Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Murtuzaqulu xan Pörnək-Türkman (?-1587) — Pörnək oymağından olan qızılbaş sərkərdəsi.
| Murtuzaqulu xan Pörnək-Türkman | |
|---|---|
| 1578 – 1587 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum yeri | Təbriz, Səfəvilər |
| Vəfat tarixi | |
| Fəaliyyəti | hərbi lider[d] |
| Atası | Mənsur bəy |
Həyatı
Murtuzaqulu bəy Mənsur bəy oğlu Təbriz şəhərində anadan olmuşdu. Şahdan öncə sultan, sonra xan ünvanı almışdı.
Murtuzaqulu хan Sultan Şah Məhəmməd Хudabəndə Səfəvinin hakimiyyəti dönəmində Məşhəd () əyalətinin hakimi idi.
Əliqulu xan Şamlı 1581-ci ildə xanlar-xanı titulunu qəbul edib, Abbas mirzəni «şah» elan etmişdi və Xorasandakı bütün Ustaclı və Şamlılar onun ətrafında birləşmişdilər. Bu zaman Məşhədin, yəni Xorasanın yarısının bəylərbəyi olan Murtuzaqulu xan Pörnək-Türkman Əliqulu xanla hesablaşmırdı. Halbuki, o bütün Xorasanın valisi Abbas mirzəyə, həm də onun lələsi və Herat əmir əl-ümərası Əliqulu xana tabe olmalı idi. Onların arasındakı narazılıqlar əvvəl qeyd olunduğu kimi Mirzə Salmanın təhriki ilə daha da artmış və 1582-1583-cü illərdə Ustaclı və Şamlılarla Türkman, Təkəlilər arasında savaşa səbəb olmuşdu. Bu çəkişmələrə son qoymağa çalışan Məhəmməd Xudabəndə də Herata gəlmiş və nahayət çəkişmələrə son qoyulmuş və Əliqulu xan şaha itaət etdiyini bildirmişdi. Əliqulu xanın xahişinə görə Abdulla xan Ustaclının nəvəsi Salman xan Məşhədə hakim təyin edilmiş və Murtuzaqulu xan Türkman Astrabada göndərilmiş, Damğan, Bəstam, də ona verilmişdir.
Zəif iradəli Sultan Məhəmməd Хudabəndə Səfəvinin hakimiyyəti dönəmində saray və Azərbaycanla yanaşı Хorasanda da qızılbaş əmirləri arasında çəkişmə, dava gedirdi. Mürşüdqulu хan Ustaclı Herat hakimi Əliqulu хan Şamlı ilə əlaqəyə girərək Məşhəd hakimi Murtuzaqulu хan Pörnək-Türkmana qarşı savaş açdılar. Səs-səda saraya çatdı. Türkman əmirləri şahın hüzuruna gedərək Şamlı və Ustaclı əmirlərini qiyamda suçladılar. Şamlı əmirlərinə nifrət bəsləyən, daim qızılbaşlar arasında təfriqənin olmasını arzulayan vəzir Mirzə Salman Cabiri-Ənsari İsfahani də türkmanların tərəfini saхladı. Qızılbaşlar sarayda olan şamlı əmirlərinə və Pirə Məhəmməd хan Çavuşlu-Ustaclıya qarşı mübarizə başladılar. Onlar şahın hüzurunda özlərini savundular, müdafiə etdilər və Murtuzaqulu хanı günahkar çıхarmağa çalışdılar.
Türkman və Təkəli tayfaları Şamlı elinin içinə nifaq toхumu səpib, bu tanınmış qurumu iki yerə parçaladılar. Vəli хəlifə Şamlının öldürülməsini Sultan Hüseyn хan və Əliqulu хan Şamlının boynuna qoydular. Vəli хəlifənin oğlu İsmayılqulu bəy təkəli və türkmanların oynuna gedib doğma ellilərinə düşmən kəsildi. İsmayılqulu bəyin qardaşları Mahmud хan Sofuoğlu-Ustaclının qardaşını öldürdülər. Öncə müttəfiq olan bu tayfalar bir-birilərini dənləməyə başladılar.
1587-ci ildə özbək Abdulla xanın Heratı mühasirəyə aldığını eşitsə də, Abbas mirzəni hakimiyyətə gətirmək onun üçün daha önəmli olduğuna görə Qəzvinə yola düşür. Bu zaman Astrabad hakimi Murtuzaqulu xan Pörnək-Türkman, qardaşı Bəstam ağa, Məhəmməd xan Türkmanın oğlu Bektaş bəy Məşhədə gəlib Mürşüdqulu xana onunla eyni mövqedə olduqlarını bildirdilər. Fars, Yəzd və Kirmanda da bir çox əmirlər Məşhədə gəlib Mürşüdqulu xanla birləşdilər, ancaq Mürşüdqulu xan Türkmanlarla Ustaclılar arasındakı münasibətləri bildiyinə görə Murtuzaqulu xan Pörnək-Türkmandan ehtiyat edirdi. Ancaq Murtuzaqulu xanın vəfatı (1587) bu narahatlığa son qoydu. Mürşüdqulu xan nəhayət 1587-ci ildə siyasi vəziyyətə hakimlik edərək Abbas mirzəni taxta oturtdu.
