Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Məlik Əşrəf Əmir Dəmirdaş oğlu Sulduz -(1344-1356), Elxanlı dövlətinin əmiri, Azərbaycanın hakimi
| Məlik Əşrəf | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1344 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1357 |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
Həyatı
O, son nəticədə feodal ara müharibələrində qalib gəlir və Süleyman xanı ölkədən qaçmağa məcbur edir. Məlik Əşrəf 1344-cü ilin II rübündə Elxanlı şahzadəsi Ənuşirəvanı taxta çıxarıb ona Adil ləqəbi verir və Elxanlılar dövlətini 1355-ci ilə qədər onun adından idarə edir.Lakin o da qardaşı Şeyx Həsən (Kiçik) Sulduz kimi müstəqil Çobanlılar dövləti təsis edə bilmir.
Hafiz Əbru dəfələrlə Məlik Əşrəfdən bəhs etmişdir. Müəllif yazır ki, Məlik Əşrəf h. 749 (1348)-ci ildə Azərbaycan Qarabağında idi. Böyük əmir olan Əmir Ciday Tiflisdən Azərbaycan Qarabağına Məlik Əşrəfin yanına gəldi.
Həmdullah Qəzvini yazırdı ki, Məlik Əşrəf son dərəcə xəsis, qaniçən, hiyləgər və zalım şəxs idi. O, 13 illik hakimiyyəti dövründə keçirdiyi saysız-hesabsız müsadirələr, toplanan vergilər hesabına Azərbaycanda 17 xəzinə yaratmışdı. Təbrizdən qaçdığı zaman həmin xəzinənin bir hissəsini aparmaq üçün ona min dəvə və dörd yüz qatır lazım olmuşdu.
Məlik Əşrəf rəqibləri Əmir Surğan Sulduz və Yağı Baqdı Manini aradan götürdükdən sonra Elxanilər dövlətinin idarəsini öz əlinə aldı.
Çobanlıların hakimiyyəti dövründə (1338-1357) Elxanilərin dövlət quruluşunda heç bir dəyişiklik baş vermədi. Əvvəllər olduğu kimi, dövlətə Hülakülər nəslindən olan padşahlar bişçılıq edirdi. Şeyx Həsən və qardaşı Məlik Əşrəf növbə ilə Satibəy xatunu, Süleyman xanı, Ənuşirəvan –Adili Elxani taxtına oturtmuş, onların adına pul zərb etdirmişdilər. Çobani feodallarının özbaşınalığının həddi-hüdudu yox idi.
Əmir Teymur Cənubi Qafqaza hücumu ərəfəsində Şirvanşahlar dövləti də ağır vəziyyətdə idi. Belə ki, Şirvanşahlar dövlətinin ərazilərini zəbt etmək istəyən Məlik Əşrəf 1345-1350-ci ilərdə dəfələrlə fitnəkarlığa əl atmışdı. Lakin Şirvanşahlar Arran və Qarabağ feodallarının, habelə Qızıl Orda qüvvələrinin yardımı ilə Çobanilərin hücümlarını dəf edə bilirdilər. Lakin 1348-ci ilin sonlarında Mlik Əşrəfin Qarabağdan Şirvana etdiyi yürüş gözlənilməz olduğu, Şirvanşah Kavus və atası Keyqubad müdafiəni təşkil edə bilmədikləri üçün Gülüstan qalasına çəkilməli olurlar. Çobani qoşunu ölkəni qarət edib dağıtsa da, burada möhkəmlənə bilməyib geri çəkilməli olur.
Yaranmış şəraitdə Məlik Əşrəfin zülmündən cana doymuş sənətkarlar, kiçik feodal və ruhanilər Şirvanşahlar dövlətinə gəlirdilər. Belə qaçqınlardan biri də Qazi Məhiyyəddin Bərdən idi. O, Şirvanşah Kavusla razılığa gəldikdən sonra Qızıl Orda dövlətinə gedərək Cani bəylə görüşür və Azərbaycandakı vəziyyəti ona bildirir. 1357-ci ildə Cani bəy 100 minlik hərbi qüvvə ilə Təbrizə yaxınlaşır və Məlik Əşrəfin 17-18 minlik hərbi qüvvəsini pərən-pərən salır. Məlik Əşrəf xəzinəsini və ailə üzvlərini Mərəndə göndərərək Təbrizin müdafiəsini təşkil etmək istəyirsə də, müvəffəq olmur. Qoşun hissələri, bütün yaxın adamları, hətta anası da onu tərk edir.
Məlik Əşrəf Təbrizdən Xoy şəhərinə gedərkən Şeyx Məhəmməd Balıqçının evində gecələyir. Şeyx Məlik Əşrəfi tanıyır və onu Canı bəyə təslim edir. Məlik Əşrəf Şirvanşah Kavusun təkidi ilə Təbrizdə edam edilir və bununla da Elxanilər dövlətinin varlığına son qoyulur.
Məlik Əşrəf Cuci xanı Canıbəy tərəfindən təqib olunarkən Naxçıvana gələrək xəzinəsini Əlincə qalasında mühafizə etməyə başladı. Lakin 1356-cı ildə ələ keçdi və Təbrizdə edam edildi.
Canı bəy Təbrizi tərk etdikdən az sonra Azərbaycan Cəlairlərin istilasına məruz qaldı. Qeyd edildiyi kimi, Cəlairilər dövlətinin əsasını Şeyx Həsən İlkani (Cəlairi) qoymuşdu. Cəlayırlar dövləti 1340-1411-ci illər arasında mövcud olmuşdur.
