Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Limfa düyünləri – lat. nodi lymphatici s. lymphonoid (lymphoqlandulae – BNA) girdə vəya oval şəklində açıq çəhrayı rəngdə olub limfa damarları gedən yollarda, xüsusən boyük qan damarlarının və daxili üzvlərin ətrafında və bədəndə olan çuxurlarda yerləşmişdir. Bədəndə olan limfa düyünlərinin ümumi miqdarı beş yüzdən yeddi yüzə çatır. Limfa düyünləri özlərinə uyğun üzvlərdən və ya nahiyyələrdən limfanı qəbul etdikləri üçün nahiyə və ya regionar düyün adını alırlar. Hər bir üzvdən və ya nahiyyədən limfa gətirici damarlar – lat. vasa afferentia vasitəsilə limfa düyünlərinə axır; bu damarlar limfa düyününə çatarkən əvvəlcə bir çox şaxələrə bölünürlər və sonra onun çıxıq səthini dələrək, daxilində olan limfa cibləri ilə birləşirlər. Limfa həmin cibləri keçərkən zərərli maddələrdən və ya infeksiya amillərindən təmizlənir; beləliklə limfa düyünləri süzgəc kimi, limfada olan zərərli maddələri və ya mikrobları özündə saxlayaraq vücudü bir çox xəstəliklərdən mühafizə edirlər. Limfa düyünlərinin topoqrafiyasını bilmək cərrahlıqda artıq dərəcədə əhəmiyyət kəsb edir. Limfa düyünlərinə yığılan limfa, onların basıq səthindən aparıcı damarlar – lat. vasa efferentia vasitəsilə çıxarılaraq mərkəzə doğru daşınır. Beləliklə gətirici damarlar ilə aparıcı damarların fərqi bundadır ki, birincilər düyünlərin çıxıq səthindən daxil olur, ikincilər isə batıq səthindən – qapısından (lat. hilus) xaric olur, bundan başqa aparıcı damarlar qan damarları ilə müşayiət olunduqları ilə gətirici damarlardan ayrılır. limfa düyünlərinin miqdarı və ölçüləri olduqca müxtəlifdir, ən kiçiyi buğda boyda və ən böyüyü paxla ya badam boyda olur, bəzi patoloji proseslər nəticəsində (taun, qarayara və s.) həcmi daha da artıb konsistensiyası sərtləşir.
| Limfa düyünləri | |
|---|---|
 | |
| Limfa düyününün quruluş sxemi | |
 | |
| Limfa düyünü: (1) kapsula, (2) kapsulaltı ciblər, (3) follikullar (4) limfoid düyüncüyü, (5) atmalar. | |
| Latınca | Nodus lymphaticus |
| Sistem | Limfa, immun |
| Üzv | |
Histoloji quruluşu
Limfa düyünü xaricdən kapsul ilə örtülüdür, bu kapsul sərt birləşdirici toxumadan və saya əzələ liflərindən (onlar sıxılaraq düyünlərin daxilindəki limfanın cərəyanına kömək edir.) təşkil olunaraq düyünün daxilinə doğru atmalar – lat. trabeculae verir və beləliklə, onun əsasını (stromasını) əmələ gətirir. Kapsuldan daxilə atmaların arasında olan sahələr limfoid və retikulyar toxuma ilə tutulmuşdur. Düyünü təşkil edən kütlə iki hissəyə ayrılır, boz və ya qırmızı-sarımtıl qabıq maddə – lat. cortex (substantia corticalis – BNA) və qırmızı yumuşaq beyin maddə – lat. substantia medullaris. Qabığı təşkil edən limfoid toxuma follikullar (düyüncüklər) əmələ gətirir, beyin maddəni təşkil edən toxuma isə süngərə bənzəyir və qan damarları ilə zəngin olur. Qabıq maddə follikullarının mərkəzində leykositlər əmələ gəlir. Həm qabıq həm də beyin maddə limfoid toxuma ilə atmalar arasında xüsusi sahələr, limfa cibləri qalır; bunların hamısı bir-birilə rabitədə olub limfa düyününün daxilində ümumi limfa yolu əmələ gətirirlər. Qabıq maddədə hasil olan