO nun 3 cu seviyyesinde qorunma temin edilir Bu zaman masin 7 62x51 mm lik zirehdelen mermiye ve 60 m mesafedeki 155 mm lik merminin qelpelerine qarsi davamli olur Alt hissede tab getirilmeli partlayis gucununun TNT ekvivalenti ise 8 kq a qeder artirilib Modernlesdilen versiyalarSirket hazirda oz istehsalindan basqa diger istehsalcilarin movcud modellerinin modernlesdirilmesini de teklif edir Onlardan biri de Sovet istehsali 130 mm lik M 46S ve Cinin Type 59 1 toplarinin 39 ve ya 45 kalibrle 155 mm lik versiyada modernlesdirilmesidir Bu versiyadan Hindistan 180 eded elde edib Muxtelif movcud artilleriya qurgularinin modernlesdirilmesi de Soltam sirketinin ixtisaslasdigi esas fealiyyet sahelerinden biridir Sirket 155 mm lik M114 152 mm lik M85 130 mm lik M46 ve bu tip artilleriya sistemlerinin modernlesdirilmesinde ciddi bilik ve tecrubeye malikdir Bu fealiyyetin neticesinde movcud artilleriya sistemlerinin tekmillesdirilerek onlarin doyus qabiliyyetinin muasir telebler seviyyesine yukseldilmesi temin edilir 130 mm lik M46 nin modernlesdirilmesi neticesinde topun maksimun ates mesafesi 37 km e qeder artib Sirket M 46S toplarinin ATMOS 2000 bazasinda ozuyeriyen versiyasini da hazirlayib OAQ in her birinin modernlesdirilen versiyasinin alinmasi ucun en azi 250 min dollar odenilmesine dair melumatlar movcuddur Bundan basqa sirket 120 mm lik D 30 toplarinin xususi olaraq Qazaxistan ucun KamAZ bazasinda ATMOS D 30 yerli adi Semser prototipini de hazirlayib Onlarin kutlevi istehsal Qazaxistanda heyata kecirilib Layihenin umumi deyeri 120 milyon dollar olub Bu versiyanin da Azerbaycanda istifadesine dair melumatlar movcuddur Alternativ sassilerAzerbaycanda istehsal olunan KamAZ sasisleri uzerinde ATMOS OAQ in qurasdirilmasi mumkundur Cetin kecilen erazilerde yuklerin ve sexsi heyetin dasinmasi ucun nezerde tutulan 6x6 ve 8x8 teker formulasina malik yerli istehsal KamAZ masinlari xususiyyetlerine gore TATRA dan geri qalmir Kifayet qeder etibarli qenaetcil ve dozumlu olan KamAZ masinlari ressor tipli asqiya malikdir Diferensialin sondurulmesi funksiyasina sahib masin 425 85R21 ve 390 95R20 olcude xususi sinler ile techiz edilir Masinin konstruksiyasi boyuk kutleli yukleri kobud ve dagliq erazilerde rahatliqla dasimaga imkan verir Avtomobilin sinlerin tezyiqine nezaret eden merkezi sistemi tekerlerden birinin desilmesi veziyyetinde bele masinin hereketine davam etmesine serait yaradir 280 at gucune uc oxa ve alti tekere malik Avro 4 standartli KamAZ 740 622 280 muherriki ile techiz edilen masinda ZF9 suretler qutusundan istifade edilir Yanacaq ceninin hecmi 210 litrdir Yuklu yanacaq serfiyyati eraziden asili olaraq 30 38 litr arasinda deyisir Silahlanmamizda movcud olan 36 eded M46 toplarinin hec olmasa bir batareyasinin KamAZ bazasinda yerlesdirilmesi ve modernlesdirilmesi Azerbaycan ucun meqsedeuygun hesab edile biler 130 mm lik M46 yedeklenen top130 mm lik topun ates qurgusu luleden mermi kamerasindan ve lule ucundaki eylecden ibaretdir M 46 topu horizontal mexaniki caxmaq sistemi ile