Ailəsi
Məlik Əşrəfin Dəmirdaş adlı oğlu vardı.
İstinadlar
- Hafiz Əbru, "Zeyl-i Cami əttəvarix-i Rəşidi", s. 227.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Sulduz eli, "Soy" dərgisi, Bakı, 2010.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Melik Esref Emir Demirdas oglu Sulduz 1344 1356 Elxanli dovletinin emiri Azerbaycanin hakimiMelik EsrefSexsi melumatlarDogum tarixi 1344Dogum yeri Tebriz Tebriz sehristani Serqi Azerbaycan ostani IranVefat tarixi 1357Fealiyyeti siyasetciHeyatiO son neticede feodal ara muharibelerinde qalib gelir ve Suleyman xani olkeden qacmaga mecbur edir Melik Esref 1344 cu ilin II rubunde Elxanli sahzadesi Enusirevani taxta cixarib ona Adil leqebi verir ve Elxanlilar dovletini 1355 ci ile qeder onun adindan idare edir Lakin o da qardasi Seyx Hesen Kicik Sulduz kimi musteqil Cobanlilar dovleti tesis ede bilmir Hafiz Ebru defelerle Melik Esrefden behs etmisdir Muellif yazir ki Melik Esref h 749 1348 ci ilde Azerbaycan Qarabaginda idi Boyuk emir olan Emir Ciday Tiflisden Azerbaycan Qarabagina Melik Esrefin yanina geldi Hemdullah Qezvini yazirdi ki Melik Esref son derece xesis qanicen hiyleger ve zalim sexs idi O 13 illik hakimiyyeti dovrunde kecirdiyi saysiz hesabsiz musadireler toplanan vergiler hesabina Azerbaycanda 17 xezine yaratmisdi Tebrizden qacdigi zaman hemin xezinenin bir hissesini aparmaq ucun ona min deve ve dord yuz qatir lazim olmusdu Melik Esref reqibleri Emir Surgan Sulduz ve Yagi Baqdi Manini aradan goturdukden sonra Elxaniler dovletinin idaresini oz eline aldi Cobanlilarin hakimiyyeti dovrunde 1338 1357 Elxanilerin dovlet qurulusunda hec bir deyisiklik bas vermedi Evveller oldugu kimi dovlete Hulakuler neslinden olan padsahlar bisciliq edirdi Seyx Hesen ve qardasi Melik Esref novbe ile Satibey xatunu Suleyman xani Enusirevan Adili Elxani taxtina oturtmus onlarin adina pul zerb etdirmisdiler Cobani feodallarinin ozbasinaliginin heddi hududu yox idi Emir Teymur Cenubi Qafqaza hucumu erefesinde Sirvansahlar dovleti de agir veziyyetde idi Bele ki Sirvansahlar dovletinin erazilerini zebt etmek isteyen Melik Esref 1345 1350 ci ilerde defelerle fitnekarliga el atmisdi Lakin Sirvansahlar Arran ve Qarabag feodallarinin habele Qizil Orda quvvelerinin yardimi ile Cobanilerin hucumlarini def ede bilirdiler Lakin 1348 ci ilin sonlarinda Mlik Esrefin Qarabagdan Sirvana etdiyi yurus gozlenilmez oldugu Sirvansah Kavus ve atasi Keyqubad mudafieni teskil ede bilmedikleri ucun Gulustan qalasina cekilmeli olurlar Cobani qosunu olkeni qaret edib dagitsa da burada mohkemlene bilmeyib geri cekilmeli olur Yaranmis seraitde Melik Esrefin zulmunden cana doymus senetkarlar kicik feodal ve ruhaniler Sirvansahlar dovletine gelirdiler Bele qacqinlardan biri de Qazi Mehiyyeddin Berden idi O Sirvansah Kavusla raziliga geldikden sonra Qizil Orda dovletine gederek Cani beyle gorusur ve Azerbaycandaki veziyyeti ona bildirir 1357 ci ilde Cani bey 100 minlik herbi quvve ile Tebrize yaxinlasir ve Melik Esrefin 17 18 minlik herbi quvvesini peren peren salir Melik Esref xezinesini ve aile uzvlerini Merende gondererek Tebrizin mudafiesini teskil etmek isteyirse de muveffeq olmur Qosun hisseleri butun yaxin adamlari hetta anasi da onu terk edir Melik Esref Tebrizden Xoy seherine gederken Seyx Mehemmed Baliqcinin evinde geceleyir Seyx Melik Esrefi taniyir ve onu Cani beye teslim edir Melik Esref Sirvansah Kavusun tekidi ile Tebrizde edam edilir ve bununla da Elxaniler dovletinin varligina son qoyulur Melik Esref Cuci xani Canibey terefinden teqib olunarken Naxcivana gelerek xezinesini Elince qalasinda muhafize etmeye basladi Lakin 1356 ci ilde ele kecdi ve Tebrizde edam edildi Cani bey Tebrizi terk etdikden az sonra Azerbaycan Celairlerin istilasina meruz qaldi Qeyd edildiyi kimi Celairiler dovletinin esasini Seyx Hesen Ilkani Celairi qoymusdu Celayirlar dovleti 1340 1411 ci iller arasinda movcud olmusdur AilesiMelik Esrefin Demirdas adli oglu vardi IstinadlarHafiz Ebru Zeyl i Cami ettevarix i Residi s 227 MenbeEnver Cingizoglu Sulduz eli Soy dergisi Baki 2010 Hemcinin baxSulduz eli Cobanlilar sulalesi Emir Coban Sulduz