leykositlər follikullardan azad olaraq. həmin limfa ciblərinə daxil olurlar və sonra buradan aparıcı limfa damarlarına keçirlər. Limfa cibləri xüsusi torcuq – lat. reticulum vasitəsilə bölünmüşlər; bu torcuq bir tərəfdən qabıq maddə follikulları ilə və digər tərəfdən kapsul və atmalarla rabitədə olub limfa yolları ilə axan limfa cərəyanını zəifləşdiri və bunun ilə bərabər bütün atmaları, kapsulu və limfoid toxumanı bir-birilə əlaqələndirir. Limfa düyününün daxilində olan bütün yollar endotel ilə örtülü olur. Limfa düyünlərinin gətirici damarları (lat. vasa afferentia) kapsulu dəlib. qabıq maddənin limfa ciblərinə açılır, bura tokülən limfa qabıq maddənin ciblərini dövran edərək, əvvəlcə beyin maddənin eyni adlı ciblərinə və sonra limfa düyünlərinin aparıcı damarlarına (lat. vasa efferentia) keçir. Gətirici və aparıcı damarlar düyünün daxilində limfa zolları ilə rabitədə olurlar və endotel təbəqədən başqa bütün qişalarını itirirlər. Limfa düyünlərində leykositlər əmələ gəldiyi üçün, aparıcı damarlarda limfanın tərkibində onların miqdarı gətirici damarlardakı limfaya nisbətən çox olur.
Hemolimfatik düyünlər
Bəzən adi limfa düyünlərindən başqa, qarın boşluğunda enən aortanın yan tərəfində, nadir hallarda boyunun dərin limfa düyünlərinin arasında hemolimfatik düyünlərə – lat. hodi hemolimphatici təsadüf edilir. Bunlar bəzi müəlliflər tərəfindən qurluşca dalaq ilə müqayisə edilir; digər grup müəlliflər isə həmin düyünləri dəyişmiş adi limfa düyünlərindən hesab edir, ancaq qan damarlarının çox olması ilə onlardan ayərd edirlər. Hemolomfatik düyünlərin rəngi tünd qırmızı və kapsulunun altında olan limfa cibləri olduqca geniş olur. Limfa ciblərində leykositlər və limfositlərdən başqa artıq miqdarda qırmızı qan cicsimcikləri təsadüf olunur, çünki düyünə daxil olaraq bilavasitə limfa ciblərinə açılır. Hemolimfatik düyünlərdə toplanan limfa və qan venalar vasitəsilə geriyə daşınır. Levisin məlumatına görə bunlarda da aparıcı damarlara təsadüf olunur. Hemolimfatik düyünlərin əhəmiyyəti bundadır ki, orada qırmızı qan cisimcikləri pozulub faqositlər vasitəsilə udulur və nəticədə eozinsevən leykositlər – eozonofillər əmələ gəlir. Dalaq çıxarılarkən bu düyünlərin miqdarı çoxalır.
Vaskulyarizasiyası və innervasiyası
Arteriyalar limfa düyünlərinə həm onun xarici səthindən və həm də qapısından daxil olurlar. Xarici səthindən daxil olan arteriyalar kapsulu dələrək atmalarda şaxələnirlər; qapıdan daxil olan arteriyalar isə beyin və qabıq maddədə şaxələnərək onları qidalandırır. Limfa düyünlərində kapillyarlardan əmələ gələn venalar düyünlərin qapılarından xaric olur. Limfa düyünləri hissi və hərəki sinir liflərilə təchiz olunurlar (A. S. Doqel); bu liflər düyünlərə uyğun nahiyələrdəki kələflərdən ya sinir kötüklərindən başlayırlar.
Əlaqəli şəkillər
-
![image]()
Limfa sistemi -
![image]()
İnsanın limfa sistemi -
![image]()
Dovşanın limfa düyününün kəsiyi. X 100. -
![image]()
Yuxarı ətrafın limfa düyünləri
-
![image]()
Qoltuq nahiyəsinin limfa düyünləri -
![image]()
Solxulcanabənzər çıxıntının köndələn kəsiyi. X 20. -
![image]()
Düz bağırsağın selikli qişasının kəsiyi. X 60.