Həmçinin bax
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Murtuzaqulu xan Pornek Turkman 1587 Pornek oymagindan olan qizilbas serkerdesi Murtuzaqulu xan Pornek TurkmanXorasan beylerbeyliyi Meshed hakimliyi1578 1587Sexsi melumatlarDogum yeri Tebriz SefevilerVefat tarixi 1587Fealiyyeti herbi lider d Atasi Mensur bey HeyatiMurtuzaqulu bey Mensur bey oglu Tebriz seherinde anadan olmusdu Sahdan once sultan sonra xan unvani almisdi Murtuzaqulu han Sultan Sah Mehemmed Hudabende Sefevinin hakimiyyeti doneminde Meshed eyaletinin hakimi idi Eliqulu xan Samli 1581 ci ilde xanlar xani titulunu qebul edib Abbas mirzeni sah elan etmisdi ve Xorasandaki butun Ustacli ve Samlilar onun etrafinda birlesmisdiler Bu zaman Meshedin yeni Xorasanin yarisinin beylerbeyi olan Murtuzaqulu xan Pornek Turkman Eliqulu xanla hesablasmirdi Halbuki o butun Xorasanin valisi Abbas mirzeye hem de onun lelesi ve Herat emir el umerasi Eliqulu xana tabe olmali idi Onlarin arasindaki naraziliqlar evvel qeyd olundugu kimi Mirze Salmanin tehriki ile daha da artmis ve 1582 1583 cu illerde Ustacli ve Samlilarla Turkman Tekeliler arasinda savasa sebeb olmusdu Bu cekismelere son qoymaga calisan Mehemmed Xudabende de Herata gelmis ve nahayet cekismelere son qoyulmus ve Eliqulu xan saha itaet etdiyini bildirmisdi Eliqulu xanin xahisine gore Abdulla xan Ustaclinin nevesi Salman xan Meshede hakim teyin edilmis ve Murtuzaqulu xan Turkman Astrabada gonderilmis Damgan Bestam de ona verilmisdir Zeif iradeli Sultan Mehemmed Hudabende Sefevinin hakimiyyeti doneminde saray ve Azerbaycanla yanasi Horasanda da qizilbas emirleri arasinda cekisme dava gedirdi Mursudqulu han Ustacli Herat hakimi Eliqulu han Samli ile elaqeye girerek Meshed hakimi Murtuzaqulu han Pornek Turkmana qarsi savas acdilar Ses seda saraya catdi Turkman emirleri sahin huzuruna gederek Samli ve Ustacli emirlerini qiyamda sucladilar Samli emirlerine nifret besleyen daim qizilbaslar arasinda tefriqenin olmasini arzulayan vezir Mirze Salman Cabiri Ensari Isfahani de turkmanlarin terefini sahladi Qizilbaslar sarayda olan samli emirlerine ve Pire Mehemmed han Cavuslu Ustacliya qarsi mubarize basladilar Onlar sahin huzurunda ozlerini savundular mudafie etdiler ve Murtuzaqulu hani gunahkar ciharmaga calisdilar Turkman ve Tekeli tayfalari Samli elinin icine nifaq tohumu sepib bu taninmis qurumu iki yere parcaladilar Veli helife Samlinin oldurulmesini Sultan Huseyn han ve Eliqulu han Samlinin boynuna qoydular Veli helifenin oglu Ismayilqulu bey tekeli ve turkmanlarin oynuna gedib dogma ellilerine dusmen kesildi Ismayilqulu beyin qardaslari Mahmud han Sofuoglu Ustaclinin qardasini oldurduler Once muttefiq olan bu tayfalar bir birilerini denlemeye basladilar 1587 ci ilde ozbek Abdulla xanin Herati muhasireye aldigini esitse de Abbas mirzeni hakimiyyete getirmek onun ucun daha onemli olduguna gore Qezvine yola dusur Bu zaman Astrabad hakimi Murtuzaqulu xan Pornek Turkman qardasi Bestam aga Mehemmed xan Turkmanin oglu Bektas bey Meshede gelib Mursudqulu xana onunla eyni movqede olduqlarini bildirdiler Fars Yezd ve Kirmanda da bir cox emirler Meshede gelib Mursudqulu xanla birlesdiler ancaq Mursudqulu xan Turkmanlarla Ustaclilar arasindaki munasibetleri bildiyine gore Murtuzaqulu xan Pornek Turkmandan ehtiyat edirdi Ancaq Murtuzaqulu xanin vefati 1587 bu narahatliga son qoydu Mursudqulu xan nehayet 1587 ci ilde siyasi veziyyete hakimlik ederek Abbas mirzeni taxta oturtdu Hemcinin baxPornek oymagi Xorasan beylerbeyliyi Astrabad beylerbeyliyiIstinadlar