tehciz olunur Top biroxlu lafetin uzerinde qurasdirilir doyus zamani lafetin on tekerli hissesi sokulur topun qundaqlari yana acilaraq hazir veziyyete getirilir Topun yedeye alinib aparilmasi ucun KamAZ Ural Kraz ve diger iri yuk avtomasinlarindan ve AT C tirtilli artilleriya yedekleyicilerinden istifade olunur Hazirda M 46 topu kecmis Sovet mekaninda yerlesen olkelerin hemcinin bir cox kecmis Serqi Avropa dovletlerinin silahlanmasinda movcuddur Daha once de qeyd etdiyimiz kimi Soltam sirketi Ordumuzun silahlanmasinda movcud olan M46 toplarinin modernlesdirilmesini de heyata kecirdiyi ucun elde etdiyimiz ATMOS batareyasinin divizion seviyyesine qeder komplektlesdirilmesi ucun mueyyen addimlarin atilmasi mumkundur 130 mm lik artilleriya qurgularinda ise istifade edilen doyus sursatlari meqsedine ve dagidici qabiliyyetine gore muxtelif tiplere bolunur 53 OF 482M OF3 qelpeli fuqas mermileri 53PVR 482 53VR 482 V zirehdelici izburaxan mermileri 3HS5 3HS6 3HS9 kimyevi mermileri 3DC1 hedef gosteren mermi AZ SP 46 3S2 isiqlandirma mermileri idareedilen mermiler M46 topunun Taktiki Texniki Xususiyyetleri Ekipaj 8 nefer Agirligi 7 7 ton Uzunlugu 11 73 m Lulenin uzunlugu 7 15 m Eni 2 45 m Hundurluyu 2 55 m Klirens 0 45 m Yedek masini KamAz Ural Kraz AT S Sosse yolda sureti 50 km saat Capi 130 mm Lulenin qalxma bucagi 2 5º 45º Ufuqi tuslama bucagi 25º 25º Merminin kutlesi 29 1 33 4 kq Merminin ilkin sureti 930 metr saniye Atis tezliyi deqiqede 8 eded Ates mesafesi 27 5 km Maksimal ates mesafesi 37 km IstifadecileriCari istifadeciler mavi rengde gosterilmisdir Hazirda bu silah sisteminden Israil ve Azerbaycandan basqa Ruminiya Uqanda Tailand ve Kamerun istifade edir 5 eded 130 mm lik ATMOS 2000 qurgusunun Azerbaycana 2011 ci ile qeder verildiyi ve 2013 cu ilden istismar edildiyi barede melumatlar movcuddur NeticeTekerli sassiye malik ozuyeriyen tekerli vasiteler tirtilli sassilerde yerlesdirilen reqiblerinden yalniz muhafize ve tehlukesizlik istisna olmaqla diger gostericilere gore daha ustun hesab edilir Lakin bu istisnalar dusmenle temas xettinden uzaq mudafie derinliklerinden ates acan uzaq menzilli artilleriya sistemleri ucun en vacib amiller hesab edilmir Eyni zamanda ATMOS 2000 qurgusunun hereketliliyi yeni alinan koordinatlara derhal bir nece mermi buraxmasi atesden bir nece deqiqe sonra movqeyini deyiserek yeni movqede yerlesmesi muhafize ve tehlukesizlikle bagli catismazliqlari asanliqla kompensasiya edir Yaxsi hazirliqli heyet platformanin movqeye geldiyi andan bir deqiqe yarim sonra ozuyeriyen qurgunu tam doyus hazirligina getire biler Hem 130 mm lik mermilerin hem KamAZ avtomobillerinin Azerbaycanda istehsal olunmasi hem de Ordumuzun 36 eded M46 topuna malik olmasi Azerbaycanin adicekilen sassisi uzerinde yerlesdirilen M46 toplarina malik ATMOS qurgusuna ustunluk vermesi ucun tam munbit serait yaradir Burada diger bir sebeb de az rol oynamaya biler Topun capi ve ya ates tempi dilemmasinda Azerbaycan herbcilerinin silahin ates tempinin lehine secim edeceyi de ehtimal olunur Cunki