Həmçinin bax
İstinadlar
Mənbələr
- Prof. Kamil Əbdülsalam oğlu Balakişiyevin, İnsanın Normal Anatomiyası, II cild, "MAARİF" Nəşriyyatı, Bakı – 1979
- Atlas of Human Cardiac Anatomy – Endoscopic views of beating hearts – Cardiac anatomy
- Р. Д. Синельников. Атлас анатомии человека (4 тома)
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Limfa duyunleri lat nodi lymphatici s lymphonoid lymphoqlandulae BNA girde veya oval seklinde aciq cehrayi rengde olub limfa damarlari geden yollarda xususen boyuk qan damarlarinin ve daxili uzvlerin etrafinda ve bedende olan cuxurlarda yerlesmisdir Bedende olan limfa duyunlerinin umumi miqdari bes yuzden yeddi yuze catir Limfa duyunleri ozlerine uygun uzvlerden ve ya nahiyyelerden limfani qebul etdikleri ucun nahiye ve ya regionar duyun adini alirlar Her bir uzvden ve ya nahiyyeden limfa getirici damarlar lat vasa afferentia vasitesile limfa duyunlerine axir bu damarlar limfa duyunune catarken evvelce bir cox saxelere bolunurler ve sonra onun cixiq sethini delerek daxilinde olan limfa cibleri ile birlesirler Limfa hemin cibleri kecerken zererli maddelerden ve ya infeksiya amillerinden temizlenir belelikle limfa duyunleri suzgec kimi limfada olan zererli maddeleri ve ya mikroblari ozunde saxlayaraq vucudu bir cox xesteliklerden muhafize edirler Limfa duyunlerinin topoqrafiyasini bilmek cerrahliqda artiq derecede ehemiyyet kesb edir Limfa duyunlerine yigilan limfa onlarin basiq sethinden aparici damarlar lat vasa efferentia vasitesile cixarilaraq merkeze dogru dasinir Belelikle getirici damarlar ile aparici damarlarin ferqi bundadir ki birinciler duyunlerin cixiq sethinden daxil olur ikinciler ise batiq sethinden qapisindan lat hilus xaric olur bundan basqa aparici damarlar qan damarlari ile musayiet olunduqlari ile getirici damarlardan ayrilir limfa duyunlerinin miqdari ve olculeri olduqca muxtelifdir en kiciyi bugda boyda ve en boyuyu paxla ya badam boyda olur bezi patoloji prosesler neticesinde taun qarayara ve s hecmi daha da artib konsistensiyasi sertlesir Limfa duyunleriLimfa duyununun qurulus sxemiLimfa duyunu 1 kapsula 2 kapsulalti cibler 3 follikullar 4 limfoid duyuncuyu 5 atmalar Latinca Nodus lymphaticusSistem Limfa immunUzvbaxredakteHistoloji qurulusuLimfa duyunu xaricden kapsul ile ortuludur bu kapsul sert birlesdirici toxumadan ve saya ezele liflerinden onlar sixilaraq duyunlerin daxilindeki limfanin cereyanina komek edir teskil olunaraq duyunun daxiline dogru atmalar lat trabeculae verir ve belelikle onun esasini stromasini emele getirir Kapsuldan daxile atmalarin arasinda olan saheler limfoid ve retikulyar toxuma ile tutulmusdur Duyunu teskil eden kutle iki hisseye ayrilir boz ve ya qirmizi sarimtil qabiq madde lat cortex substantia corticalis BNA ve qirmizi yumusaq beyin madde lat substantia medullaris Qabigi teskil eden limfoid toxuma follikullar duyuncukler emele getirir beyin maddeni teskil eden toxuma ise sungere benzeyir ve qan damarlari ile zengin olur Qabiq madde follikullarinin merkezinde leykositler emele gelir Hem qabiq hem de beyin madde limfoid toxuma ile atmalar arasinda xususi saheler limfa cibleri qalir bunlarin hamisi bir birile rabitede olub limfa duyununun daxilinde umumi limfa yolu emele getirirler Qabiq maddede hasil olan leykositler follikullardan azad olaraq hemin limfa ciblerine daxil olurlar ve sonra buradan aparici limfa damarlarina kecirler Limfa cibleri xususi torcuq lat reticulum vasitesile bolunmusler bu torcuq bir terefden qabiq madde follikullari ile ve diger terefden kapsul ve atmalarla rabitede olub limfa yollari ile axan limfa cereyanini zeiflesdiri ve bunun ile beraber butun atmalari kapsulu ve limfoid toxumani bir birile elaqelendirir Limfa duyununun daxilinde olan butun yollar endotel ile ortulu olur Limfa duyunlerinin getirici damarlari lat vasa afferentia kapsulu delib qabiq maddenin limfa ciblerine acilir bura tokulen limfa qabiq maddenin ciblerini dovran ederek evvelce beyin maddenin eyni adli ciblerine ve sonra limfa duyunlerinin aparici damarlarina lat vasa efferentia kecir Getirici ve aparici damarlar duyunun daxilinde limfa zollari ile rabitede olurlar ve endotel tebeqeden basqa butun qisalarini itirirler Limfa duyunlerinde leykositler emele geldiyi ucun aparici damarlarda limfanin terkibinde onlarin miqdari getirici damarlardaki limfaya nisbeten cox olur Hemolimfatik duyunlerBezen adi limfa duyunlerinden basqa qarin boslugunda enen aortanin yan terefinde nadir hallarda boyunun derin limfa duyunlerinin arasinda hemolimfatik duyunlere lat hodi hemolimphatici tesaduf edilir Bunlar bezi muellifler terefinden qurlusca dalaq ile muqayise edilir diger grup muellifler ise hemin duyunleri deyismis adi limfa duyunlerinden hesab edir ancaq qan damarlarinin cox olmasi ile onlardan ayerd edirler Hemolomfatik duyunlerin rengi tund qirmizi ve kapsulunun altinda olan limfa cibleri olduqca genis olur Limfa ciblerinde leykositler ve limfositlerden basqa artiq miqdarda qirmizi qan cicsimcikleri tesaduf olunur cunki duyune daxil olaraq bilavasite limfa ciblerine acilir Hemolimfatik duyunlerde toplanan limfa ve qan venalar vasitesile geriye dasinir Levisin melumatina gore bunlarda da aparici damarlara tesaduf olunur Hemolimfatik duyunlerin ehemiyyeti bundadir ki orada qirmizi qan cisimcikleri pozulub faqositler vasitesile udulur ve neticede eozinseven leykositler eozonofiller emele gelir Dalaq cixarilarken bu duyunlerin miqdari coxalir Vaskulyarizasiyasi ve innervasiyasiArteriyalar limfa duyunlerine hem onun xarici sethinden ve hem de qapisindan daxil olurlar Xarici sethinden daxil olan arteriyalar kapsulu delerek atmalarda saxelenirler qapidan daxil olan arteriyalar ise beyin ve qabiq maddede saxelenerek onlari qidalandirir Limfa duyunlerinde kapillyarlardan emele gelen venalar duyunlerin qapilarindan xaric olur Limfa duyunleri hissi ve hereki sinir liflerile techiz olunurlar A S Doqel bu lifler duyunlere uygun nahiyelerdeki keleflerden ya sinir kotuklerinden baslayirlar Elaqeli sekillerLimfa sistemi Insanin limfa sistemi Dovsanin limfa duyununun kesiyi X 100 Yuxari etrafin limfa duyunleri Qoltuq nahiyesinin limfa duyunleri Solxulcanabenzer cixintinin kondelen kesiyi X 20 Duz bagirsagin selikli qisasinin kesiyi X 60 Hemcinin baxKikuchi Fucimoto xesteliyiIstinadlarMenbelerProf Kamil Ebdulsalam oglu Balakisiyevin Insanin Normal Anatomiyasi II cild MAARIF Nesriyyati Baki 1979 Atlas of Human Cardiac Anatomy Endoscopic views of beating hearts Cardiac anatomy R D Sinelnikov Atlas anatomii cheloveka 4 toma Xarici kecidler