standart 155 mm lik haubitsanin mexaniki rejimde maksimum ates tempi deqiqede 4 9 eded 130 mm lik topda ise deqiqede 12 eded mermiden ibaretdir 130 mm lik topun istifade edeceyi mermilerin assortimenti de kifayet qeder genisdir Yerli istehsal arasinda zirehdelen ve ya qelpeli fuqas mermilerin de oldugu ehtimal edilir Soltam modernlesdirilmesi M46 toplarinin ates effektivliyi ve deqiqliyini artirmaqla yanasi artilleriya bolmelerimizin gucune guc qatacaq Masinlarda qurasdirilan bort komputer sisteminin bu qurgunun Azerbaycan Silahli Quvvelerinin istismar etdiyi movcud muasir batareya atesinin idare edilmesi sistemlerine tam inteqrasiyasini temin etmesini de xususile qeyd etmek vacibdir Ates koordinatlarinin bort komputer sistemine hem komanda menteqesinden hem ust komandanliq qerargahindan hem kesfiyyat menteqesinden hem de heyet komandiri terefinden daxil edilmesi vacib xususiyyetlerdendir Azerbaycan Ordusunda movcud olan ozuyeriyen silahlara qarsi ireli surulen en vacib teleblerden biri maksimum uzaq mesafelere dasinan artilleriya atesi acmaq imkanina malik olmasidir Movcud artilleriya vasitlerinin ates mesafesi 20 200 kilometre catir ki bu da doyus emeliyyatlarinda istirak eden birlik ve hisselerin ikinci eselonundan hem aciq hem de qapali movqelerden dusmene sarsidici zerbe endirilmesine imkan verir Bu ise oz novbesinde Azerbaycan Ordusunun dusmenin canli quvvesini zirehli texnikasini ve siginacaqlarini darmadagin etmesine reqibi musahide etmeden bele umumqosun ehtiyatlarinin mudafie derinliyinden on xette kocurulmesinin qarsisini almaga imkan verir Uzaq menzilli artilleriya sistemlerinin diger bir ustunluyune bir nece mudafie xettini eyni zamanda atesle ehate etmek artilleriya zerbelerini vacib hedeflere ve ehtiyatlarin hereket istiqametlerine cemlesdirmek bacarigini da aid etmek olar Bele bir veziyyetde ozuyeriyen artilleriya qurgulari dusmenin tesirli cavab atesi hududlarindan kenarda qalir eger isgalci Ermenistanin yeni elde edeceyi Swathi RLS i qurgularimizin yerlesdiyi erazini askar etmeye imkan taparsa o zaman vasitelerimiz dusmene qarsi artilleriya duelini ve eks batareya doyuslerini ugurla heyata kecire bilerler Menbehttps ordu az az news 162521 ordumuzun silahlanmasinda israil istehsali artilleriya qurgusu atmos 2000 arasdirma 2020 04 21 at the Wayback Machine http www newsru co il israel 05apr2017 elbit302 html https en globes co il en article defense ministry wants israeli made artillery 1001174668 https www armyrecognition com may 2019 global defense security army news industry israel invests in new artillery with atmos automatic howitzer guns by elbit systems html https www armyrecognition com adex 2018 news official show daily adex 2018 elbit systems unveils atmos m 46 130mm truck mounted howitzer variant html https ru wikipedia org wiki ATMOS 2000 https oleggranovsky livejournal com 29722 html https ru wikipedia org wiki D0 A1 D0 BE D0 BB D1 82 D0 B0 D0 BC https www tatra cz nakladni automobily odvetvovy katalog armada https www israeldefense co il node 56828